Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çamalalılar, çamalalilər, çamaladilər, çamaiqalar (özlərini belə adlandırırlar – “qaysı qurusu”) – Rusiya Federasiyasında xalq.Dağıstan Respublikasında (Tsumada rayonu, 7,2 min nəfər) və Çeçen Respublikasında (2,1 min nəfər) yaşayırlar. Ümumi sayları 9,5 min nəfərdir. SSRİ-də əhalinin siyahıyaalınması keçirilərkən çamalalıları avarlara aid edilirdilər. Nax-Dağıstan dil ailəsinin çamalal dilində danışırlar. Dialektləri: qakvari və gi qatli. Avar, rus, qismən də çeçen dilləri yayılmışdır. Məktəblərdə dərslər avar dilində aparılır. Dindarları müsəlmandır.
| Özünüadlandırma | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| çamal-di, çama-iqa | ||||||
| Yaşadığı ərazilər | ||||||
| ||||||
| Dili | ||||||
| Dini | ||||||
Ümumi məlumat
Ənənəvi məşğuliyyətləri əkinçilik və maldarlıqdır. Arpa, buğda və qarğıdalı becərirlər. Heyvandarlıqda köçəbə qoyunçuluq üstünlük təşkil edir. Bağçılıq, arıçılıq, üzümçülük (Andi Koysusu çayı dərəsində) inkişaf etmişdir. Sənət sahələri mahudçuluq, keçəçilik, palaztoxuma, mis qablar və ağac məmulatları istehsalı, gümüş emalı, dəmirçilik, dabbağlıqdır. Çamalalıların çoxu Çeçenistana, həmçinin Dağıstanın şəhər və taxıl rayonlarına mövsümi işlərə gedirdi. Hazırda maldarlıq, xış əkinçiliyi, bostançılıq, bağçılıq, qismən arıçılıq və sənətkarlıqla məşğuldurlar. Kiçik ailə üstünlük təşkil edir. Kuzen nikahları yayılmışdır. Qohumluğu ata xətti ilə hesablanan qruplar – toxumlar mövcuddur. Sıx və pilləli yaşayış məskənləri, gözətçi qüllələri ilə əhatələnmiş olurdu. Hər məskən 5–12 məhəllədən (toxum məskənlərindən) ibarət idi. Hər məhəllənin öz məscidi var idi, kəndin mərkəzində isə Cümə məscidi yerləşirdi. Kənd icmasına nüfuzlu toxumlardan seçilmiş kəndxudalar başçılıq edirdi. Kəndlərin yeni hissəsi pərakəndə planlıdır.
Kvadrat planlı, küçə tərəfdən girişi olan 1, 2 və 3 mərtəbəli daş evlər relyefdən və sakinlərin imkanından asılı olaraq bir- və çoxkameralıdır. Evlərin yastı dam örtükləri möhrədən, döşəmələri daş və gildəndir. Son zamanlar dörd və ya iki yamaclı, şifer və ya dəmir taxtapuşlu damı və taxta döşəməsi, dərin özüllü kürsülük-anbarı olan evlər (bir mərtəbə yarım) tikilir.
Ənənəvi kişi geyimləri köynək və şalvar, beşmet, çərkəzi, qoyun dərisindən tikilmiş müxtəlif tipli kürk, qolsuz köynək, gödəkçə, keçədən yapıncı, baş geyimi isə konusvarı yun papaq, ayaq geyimləri xam dəridən çarıqlar, keçə çəkmələr, toxunma yun corablardan ibarətdir. Qadın geyimlərinə köynək, üstündən əlvan kəmər bağlanan tünd rəngli paltar, şalvar və qoyun dərisindən tikilmiş kürk, baş geyiminə isə çutqu və onun üstündən örtülən evdə toxunmuş mahuddan hazırlanmış baş yaylığı daxildir. Kişi bəzək əşyaları kəmər, xəncər, vəznədir, qadınlar isə çutquya tikilmiş alın zənciri (gümüş və ya misdən), boyunbağı, asmalar, üzük, sırğa və s. taxırdılar. Gündəlik yeməkləri xəngəldir. Çörək, əsasən, duzsuzdur.
Çamalalıların nəğmə və rəqs folkloru zəngindir. Mahnılarını avar dilində ifa edirlər. Əsas musiqi alətləri pandur, zurna və dəfdir. Təqvimi mərasimlərindən ən başlıcası “birinci şırım” bayramıdır. Dağ ruhlarına inam, xalq demonologiyası, müqəddəslərin və əcdadların kultu saxlanılmışdır. Türkə çarəlik, falçılıq, yağışın, Günəşin çağırılması ayinləri, magiyanın müxtəlif növləri ya yılmışdı.
Mənbə
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. ISBN .
İstinadlar
- "Цумадинский район". 2012-04-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-18.
- М. М. Ихилов. Народности лезгинской группы: этнографическое исследование прошлого и настоящего лезгин, табасаранцев, рутулов, цахуров, агулов 2022-05-18 at the Wayback Machine / Дагестанский филиал АН СССР, Институт истории, языка и литературы им Г. Цадасы. — Мх., 1967. — С. 330.
- Северный Кавказ. Академия Наук СССР. Институт географии. 1957, — С. 507.
- "Всероссийская перепись населения 2010 г. Национальный состав населения Российской Федерации". «». 2019-11-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-04-22.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Camalalilar camalaliler camaladiler camaiqalar ozlerini bele adlandirirlar qaysi qurusu Rusiya Federasiyasinda xalq Dagistan Respublikasinda Tsumada rayonu 7 2 min nefer ve Cecen Respublikasinda 2 1 min nefer yasayirlar Umumi saylari 9 5 min neferdir SSRI de ehalinin siyahiyaalinmasi kecirilerken camalalilari avarlara aid edilirdiler Nax Dagistan dil ailesinin camalal dilinde danisirlar Dialektleri qakvari ve gi qatli Avar rus qismen de cecen dilleri yayilmisdir Mekteblerde dersler avar dilinde aparilir Dindarlari muselmandir Camalalilar Ozunuadlandirmacamal di cama iqaYasadigi erazilerRusiya 19 500Dagistan 17 200Dili Avar dili Rus diliDiniislamUmumi melumatEnenevi mesguliyyetleri ekincilik ve maldarliqdir Arpa bugda ve qargidali becerirler Heyvandarliqda kocebe qoyunculuq ustunluk teskil edir Bagciliq ariciliq uzumculuk Andi Koysusu cayi deresinde inkisaf etmisdir Senet saheleri mahudculuq kececilik palaztoxuma mis qablar ve agac memulatlari istehsali gumus emali demircilik dabbagliqdir Camalalilarin coxu Cecenistana hemcinin Dagistanin seher ve taxil rayonlarina movsumi islere gedirdi Hazirda maldarliq xis ekinciliyi bostanciliq bagciliq qismen ariciliq ve senetkarliqla mesguldurlar Kicik aile ustunluk teskil edir Kuzen nikahlari yayilmisdir Qohumlugu ata xetti ile hesablanan qruplar toxumlar movcuddur Six ve pilleli yasayis meskenleri gozetci qulleleri ile ehatelenmis olurdu Her mesken 5 12 mehelleden toxum meskenlerinden ibaret idi Her mehellenin oz mescidi var idi kendin merkezinde ise Cume mescidi yerlesirdi Kend icmasina nufuzlu toxumlardan secilmis kendxudalar basciliq edirdi Kendlerin yeni hissesi perakende planlidir Kvadrat planli kuce terefden girisi olan 1 2 ve 3 mertebeli das evler relyefden ve sakinlerin imkanindan asili olaraq bir ve coxkameralidir Evlerin yasti dam ortukleri mohreden dosemeleri das ve gildendir Son zamanlar dord ve ya iki yamacli sifer ve ya demir taxtapuslu dami ve taxta dosemesi derin ozullu kursuluk anbari olan evler bir mertebe yarim tikilir Enenevi kisi geyimleri koynek ve salvar besmet cerkezi qoyun derisinden tikilmis muxtelif tipli kurk qolsuz koynek godekce keceden yapinci bas geyimi ise konusvari yun papaq ayaq geyimleri xam deriden cariqlar kece cekmeler toxunma yun corablardan ibaretdir Qadin geyimlerine koynek ustunden elvan kemer baglanan tund rengli paltar salvar ve qoyun derisinden tikilmis kurk bas geyimine ise cutqu ve onun ustunden ortulen evde toxunmus mahuddan hazirlanmis bas yayligi daxildir Kisi bezek esyalari kemer xencer veznedir qadinlar ise cutquya tikilmis alin zenciri gumus ve ya misden boyunbagi asmalar uzuk sirga ve s taxirdilar Gundelik yemekleri xengeldir Corek esasen duzsuzdur Camalalilarin negme ve reqs folkloru zengindir Mahnilarini avar dilinde ifa edirler Esas musiqi aletleri pandur zurna ve defdir Teqvimi merasimlerinden en baslicasi birinci sirim bayramidir Dag ruhlarina inam xalq demonologiyasi muqeddeslerin ve ecdadlarin kultu saxlanilmisdir Turke carelik falciliq yagisin Gunesin cagirilmasi ayinleri magiyanin muxtelif novleri ya yilmisdi MenbeAzerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi ISBN 978 9952 441 00 0 Istinadlar Cumadinskij rajon 2012 04 24 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 18 M M Ihilov Narodnosti lezginskoj gruppy etnograficheskoe issledovanie proshlogo i nastoyashego lezgin tabasarancev rutulov cahurov agulov 2022 05 18 at the Wayback Machine Dagestanskij filial AN SSSR Institut istorii yazyka i literatury im G Cadasy Mh 1967 S 330 Severnyj Kavkaz Akademiya Nauk SSSR Institut geografii 1957 S 507 Vserossijskaya perepis naseleniya 2010 g Nacionalnyj sostav naseleniya Rossijskoj Federacii 2019 11 17 tarixinde Istifade tarixi 2012 04 22