Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Brusilov yaxud Lutsk sıçrayışı — Birinci dünya müharibəsi zamanı rus qoşunlarının kavaleriya generalı Aleksey Brusilovun komandanlığı və qərargah rəhbərliyi ilə 22 maydan (4 iyun) iyulun sonuna (avqustun əvvəlinə) qədər Avstriya-Macarıstana qarşı keçirdikləri hücum əməliyyatı.
| Birinci dünya müharibəsi | |||
|---|---|---|---|
 Brusilov sıçrayışı | |||
| Tarix | 1916-cı ildə 22 maydan (4 iyun) iyulun sonuna (avqustun əvvəlinə) qədər | ||
| Yeri | Bukovina, , Valaxiya | ||
| Səbəbi | Rusiyanın Avstriya-Macarıstanı darmadağın etmək niyyəti | ||
| Nəticəsi | Rusların qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Hücum hazırlıqları
Antanta qüvvələrinin 1916-cı ilin martında razılaşdıqları 1916-cı il yay hücumu qərarına uyğun olaraq rus cəbhəsində hücum 15 iyuna, fransız cəbhəsində isə 1 iyula nəzərdə tutmuşdu. 1(14) aprel baş qərargahda (Mogilyov) cəbhə komandanları müşavirəsində təsdiq olunan 1916-cı il kampaniyası planına görə, əsas zərbəni Qərb cəbhəsi qoşunları istiqamətində endirməli idi (1, 2, 4, 10 və 3-cü ordular). Cənub-Qərb (8, 11, 7 və 9-cu ordular) və Şimal (12, 5 və 6-cı ordular) cəbhələrinə isə yardımçı zərbə tapşırılmışdı. Qərargahın 11(24) aprel direktivinə görə Cənub-Qərb cəbhəsi Rovno rayonundan Lutska hücumla Qərb cəbhəsinə dəstək olmalıydı. Lutska əsas zərbənin endirilməsi Qərb cəbhəsinə ən yaxın olan 8-ci orduya həvalə olunmuşu. Cənub-Qərb cəbhəsinin komandanlığı hücuma hərtərəfli hazırlıq keçirmişdi: xüsusilə rəqibin müdafiəsinin kəşfiyyatına (o cümlədən havadan), hücum üçün mühəndis platsdarmlarının hazırlığına (hərəsi 6–8 paralel tranşeya olmaqla), Avstriya-alman mövqelərinə analoji (2–3 möhkəmləndirilmiş zolaq) sahələrinin qət edilməsində qoşunların hazırlığına, piyadaların artilleriya ilə uzlaşması işinə diqqət yetirilmişdi.
Tərəflərin qüvvələri və mövqeləri
Cənub-qərb cəbhəsi Avstriya-alman 4, 1, 2, Cənub və 7-ci orduları üzərində canlı qüvvədə (448 minə qarşı 573 min süngü) və yüngül toplarda (1301-ə qarşı 1770 top) üstünlüyə malik idi, lakin ağır artilleriyada üç dəfə geri qalırdı (545-ə qarşı 168 top).
Qüvvə və vasitələrdə üstünlük orduların sıçrayış yerlərində yaradılırdı: piyadalarda 2–2,5 dəfə, toplarda 1,5–1,7 dəfə. Cəbhənin rezervi 5 piyada diviziyadan (o cümlədən Qərargah tərəfindən əlavə edilmiş 5-ci Sibir korpusu) artıq idi. 1916-cı ilin mayında ilə əlaqədar olaraq və müttəfiqlərin Rusiyaya əməliyyatları tezləşdirmək barədə müraciətindən sonra baş qərargah hücumu iki həftə vaxtından əvvəl başlamaq qərarına gəldi.
Hücumun gedişi
Cənub-qərb cəbhəsinin hücumu 22 mayda (4 iyun) o vaxt üçün güclü artilleriya hazırlığından sonra başladı. Ən böyük uğura 8-ci ordu zolağında (kom. general ) Lutsk istiqamətində nail olunmuşdu. Nosoviçi, Korıto (Lutsk sıçrayışı adlandırılan) sahəsində 16 km cəbhəni yararaq, o 25 maya qədər cəbhə boyu eninə yarığı 70–80 km, dərinə 25–35 km genişlədərək Lutsku tutdu. 2 iyuna qədər 8-ci ordu general A. Linzingenin ordular qrupundan olan ershersoq 4-cü Avstro-macar ordusunu darmadağın edərək 65–75 km irəlilədilər. Rezervləri tükədib və Kiselin rayonunda Fransadan və cəbhənin başqa sahələrindən gətirilmiş alman hissələrinin inadlı müqavimətinə rast gələrək o irəliyə hərəkətini dayandırdı. Bu həm də ona görə edildi ki, hücum qonşu Qərb cəbhəsinin 3-cü ordusu tərəfindən dəstəklənmədi. 3 iyundan 22 iyuna qədər 8-ci ordu generallar , və ordu qruplarının əkszərbələrini dəf edirdi. 11 iyunda Cənub-qərb cəbhəsinə 3-cü ordu verildi. 8-ci və 3-cü ordular (gen. ) Stoxod çayını forsaj etməyə və Kovali tutmağa çalışdılar, lakin almanların iri qüvvələr çəkərək buranı güclü möhkəmlətməsi onlara imkan vermədi. 11-ci ordu (kom. gen. )Sapanov yanında cəbhəni yardı, lakin rezervin olmaması hücumu davam edə bilmədi. 7-ci ordu (kom. gen. rayonunda müdafiəni 7 km sahədə yardı, lakin rəqibin gen. ordu qrupundan və gen. Cənub ordusu tərkibindən olan iri qüvvələrinin əskzərbələri hücumu dayandırdı. 9-cu ordunun (kom. gen. P.A.Leşitski) əməliyyatları uğurla davam edirdi. 11 km cəbhəni Onut, Dobronouts sahəsində yararaq, 7-ci Avstriya-macar ordusunu darmadağın etdi və 5 iyunda Çernovtsını aldı.
Hücumun dayandırılması
Cənub-qərb cəbhəsinin uğurlu hücumu başqa cəbhələr tərəfindən dəstəklənmədi. Qərargah cəbhələrin uzlaşmasını təmin edə bilmədi. Qərb cəbhəsinin 27–28 maya təyin olunmuş hücumu əvvəlcə təxirə salındı, sonra iki dəfə 2 iyun və 20–26 iyunda başlandı, lakin qətiyyətsiz aparıldı və tam uğursuzluqla bitdi. Vəziyyət təkidlə əsas zərbənin qərb istiqamətindən cənub-qərb istiqamətinə keçirilməsini tələb edirdi, lakin Baş qəragah bu barədə ancaq 26 iyunda qərar qəbul etdi, almanlar burada iri qüvvələr cəmləşdirəndən sonra. İyul ərzində güclü möhkəmləndirlimiş Kovel üzərinə, Baş qərargahın strateji rezervi olan — gen. V.M.Bezobrazovun Xüsusi ordusunun (3 korpus) iştirakı ilə iki hücum təşkil olunsa da, bu cəbhənin sonradan stabilləşdiyi Stoxod çayı üzərində uzun-uzadı qanlı döyüşlərə çevrildi. 11-ci ordu Brodını tutdu. Ən yaxşı 9-cu ordunun hücumu davam edirdi, iyul ərzində o rəqibi Bukovina və Cənubi Qalitsiyadan çıxardı. Avqustun əvvəlinə kimi cəbhə Stoxod çayı, Kiselin, Zoloçev, Berejanı, , Stanislav, Delyatin xəttində stabilləşdi.
Nəticələri və əhəmiyyəti
Brusilov sıçrayışı, cəbhənin qoşunlarının əməliyyat uğurları (550 km cəbhənin 60–150 km dərinliyə yarılması) həlledici strateji nəticələrə gətirməsə də, ümumi müharibə gedişində əhəmiyyətli irihəcmli cəbhə əməliyyatı idi. Avstriya-Macarıstan və alman qoşunları may-iyun aylarında ölü, yaralı və əsir kimi 1,5 mln. adam, 581 top, 1795 pulemyot, 448 bombaatan və minaatan itirdilər. Rus ordusunun itkiləri 500 mindən çox idi. Avstriya-Macarıstanın qüvvələri sarsılmışdı. Rus qoşunlarının irəliləməsini dayandırmaq üçün almanlar Qərb və İtalyan cəbhələrindən 30 piyada və 3 süvari diviziya çəkməli oldular. Bu franszıların Verden yanında vəziyyətini yüngülləşdirdi, almanların həm də Trentino üzrərinə hücumunu dayandırdı.
Avstriya-Macarıstan monarxiyasının dağılmasının sürətlənməsi və Rumıniyanın Antanta tərəfində (Rumıniya cəbhəsi) müharibəyə daxil olması Brusilov sıçrayışının vacib siyasi nəticəsi idi. Somma döyüşü ilə birlikdə Brusilov sıçrayışı Birinci dünya müharibəsində dönüş nöqtəsinə başlanğıc qoydu. Hərbi sənət baxımından Brusilov sıçrayışı, Birinci dünya müharibəsinin son illərində, xüsusilə 1918-ci il Qərbi Avropa cəbhəsi hərbi əməliyyatlar meydanında, yeni cəbhəni yarma formasının (eyni vaxtda bir neçə sahədə) tətbiqi ilə səciyyələndi.
Mənbə
- Советская военная энциклопедия Москва 1980 Военное издательство министерства обороны СССР T.8 Брусиловский прорыв — Юго-западного фронта наступление. səh. 621–622
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Brusilov yaxud Lutsk sicrayisi Birinci dunya muharibesi zamani rus qosunlarinin kavaleriya generali Aleksey Brusilovun komandanligi ve qerargah rehberliyi ile 22 maydan 4 iyun iyulun sonuna avqustun evveline qeder Avstriya Macaristana qarsi kecirdikleri hucum emeliyyati Birinci dunya muharibesiBrusilov sicrayisiTarix 1916 ci ilde 22 maydan 4 iyun iyulun sonuna avqustun evveline qederYeri Bukovina ValaxiyaSebebi Rusiyanin Avstriya Macaristani darmadagin etmek niyyetiNeticesi Ruslarin qelebesiMunaqise terefleriRusiya imperiyasi Avstriya Macaristan imperiyasi Almaniya Imperiyasi Osmanli ImperiyasiKomandan lar Aleksey Brusilov Aleksey Kaledin Vladimir Saxarov Dmitri Serbacyov Mixail Diteriks Konrad fon Hotzendorf Jozef Ferdinand Edvard fon Bohm Aleksanr fon Linzinqen Feliks fon BotmerTereflerin quvvesiHucum erefesinde 573 min sungu 1770 top agir 168 Hucum erefesinde 448 min sungu 1301 top agir 545 Itkilerolu yarali ve esir kimi 1 mln yaxin olu yarali ve esir kimi 1 5 mln adam 581 top 1795 pulemyot 448 bombaatan ve minaatan Vikianbarda elaqeli mediafayllarHucum hazirliqlariAleksey Brusilov 1916 Antanta quvvelerinin 1916 ci ilin martinda razilasdiqlari 1916 ci il yay hucumu qerarina uygun olaraq rus cebhesinde hucum 15 iyuna fransiz cebhesinde ise 1 iyula nezerde tutmusdu 1 14 aprel bas qerargahda Mogilyov cebhe komandanlari musaviresinde tesdiq olunan 1916 ci il kampaniyasi planina gore esas zerbeni Qerb cebhesi qosunlari istiqametinde endirmeli idi 1 2 4 10 ve 3 cu ordular Cenub Qerb 8 11 7 ve 9 cu ordular ve Simal 12 5 ve 6 ci ordular cebhelerine ise yardimci zerbe tapsirilmisdi Qerargahin 11 24 aprel direktivine gore Cenub Qerb cebhesi Rovno rayonundan Lutska hucumla Qerb cebhesine destek olmaliydi Lutska esas zerbenin endirilmesi Qerb cebhesine en yaxin olan 8 ci orduya hevale olunmusu Cenub Qerb cebhesinin komandanligi hucuma herterefli hazirliq kecirmisdi xususile reqibin mudafiesinin kesfiyyatina o cumleden havadan hucum ucun muhendis platsdarmlarinin hazirligina heresi 6 8 paralel transeya olmaqla Avstriya alman movqelerine analoji 2 3 mohkemlendirilmis zolaq sahelerinin qet edilmesinde qosunlarin hazirligina piyadalarin artilleriya ile uzlasmasi isine diqqet yetirilmisdi Tereflerin quvveleri ve movqeleriCenub qerb cebhesi Avstriya alman 4 1 2 Cenub ve 7 ci ordulari uzerinde canli quvvede 448 mine qarsi 573 min sungu ve yungul toplarda 1301 e qarsi 1770 top ustunluye malik idi lakin agir artilleriyada uc defe geri qalirdi 545 e qarsi 168 top Quvve ve vasitelerde ustunluk ordularin sicrayis yerlerinde yaradilirdi piyadalarda 2 2 5 defe toplarda 1 5 1 7 defe Cebhenin rezervi 5 piyada diviziyadan o cumleden Qerargah terefinden elave edilmis 5 ci Sibir korpusu artiq idi 1916 ci ilin mayinda ile elaqedar olaraq ve muttefiqlerin Rusiyaya emeliyyatlari tezlesdirmek barede muracietinden sonra bas qerargah hucumu iki hefte vaxtindan evvel baslamaq qerarina geldi Hucumun gedisiCenub qerb cebhesinin hucumu 22 mayda 4 iyun o vaxt ucun guclu artilleriya hazirligindan sonra basladi En boyuk ugura 8 ci ordu zolaginda kom general Lutsk istiqametinde nail olunmusdu Nosovici Korito Lutsk sicrayisi adlandirilan sahesinde 16 km cebheni yararaq o 25 maya qeder cebhe boyu enine yarigi 70 80 km derine 25 35 km genislederek Lutsku tutdu 2 iyuna qeder 8 ci ordu general A Linzingenin ordular qrupundan olan ershersoq 4 cu Avstro macar ordusunu darmadagin ederek 65 75 km irelilediler Rezervleri tukedib ve Kiselin rayonunda Fransadan ve cebhenin basqa sahelerinden getirilmis alman hisselerinin inadli muqavimetine rast gelerek o ireliye hereketini dayandirdi Bu hem de ona gore edildi ki hucum qonsu Qerb cebhesinin 3 cu ordusu terefinden desteklenmedi 3 iyundan 22 iyuna qeder 8 ci ordu generallar ve ordu qruplarinin ekszerbelerini def edirdi 11 iyunda Cenub qerb cebhesine 3 cu ordu verildi 8 ci ve 3 cu ordular gen Stoxod cayini forsaj etmeye ve Kovali tutmaga calisdilar lakin almanlarin iri quvveler cekerek burani guclu mohkemletmesi onlara imkan vermedi 11 ci ordu kom gen Sapanov yaninda cebheni yardi lakin rezervin olmamasi hucumu davam ede bilmedi 7 ci ordu kom gen rayonunda mudafieni 7 km sahede yardi lakin reqibin gen ordu qrupundan ve gen Cenub ordusu terkibinden olan iri quvvelerinin eskzerbeleri hucumu dayandirdi 9 cu ordunun kom gen P A Lesitski emeliyyatlari ugurla davam edirdi 11 km cebheni Onut Dobronouts sahesinde yararaq 7 ci Avstriya macar ordusunu darmadagin etdi ve 5 iyunda Cernovtsini aldi Hucumun dayandirilmasiRus piyadalari Cenub qerb cebhesinin ugurlu hucumu basqa cebheler terefinden desteklenmedi Qerargah cebhelerin uzlasmasini temin ede bilmedi Qerb cebhesinin 27 28 maya teyin olunmus hucumu evvelce texire salindi sonra iki defe 2 iyun ve 20 26 iyunda baslandi lakin qetiyyetsiz aparildi ve tam ugursuzluqla bitdi Veziyyet tekidle esas zerbenin qerb istiqametinden cenub qerb istiqametine kecirilmesini teleb edirdi lakin Bas qeragah bu barede ancaq 26 iyunda qerar qebul etdi almanlar burada iri quvveler cemlesdirenden sonra Iyul erzinde guclu mohkemlendirlimis Kovel uzerine Bas qerargahin strateji rezervi olan gen V M Bezobrazovun Xususi ordusunun 3 korpus istiraki ile iki hucum teskil olunsa da bu cebhenin sonradan stabillesdiyi Stoxod cayi uzerinde uzun uzadi qanli doyuslere cevrildi 11 ci ordu Brodini tutdu En yaxsi 9 cu ordunun hucumu davam edirdi iyul erzinde o reqibi Bukovina ve Cenubi Qalitsiyadan cixardi Avqustun evveline kimi cebhe Stoxod cayi Kiselin Zolocev Berejani Stanislav Delyatin xettinde stabillesdi Neticeleri ve ehemiyyetiBrusilov sicrayisi cebhenin qosunlarinin emeliyyat ugurlari 550 km cebhenin 60 150 km derinliye yarilmasi helledici strateji neticelere getirmese de umumi muharibe gedisinde ehemiyyetli irihecmli cebhe emeliyyati idi Avstriya Macaristan ve alman qosunlari may iyun aylarinda olu yarali ve esir kimi 1 5 mln adam 581 top 1795 pulemyot 448 bombaatan ve minaatan itirdiler Rus ordusunun itkileri 500 minden cox idi Avstriya Macaristanin quvveleri sarsilmisdi Rus qosunlarinin irelilemesini dayandirmaq ucun almanlar Qerb ve Italyan cebhelerinden 30 piyada ve 3 suvari diviziya cekmeli oldular Bu franszilarin Verden yaninda veziyyetini yungullesdirdi almanlarin hem de Trentino uzrerine hucumunu dayandirdi Avstriya Macaristan monarxiyasinin dagilmasinin suretlenmesi ve Ruminiyanin Antanta terefinde Ruminiya cebhesi muharibeye daxil olmasi Brusilov sicrayisinin vacib siyasi neticesi idi Somma doyusu ile birlikde Brusilov sicrayisi Birinci dunya muharibesinde donus noqtesine baslangic qoydu Herbi senet baximindan Brusilov sicrayisi Birinci dunya muharibesinin son illerinde xususile 1918 ci il Qerbi Avropa cebhesi herbi emeliyyatlar meydaninda yeni cebheni yarma formasinin eyni vaxtda bir nece sahede tetbiqi ile seciyyelendi MenbeSovetskaya voennaya enciklopediya Moskva 1980 Voennoe izdatelstvo ministerstva oborony SSSR T 8 Brusilovskij proryv Yugo zapadnogo fronta nastuplenie seh 621 622