Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Barıt imperiyaları və ya Müsəlman barıt imperiyaları — XVI əsrdən XVIII əsrə qədər çiçəkləndikləri dövrdə üç türk və müsəlman imperiyasına: Osmanlı İmperiyasına, Səfəvilər İmperiyasına və Böyük Moğol İmperiyasına aid edilən termin. Bu üç imperiya erkən müasir dövrün ən güclü və ən sabit iqtisadiyyatlarına malik idi ki, bu da kommersiya ekspansiyasına və mədəniyyətin daha çox himayəsinə səbəb olur, onların siyasi və hüquqi institutları isə artan mərkəzləşmə dərəcəsi ilə möhkəmlənirdi. İmperiyalarda adambaşına düşən gəlir və əhalinin əhəmiyyətli dərəcədə artması və davamlı texnoloji yenilik tempi müşahidə olunurdu. Qərbdə Mərkəzi Avropa və Şimali Afrikadan şərqdə Benqal və Arakana qədər uzanırdılar.
İmperator ekspansiyası zamanı yeni icad edilmiş odlu silahların, xüsusilə top və atıcı silahların istifadəsi və inkişafı ilə İslam barıt imperiyaları tərəfindən böyük ərazilər fəth edildi. Avropada olduğu kimi, barıt silahlarının tətbiqi mərkəzləşdirilmiş monarxiya dövlətlərinin yüksəlişi kimi dəyişikliklərə səbəb oldu. G.S.Hodqsona görə, barıt imperiyalarında bu dəyişikliklər hərbi təşkilatlanmadan xeyli kənara çıxdı.Hindistan yarımadasında yerləşən moğollar, qismən Teymuri İntibahını miras qoydular və öz dəbdəbəli memarlığı ilə tanındılar. Səfəvilər İran üçün səmərəli və müasir dövlət idarəsi yaratdılar və təsviri sənətdə böyük inkişaflara sponsorluq etdilər. Kaysar-ı Rum kimi də tanınan Konstantinopol əsaslı Osmanlı xilafətinin sultanları İki Həram Məscidin Xadimi və bununla da İslam dünyasının başçıları idilər. Onların gücləri, zənginliyi, memarlığı və müxtəlif töhfələri Asiya və Avropa tarixinin gedişatına əhəmiyyətli dərəcədə təsir etdi.
Müsəlman dünyasının barıt imperiyaları
Osmanlı İmperiyası
Barıtlı silah əldə edən üç imperiyadan birincisi Osmanlı İmperiyası olmuşdur. 14-cü əsrdə Osmanlılar barıt artilleriyasını mənimsəmişdilər. Osmanlılar tərəfindən barıt silahlarının qəbulu o qədər sürətli oldu ki, onlar "odlu silahların istehsalı və idarə edilməsində ixtisaslaşmış mərkəzləşdirilmiş və daimi qoşunların yaradılmasında həm Avropalı, həm də Yaxın Şərqdəki rəqiblərini qabaqladılar". Lakin, bu onların rəqiblərini şoka saldı və digər iki İslam imperiyasını silah proqramlarını sürətləndirməyə sövq etdi. Osmanlılar ən azından artıq I Bayazidin dövründə artilleriyaya sahib idilər və onlardan 1399 və 1402-ci illərdə Konstantinopolun mühasirələrində ondan istifadə etdilər. Onlar nəhayət 1430-cu ildə Salonikanın müvəffəqiyyətli mühasirəsində mühasirə mühərrikləri kimi öz silahlarını sübut etdilər. Osmanlılar toplarını tökmək üçün Yaxın Şərq və Avropa tökmə zavodlarından istifadə etdilər və 1453-cü ildə Konstantinopolun mühasirəsi zamanı onların şəhərin divarlarını dağıtmaq üçün kifayət qədər böyük topları var idi ki, bu da müdafiəçiləri təəccübləndirmişdi.
Osmanlı ordusunun nizamlı şəkildə odlu silah istifadə etməsi avropalı həmkarlarının sürətini qabaqladı. Yeniçərilər yay və oxlardan istifadə edən piyada mühafizəçisi idilər. Sultan II Mehmedin hakimiyyəti dövründə onlar odlu silahlarla təchiz olundu və "bəlkə də dünyada odlu silahla təchiz edilmiş ilk daimi piyada qüvvəsi" oldular. Beləliklə, Yeniçərilər ilk müasir daimi ordular hesab olunurlar. Artilleriya və yeniçəri atəş gücünün birləşməsi 1444-cü ildə Varnada səlibçilərə, 1473-cü ildə Başkent Ağqoyunlulara və 1526 -cı ildə Macarıstana qarşı Mohaç ordusuna qarşı həlledici oldu. Lakin Səfəviləri və Moğolları barıtın effektivliyinə inandıran döyüş Çaldıran oldu.
Fitilli toplar 1440-cı illərdə Yeniçəri korpusu tərəfindən istifadə olunmağa başladı. Muşket daha sonra 1465-ci ildə Osmanlı İmperiyasında peyda oldu . Şam poladı daha sonra 16-cı əsrdən tüfəng kimi odlu silahların istehsalında istifadə edilmişdir. 1526-cı ildə Moxaç döyüşündə 2000 tüfənglə təchiz edilmiş yeniçərilər (adətən muşket kimi tərcümə olunur) "ardıcıl olaraq doqquz cərgə təşkil etdilər və onlar əlavə dəstəyə və ya istirahətə ehtiyac olmadan diz çökmüş və ya ayaq üstə vəziyyətdə silahlarını sıra ilə atəşə tutdular". Çinlilər daha sonra atəş üçün Osmanlının diz çökmə mövqeyini qəbul etdilər. 1598-ci ildə Çin yazıçısı Zhao Shizhen türk tüfənglərini Avropa tüfənglərindən üstün hesab etmişdir. Çinli Wu Pei Chih (1621) daha sonra o dövrdə heç bir Avropa və ya Çin odlu silahında istifadə olunmadığı bilinməyən dayaqlı mexanizmdən istifadə edən türk tüfənglərini təsvir etdi.
Çanaqqala silahı 1464-cü ildə Münir Əli tərəfindən dizayn edilmiş və bürüncdən tökülmüşdür. Çanaqqala silahı 340 ildən çox vaxt keçdikdən sonra, 1807-ci ildə Krallıq Donanmasının bir qüvvəsi meydana çıxdıqda və Çanaqqala Əməliyyatına başlayanda hələ də istifadədə idi. Türk qüvvələri qədim qalıqları yanacaq və mərmilərlə doldurdu, sonra onları İngilis gəmilərinə atəş etdi. İngilis eskadronu bu bombardman nəticəsində 28 itki verdi.
Çaldıranda osmanlılar ilk dəfə Səfəvilərlə döyüşdə qarşılaşdılar. Sultan I Səlim 1514-cü ildə Şah İsmayılın Səlimin rəqiblərinin xeyrinə qızışdırdığı şiə təhlükəsi kimi qəbul etdiyi şeylə üzləşmək üçün öz səhra topları ilə şərqə doğru hərəkət etdi. Osmanlılar toplarını onları daşıyan arabaların arasına yerləşdirirdilər ki, bu da silahlı yeniçərilər üçün sığınacaq yaradırdı. Hücum Səfəvi süvariləri üçün dağıdıcı itkilərə səbəb oldu. Məğlubiyyət o qədər ağır idi ki, Osmanlı qüvvələri sürətlə irəliləyə bildi və qısa müddətə Səfəvilərin paytaxtı Təbrizi işğal etdi. Yalnız Osmanlı ordusunun məhdud yürüş radiusu onun şəhəri tutmasına və Səfəvi hakimiyyətinə son qoymasına mane oldu.
Səfəvi imperiyası
Çaldıran məğlubiyyəti İsmayılın ərazi genişləndirmə proqramına son qoysa da, buna baxmayaraq şah öz qoşunlarını barıtla silahlandıraraq Osmanlı sultanlığından gələn real təhlükədən qorunmaq üçün təcili addımlar atdı. Çaldıranın iki ili ərzində İsmayılın 8000, 1521-ci ilə qədər, ehtimal ki, 20,000 nəfərdən ibarət tüfəngçilər ( tofangçi ) korpusu var idi. Böyük Abbas orduda islahatlar apardıqdan sonra (təxminən 1598-ci ildə) Səfəvi qüvvələrinin 500 topdan ibarət topçular korpusu və 12.000 tüfəngçisi var idi.
Səfəvilər ilk olaraq barıt silahlarını I İsmayılın ölümündən sonra gedən vətəndaş müharibəsi zamanı Şərqi İranı işğal edən özbəklərə qarşı istifadə etdilər. Gənc şah I Təhmasib Heratı azad etmək üçün orduya başçılıq etdi və 24 sentyabr 1528-ci ildə özbəklərlə qarşılaşdı. Səfəvilərin özbəkləri qətiyyətlə məğlub etdiyi Camda Şah ordusu hər iki cinahda süvariləri olan vaqonlarla mühafizə olunan mərkəzdə toplar (vaqonların üzərində fırlanan silahlar) yerləşdirirdi. Moğol imperatoru Babur Camdakı formalaşmanı "Anadolu üslubunda" adlandırdı. Bir neçə min silah daşıyan piyada da Osmanlı ordusunun yeniçəriləri kimi mərkəzə toplaşdı. Özbək süvariləri Səfəvi ordusunu hər iki cinahda toqquşdurub çevirsələr də, Səfəvi mərkəzi (özbəklər tərəfindən birbaşa iştirak etmədiyi üçün) əlində idi. Təhmasibin şəxsi rəhbərliyi altında toplaşan mərkəzin piyada qoşunları Özbəkin mərkəzini döyüşə atıb pərən-pərən saldılar və meydanı təmin etdilər.
Moğol İmperiyası
Lahorun Lodi qubernatoru Daulat Xan tərəfindən Lodi Sultan İbrahim xana qarşı üsyanını dəstəkləmək üçün dəvət edildikdə, Babur barıt odlu silahlar və tarla artilleriyası və onları yerləşdirmə üsulu ilə tanış idi. Babur Osmanlı mütəxəssisi Ustad Əli Qulini işə götürdü, o, Babura standart Osmanlı quruluşunu - mərkəzdə vaqonlarla qorunan artilleriya və odlu silahla təchiz edilmiş piyada və hər iki qanadda oxatanları göstərdi. Babur bu birləşməni 1526-cı ildə Panipatdakı Birinci Döyüşdə istifadə etdi, burada Dehli sultanlığına sadiq Əfqan və Racput qüvvələri sayca üstün olsa da, barıt silahları olmadan məğlub oldular. Teymuri qüvvələrinin qəti qələbəsi, imperiyanın tarixi boyu düşmənlərin Moğol şahzadələri ilə nadir hallarda görüşməsinin səbəblərindən biridir. Böyük Əkbər, Şah Cahan və Aurangzebin hakimiyyəti Hindistan tarixinin ən yüksək zirvəsi kimi təsvir edilmişdir . Moğol İmperiyası bəzən dünya əhalisinin 16,1%-i ilə güclü geosiyasi quruma çevrildi. Osmanlılar və Səfəvilər kimi Moğollar Teymuri mədəniyyəti və incəsənətinin elementlərini miras aldılar.
İstinadlar
- Khan, 2005
- "The Art of the Timurid Period (ca. 1370–1507)". www.metmuseum.org. 2022-06-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-11.
- Singh, Abhay Kumar. Modern world system and Indian proto-industrialization: Bengal 1650-1800. New Delhi: Northern Book Centre. 2006. ISBN . OCLC 70168169.
- Nicolle, David (1980). Armies of the Ottoman Turks 1300-1774. Osprey Publishing, ISBN .
- Ágoston, 2005
- Streusand, 2011
- McNeill, 1993
- Lord Kinross (1977). Ottoman Centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire. New York: Morrow Quill Paperbacks, 52. ISBN .
- Goodwin, Jason (1998). Lords of the Horizons: A History of the Ottoman Empire. New York: H. Holt, 59,179–181. ISBN .
- Har-El, 1995
- Needham, 1986
- Schmidtchen, Volker (1977b), "Riesengeschütze des 15. Jahrhunderts. Technische Höchstleistungen ihrer Zeit", Technikgeschichte 44 (3): 213–237 (226–228)
- Matthee, 1999
- Mikaberidze, 2011
Ədəbiyyat
- Ágoston, Gábor. "Merce Prohibitae: The Anglo-Ottoman Trade in War Materials and the Dependence Theory". Oriente Moderno. Anno XX (81) (1). 2001: 177–92. doi:10.1163/22138617-08101009. JSTOR 25817751.
- Ágoston, Gábor. Guns for the Sultan: Military Power and the Weapons Industry in the Ottoman Empire. Cambridge, U.K.: Cambridge University Press. 2005. ISBN .
- Burke, Edmund, III. "Islamic History as World History: Marshall Hodgson, 'The Venture of Islam'". International Journal of Middle East Studies. 10 (2). May 1979: 241–64. doi:10.1017/s0020743800034796. JSTOR 162129.
- Chase, Kenneth, Firearms: A Global History to 1700, Cambridge University Press, 2003, ISBN .
- Har-El, Shai. Struggle for Domination in the Middle East: The Ottoman-Mamluk War, 1485-91. Leiden: E.J. Brill. 1995. ISBN .
- Hess, Andrew Christie. "Islamic Civilization and the Legend of Political Failure". Journal of Near Eastern Studies. 44 (1). January 1985: 27–39. doi:10.1086/373102. JSTOR 544368.
- Laichen, Sun. "Military Technology Transfers from Ming China and the Emergence of Northern Mainland Southeast Asia (c. 1390-1527)". Journal of Southeast Asian Studies. 34 (3). October 2003: 495–517. doi:10.1017/s0022463403000456. JSTOR 20072535.
- The Age of Gunpowder Empires, 1450-1800 // Adas, Michael (redaktor). Islamic & European Expansion: The Forging of a Global Order. Journal of Near Eastern Studies. 44. Philadelphia: Temple University Press. 1993. 103–139. ISBN . JSTOR 544368.
- The Venture of Islam: Conscience and History in a World Civilization'. Chicago: University of Chicago Press. 1974. ISBN .
- Khan, Iqtidar Alam. "Gunpowder and Empire: Indian Case". Social Scientist. 33 (3/4). March–April 2005: 54–65. JSTOR 3518112.
- Khan, Iqtidar Alam. Gunpowder and Firearms: Warfare in Medieval India. New Delhi: Oxford University Press. 2004. ISBN .
- Lane, Kris E. Colour of Paradise: The Emerald in the Age of Gunpowder Empires. New Haven, Connecticut: Yale University Press. 2010. ISBN .
- Matthee, Rudi. Firearms // Encyclopædia Iranica. December 15, 1999. İstifadə tarixi: February 1, 2015. (Updated as of January 26, 2012.)
- Matthee, Rudi. "Was Safavid Iran an Empire?". Journal of the Economic and Social History of the Orient. 53 (1/2). 2010: 233–65. doi:10.1163/002249910x12573963244449. JSTOR 25651218.
- . Jam, Battle of (1528) // Mikaberidze, Alexander (redaktor). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia. 1. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. 2011. 442–43. ISBN .
- , Science & Civilisation in China, V:7: The Gunpowder Epic, Cambridge University Press, 1986, ISBN .
- Streusand, Douglas E. Islamic Gunpowder Empires: Ottomans, Safavids, and Mughals. Philadelphia: Westview Press. 2011. ISBN .
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Barit imperiyalari ve ya Muselman barit imperiyalari XVI esrden XVIII esre qeder ciceklendikleri dovrde uc turk ve muselman imperiyasina Osmanli Imperiyasina Sefeviler Imperiyasina ve Boyuk Mogol Imperiyasina aid edilen termin Bu uc imperiya erken muasir dovrun en guclu ve en sabit iqtisadiyyatlarina malik idi ki bu da kommersiya ekspansiyasina ve medeniyyetin daha cox himayesine sebeb olur onlarin siyasi ve huquqi institutlari ise artan merkezlesme derecesi ile mohkemlenirdi Imperiyalarda adambasina dusen gelir ve ehalinin ehemiyyetli derecede artmasi ve davamli texnoloji yenilik tempi musahide olunurdu Qerbde Merkezi Avropa ve Simali Afrikadan serqde Benqal ve Arakana qeder uzanirdilar Mogol ordusunun topculari Ekber sahin dovrundeOsmanli silahli esgerleri Imperator ekspansiyasi zamani yeni icad edilmis odlu silahlarin xususile top ve atici silahlarin istifadesi ve inkisafi ile Islam barit imperiyalari terefinden boyuk eraziler feth edildi Avropada oldugu kimi barit silahlarinin tetbiqi merkezlesdirilmis monarxiya dovletlerinin yukselisi kimi deyisikliklere sebeb oldu G S Hodqsona gore barit imperiyalarinda bu deyisiklikler herbi teskilatlanmadan xeyli kenara cixdi Hindistan yarimadasinda yerlesen mogollar qismen Teymuri Intibahini miras qoydular ve oz debdebeli memarligi ile tanindilar Sefeviler Iran ucun semereli ve muasir dovlet idaresi yaratdilar ve tesviri senetde boyuk inkisaflara sponsorluq etdiler Kaysar i Rum kimi de taninan Konstantinopol esasli Osmanli xilafetinin sultanlari Iki Heram Mescidin Xadimi ve bununla da Islam dunyasinin bascilari idiler Onlarin gucleri zenginliyi memarligi ve muxtelif tohfeleri Asiya ve Avropa tarixinin gedisatina ehemiyyetli derecede tesir etdi Muselman dunyasinin barit imperiyalariOsmanli Imperiyasi Hempsirdeki Fort Nelsonda numayis etdirilen tunc Sahi topu Oxsar toplardan Osmanli turkleri 1453 cu ilde Konstantinopolun muhasiresinde istifade edibler Baritli silah elde eden uc imperiyadan birincisi Osmanli Imperiyasi olmusdur 14 cu esrde Osmanlilar barit artilleriyasini menimsemisdiler Osmanlilar terefinden barit silahlarinin qebulu o qeder suretli oldu ki onlar odlu silahlarin istehsali ve idare edilmesinde ixtisaslasmis merkezlesdirilmis ve daimi qosunlarin yaradilmasinda hem Avropali hem de Yaxin Serqdeki reqiblerini qabaqladilar Lakin bu onlarin reqiblerini soka saldi ve diger iki Islam imperiyasini silah proqramlarini suretlendirmeye sovq etdi Osmanlilar en azindan artiq I Bayazidin dovrunde artilleriyaya sahib idiler ve onlardan 1399 ve 1402 ci illerde Konstantinopolun muhasirelerinde ondan istifade etdiler Onlar nehayet 1430 cu ilde Salonikanin muveffeqiyyetli muhasiresinde muhasire muherrikleri kimi oz silahlarini subut etdiler Osmanlilar toplarini tokmek ucun Yaxin Serq ve Avropa tokme zavodlarindan istifade etdiler ve 1453 cu ilde Konstantinopolun muhasiresi zamani onlarin seherin divarlarini dagitmaq ucun kifayet qeder boyuk toplari var idi ki bu da mudafiecileri teeccublendirmisdi Osmanli ordusunun nizamli sekilde odlu silah istifade etmesi avropali hemkarlarinin suretini qabaqladi Yeniceriler yay ve oxlardan istifade eden piyada muhafizecisi idiler Sultan II Mehmedin hakimiyyeti dovrunde onlar odlu silahlarla techiz olundu ve belke de dunyada odlu silahla techiz edilmis ilk daimi piyada quvvesi oldular Belelikle Yeniceriler ilk muasir daimi ordular hesab olunurlar Artilleriya ve yeniceri ates gucunun birlesmesi 1444 cu ilde Varnada selibcilere 1473 cu ilde Baskent Agqoyunlulara ve 1526 ci ilde Macaristana qarsi Mohac ordusuna qarsi helledici oldu Lakin Sefevileri ve Mogollari baritin effektivliyine inandiran doyus Caldiran oldu Fitilli toplar 1440 ci illerde Yeniceri korpusu terefinden istifade olunmaga basladi Musket daha sonra 1465 ci ilde Osmanli Imperiyasinda peyda oldu Sam poladi daha sonra 16 ci esrden tufeng kimi odlu silahlarin istehsalinda istifade edilmisdir 1526 ci ilde Moxac doyusunde 2000 tufengle techiz edilmis yeniceriler adeten musket kimi tercume olunur ardicil olaraq doqquz cerge teskil etdiler ve onlar elave desteye ve ya istirahete ehtiyac olmadan diz cokmus ve ya ayaq uste veziyyetde silahlarini sira ile atese tutdular Cinliler daha sonra ates ucun Osmanlinin diz cokme movqeyini qebul etdiler 1598 ci ilde Cin yazicisi Zhao Shizhen turk tufenglerini Avropa tufenglerinden ustun hesab etmisdir Cinli Wu Pei Chih 1621 daha sonra o dovrde hec bir Avropa ve ya Cin odlu silahinda istifade olunmadigi bilinmeyen dayaqli mexanizmden istifade eden turk tufenglerini tesvir etdi Canaqqala silahi 1464 cu ilde Munir Eli terefinden dizayn edilmis ve buruncden tokulmusdur Canaqqala silahi 340 ilden cox vaxt kecdikden sonra 1807 ci ilde Kralliq Donanmasinin bir quvvesi meydana cixdiqda ve Canaqqala Emeliyyatina baslayanda hele de istifadede idi Turk quvveleri qedim qaliqlari yanacaq ve mermilerle doldurdu sonra onlari Ingilis gemilerine ates etdi Ingilis eskadronu bu bombardman neticesinde 28 itki verdi Sefevi musketyoru I Abbas dovrunde Berlin Islam Inceseneti Muzeyi Caldiranda osmanlilar ilk defe Sefevilerle doyusde qarsilasdilar Sultan I Selim 1514 cu ilde Sah Ismayilin Selimin reqiblerinin xeyrine qizisdirdigi sie tehlukesi kimi qebul etdiyi seyle uzlesmek ucun oz sehra toplari ile serqe dogru hereket etdi Osmanlilar toplarini onlari dasiyan arabalarin arasina yerlesdirirdiler ki bu da silahli yeniceriler ucun siginacaq yaradirdi Hucum Sefevi suvarileri ucun dagidici itkilere sebeb oldu Meglubiyyet o qeder agir idi ki Osmanli quvveleri suretle irelileye bildi ve qisa muddete Sefevilerin paytaxti Tebrizi isgal etdi Yalniz Osmanli ordusunun mehdud yurus radiusu onun seheri tutmasina ve Sefevi hakimiyyetine son qoymasina mane oldu Sefevi imperiyasi Caldiran meglubiyyeti Ismayilin erazi genislendirme proqramina son qoysa da buna baxmayaraq sah oz qosunlarini baritla silahlandiraraq Osmanli sultanligindan gelen real tehlukeden qorunmaq ucun tecili addimlar atdi Caldiranin iki ili erzinde Ismayilin 8000 1521 ci ile qeder ehtimal ki 20 000 neferden ibaret tufengciler tofangci korpusu var idi Boyuk Abbas orduda islahatlar apardiqdan sonra texminen 1598 ci ilde Sefevi quvvelerinin 500 topdan ibaret topcular korpusu ve 12 000 tufengcisi var idi Sefeviler ilk olaraq barit silahlarini I Ismayilin olumunden sonra geden vetendas muharibesi zamani Serqi Irani isgal eden ozbeklere qarsi istifade etdiler Genc sah I Tehmasib Herati azad etmek ucun orduya basciliq etdi ve 24 sentyabr 1528 ci ilde ozbeklerle qarsilasdi Sefevilerin ozbekleri qetiyyetle meglub etdiyi Camda Sah ordusu her iki cinahda suvarileri olan vaqonlarla muhafize olunan merkezde toplar vaqonlarin uzerinde firlanan silahlar yerlesdirirdi Mogol imperatoru Babur Camdaki formalasmani Anadolu uslubunda adlandirdi Bir nece min silah dasiyan piyada da Osmanli ordusunun yenicerileri kimi merkeze toplasdi Ozbek suvarileri Sefevi ordusunu her iki cinahda toqqusdurub cevirseler de Sefevi merkezi ozbekler terefinden birbasa istirak etmediyi ucun elinde idi Tehmasibin sexsi rehberliyi altinda toplasan merkezin piyada qosunlari Ozbekin merkezini doyuse atib peren peren saldilar ve meydani temin etdiler Mogol Imperiyasi Mogol tufengcisi Lahorun Lodi qubernatoru Daulat Xan terefinden Lodi Sultan Ibrahim xana qarsi usyanini desteklemek ucun devet edildikde Babur barit odlu silahlar ve tarla artilleriyasi ve onlari yerlesdirme usulu ile tanis idi Babur Osmanli mutexessisi Ustad Eli Qulini ise goturdu o Babura standart Osmanli qurulusunu merkezde vaqonlarla qorunan artilleriya ve odlu silahla techiz edilmis piyada ve her iki qanadda oxatanlari gosterdi Babur bu birlesmeni 1526 ci ilde Panipatdaki Birinci Doyusde istifade etdi burada Dehli sultanligina sadiq Efqan ve Racput quvveleri sayca ustun olsa da barit silahlari olmadan meglub oldular Teymuri quvvelerinin qeti qelebesi imperiyanin tarixi boyu dusmenlerin Mogol sahzadeleri ile nadir hallarda gorusmesinin sebeblerinden biridir Boyuk Ekber Sah Cahan ve Aurangzebin hakimiyyeti Hindistan tarixinin en yuksek zirvesi kimi tesvir edilmisdir Mogol Imperiyasi bezen dunya ehalisinin 16 1 i ile guclu geosiyasi quruma cevrildi Osmanlilar ve Sefeviler kimi Mogollar Teymuri medeniyyeti ve incesenetinin elementlerini miras aldilar IstinadlarKhan 2005 The Art of the Timurid Period ca 1370 1507 www metmuseum org 2022 06 15 tarixinde Istifade tarixi 2021 03 11 Singh Abhay Kumar Modern world system and Indian proto industrialization Bengal 1650 1800 New Delhi Northern Book Centre 2006 ISBN 81 7211 203 3 OCLC 70168169 Nicolle David 1980 Armies of the Ottoman Turks 1300 1774 Osprey Publishing ISBN 9780850455113 Agoston 2005 Streusand 2011 McNeill 1993 Lord Kinross 1977 Ottoman Centuries The Rise and Fall of the Turkish Empire New York Morrow Quill Paperbacks 52 ISBN 0 688 08093 6 Goodwin Jason 1998 Lords of the Horizons A History of the Ottoman Empire New York H Holt 59 179 181 ISBN 0 8050 4081 1 Har El 1995 Needham 1986 Schmidtchen Volker 1977b Riesengeschutze des 15 Jahrhunderts Technische Hochstleistungen ihrer Zeit Technikgeschichte 44 3 213 237 226 228 Matthee 1999 Mikaberidze 2011EdebiyyatAgoston Gabor Merce Prohibitae The Anglo Ottoman Trade in War Materials and the Dependence Theory Oriente Moderno Anno XX 81 1 2001 177 92 doi 10 1163 22138617 08101009 JSTOR 25817751 Agoston Gabor Guns for the Sultan Military Power and the Weapons Industry in the Ottoman Empire Cambridge U K Cambridge University Press 2005 ISBN 978 0521843133 Burke Edmund III Islamic History as World History Marshall Hodgson The Venture of Islam International Journal of Middle East Studies 10 2 May 1979 241 64 doi 10 1017 s0020743800034796 JSTOR 162129 Chase Kenneth Firearms A Global History to 1700 Cambridge University Press 2003 ISBN 0 521 82274 2 Har El Shai Struggle for Domination in the Middle East The Ottoman Mamluk War 1485 91 Leiden E J Brill 1995 ISBN 978 9004101807 Hess Andrew Christie Islamic Civilization and the Legend of Political Failure Journal of Near Eastern Studies 44 1 January 1985 27 39 doi 10 1086 373102 JSTOR 544368 Laichen Sun Military Technology Transfers from Ming China and the Emergence of Northern Mainland Southeast Asia c 1390 1527 Journal of Southeast Asian Studies 34 3 October 2003 495 517 doi 10 1017 s0022463403000456 JSTOR 20072535 The Age of Gunpowder Empires 1450 1800 Adas Michael redaktor Islamic amp European Expansion The Forging of a Global Order Journal of Near Eastern Studies 44 Philadelphia Temple University Press 1993 103 139 ISBN 978 1566390682 JSTOR 544368 The Venture of Islam Conscience and History in a World Civilization Chicago University of Chicago Press 1974 ISBN 978 0226346779 Khan Iqtidar Alam Gunpowder and Empire Indian Case Social Scientist 33 3 4 March April 2005 54 65 JSTOR 3518112 Khan Iqtidar Alam Gunpowder and Firearms Warfare in Medieval India New Delhi Oxford University Press 2004 ISBN 978 0195665260 Lane Kris E Colour of Paradise The Emerald in the Age of Gunpowder Empires New Haven Connecticut Yale University Press 2010 ISBN 9780300161311 Matthee Rudi Firearms Encyclopaedia Iranica December 15 1999 Istifade tarixi February 1 2015 Updated as of January 26 2012 Matthee Rudi Was Safavid Iran an Empire Journal of the Economic and Social History of the Orient 53 1 2 2010 233 65 doi 10 1163 002249910x12573963244449 JSTOR 25651218 Jam Battle of 1528 Mikaberidze Alexander redaktor Conflict and Conquest in the Islamic World A Historical Encyclopedia 1 Santa Barbara Calif ABC CLIO 2011 442 43 ISBN 9781598843361 Science amp Civilisation in China V 7 The Gunpowder Epic Cambridge University Press 1986 ISBN 0 521 30358 3 Streusand Douglas E Islamic Gunpowder Empires Ottomans Safavids and Mughals Philadelphia Westview Press 2011 ISBN 978 0813313597 Xarici kecidler