Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xantılar - Ural xalqlarının fin-uqor qrupunun uqor qoluna mənsub olan xalq.
 | |||
| Ümumi sayı | |||
|---|---|---|---|
| 12,500 | |||
| Yaşadığı ərazilər | |||
| |||
| Dili | |||
| Dini | |||
| Qohum xalqlar | |||
Haqqında
Xantılar Rusiya Federasiyasının Tümen vilayətinin Xantı-Mansi muxtar dairəsinin yerli əhalisidir. Onlar özlərini xante ("adam") adlandırırlar. XX əsrin əvvəllərinə qədər ostyak adlandırılmışlar. Ural dilləri fin-uqor qrupunun uqor qoluna mənsub olan xantı dilində danışırlar. Antropoloji cəhətdən ağ (Avropa) irqi ilə sarı (monqoloid) irqi arasında keçid irqi sayılan Ural tipinə aiddirlər. Xantılar Sibirin Rusiya tərəfindən işğalından sonra zorla pravoslavlaşdırılmalarına baxmayaraq, özlərinin qədim dini görüşlərinin və şamançılığı hələ də saxlamaqdadırlar. Ayını müqəddəs sayırlar. 1989-cu il məlumatına görə xantıların sayı 23 min nəfərdir. Əsasən Rusiya Federasiyasının Tümen vilayətinin Xantı-Mansi muxtar dairəsində, Yamal-Nen muxtar dairəsində, habelə Tomsk vilayətinin Aleksandrovsk və Karqasov rayonlarında yaşayırlar.
Xantıların soykökündə qədim paleoasiya tayfaları ilə yanaşı, I minilliyin ortalarında Şimali Qazaxıstan və Qərbi Sibirdən Ob çayı hövzəsinə gəlmiş altay-uqor tayfaları da iştirak etmişlər. XI əsrin sonlarında Rus salnamələrində xantılar onlara qohum olan mansilərlə birlikdə yuqr, XIV əsrdən isə ostyak adlandırılmışlar. XVI əsrin sonlarında (1598) Sibir xanlığının Rusiya tərəfindən işğalından sonra xantıların vətəni də Rusiyaya qatıldı. Xantıların assimilyasiyası sürətləndirildi. 10 dekabr 1930-cu ildə xantıların və onlara qohum olan mansilərin yaşadıqları ərazidə RSFSR-in Tümen vilayəti tərkibində Ostyak-Voqul milli dairəsi yaradıldı. Bu quruma 1940-cı ildə Xantı-Mansi milli dairəsi, 1977-ci ildə isə Xantı-Mansi muxtar dairəsi adı verildi.
Xantıların əsas məşğuliyyətləri balıqçılıq və ovçuluq şimalda isə maralçılıqdır. Geyim hazırlanarkən xammal kimi gicitkan, balıq və maral dərisindən və çətənədən istifadə olunur. Yarımköçəri həyat keçirən xantılar yayda yurtalarda (alaçıqlarda), qışda isə qazma evlərdə yaşayırlar. Kişilər başlıqlı üst geyimi, köynək və şalvar, qadınlar don, xələt və kürk geyinirlər. Ən çox xoşladıqları yeməklər ət və balıqdan hazırlanır.
Zəngin folkloru olan xantılar qəhrəmanlıq nağılları, mərasim və lirik nəğmələr yaratmışlar.
Xantı-Mansi muxtar dairəsinin ərazisi meşələr, neft və qaz yataqlarıilə zəngindir. Xantıların əksəriyyəti meşə materialı tədarükü, neft və qazçıxarma sahələrində çalışırlar. İnzibati mərkəzi Xantı-Mansiysk şəhəridir.
Mənbə
- Ural xalqları. Bakı,1997. səh.33.
- Народы Сибири. Москва-Ленинград,1956.
- Соколова З.П. Xанты. "Советская этнография" jurnalı, 1971, №6.
- Соколова З.П. Социальная организация хантов и манси в XVIII-XIX вв. Москва,1983
- Народы мира. Москва,1988.
- Население СССР Москва,1990.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xantilar Ural xalqlarinin fin uqor qrupunun uqor qoluna mensub olan xalq Xantilar Mansi people Umumi sayi12 500Yasadigi erazilerRusiya 30 943DiliXanti dili Rus diliDiniSamanizm PravoslavQohum xalqlarMansilerHaqqindaXantilar Rusiya Federasiyasinin Tumen vilayetinin Xanti Mansi muxtar dairesinin yerli ehalisidir Onlar ozlerini xante adam adlandirirlar XX esrin evvellerine qeder ostyak adlandirilmislar Ural dilleri fin uqor qrupunun uqor qoluna mensub olan xanti dilinde danisirlar Antropoloji cehetden ag Avropa irqi ile sari monqoloid irqi arasinda kecid irqi sayilan Ural tipine aiddirler Xantilar Sibirin Rusiya terefinden isgalindan sonra zorla pravoslavlasdirilmalarina baxmayaraq ozlerinin qedim dini goruslerinin ve samanciligi hele de saxlamaqdadirlar Ayini muqeddes sayirlar 1989 cu il melumatina gore xantilarin sayi 23 min neferdir Esasen Rusiya Federasiyasinin Tumen vilayetinin Xanti Mansi muxtar dairesinde Yamal Nen muxtar dairesinde habele Tomsk vilayetinin Aleksandrovsk ve Karqasov rayonlarinda yasayirlar Xantilarin soykokunde qedim paleoasiya tayfalari ile yanasi I minilliyin ortalarinda Simali Qazaxistan ve Qerbi Sibirden Ob cayi hovzesine gelmis altay uqor tayfalari da istirak etmisler XI esrin sonlarinda Rus salnamelerinde xantilar onlara qohum olan mansilerle birlikde yuqr XIV esrden ise ostyak adlandirilmislar XVI esrin sonlarinda 1598 Sibir xanliginin Rusiya terefinden isgalindan sonra xantilarin veteni de Rusiyaya qatildi Xantilarin assimilyasiyasi suretlendirildi 10 dekabr 1930 cu ilde xantilarin ve onlara qohum olan mansilerin yasadiqlari erazide RSFSR in Tumen vilayeti terkibinde Ostyak Voqul milli dairesi yaradildi Bu quruma 1940 ci ilde Xanti Mansi milli dairesi 1977 ci ilde ise Xanti Mansi muxtar dairesi adi verildi Xantilarin esas mesguliyyetleri baliqciliq ve ovculuq simalda ise maralciliqdir Geyim hazirlanarken xammal kimi gicitkan baliq ve maral derisinden ve ceteneden istifade olunur Yarimkoceri heyat keciren xantilar yayda yurtalarda alaciqlarda qisda ise qazma evlerde yasayirlar Kisiler basliqli ust geyimi koynek ve salvar qadinlar don xelet ve kurk geyinirler En cox xosladiqlari yemekler et ve baliqdan hazirlanir Zengin folkloru olan xantilar qehremanliq nagillari merasim ve lirik negmeler yaratmislar Xanti Mansi muxtar dairesinin erazisi meseler neft ve qaz yataqlariile zengindir Xantilarin ekseriyyeti mese materiali tedaruku neft ve qazcixarma sahelerinde calisirlar Inzibati merkezi Xanti Mansiysk seheridir MenbeUral xalqlari Baki 1997 seh 33 Narody Sibiri Moskva Leningrad 1956 Sokolova Z P Xanty Sovetskaya etnografiya jurnali 1971 6 Sokolova Z P Socialnaya organizaciya hantov i mansi v XVIII XIX vv Moskva 1983 Narody mira Moskva 1988 Naselenie SSSR Moskva 1990