Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Adalar qövsü — əsasən bir-birinə yaxınlaşan iki tektonik plitə arasındakı sərhəd, paralel və yaxın olaraq yerləşdirilmiş, bir qövsdə düzülmüş, vulkan zəncirlərindən və bir çox adadan ibarət arxipelaq. Adalar qövsü konvergent tektonik plitə sərhədləri boyunca aşkar olunan intensiv seysmik aktivliyə malik aktiv vulkanların uzun zəncirləridir. Adalar qövslərinin əksəriyyəti okean yer qabığından yaranır və subduksiya zonası boyunca litosferin mantiyaya enməsi nəticəsində yaranmışdır. Bu adalar kontinental böyümənin əldə edilməsinin əsas yoludur.
Adalar qövsü
Zirvəsi su səthindən qalxaraq qövsvari adalar sırası əmələ gətirən sualtı dağ silsiləsi. Adalar qövsü tək və qoşa olur. Sonuncular iki bir-birinə paralel sıra dağlardan ibarətdir: daxili — vulkan və xarici — qırışıqlıq dağlardan təşkil olub dağarası novla ayrılırlar. Adalar qövsü müasir mütəhərrik əyalətlərin bir hissəsi olub, qitədən okeana keçid zonasında yerləşir; bunlarla kənar geosinklinal dənizlərin dərin çökəklikləri, dərin okean novları və kənar okean tirələri (valları) əlaqədardır. Adalar qövsü aktiv vulkanik (əsasən andezit tərkibli) və seysmik fəaliyyətlə, eləcə də Yer qabığının kəskin şaquli hərəkətləri və parçalanmış relyeflə səciyyələnir. Bunlar qədim geosinklinal əyalətlərin geoantiklinal qalxımlarının və ya dağ silsilələrinin analoqu hesab edilir.
Adalar qovsünün maqmatizmi
Adalar qovsünə xas olan maqmatizm. Dərinlik novları və kənar dənizlərlə yanaşı, adalar qövsü fəal qitə kənarlarının tərkib hissəsidir. Bunlar üçün yüksək maqmatik və seysmik fəallıq, qeyri-bircins blok quruluşu, süxurların qələviliyinin strukturun arxa hissəsinə doğru artması, turş süxurların lokal inkişafı, əsasi və orta tərkibli süxurların isə geniş yayılması və terrigen turbiditlərlə sıx assosiasiya yaradan kalsiumlu qələvi və andezit vulkanizmin sahəvi inkişafı səciyyəvidir. Adalar qovsünün maqmatizmi dərinlik və ya mantiya mənşəli hesab olunur. Plitələr tektonikası nəzəriyyəsi baxımından maqmatizmin mənbəyi subduksiya prosesində mantiyaya gömülərək əriməsi (sürtünmə istiliyi təsirindən) kimi qəbul edilir. Ərimə hesabına subduksiya zonasının önündə kalsiumlu qələvi (və qabbro-plagioqranit) seriya süxurları — andezitlər, yüksək maqneziumlu andezitlər (boninitlər) və bazaltlar, kənarında isə şoşonit seriyası süxurları əmələ gəlir.
Adalar qövsünün metallogeniyası
Adalar qövsünün geodinamik şəraitinə xas olan metallogeniya. Bu tip strukturların metallogeniyasında aşağıdakı zonallıq müəyyən edilmişdir: 1) dərin su novuna və çökmə terrasa uyğun olan hiperbazit protruziyalarla, dərinsulu çökmələrlə, , və qlaukofanlı müşəyiət olunan toleit vulkanizm zonasının effuzivləri ilə əlaqədar olan mis-kolçedan yataqları; 2) keçmiş vulkanik qövslərin yerini göstərən kalsiumlu qələvi andezit-bazalt vulkanizmi və qabbro-plagioqranit intruzivləri (əsl adalar qövsü assosiyası) zonasına mis, polimetal (bəzən isə qızıllı) kolçedan minerallaşması səciyyəvidir. Onlara "kuroko" tipli stratiform yataqlar daha çox xasdır. Vulkanik qövslərin inkişafının ilkin mərhələsində əsasən kolçedan filizi, gec mərhələsində isə mis-porfir, bəzən isə mis-molibden filizi əmələ gəlir; 3) adalar qövsünün arxasında kənar dənizə uyğun gələn maqmatik törəmələr çox az olduğu terrigen çöküntütoplanma zonasının endogen minerallaşma baxımından demək olar ki, filizsiz olması; 4) tonalit-qranodiorit batolitlərinin inkişaf zonası üçün dəmir-mis skarn filizləşməsi və qızıl minerallaşması səciyyəvidir.
Həmçinin bax
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Adalar qovsu esasen bir birine yaxinlasan iki tektonik plite arasindaki serhed paralel ve yaxin olaraq yerlesdirilmis bir qovsde duzulmus vulkan zencirlerinden ve bir cox adadan ibaret arxipelaq Adalar qovsu konvergent tektonik plite serhedleri boyunca askar olunan intensiv seysmik aktivliye malik aktiv vulkanlarin uzun zencirleridir Adalar qovslerinin ekseriyyeti okean yer qabigindan yaranir ve subduksiya zonasi boyunca litosferin mantiyaya enmesi neticesinde yaranmisdir Bu adalar kontinental boyumenin elde edilmesinin esas yoludur Adalar qovsuAdalar qovsuZirvesi su sethinden qalxaraq qovsvari adalar sirasi emele getiren sualti dag silsilesi Adalar qovsu tek ve qosa olur Sonuncular iki bir birine paralel sira daglardan ibaretdir daxili vulkan ve xarici qirisiqliq daglardan teskil olub dagarasi novla ayrilirlar Adalar qovsu muasir muteherrik eyaletlerin bir hissesi olub qiteden okeana kecid zonasinda yerlesir bunlarla kenar geosinklinal denizlerin derin cokeklikleri derin okean novlari ve kenar okean tireleri vallari elaqedardir Adalar qovsu aktiv vulkanik esasen andezit terkibli ve seysmik fealiyyetle elece de Yer qabiginin keskin saquli hereketleri ve parcalanmis relyefle seciyyelenir Bunlar qedim geosinklinal eyaletlerin geoantiklinal qalximlarinin ve ya dag silsilelerinin analoqu hesab edilir Adalar qovsunun maqmatizmiAdalar qovsune xas olan maqmatizm Derinlik novlari ve kenar denizlerle yanasi adalar qovsu feal qite kenarlarinin terkib hissesidir Bunlar ucun yuksek maqmatik ve seysmik fealliq qeyri bircins blok qurulusu suxurlarin qeleviliyinin strukturun arxa hissesine dogru artmasi turs suxurlarin lokal inkisafi esasi ve orta terkibli suxurlarin ise genis yayilmasi ve terrigen turbiditlerle six assosiasiya yaradan kalsiumlu qelevi ve andezit vulkanizmin sahevi inkisafi seciyyevidir Adalar qovsunun maqmatizmi derinlik ve ya mantiya menseli hesab olunur Pliteler tektonikasi nezeriyyesi baximindan maqmatizmin menbeyi subduksiya prosesinde mantiyaya gomulerek erimesi surtunme istiliyi tesirinden kimi qebul edilir Erime hesabina subduksiya zonasinin onunde kalsiumlu qelevi ve qabbro plagioqranit seriya suxurlari andezitler yuksek maqneziumlu andezitler boninitler ve bazaltlar kenarinda ise sosonit seriyasi suxurlari emele gelir Adalar qovsunun metallogeniyasiAdalar qovsunun geodinamik seraitine xas olan metallogeniya Bu tip strukturlarin metallogeniyasinda asagidaki zonalliq mueyyen edilmisdir 1 derin su novuna ve cokme terrasa uygun olan hiperbazit protruziyalarla derinsulu cokmelerle ve qlaukofanli museyiet olunan toleit vulkanizm zonasinin effuzivleri ile elaqedar olan mis kolcedan yataqlari 2 kecmis vulkanik qovslerin yerini gosteren kalsiumlu qelevi andezit bazalt vulkanizmi ve qabbro plagioqranit intruzivleri esl adalar qovsu assosiyasi zonasina mis polimetal bezen ise qizilli kolcedan minerallasmasi seciyyevidir Onlara kuroko tipli stratiform yataqlar daha cox xasdir Vulkanik qovslerin inkisafinin ilkin merhelesinde esasen kolcedan filizi gec merhelesinde ise mis porfir bezen ise mis molibden filizi emele gelir 3 adalar qovsunun arxasinda kenar denize uygun gelen maqmatik toremeler cox az oldugu terrigen cokuntutoplanma zonasinin endogen minerallasma baximindan demek olar ki filizsiz olmasi 4 tonalit qranodiorit batolitlerinin inkisaf zonasi ucun demir mis skarn filizlesmesi ve qizil minerallasmasi seciyyevidir Hemcinin baxQovsvari adalarIstinadlarGeologiya terminlerinin izahli lugeti Baki Nafta Press 2006 679 sehife Taylor S R The origin and growth of continents Tectonophysics 4 1 1967 17 34 Bibcode 1967Tectp 4 17T doi 10 1016 0040 1951 67 90056 x ISSN 0040 1951