Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qaraçay-Çərkəz Respublikası (rus. Карачаево-Черкесская Республика, qaraç.-balk. Къарачай-Черкес Республика, kab.-çərk. Къэрэшей-Шэрджэс Республикэ, abq. Къарча-Черкес Республика, noq. Карашай-Шеркеш Республика) — Rusiya Federasiyasının tərkibində inzibati subyekt, Şimali Qafqaz Federal dairəsinin tərkibinə daxildir.
| Qaraçay-Çərkəz Respublikası | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Карачаево-Черкесская Республика Къарачай-Черкес Республика Къэрэшей-Шэрджэс Республикэ | |||||
 | |||||
| |||||
|
| |||||
| Ölkə | |||||
| İnzibati mərkəz | Çerkessk | ||||
| İcra başçısı | Rəşid Temrezov | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Yaradılıb | 16 may 1992 | ||||
| Sahəsi |
| ||||
| Saat qurşağı |
| ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi |
| ||||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||||
| ISO kodu | RU-KC | ||||
| Avtomobil nömrəsi | 09 | ||||
| Rəsmi sayt | |||||
 | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Tarix
Qaraçay-Çərkəz muxtar vilayəti 12 yanvar 1922-ci ildə təşkil edilmişdir. Muxtar vilayət kimi 12 yanvar 1922-ci il — 26 aprel 1926-cı il və 9 yanvar 1957-ci il — 30 yanvar 1990-cı il tarixlərində mövcud olmuşdur. 30 noyabr 1990-cı il tarixindən 1991-ci il iyul tarixinədək Rusiya SFSR tərkibində Qaraçay-Çərkəz SSR adı ilə mövcud olmuş, 3 iyul 1991-ci il tarixindən bəri isə Rusiya FR tərkibində Qaraçay-Çərkəz Respublikası adı ilə mövcuddur.
Siyasi quruluşu
Qanunvericilik orqanı Xalq Yığıncağı adlanır. Üzvlərinin sayı 73 nəfərdir. Xalq Yığıncağının üzvləri 4 ildən bir respublika əhalisinin 18 yaş və daha yuxarı qisminin ümumi, bərabər, birbaşa və gizli səsverməsi ilə seçilir.
Coğrafiya
Respublikanın ərazisi 14,277 км²-dir. Respublika ərazisinin 80%-i dağlıq ərazidir. Burada yerləşən Elbrus Qafqazın ən hündür dağıdır. Respublika su ehtiyatı ilə zəngindir. Beləki, respublika ərazisində buz mənşəli 130 dağ gölü yerləşir və irili-xırdalı 172 çay axır. Çaylardan ən iriləri Kuban, Urup, Laba, Kİçik və Böyük Zelençuq çaylarıdır. Respublika ərazisinin 416,201 hektarı meşələrlə örtülüdür.
Əhali
2002-ci ildə aparılmış rəsmi siyahıya almaya əsasən respublikada 439.470 nəfər əhali yaşayır .
Etnik tərkib
| Dövlət | Siyahıyaalınmalara əsasən Qaraçay-Çərkəz Respublikası əhalisinin etnik tərkibi | |||
|---|---|---|---|---|
| 2002-ci il | 2010-cu il | |||
| Toplam | 439 470 | 478 517 | ||
| Qaraçaylılar | 169 198 | 194 324 | ||
| Ruslar və Kazaklar | 147 878 | 150 025 | ||
| Çərkəzlər | 49 591 | 56 466 | ||
| Abazinlər | 32 346 | 36 919 | ||
| Noqaylar | 14 873 | 15 654 | ||
| Osetinlər | 3 333 | 3 142 | ||
| Ermənilər | 3 197 | 2 737 | ||
| Ukraynalılar | 3 331 | 1 990 | ||
| Tatarlar | 2 021 | 1 696 | ||
| Yunanlar | 1 349 | 1 276 | ||
| Təsniflənməmiş | 88 | 3 499 | ||
İqtisadiyyat
Qaraçay-Çərkəz respublikası aqrar ölkəsidir. Təsrrüfatının əsas-kimya və neft-kimya , yeyinti və yüngül sənaye sahələri təşkil edir. Bununla yanaşı Qaraçay-Çərkəz respublikasında maşınqayırma və metal emalı (o cümlədən , radiotexnika) tikinti materialları, ağac emalı, kömür və dağ mədən sənayesi inkişaf etmişdir. Onun energetikası Kuban çayının hidroenerji ehtiyatlarına əsaslanır. Sənayesi əsasən Çerkesk şəhərində mərkəzləşmişdir. Ən iri müəssisələri texniki rezin məmulatları, alçaq gərginlikli aparatlar, soyuducular istehsal edən müəssisələr, kimya, sement, süd zavodları, mebel, ayaqqabı, tikiş fabrikləri, ət kombinatlarıdır. Əkinçilik və heyvandarlıq Qaraçay-Çərkəz respublikasının kənd təsərrüfatının aparıcı sahələridir. Dənli bitkilər (buğda, qarğıdalı), texniki bitkilərdən (günəbaxan, şəkər çuğunduru) kartof, tərəvəz və yem bitkiləri əkilir. KubanKalauz suvarma sistemi kənd təsərrüfatının inkişafında mühüm rol oynayır. Dağ rayonlarında kənd təsərrüfatının əsasını iri buynuzlu mal-qara saxlanması və qoyunçuluq təşkiil edir. Bununla yanaşı burada quşçuluq və arıçılıq da inkişaf etmişdir. Nəqliyyatın inkişafı üçün dağlar böyük maneələr törədir. Ona görə də yollar adətən çay vadiləri boyu uzanır. Nəqliyyat hövzələrindən ən inkişaf etmiş avtomobil nəqliyyatıdır. Dəmir yollarının uzunluğu 70 km-ə qədərdir. Qaraçay-Çərkəz respublikasının dağlıq olması təbiətinin füsunkar olması, burada turizm və istirahət zonalarının inkişafına əlverişli şərait yaradır. Teberdə və Dombay beynəlxalq əhəmiyyətli kurort şəhəridir. Faydalı qazıntılarından (daş kömür), (qurğuşun), (sink), (mis), (sürmə), (əhəngdaşı), (mərmər) və s. çıxarılır. Respublika iqtisadi əlaqələrinin tərkibinə daxil olduğu Şimali Qafqaz iqtisadi rayonunun respublikaları və vilayətləri ilə həyata keçirir.
Rayonlar
- Qaraçay-Çərkəz Respublikası ərazisində 144 yaşayış məntəqəsi vardır. Onlardan 4-ü şəhər 140-ı isə kəndlər və qəsəbələrdən ibarətdir. Bütün yaşayış məntəqələri inzibati baxımdan iki şəhər dairəsinin və inzibati rayonun tərkibinə daxil olurlar.
- Çerkessk şəhər dairəsi
- Qaraçayevsk şəhər dairəsi
- Abazin rayonu
- Adıq-Xabal rayonu
- Zelençuq rayonu
- Qaraçayev rayonu
- Maloqaraçayev rayonu
- Noqay rayonu
- Prikuban rayonu
- Urup rayonu
- Ust-Cequtin rayonu
- Xabez rayonu
Şəhərlər
- Qaraçayevsk – 22.113 nəfər (2002-ci il siyahıya almasına əsasən)
Xarici keçidlər
- Официальный сайт Главы и Правительства Карачаево-Черкесской Республики
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Официальный сайт Главы и Правительства Карачаево-Черкесской Республики: Общие данные о Карачаево-Черкесии 2009-08-19 at the Wayback Machine
- . 2012-10-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-07-21.
- . 2006-11-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-06-16.
- "RussiaOutdoors — Путешествия по России". 2022-03-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2009-06-13.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qaracay Cerkez Respublikasi rus Karachaevo Cherkesskaya Respublika qarac balk Karachaj Cherkes Respublika kab cerk Kereshej Sherdzhes Respublike abq Karcha Cherkes Respublika noq Karashaj Sherkesh Respublika Rusiya Federasiyasinin terkibinde inzibati subyekt Simali Qafqaz Federal dairesinin terkibine daxildir Qaracay Cerkez RespublikasiKarachaevo Cherkesskaya Respublika Karachaj Cherkes Respublika Kereshej Sherdzhes RespublikeBayraq Gerb d 43 55 sm e 41 47 s u Olke RusiyaInzibati merkez CerkesskIcra bascisi Resid TemrezovTarixi ve cografiyasiYaradilib 16 may 1992Sahesi 14 100 km Saat qursagi Moskva vaxti d UTC 03 00EhalisiEhalisi 465 357 nef 1 yanvar 2021 Reqemsal identifikatorlarISO kodu RU KCAvtomobil nomresi 09Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllarQaracay Cerkesiya RespublikasiTarixQaracay Cerkez muxtar vilayeti 12 yanvar 1922 ci ilde teskil edilmisdir Muxtar vilayet kimi 12 yanvar 1922 ci il 26 aprel 1926 ci il ve 9 yanvar 1957 ci il 30 yanvar 1990 ci il tarixlerinde movcud olmusdur 30 noyabr 1990 ci il tarixinden 1991 ci il iyul tarixinedek Rusiya SFSR terkibinde Qaracay Cerkez SSR adi ile movcud olmus 3 iyul 1991 ci il tarixinden beri ise Rusiya FR terkibinde Qaracay Cerkez Respublikasi adi ile movcuddur Siyasi qurulusuQanunvericilik orqani Xalq Yigincagi adlanir Uzvlerinin sayi 73 neferdir Xalq Yigincaginin uzvleri 4 ilden bir respublika ehalisinin 18 yas ve daha yuxari qisminin umumi beraber birbasa ve gizli sesvermesi ile secilir CografiyaRespublikanin erazisi 14 277 km dir Respublika erazisinin 80 i dagliq erazidir Burada yerlesen Elbrus Qafqazin en hundur dagidir Respublika su ehtiyati ile zengindir Beleki respublika erazisinde buz menseli 130 dag golu yerlesir ve irili xirdali 172 cay axir Caylardan en irileri Kuban Urup Laba KIcik ve Boyuk Zelencuq caylaridir Respublika erazisinin 416 201 hektari meselerle ortuludur Ehali2002 ci ilde aparilmis resmi siyahiya almaya esasen respublikada 439 470 nefer ehali yasayir Etnik terkib Dovlet Siyahiyaalinmalara esasen Qaracay Cerkez Respublikasi ehalisinin etnik terkibi2002 ci il 2010 cu ilToplam 439 470 478 517Qaracaylilar 169 198 194 324Ruslar ve Kazaklar 147 878 150 025Cerkezler 49 591 56 466Abazinler 32 346 36 919Noqaylar 14 873 15 654Osetinler 3 333 3 142Ermeniler 3 197 2 737Ukraynalilar 3 331 1 990Tatarlar 2 021 1 696Yunanlar 1 349 1 276Tesniflenmemis 88 3 499IqtisadiyyatQaracay Cerkez respublikasi aqrar olkesidir Tesrrufatinin esas kimya ve neft kimya yeyinti ve yungul senaye saheleri teskil edir Bununla yanasi Qaracay Cerkez respublikasinda masinqayirma ve metal emali o cumleden radiotexnika tikinti materiallari agac emali komur ve dag meden senayesi inkisaf etmisdir Onun energetikasi Kuban cayinin hidroenerji ehtiyatlarina esaslanir Senayesi esasen Cerkesk seherinde merkezlesmisdir En iri muessiseleri texniki rezin memulatlari alcaq gerginlikli aparatlar soyuducular istehsal eden muessiseler kimya sement sud zavodlari mebel ayaqqabi tikis fabrikleri et kombinatlaridir Ekincilik ve heyvandarliq Qaracay Cerkez respublikasinin kend teserrufatinin aparici saheleridir Denli bitkiler bugda qargidali texniki bitkilerden gunebaxan seker cugunduru kartof terevez ve yem bitkileri ekilir KubanKalauz suvarma sistemi kend teserrufatinin inkisafinda muhum rol oynayir Dag rayonlarinda kend teserrufatinin esasini iri buynuzlu mal qara saxlanmasi ve qoyunculuq teskiil edir Bununla yanasi burada qusculuq ve ariciliq da inkisaf etmisdir Neqliyyatin inkisafi ucun daglar boyuk maneeler toredir Ona gore de yollar adeten cay vadileri boyu uzanir Neqliyyat hovzelerinden en inkisaf etmis avtomobil neqliyyatidir Demir yollarinin uzunlugu 70 km e qederdir Qaracay Cerkez respublikasinin dagliq olmasi tebietinin fusunkar olmasi burada turizm ve istirahet zonalarinin inkisafina elverisli serait yaradir Teberde ve Dombay beynelxalq ehemiyyetli kurort seheridir Faydali qazintilarindan das komur qurgusun sink mis surme ehengdasi mermer ve s cixarilir Respublika iqtisadi elaqelerinin terkibine daxil oldugu Simali Qafqaz iqtisadi rayonunun respublikalari ve vilayetleri ile heyata kecirir RayonlarQaracay Cerkez Respublikasi erazisinde 144 yasayis menteqesi vardir Onlardan 4 u seher 140 i ise kendler ve qesebelerden ibaretdir Butun yasayis menteqeleri inzibati baximdan iki seher dairesinin ve inzibati rayonun terkibine daxil olurlar Cerkessk seher dairesi Qaracayevsk seher dairesi Abazin rayonu Adiq Xabal rayonu Zelencuq rayonu Qaracayev rayonu Maloqaracayev rayonu Noqay rayonu Prikuban rayonu Urup rayonu Ust Cequtin rayonu Xabez rayonuSeherlerQaracayevsk 22 113 nefer 2002 ci il siyahiya almasina esasen Xarici kecidlerOficialnyj sajt Glavy i Pravitelstva Karachaevo Cherkesskoj RespublikiIstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Oficialnyj sajt Glavy i Pravitelstva Karachaevo Cherkesskoj Respubliki Obshie dannye o Karachaevo Cherkesii 2009 08 19 at the Wayback Machine 2012 10 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 07 21 2006 11 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2009 06 16 RussiaOutdoors Puteshestviya po Rossii 2022 03 30 tarixinde Istifade tarixi 2009 06 13 Vikianbarda Qaracay Cerkez Respublikasi ile elaqeli mediafayllar var