Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Son həll (alm. Endlösung) və ya Yəhudi məsələsində son həll (alm. die Endlösung der Judenfrage) İkinci dünya müharibəsi ərzində Nasist Almaniyasının yəhudilərin soyqırımı məqsədilə hazırladığı plandır. Bu siyasətin başlanması barədə qərar 1942-ci ilin yanvarında Berlin yaxınlığında nasist liderləri tərəfindən təşkil olunmuş Vanze konfransında qəbul olunmuş, alman işğalı altında olan bütün Avropa ərazisində başlamış və Avropa yəhudilərinin üçdə iki hissəsinin Holokost hadisələri zamanı öldürülməsi ilə öz pik nöqtəsinə çatmışdır.
Bu proqram müharibənin ilk 25 ayı ərzində təkmilləşdirilmişdir. 1940-cı ildə Fransanın alman qoşunları tərəfindən işğal olunmasından sonra Adolf Eyxman Avropa yəhudilərinin Madaqaskar planı üzrə bu fransız koloniyasına aparılmasını təklif etsə də, lojistik səbəblərdən, xüsusilə də Almaniyanın dəniz blokadasında olması səbəbilə bu plan baş tutmadı. Bundan başqa, yəhudilərin Fələstin və Sibir ərazilərinə deportasiya olunması məqsədilə də müvafiq planlar hazırlanmışdı. 1941-ci ildə Raul Hilberqin yazdığına görə yəhudilərin kütləvi şəkildə qətlə yetirilməsini nəzərdə tutan birinci mərhələdə mobil ölüm birləşmələri şərq istiqamətində işğal olunmuş ərazilərdə yəhudilərin kütləvi qırğınına başlamalı, ikinci mərhələdə isə "Son həll" planının sistematik tətbiqi məqsədilə alman işğalı altında olan bütün Avropa ərazisində yəhudilər ölüm qatarlarına göndərilməli və toplama düşərgələrində yığılmalı idi.
Arxa plan
"Son həll" etnik yəhudilərin məhv edilməsini qarşısına məqsəd qoyan nasistlər tərəfindən təşkil olunmuş plana verilən addır.
Nasistlər hələ 1933-cü ilin yanvarında Almaniyada hakimiyyəti ələ keçirmələrindən etibarən 1939-cu ilin sentyabrında müharibənin başlamasına qədər Almaniyadakı yəhudilərin pul və mülklərini əllərindən almaqla onları ölkədən çıxmağa məcbur edirdilər. Nasist Partiyası tərəfindən qəbul olunmuş Nürnberq qanunlarına görə yəhudilər və qaraçılar (daha az sayda olmalarına baxmayaraq) "Avropada yeganə əcnəbi insanlar" hesab edilirdi. 1936-cı ildə Münhen şəhərində fəaliyyət göstərən Qaraçı İşləri üzrə Büronun adı dəyişdirilərək "Qaraçı Təhdidi ilə Mübarizə Mərkəzi" adlandırıldı. 1937-ci ilin sonlarında təqdim olunmuş "Qaraçı məsələsində son həll" planına əsasən bu millətdən olan nümayəndələrin həbs olunaraq Daxau, Buhenvald, Flossenbürq, Mauthauzen, Natzveyler, Ravensbrük və Vesterbork həbs düşərgələrinə aparılmasını nəzərdə tuturdu. 1938-ci ildə Avstriyanın "Anşluss" siyasəti nəticəsində Almaniyaya birləşdirilməsindən sonra Vyana və Berlin şəhərlərində yəhudi emiqrasiyasını "asanlaşdırmaq" məqsədilə bu şəhərlərdə xüsusi ofislər təşkil olundu.
Müharibənin başlanması və Polşanın işğal olunması 3.5 milyon Polşa yəhudisinin Nasist Almaniyası və Sovet təhlükəsizlik qüvvələrinin nəzarəti altına keçməsi ilə nəticələndi. Alman işğalı altında olan Polşa ərazilərində məskunlaşmış yəhudilər növbəti əmr imzalanana qədər yüzlərlə müvəqqəti gettoya köçürüldü. İki ildən sonra, 1941-ci ilin iyun ayının sonlarında SSRİ əleyhinə Barbarossa əməliyyatının başlanması ilə birlikdə alman liderləri Hitlerin yeni antisemitizm planını həyata keçirməyə, yəhudiləri uzaqlaşdırmaqdan daha çox başqa məqsədləri həyata keçirməyə başladı. Britaniyaya qarşı hava kampaniyasının uğursuzluğa düçar olmasından sonra yəhudilərin alman nəzarəti altında olan ərazilərdən qovulmasını nəzərdə tutan Hitlerin ilkin ideyaları dəyişikliyə məruz qaldı. Yeni planın memarı olan Henrix Himmler bu planı "Yəhudi məsələsində son həll" adlandırırdı. 31 iyul 1941-ci ildə reyxmarşal Herman Görinq Reynhard Heydrixə yeni planın məqsədə çatması üçün Heydrix qarşısında konkret məqsədlər qoydu.
1941-ci ilin iyununda işğal olunmuş Polşa ərazilərindən başlayan Barbarossa əməliyyatının başlanğıcında SS və Orpo batalyonunun mobil ölüm birləşmələri Sovet nəzarəti altında olan Polşanın şərqinə göndərildi və işğal olunmuş Sovet respublikalarının içərilərinə doğru irəliləyərək bütün yəhudiləri öldürməyə cəhd etdilər. Qırmızı Ordunun geri çəkilməsindən sonra, 1941-ci ilin iyul ayının əvvəllərində Belostok şəhərinə səfər edən Himmler alman-Sovet cəbhə xəttinin arxasında yerləşən bütün yəhudiləri partizan adlandırdı. Onun yeni göstərişləri SS və polis liderlərinə cəbhə xəttinin arxasında yerləşən bütün yəhudilərə qarşı kütləvi qırğın həyata keçirməyə icazə verirdi. Yəhudilərin aradan götürülməsinin ikinci mərhələsində mərkəzi, qərbi və cənub-şərqi Avropada yaşayan yəhudilər Holokost qatarları vasitəsilə yeni inşa olunmuş qaz kameraları olan həbs düşərgələrinə aparıldı. Daimi qaz kameraları ilə təchiz edilmiş Auşvits və Treblinka ölüm düşərgələri çox sayda yəhudinin qısa vaxt ərzində öldürülməsi məqsədilə inşa olunmuşdu.
Bütün Avropa yəhudilərinin öldürülməsini nəzərdə tutan planın qəbul olunduğu Vanze konfransı 20 yanvar 1942-ci ildə Berlin yaxınlığında baş tutmuşdu. Heydrixin başçılığı ilə təşkil olunan bu konfransda Nasist Partiyası və alman hökumətinin 15 yüksək rütbəli rəsmisi də iştirak edirdi. Bu konfransda iştirak edənlərin əksər hissəsi daxili işlər nazirliyi, xarici işlər nazirliyi və ədalət nazirliyini təmsil edirdi. Konfrans zamanı Heydrix bildirirdi ki, "Son həll" variantı təqribən 11 milyon Avropa yəhudisini əhatə edəcəkdi. Bu rəqəm təkcə Nasist Almaniyasının nəzarəti altında olan ərazilərdə olan yəhudiləri deyil, qalan bütün neytral Avropa dövlətlərini də əhatə edirdi. Bu konfransın bir neçə dəqiqəlik çıxışının surəti 1947-ci ilin martında Antihitler koalisiyası tərəfindən tapılsa da, bu sənədin ilk Nürnberq prosesində sübut kimi iştirak etməsi üçün artıq çox gec idi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Browning i, Christopher. The Origins of the Final Solution: The Evolution of Nazi Jewish Policy, September 1939 – March 1942. U of Nebraska Press. "In a brief two years between the autumn of 1939 and the autumn of 1941, Nazi Jewish policy escalated rapidly from the pre-war policy of forced emigration to the Final Solution as it is now understood—the systematic attempt to murder every last Jew within the German grasp. 2007.
- "Wannsee Conference and the Final Solution". United States Holocaust Memorial Museum. 2018-07-10 tarixində . İstifadə tarixi: 8 fevral 2019.
- David S. Wyman; Charles H. Rosenzveig. The World Reacts to the Holocaust. JHU Press. 1996. səh. 99. ISBN .
- Holocaust Encyclopedia. "'Final Solution': Overview". United States Holocaust Memorial Museum. 2 mart 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 8 fevral 2019.
- Niewyk, Nicosia, 2000. səh. 76
- . (redaktor). The Routledge History of the Holocaust. Taylor & Francis. 2010. səh. 378. ISBN . 2020-08-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-08.
- . Out of the Inferno: Poles Remember the Holocaust. University Press of Kentucky. 1989. 5, 13, 111, 201. ISBN .
- Holocaust Encyclopedia. "German Invasion of Poland: Jewish Refugees, 1939". Washington, DC: United States Holocaust Memorial Museum. 2018-07-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-08.
- Grenke, Arthur. God, Greed, and Genocide: The Holocaust Through the Centuries. New Academia Publishing. 2005. səh. 92. ISBN . 2021-02-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-08.
- The Path to Genocide: Essays on Launching the Final Solution. Cambridge University Press. 1995. 18–19, 127–128. ISBN . 2022-06-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-08 – Google Books vasitəsilə.
- Göring, Hermann. (PDF). House of the Wannsee Conference. 31 iyul 1941. 19 February 2018 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 fevral 2019.
- (PDF). House of the Wannsee Conference. 2020-01-12 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 fevral 2019.
Xarici keçidlər
- Website of the House of the Wannsee Conference
- The Development of the Final Solution—lecture from Dr. Havi Dreifuss, Yad Vashem
- Elimination of the Jewish National Home in Palestine: The Einsatzkommando of the Panzer army Africa, 1942 by Klaus-Michael Mallmann and Martin Cüppers
- Death Decree: Göring directive officially launches the Final Solution
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Son hell alm Endlosung ve ya Yehudi meselesinde son hell alm die Endlosung der Judenfrage Ikinci dunya muharibesi erzinde Nasist Almaniyasinin yehudilerin soyqirimi meqsedile hazirladigi plandir Bu siyasetin baslanmasi barede qerar 1942 ci ilin yanvarinda Berlin yaxinliginda nasist liderleri terefinden teskil olunmus Vanze konfransinda qebul olunmus alman isgali altinda olan butun Avropa erazisinde baslamis ve Avropa yehudilerinin ucde iki hissesinin Holokost hadiseleri zamani oldurulmesi ile oz pik noqtesine catmisdir Reynxard Heydrixin Martin Lutere Yehudi meselesinde son hell planinin tetbiq olunmasi meqsedile inzibati komeklik gostermesi barede mektubu 26 fevral 1942 ci il Bu proqram muharibenin ilk 25 ayi erzinde tekmillesdirilmisdir 1940 ci ilde Fransanin alman qosunlari terefinden isgal olunmasindan sonra Adolf Eyxman Avropa yehudilerinin Madaqaskar plani uzre bu fransiz koloniyasina aparilmasini teklif etse de lojistik sebeblerden xususile de Almaniyanin deniz blokadasinda olmasi sebebile bu plan bas tutmadi Bundan basqa yehudilerin Felestin ve Sibir erazilerine deportasiya olunmasi meqsedile de muvafiq planlar hazirlanmisdi 1941 ci ilde Raul Hilberqin yazdigina gore yehudilerin kutlevi sekilde qetle yetirilmesini nezerde tutan birinci merhelede mobil olum birlesmeleri serq istiqametinde isgal olunmus erazilerde yehudilerin kutlevi qirginina baslamali ikinci merhelede ise Son hell planinin sistematik tetbiqi meqsedile alman isgali altinda olan butun Avropa erazisinde yehudiler olum qatarlarina gonderilmeli ve toplama dusergelerinde yigilmali idi Arxa plan1939 cu ilin ortalarinda icerisinde Almaniyadan olan yehudi qacqinlar olan alman gemisi MS Sent Luis Kuba Kanada ve ABS a daxil olmaqdan imtina etmisdi Son hell etnik yehudilerin mehv edilmesini qarsisina meqsed qoyan nasistler terefinden teskil olunmus plana verilen addir Nasistler hele 1933 cu ilin yanvarinda Almaniyada hakimiyyeti ele kecirmelerinden etibaren 1939 cu ilin sentyabrinda muharibenin baslamasina qeder Almaniyadaki yehudilerin pul ve mulklerini ellerinden almaqla onlari olkeden cixmaga mecbur edirdiler Nasist Partiyasi terefinden qebul olunmus Nurnberq qanunlarina gore yehudiler ve qaracilar daha az sayda olmalarina baxmayaraq Avropada yegane ecnebi insanlar hesab edilirdi 1936 ci ilde Munhen seherinde fealiyyet gosteren Qaraci Isleri uzre Buronun adi deyisdirilerek Qaraci Tehdidi ile Mubarize Merkezi adlandirildi 1937 ci ilin sonlarinda teqdim olunmus Qaraci meselesinde son hell planina esasen bu milletden olan numayendelerin hebs olunaraq Daxau Buhenvald Flossenburq Mauthauzen Natzveyler Ravensbruk ve Vesterbork hebs dusergelerine aparilmasini nezerde tuturdu 1938 ci ilde Avstriyanin Ansluss siyaseti neticesinde Almaniyaya birlesdirilmesinden sonra Vyana ve Berlin seherlerinde yehudi emiqrasiyasini asanlasdirmaq meqsedile bu seherlerde xususi ofisler teskil olundu Muharibenin baslanmasi ve Polsanin isgal olunmasi 3 5 milyon Polsa yehudisinin Nasist Almaniyasi ve Sovet tehlukesizlik quvvelerinin nezareti altina kecmesi ile neticelendi Alman isgali altinda olan Polsa erazilerinde meskunlasmis yehudiler novbeti emr imzalanana qeder yuzlerle muveqqeti gettoya kocuruldu Iki ilden sonra 1941 ci ilin iyun ayinin sonlarinda SSRI eleyhine Barbarossa emeliyyatinin baslanmasi ile birlikde alman liderleri Hitlerin yeni antisemitizm planini heyata kecirmeye yehudileri uzaqlasdirmaqdan daha cox basqa meqsedleri heyata kecirmeye basladi Britaniyaya qarsi hava kampaniyasinin ugursuzluga ducar olmasindan sonra yehudilerin alman nezareti altinda olan erazilerden qovulmasini nezerde tutan Hitlerin ilkin ideyalari deyisikliye meruz qaldi Yeni planin memari olan Henrix Himmler bu plani Yehudi meselesinde son hell adlandirirdi 31 iyul 1941 ci ilde reyxmarsal Herman Gorinq Reynhard Heydrixe yeni planin meqsede catmasi ucun Heydrix qarsisinda konkret meqsedler qoydu 1941 ci ilin iyununda isgal olunmus Polsa erazilerinden baslayan Barbarossa emeliyyatinin baslangicinda SS ve Orpo batalyonunun mobil olum birlesmeleri Sovet nezareti altinda olan Polsanin serqine gonderildi ve isgal olunmus Sovet respublikalarinin icerilerine dogru irelileyerek butun yehudileri oldurmeye cehd etdiler Qirmizi Ordunun geri cekilmesinden sonra 1941 ci ilin iyul ayinin evvellerinde Belostok seherine sefer eden Himmler alman Sovet cebhe xettinin arxasinda yerlesen butun yehudileri partizan adlandirdi Onun yeni gosterisleri SS ve polis liderlerine cebhe xettinin arxasinda yerlesen butun yehudilere qarsi kutlevi qirgin heyata kecirmeye icaze verirdi Yehudilerin aradan goturulmesinin ikinci merhelesinde merkezi qerbi ve cenub serqi Avropada yasayan yehudiler Holokost qatarlari vasitesile yeni insa olunmus qaz kameralari olan hebs dusergelerine aparildi Daimi qaz kameralari ile techiz edilmis Ausvits ve Treblinka olum dusergeleri cox sayda yehudinin qisa vaxt erzinde oldurulmesi meqsedile insa olunmusdu Butun Avropa yehudilerinin oldurulmesini nezerde tutan planin qebul olundugu Vanze konfransi 20 yanvar 1942 ci ilde Berlin yaxinliginda bas tutmusdu Heydrixin basciligi ile teskil olunan bu konfransda Nasist Partiyasi ve alman hokumetinin 15 yuksek rutbeli resmisi de istirak edirdi Bu konfransda istirak edenlerin ekser hissesi daxili isler nazirliyi xarici isler nazirliyi ve edalet nazirliyini temsil edirdi Konfrans zamani Heydrix bildirirdi ki Son hell varianti teqriben 11 milyon Avropa yehudisini ehate edecekdi Bu reqem tekce Nasist Almaniyasinin nezareti altinda olan erazilerde olan yehudileri deyil qalan butun neytral Avropa dovletlerini de ehate edirdi Bu konfransin bir nece deqiqelik cixisinin sureti 1947 ci ilin martinda Antihitler koalisiyasi terefinden tapilsa da bu senedin ilk Nurnberq prosesinde subut kimi istirak etmesi ucun artiq cox gec idi Hemcinin baxHolokost Ikinci dunya muharibesiIstinadlarBrowning i Christopher The Origins of the Final Solution The Evolution of Nazi Jewish Policy September 1939 March 1942 U of Nebraska Press In a brief two years between the autumn of 1939 and the autumn of 1941 Nazi Jewish policy escalated rapidly from the pre war policy of forced emigration to the Final Solution as it is now understood the systematic attempt to murder every last Jew within the German grasp 2007 Wannsee Conference and the Final Solution United States Holocaust Memorial Museum 2018 07 10 tarixinde Istifade tarixi 8 fevral 2019 David S Wyman Charles H Rosenzveig The World Reacts to the Holocaust JHU Press 1996 seh 99 ISBN 0801849691 Holocaust Encyclopedia Final Solution Overview United States Holocaust Memorial Museum 2 mart 2013 tarixinde Istifade tarixi 8 fevral 2019 Niewyk Nicosia 2000 seh 76 redaktor The Routledge History of the Holocaust Taylor amp Francis 2010 seh 378 ISBN 1136870601 2020 08 01 tarixinde Istifade tarixi 2019 02 08 Out of the Inferno Poles Remember the Holocaust University Press of Kentucky 1989 5 13 111 201 ISBN 0813116929 Holocaust Encyclopedia German Invasion of Poland Jewish Refugees 1939 Washington DC United States Holocaust Memorial Museum 2018 07 10 tarixinde Istifade tarixi 2019 02 08 Grenke Arthur God Greed and Genocide The Holocaust Through the Centuries New Academia Publishing 2005 seh 92 ISBN 097670420X 2021 02 24 tarixinde Istifade tarixi 2019 02 08 The Path to Genocide Essays on Launching the Final Solution Cambridge University Press 1995 18 19 127 128 ISBN 978 0 521 55878 5 2022 06 17 tarixinde Istifade tarixi 2019 02 08 Google Books vasitesile Goring Hermann PDF House of the Wannsee Conference 31 iyul 1941 19 February 2018 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 fevral 2019 PDF House of the Wannsee Conference 2020 01 12 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 8 fevral 2019 Xarici kecidlerWebsite of the House of the Wannsee Conference The Development of the Final Solution lecture from Dr Havi Dreifuss Yad Vashem Elimination of the Jewish National Home in Palestine The Einsatzkommando of the Panzer army Africa 1942 by Klaus Michael Mallmann and Martin Cuppers Death Decree Goring directive officially launches the Final Solution