Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hilmi Ziya Ülkən (3 oktyabr 1901, Konstantinopol – 5 iyun 1974, İstanbul) – Türkiyənin görkəmli filosofu, sosioloqu.
| Hilmi Ziya Ülkən | |
|---|---|
| Hilmi Ziya Ülken | |
 | |
| Doğum tarixi | 3 oktyabr 1901 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 5 iyun 1974 (72 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Elm sahələri | fəlsəfə, sosiologiya |
| Təhsili |
|
Həyatı
Hilmi Ziya Ülkən 3 oktyabr 1901-ci ildə İstanbulda anadan olmuşdur. Hilmi Ziya Ülkənin düşüncələrinin formalaşmasında ilk öncə ailəsinin, daha çox atasının — professor Mehmet Ziya Ülkənin (1870–1951) mühüm rolu vardır.
Mütəfəkkir yaradıcılığa müxtəlif liseylərdə müəllimlik etməklə başlamışdır. Alim Bursa, İstanbul, Ankara, , Qalatasaray və başqa şəhər liseylərində 1933-cü ilə qədər işləmiş, coğrafiya, fəlsəfə, tarix, psixologiya, sosiologiya fənlərini tədris etmişdir. O, elə həmin dövrdən də elmi fəaliyyətə başlamışdır. Tədqiqat işi ilə əlaqədar bir il Berlində çalışan alim 1933-cü ildə qayıdaraq İstanbul Universitetinə müəllim təyin edilmişdir.
27 may 1960-cı ildəki hərbi çevrilişi nəticəsində universitetdən uzaqlaşdırılan və 147-lər adlanan alimlər arasında idi.
1962-ci ildə 147 nəfər müəllimdən biri kimi Hilmi Ziya Ülkən də İstanbul Universitetindəki işinə bərpa edilir. Lakin mütəfəkkir vəzifəsindən istefa verərək, yalnız Ankara Universitetində çalışmışdır.
Hilmi Ziya Ülkən 5 iyun 1974-cü ildə İstanbulda vəfat etmişdir.
Elmi yaradıcılığı
Hilmi Ziya Ülkən 1927–1929-cu illərdə fəaliyyət göstərən "Fəlsəfə və İctimaiyyat Cəmiyyəti" nin yaranmasında iştirak etmiş, cəmiyyətin nəşr orqanı olan "Fəlsəfə və İctimaiyyat Dərgisi"ndə məqalələr çıxarmışdır. Fəlsəfə cəmiyyəti ikinci dəfə Hilmi Ziya Ülkənin təklifi ilə fəaliyyətə başlamışdır. Qeyd etmək lazımdır ki, 1931-ci ildən çap edilən və "Türk Fəlsəfə Cəmiyyəti"nin nəşr orqanı olan "Fəlsəfə İlliyi" Hilmi Ziya Ülkənin şəxsi vəsaiti ilə çıxmışdır.
Hilmi Ziya Ülkən fəlsəfəyə və sosiologiyaya aid bir çox beynəlxalq konfranslarda iştirak etmişdir. Filosof XX əsrin 30-cu illərindən konqreslərdə məruzələrlə çıxış etmişdir. Tədqiqatçı 1937-ci ildə Parisdə keçirilən IX Beynəlxalq Fəlsəfə konqresinin və 1948-ci ildə Amsterdamda keçirilən X Beynəlxalq Fəlsəfə konqresinin iştirakçılarından olmuşdur.
Hilmi Ziya Ülkən 1950-ci ildə İstanbulda Farabinin vəfatının 1000 illiyinə görə tədbir keçirmiş və bununla əlaqədar "Farabi tədqiqləri" adlı kollektiv kitabını çapa hazırlamışdır.
- 1960-cı ildə Suriyada keçirilən Qəzali və 1961-ci ildə Qahirədə keçirilən tədbirlərə tezislər göndərmişdir.
- 1962-ci ildə Bağdadın və Kindinin 1000 illiyi ilə əlaqədar konfransda da iştirak etmişdir.
- Hilmi Ziya Ülkən 1949-cu ildə Osloda "Beynəlxalq Sosiologiya Cəmiyyəti"ni qurmaq üçün YUNESKO-nun hazırladığı komitəyə dəvət edilmiş və Oslodan qayıtdıqdan sonra "Türk Sosiologiya Cəmiyyəti"nin əsasını qoymuşdur.
Hilmi Ziya Ülkənin elmi əsərlərini mövzulara görə nisbi şəkildə qruplaşdırmaq mümkündür. Mütəfəkkirin əsərlərini psixologiya, sosiologiya və fəlsəfə olmaqla mövzulara bölən Hilmi Ziya Ülkən irsinin görkəmli tədqiqatçısı Eyyub Sanay da bu əsərləri nisbi olaraq ayırdığını qeyd etmişdir.
Türkiyəli alim, Dr. Ayhan Vergili mütəfəkkirin "Ord. Prof. Hilmi Ziya Ülkən kitabı — həyatı, əsərləri və haqqındakı nəşrlər" ("Ord. Prof. Hilmi Ziya Ülken Kitabı — Hayatı, Eserleri ve Hakkındakı Yayınlar — Bibliyografya", İstanbul, İşaret Yayınları, 2016) adlı biblioqrafik göstəricisini hazırlamışdır. Kitabda "Hilmi Ziya Ülkən biblioqrafiyası" və "Hilmi Ziya Ülkən haqqında aparılan çalışmaların biblioqrafiyası" adlı iki bölmə vardır.
Hilmi Ziya Ülkənin yaradıcılığında Qəzalinin, İbn Ərəbinin, Sədrəddin Konəvinin, İmam Rəbbaninin və başqa görkəmli sufi mütəfəkkirlərin irsi geniş şəkildə işıqlandırılmışdır.
Türkiyənin elmi-mədəni həyatında fəal iştirak edən Hilmi Ziya Ülkən yaradıcılığı ilə fəlsəfi fikrin inkişafında əvəzsiz xidmət göstərmişdir.
Hilmi Ziya Ülkən tərcüməçi kimi də fəaliyyət göstərmişdir. O, Qaston Riçardın "İctimaiyyat haqqında ibtidai məlumat" (1926), Aristotelin "Metafizika" (1935), Jan Jak Russonun "Emil" (1943), Emil Butronun "Təbiət qanunlarının imkanı haqqında" (1947), Benedikt de Spinozanın "Etika" (1948, təkrar nəşr 2004) və başqa alimlərin əsərlərini türk dilinə tərcümə etmişdir.
Hilmi Ziya Ülkən və Əli bəy Hüseynzadə münasibəti
Hilmi Ziya Ülkən yaradıcılığının ilk dövrlərində, yəni bədii əsərlər qələmə alarkən Əli bəy Hüseynzadə ilə məsləhətləşdiyini, onunla fikir mübadiləsində olduğunu bildirmişdir: Anadolu nağıllarından "Tahirlə Zöhrə"ni mənzum pyes halında yazmışdım. "Dədə Qorqud" hekayələrindən Təpəgözü mənzum bir nağıl halında yazırdım. Sonra "Kərəm"i yazmağı düşünürdüm.
Hilmi Ziya Ülkən Əli bəy Hüseynzadəni gənclərin qayğısına qalan, onlara yol göstərən bir insan kimi xarakterizə etmişdir. Mütəfəkkir siyasi həyata dalmış olan Ziya Gökalpa yaxınlaşmanın çətin olduğunu bildirərək göstərmişdir: "Məhz bu sırada Hüseynzadə, türkçülərin rəhbərlərindən və bizi dinləyən, yol göstərən biricik insan oldu. Bir gün Türk Ocağında (1920) bu baba və nəvə kimi məhrəm və isti, içimi açacaq bir böyük insan tapdığım üçün sevinc içində onunla danışdığım sırada yeni yazmağa hazırlandığım bir dramı, "Şahnamə"də keçən "Siyavuş" hekayəsinə aid dramı anladırdım. Siyavuş burada İranla Turan arasındakı mübarizədə vətən və insanlıq duyğularının çəkişməsinin qurbanı olur. Hələ nəzm və ya nəsrmi yazacağımı qərarlaşdırmamışdım. Bu bəhsin tam əhli olan Hüseynzadə Siyavuş hekayəsi üzərində ətraflı izahat verdi. Günlərcə bu mövzuda danışdıq. Mən yazdıqlarımı oxuyur, o tənqid edirdi. "Tahirlə Zöhrə" pyesini də atamın evində və onun Süleymaniyə Camisinə gedən küçədəki kirayə qaldığı evdə günlərcə dinlədi". Hilmi Ziya Ülkən Əli bəy Hüseynzadə ilə söhbətlərinin ədəbiyyatdan ibarət olmayıb, fəlsəfə sahəsində də fikir mübadiləsində olduqlarını bildirmişdir.
Azərbaycan Demokratik Respublikasının banilərindən, görkəmli dövlət xadimi Məhəmməd Əmin Rəsulzadəni (1884–1955) "Azərbaycan Türklüyünü qurtarmağa çalışanlardan" biri kimi təqdim edən Hilmi Ziya Ülkən onunla Əli bəy Hüseynzadə vasitəsilə tanış olduğunu bildirmişdir. Hilmi Ziya Ülkən yazmışdır ki, Rəsulzadə İstanbula gəlmişdi, Hüseynzadə məni onunla tanış edərək "ikiniz də "Siyavuş"u yazırsınız. Biriniz siyasi, digəriniz milli-insani qayə ilə. Tanış olun" demişdi. Rəsulzadənin həmin ildə (1921) "Əsrimizin Siyavuşu" adlı bu əsəri Türkiyədə çapdan çıxdı. Bu əsərdə Azərbaycanın siyasi taleyi milliyyətçilik ilə kommunizmin arasında əzilmiş olaraq göstərilir və bu Türk ölkəsi Siyavuşun dramına bənzədilirdi. Ondan olduqca az sonra kommunist idarəsinin Azərbaycanda Türk idarəsini yıxması ilə Yusif bəy Vəzir Çəmənzəminli və Məhəmməd Əmin Rəsulzadə Parisə getdilər, orada gücləri yetdiyi qədər "Prometey" adlı bir fransızca dərgi çıxararaq mübarizələrini madafiə etməkdə davam etdilər.
Hilmi Ziya Ülkən "İçtihat" evinin əski yoldaşların fikir ocaqlarından biri rolunu uzun zaman saxladığını bildirmişdir: Atamla birlikdə bir gün "İçtihat" evinə getdik. Abdullah Cevdet, Hüseynzadə, Fuad Köprülü orada idi. Bir başqa səfərində İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu da vardı. Əli Turan Tibbiyyədəki dərsləri xaricində humanizm əlaqəsinə, Türkçülüyə xidmətinə o qədər çox zaman ayırırdı ki, onun bəzən həkim olduğu unudula bilirdi. Bununla bərabər tibbdə də ciddi çalışmaları vardı.
"Türk təfəkkür tarixi" kitabı
Hilmi Ziya Ülkən XX əsrin 30-cu illərindən türk təfəkkürü və düşüncəsi haqqında tədqiqat işinə başlamış, iki cildlik "Türk təfəkkür tarixi" (İstanbul, 1933) kitabını yazmışdır. O, bu kitabı Qalatasaray liseyində müəllim işləyərkən qələmə alaraq nəşr etdirmişdir. Alim bu mövzunu bir fənn kimi də tədris etmişdir.
Filosofun yaradıcılığında mühüm yer tutan "Türk təfəkkür tarixi" kitabı müəllifinə şöhrət qazandırmışdır. Türkiyə Respublikasının ilk prezidenti Mustafa Kamal Atatürk kitabı yüksək qiymətləndirmiş, Hilmi Ziya Ülkənlə görüşmüşdür.
"İslam fəlsəfəsi, qaynaqları və təsirləri" əsəri
Hilmi Ziya Ülkənin fəlsəfə tarixindəki mühüm xidmətlərindən biri İslam aləminin fəlsəfəsini, düşüncəsini sistemli şəkildə araşdırmasıdır.
Mütəfəkkirin "İslam fəlsəfəsi, qaynaqları və təsirləri" əsərində və başqa kitablarında Şərq fəlsəfəsi dünya fəlsəfəsinin mühüm tərkib hissəsi kimi nəzərdən keçirilmiş, bəşər fəlsəfəsi tarixində onun yeri və əhəmiyyəti göstərilmişdir.
Hilmi Ziya Ülkən Aligyeri Dantenin yaradıcılığında ərəbcədən latın dilinə çevrilən elmi və fəlsəfi əsərlərdən geniş bəhrələndiyini, lakin onun təəssübkeş xristianlıq mövqeyindən Məhəmməd peyğəmbərə, İmam Əliyə və xristian olmayan filosoflara mənfi münasibət bəslədiyini bildirmişdir.
Zakir Məmmədovun Hilmi Ziya Ülkənin elmi fəaliyyətinə münasibəti
AMEA-nın müxbir üzvü, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Zakir Məmmədov Hilmi Ziya Ülkənin Şərq fəlsəfəsi tarixi sahəsindəki fəaliyyətini yüksək dəyərləndirmiş, filosofların və mütəfəkkirlərin təlimləri haqqındakı araşdırmalarına münasibət bildirmişdir. Hilmi Ziya Ülkənin Bəhmənyar haqqında tədqiqatı barədə Zakir Məmmədov yazmışdır: "Türk tədqiqatçıları içərisində Bəhmənyarla ən çox maraqlanıb onun fəlsəfəsinə dair mülahizələr söyləyən fəlsəfə tarixçisi Hilmi Ziya Ülkəndir. O, özünün müxtəlif tədqiqat əsərlərində Bəhmənyarın "Metafizika elminin mövzusu" və "Mövcudatın mərtəbələri" traktatlarından bəhs etmiş, həmin materialın verdiyi imkan daxilində Azərbaycan filosofunun ontologiyasını nəzərdən keçirmişdir".
Bədii yaradıcılığı
Hilmi Ziya Ülkən bədii yaradıcılıqla da məşğul olmuş, şair və nasir kimi tanınmışdır. Bədii əsərlərin müəllifi olan alim şeirlə yanaşı romanlar da qələmə almışdır. "Poçt yolu" (1942), "Yarım adam" (1942), "Şeytanla söhbətlər" (1943) romanları onun bədii yaradıcılığının məhsuludur. Hilmi Ziya Ülkən təsviri incəsənət sahəsində də fəaliyyət göstərmişdir. Gülseren Ülkən mütəfəkkirin portret və mənzərə rəsmləri çəkdiyini, xəttatlıqla da məşğul olduğunu bildirmişdir.
Ömrünü elmə həsr edən Hilmi Ziya Ülkənin əsərləri hər zaman aktualdır. Məhz buna görə də böyük elmi dəyər kəsb edən həmin əsərlər dəfələrlə nəşr edilmişdir. Bu işdə isə alimin qızı Gülseren Ülkənin xidməti vardır.
Əsas elmi əsərləri
- Türk tefekkür tarihi. İstanbul, 1933
- Uyanış devirlerinde tercümenin rolü. İstanbul, 1935
- İslam felsefesi kaynakları ve tesirleri. Ankara, 1967
- Varlık ve oluş. Ankara Üniversitesi Basımevi, 1968
- Tarihi maddeciliğe reddiye. İstanbul, 1976
- Türkiyede çağdaş düşünce tarihi. İstanbul, 1994
- Ziya Gökalp. İstanbul, 2007
- Dünyada ve Türkiyede sosyoloji, öğretim ve araştırmaları. İstanbul, 2008
- Aşk ahlakı. İstanbul, 2010
İstinadlar
- Aytək Zakirqızı. Yaradıcılıq yolu. "Elm" qəzeti, 29.04.2006. № 11–12(770–771)
- Aytək Zakirqızı (Məmmədova). Türkiyə fəlsəfi fikrinin zirvəsi — Hilmi Ziya Ülkən. Bakı, 2016
- Aytək Zakirqızı. Hilmi Ziya Ülkənin yaradıcılıq irsindən. Elmi əsərlər, elmi-nəzəri jurnal, № 1(11), Bakı, 2008.
- Aytək Zakirqızı (Məmmədova). Türkiyə fəlsəfi fikrinin zirvəsi — Hilmi Ziya Ülkən. Bakı, 2016. səh.41
- Eyyüp Sanay. Hilmi Ziya Ülken. Ankara, 1986
- Aytək Zakirqızı. Qiymətli elmi əsərlər. "Şərq-Qərb: sivilizasiyaların dialoqu". Elmi-nəzəri jurnal. № (5)3–4. Bakı, 2006
- . 2015-03-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-07-24.
- . 2016-03-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-02-20.
- Aytək Zakirqızı. Hilmi Ziya Ülkən Dantenin İslam dininə münasibəti haqqında. Dövlət və din. İctimai fikir toplusu. Mart-Aprel 2011. 2(22). səh. 77–81
- Zakir Məmmədov. Bəhmənyarın fəlsəfəsi. Bakı, 1983.
- Süleyman Hayri Bolay. Gülseren Ülken ile babası Ord. Prof. Hilmi Ziya Ülken hakkında bir söyleşi. Türk Yurdu. cilt: 22, sayı: 174 . Şubat 2002
Ədəbiyyat
- Aytək Zakirqızı. Yaradıcılıq yolu. "Elm" qəzeti, 29.04.2006. № 11–12(770–771)
- Aytək Zakirqızı. Qiymətli elmi əsərlər. "Şərq-Qərb: sivilizasiyaların dialoqu". Elmi-nəzəri jurnal. № (5)3–4. Bakı, 2006
- Aytək Zakirqızı. Hilmi Ziya Ülkənin yaradıcılıq irsindən. Elmi əsərlər, elmi-nəzəri jurnal, № 1(11), Bakı, 2008, səh. 11–16
- Aytək Zakirqızı. Hilmi Ziya Ülkənin yaradıcılığında Şərq elminin, fəlsəfəsinin Qərbə təsiri məsələləri. AMEA Xəbərlər. Tarix, fəlsəfə, hüquq. № 12. Bakı, "Elm", 2009, səh. 280–289.
- Aytək Zakirqızı. Hilmi Ziya Ülkən Dantenin İslam dininə münasibəti haqqında. Dövlət və din. İctimai fikir toplusu. Mart-Aprel 2011. 2(22). səh. 77–81
- Zakir Məmmədov. Bəhmənyarın fəlsəfəsi. Bakı, 1983
- Eyyüp Sanay. Hilmi Ziya Ülken. Ankara, 1986
- Süleyman Hayri Bolay. Gülseren Ülken ile babası Ord. Prof. Hilmi Ziya Ülken hakkında bir söyleşi. Türk Yurdu. cilt: 22, sayı: 174 . Şubat 2002
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Türkiyə fəlsəfi fikrinin zirvəsi — Hilmi Ziya Ülkən" adlı kitab nəşr olunub
- Aytək Zakirqızı (Məmmədova). Türkiyənin düşüncə tarixinin yazarı
- Aytək Zakirqızı (Məmmədova). Əli bəy Hüseynzadə haqqında Türkiyənin böyük mütəfəkkiri Hilmi Ziya Ülkənin xatirələri
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hilmi Ziya Ulken 3 oktyabr 1901 Konstantinopol 5 iyun 1974 Istanbul Turkiyenin gorkemli filosofu sosioloqu Hilmi Ziya UlkenHilmi Ziya UlkenDogum tarixi 3 oktyabr 1901 1901 10 03 Dogum yeri Konstantinopol Osmanli imperiyasiVefat tarixi 5 iyun 1974 1974 06 05 72 yasinda Vefat yeri Istanbul Istanbul ili TurkiyeDefn yeri Asiyan qebiristanligi d Elm saheleri felsefe sosiologiyaTehsili Istanbul liseyi d Istanbul UniversitetiHeyatiHilmi Ziya Ulken 3 oktyabr 1901 ci ilde Istanbulda anadan olmusdur Hilmi Ziya Ulkenin dusuncelerinin formalasmasinda ilk once ailesinin daha cox atasinin professor Mehmet Ziya Ulkenin 1870 1951 muhum rolu vardir Mutefekkir yaradiciliga muxtelif liseylerde muellimlik etmekle baslamisdir Alim Bursa Istanbul Ankara Qalatasaray ve basqa seher liseylerinde 1933 cu ile qeder islemis cografiya felsefe tarix psixologiya sosiologiya fenlerini tedris etmisdir O ele hemin dovrden de elmi fealiyyete baslamisdir Tedqiqat isi ile elaqedar bir il Berlinde calisan alim 1933 cu ilde qayidaraq Istanbul Universitetine muellim teyin edilmisdir 27 may 1960 ci ildeki herbi cevrilisi neticesinde universitetden uzaqlasdirilan ve 147 ler adlanan alimler arasinda idi 1962 ci ilde 147 nefer muellimden biri kimi Hilmi Ziya Ulken de Istanbul Universitetindeki isine berpa edilir Lakin mutefekkir vezifesinden istefa vererek yalniz Ankara Universitetinde calismisdir Hilmi Ziya Ulken 5 iyun 1974 cu ilde Istanbulda vefat etmisdir Elmi yaradiciligiHilmi Ziya Ulken 1927 1929 cu illerde fealiyyet gosteren Felsefe ve Ictimaiyyat Cemiyyeti nin yaranmasinda istirak etmis cemiyyetin nesr orqani olan Felsefe ve Ictimaiyyat Dergisi nde meqaleler cixarmisdir Felsefe cemiyyeti ikinci defe Hilmi Ziya Ulkenin teklifi ile fealiyyete baslamisdir Qeyd etmek lazimdir ki 1931 ci ilden cap edilen ve Turk Felsefe Cemiyyeti nin nesr orqani olan Felsefe Illiyi Hilmi Ziya Ulkenin sexsi vesaiti ile cixmisdir Hilmi Ziya Ulken felsefeye ve sosiologiyaya aid bir cox beynelxalq konfranslarda istirak etmisdir Filosof XX esrin 30 cu illerinden konqreslerde meruzelerle cixis etmisdir Tedqiqatci 1937 ci ilde Parisde kecirilen IX Beynelxalq Felsefe konqresinin ve 1948 ci ilde Amsterdamda kecirilen X Beynelxalq Felsefe konqresinin istirakcilarindan olmusdur Hilmi Ziya Ulken 1950 ci ilde Istanbulda Farabinin vefatinin 1000 illiyine gore tedbir kecirmis ve bununla elaqedar Farabi tedqiqleri adli kollektiv kitabini capa hazirlamisdir 1960 ci ilde Suriyada kecirilen Qezali ve 1961 ci ilde Qahirede kecirilen tedbirlere tezisler gondermisdir 1962 ci ilde Bagdadin ve Kindinin 1000 illiyi ile elaqedar konfransda da istirak etmisdir Hilmi Ziya Ulken 1949 cu ilde Osloda Beynelxalq Sosiologiya Cemiyyeti ni qurmaq ucun YUNESKO nun hazirladigi komiteye devet edilmis ve Oslodan qayitdiqdan sonra Turk Sosiologiya Cemiyyeti nin esasini qoymusdur Hilmi Ziya Ulkenin elmi eserlerini movzulara gore nisbi sekilde qruplasdirmaq mumkundur Mutefekkirin eserlerini psixologiya sosiologiya ve felsefe olmaqla movzulara bolen Hilmi Ziya Ulken irsinin gorkemli tedqiqatcisi Eyyub Sanay da bu eserleri nisbi olaraq ayirdigini qeyd etmisdir Turkiyeli alim Dr Ayhan Vergili mutefekkirin Ord Prof Hilmi Ziya Ulken kitabi heyati eserleri ve haqqindaki nesrler Ord Prof Hilmi Ziya Ulken Kitabi Hayati Eserleri ve Hakkindaki Yayinlar Bibliyografya Istanbul Isaret Yayinlari 2016 adli biblioqrafik gostericisini hazirlamisdir Kitabda Hilmi Ziya Ulken biblioqrafiyasi ve Hilmi Ziya Ulken haqqinda aparilan calismalarin biblioqrafiyasi adli iki bolme vardir Hilmi Ziya Ulkenin yaradiciliginda Qezalinin Ibn Erebinin Sedreddin Konevinin Imam Rebbaninin ve basqa gorkemli sufi mutefekkirlerin irsi genis sekilde isiqlandirilmisdir Turkiyenin elmi medeni heyatinda feal istirak eden Hilmi Ziya Ulken yaradiciligi ile felsefi fikrin inkisafinda evezsiz xidmet gostermisdir Hilmi Ziya Ulken tercumeci kimi de fealiyyet gostermisdir O Qaston Ricardin Ictimaiyyat haqqinda ibtidai melumat 1926 Aristotelin Metafizika 1935 Jan Jak Russonun Emil 1943 Emil Butronun Tebiet qanunlarinin imkani haqqinda 1947 Benedikt de Spinozanin Etika 1948 tekrar nesr 2004 ve basqa alimlerin eserlerini turk diline tercume etmisdir Hilmi Ziya Ulken ve Eli bey Huseynzade munasibetiHilmi Ziya Ulken yaradiciliginin ilk dovrlerinde yeni bedii eserler qeleme alarken Eli bey Huseynzade ile meslehetlesdiyini onunla fikir mubadilesinde oldugunu bildirmisdir Anadolu nagillarindan Tahirle Zohre ni menzum pyes halinda yazmisdim Dede Qorqud hekayelerinden Tepegozu menzum bir nagil halinda yazirdim Sonra Kerem i yazmagi dusunurdum Hilmi Ziya Ulken Eli bey Huseynzadeni genclerin qaygisina qalan onlara yol gosteren bir insan kimi xarakterize etmisdir Mutefekkir siyasi heyata dalmis olan Ziya Gokalpa yaxinlasmanin cetin oldugunu bildirerek gostermisdir Mehz bu sirada Huseynzade turkculerin rehberlerinden ve bizi dinleyen yol gosteren biricik insan oldu Bir gun Turk Ocaginda 1920 bu baba ve neve kimi mehrem ve isti icimi acacaq bir boyuk insan tapdigim ucun sevinc icinde onunla danisdigim sirada yeni yazmaga hazirlandigim bir drami Sahname de kecen Siyavus hekayesine aid drami anladirdim Siyavus burada Iranla Turan arasindaki mubarizede veten ve insanliq duygularinin cekismesinin qurbani olur Hele nezm ve ya nesrmi yazacagimi qerarlasdirmamisdim Bu behsin tam ehli olan Huseynzade Siyavus hekayesi uzerinde etrafli izahat verdi Gunlerce bu movzuda danisdiq Men yazdiqlarimi oxuyur o tenqid edirdi Tahirle Zohre pyesini de atamin evinde ve onun Suleymaniye Camisine geden kucedeki kiraye qaldigi evde gunlerce dinledi Hilmi Ziya Ulken Eli bey Huseynzade ile sohbetlerinin edebiyyatdan ibaret olmayib felsefe sahesinde de fikir mubadilesinde olduqlarini bildirmisdir Azerbaycan Demokratik Respublikasinin banilerinden gorkemli dovlet xadimi Mehemmed Emin Resulzadeni 1884 1955 Azerbaycan Turkluyunu qurtarmaga calisanlardan biri kimi teqdim eden Hilmi Ziya Ulken onunla Eli bey Huseynzade vasitesile tanis oldugunu bildirmisdir Hilmi Ziya Ulken yazmisdir ki Resulzade Istanbula gelmisdi Huseynzade meni onunla tanis ederek ikiniz de Siyavus u yazirsiniz Biriniz siyasi digeriniz milli insani qaye ile Tanis olun demisdi Resulzadenin hemin ilde 1921 Esrimizin Siyavusu adli bu eseri Turkiyede capdan cixdi Bu eserde Azerbaycanin siyasi taleyi milliyyetcilik ile kommunizmin arasinda ezilmis olaraq gosterilir ve bu Turk olkesi Siyavusun dramina benzedilirdi Ondan olduqca az sonra kommunist idaresinin Azerbaycanda Turk idaresini yixmasi ile Yusif bey Vezir Cemenzeminli ve Mehemmed Emin Resulzade Parise getdiler orada gucleri yetdiyi qeder Prometey adli bir fransizca dergi cixararaq mubarizelerini madafie etmekde davam etdiler Hilmi Ziya Ulken Ictihat evinin eski yoldaslarin fikir ocaqlarindan biri rolunu uzun zaman saxladigini bildirmisdir Atamla birlikde bir gun Ictihat evine getdik Abdullah Cevdet Huseynzade Fuad Koprulu orada idi Bir basqa seferinde Ismayil Hakki Baltacioglu da vardi Eli Turan Tibbiyyedeki dersleri xaricinde humanizm elaqesine Turkculuye xidmetine o qeder cox zaman ayirirdi ki onun bezen hekim oldugu unudula bilirdi Bununla beraber tibbde de ciddi calismalari vardi Turk tefekkur tarixi kitabiHilmi Ziya Ulken XX esrin 30 cu illerinden turk tefekkuru ve dusuncesi haqqinda tedqiqat isine baslamis iki cildlik Turk tefekkur tarixi Istanbul 1933 kitabini yazmisdir O bu kitabi Qalatasaray liseyinde muellim isleyerken qeleme alaraq nesr etdirmisdir Alim bu movzunu bir fenn kimi de tedris etmisdir Filosofun yaradiciliginda muhum yer tutan Turk tefekkur tarixi kitabi muellifine sohret qazandirmisdir Turkiye Respublikasinin ilk prezidenti Mustafa Kamal Ataturk kitabi yuksek qiymetlendirmis Hilmi Ziya Ulkenle gorusmusdur Islam felsefesi qaynaqlari ve tesirleri eseriHilmi Ziya Ulkenin felsefe tarixindeki muhum xidmetlerinden biri Islam aleminin felsefesini dusuncesini sistemli sekilde arasdirmasidir Mutefekkirin Islam felsefesi qaynaqlari ve tesirleri eserinde ve basqa kitablarinda Serq felsefesi dunya felsefesinin muhum terkib hissesi kimi nezerden kecirilmis beser felsefesi tarixinde onun yeri ve ehemiyyeti gosterilmisdir Hilmi Ziya Ulken Aligyeri Dantenin yaradiciliginda erebceden latin diline cevrilen elmi ve felsefi eserlerden genis behrelendiyini lakin onun teessubkes xristianliq movqeyinden Mehemmed peygembere Imam Eliye ve xristian olmayan filosoflara menfi munasibet beslediyini bildirmisdir Zakir Memmedovun Hilmi Ziya Ulkenin elmi fealiyyetine munasibetiAMEA nin muxbir uzvu felsefe elmleri doktoru professor Zakir Memmedov Hilmi Ziya Ulkenin Serq felsefesi tarixi sahesindeki fealiyyetini yuksek deyerlendirmis filosoflarin ve mutefekkirlerin telimleri haqqindaki arasdirmalarina munasibet bildirmisdir Hilmi Ziya Ulkenin Behmenyar haqqinda tedqiqati barede Zakir Memmedov yazmisdir Turk tedqiqatcilari icerisinde Behmenyarla en cox maraqlanib onun felsefesine dair mulahizeler soyleyen felsefe tarixcisi Hilmi Ziya Ulkendir O ozunun muxtelif tedqiqat eserlerinde Behmenyarin Metafizika elminin movzusu ve Movcudatin mertebeleri traktatlarindan behs etmis hemin materialin verdiyi imkan daxilinde Azerbaycan filosofunun ontologiyasini nezerden kecirmisdir Bedii yaradiciligiHilmi Ziya Ulken bedii yaradiciliqla da mesgul olmus sair ve nasir kimi taninmisdir Bedii eserlerin muellifi olan alim seirle yanasi romanlar da qeleme almisdir Poct yolu 1942 Yarim adam 1942 Seytanla sohbetler 1943 romanlari onun bedii yaradiciliginin mehsuludur Hilmi Ziya Ulken tesviri incesenet sahesinde de fealiyyet gostermisdir Gulseren Ulken mutefekkirin portret ve menzere resmleri cekdiyini xettatliqla da mesgul oldugunu bildirmisdir Omrunu elme hesr eden Hilmi Ziya Ulkenin eserleri her zaman aktualdir Mehz buna gore de boyuk elmi deyer kesb eden hemin eserler defelerle nesr edilmisdir Bu isde ise alimin qizi Gulseren Ulkenin xidmeti vardir Esas elmi eserleriTurk tefekkur tarihi Istanbul 1933 Uyanis devirlerinde tercumenin rolu Istanbul 1935 Islam felsefesi kaynaklari ve tesirleri Ankara 1967 Varlik ve olus Ankara Universitesi Basimevi 1968 Tarihi maddecilige reddiye Istanbul 1976 Turkiyede cagdas dusunce tarihi Istanbul 1994 Ziya Gokalp Istanbul 2007 Dunyada ve Turkiyede sosyoloji ogretim ve arastirmalari Istanbul 2008 Ask ahlaki Istanbul 2010IstinadlarAytek Zakirqizi Yaradiciliq yolu Elm qezeti 29 04 2006 11 12 770 771 Aytek Zakirqizi Memmedova Turkiye felsefi fikrinin zirvesi Hilmi Ziya Ulken Baki 2016 Aytek Zakirqizi Hilmi Ziya Ulkenin yaradiciliq irsinden Elmi eserler elmi nezeri jurnal 1 11 Baki 2008 Aytek Zakirqizi Memmedova Turkiye felsefi fikrinin zirvesi Hilmi Ziya Ulken Baki 2016 seh 41 Eyyup Sanay Hilmi Ziya Ulken Ankara 1986 Aytek Zakirqizi Qiymetli elmi eserler Serq Qerb sivilizasiyalarin dialoqu Elmi nezeri jurnal 5 3 4 Baki 2006 2015 03 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 07 24 2016 03 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 02 20 Aytek Zakirqizi Hilmi Ziya Ulken Dantenin Islam dinine munasibeti haqqinda Dovlet ve din Ictimai fikir toplusu Mart Aprel 2011 2 22 seh 77 81 Zakir Memmedov Behmenyarin felsefesi Baki 1983 Suleyman Hayri Bolay Gulseren Ulken ile babasi Ord Prof Hilmi Ziya Ulken hakkinda bir soylesi Turk Yurdu cilt 22 sayi 174 Subat 2002EdebiyyatAytek Zakirqizi Yaradiciliq yolu Elm qezeti 29 04 2006 11 12 770 771 Aytek Zakirqizi Qiymetli elmi eserler Serq Qerb sivilizasiyalarin dialoqu Elmi nezeri jurnal 5 3 4 Baki 2006 Aytek Zakirqizi Hilmi Ziya Ulkenin yaradiciliq irsinden Elmi eserler elmi nezeri jurnal 1 11 Baki 2008 seh 11 16 Aytek Zakirqizi Hilmi Ziya Ulkenin yaradiciliginda Serq elminin felsefesinin Qerbe tesiri meseleleri AMEA Xeberler Tarix felsefe huquq 12 Baki Elm 2009 seh 280 289 Aytek Zakirqizi Hilmi Ziya Ulken Dantenin Islam dinine munasibeti haqqinda Dovlet ve din Ictimai fikir toplusu Mart Aprel 2011 2 22 seh 77 81 Zakir Memmedov Behmenyarin felsefesi Baki 1983 Eyyup Sanay Hilmi Ziya Ulken Ankara 1986 Suleyman Hayri Bolay Gulseren Ulken ile babasi Ord Prof Hilmi Ziya Ulken hakkinda bir soylesi Turk Yurdu cilt 22 sayi 174 Subat 2002Hemcinin baxXarici kecidlerTurkiye felsefi fikrinin zirvesi Hilmi Ziya Ulken adli kitab nesr olunub Aytek Zakirqizi Memmedova Turkiyenin dusunce tarixinin yazari Aytek Zakirqizi Memmedova Eli bey Huseynzade haqqinda Turkiyenin boyuk mutefekkiri Hilmi Ziya Ulkenin xatireleri