Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə böyük ölçüdə və ya tamamilə tək mənbəyə əsaslanır. |
Çöldonuzu və ya qaban (lat. Sus scrofa) — donuzlar fəsiləsindən gövşəməyən cütdırnaqlı məməli heyvan. Bədənin uzunluğu 130–175 sm, kütləsi 60–150 kq. Ayaqları qısa, nisbətən nazikdir. Qaban ölçüləri və proporsiyaları müxtəlifdir. Başı iri, pazşəkillidir. Baş bədənin 1/3 hissəsini təşkil edəcək qədər böyükdür. Başın ölçü və forması yeri qazmaq üçün əlverişlidir. Boyun əzələləri güclüdür. Gözləri xırdadır və nisbətən dərində yerləşir. Qulaqları uzun və enli, gözləri balaca. Bədəni qalın donuz tükülüdür, qışda o daha qalın və daşa uzun olur. Belində donuz tükü pipiyi əmələ gətirib, heyvan qızışanda pipik dik durur.
| Çöldonuzu | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Çöldonuzu | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Kürək sümükləri arasındakı hissədə donqar əmələ gətirmişdir və demək olar ki, hərəkətsiz dərəcədə sərtdir.
Rəngi açıq bozdan tutmuş qarayadək olur. Bala donuzlar zolaqlı olurlar. Qar qabanların hərəkət etməylərinə maneçilik törədir, bu vəziyyətdə onlar yırtıcılar tərəfindən asanlıqla tutula bilərlər. Qar hətta yem axtarmasını da çətinləşdirir.
Alt çənə dişləri yuxarı çənə dişlərinə nisbətən daha uzundur.
Qabanların cüssələri xarici mühit faktorlarından asılıdır. Qidanın bol olduğu ərazilərdə yaşayan qabanlar qidanın az olduğu ərazilərdə yaşayan qabanlardan daha iri olurlar.
Ümumi məlumat
Qaban sürü qurur. Yayda sürü gün batan vaxtdan gün çıxanacan otlamağa çıxırlar. Soyuqlar gələndə qabanlar günorta vaxtı fəallaşırlar. Yem axtararaq, meşə yanğınlarından qaçaraq, qabaq uzun məsafələrə gedə bilir. Hər şeyi yeyir. Bitkilərin köklərini, kök yumrusunu, meyvə gilələrini, qozu, bitkilərin yaşıl hissələrini, həşəratları, xırda heyvanları — molyuskları, balıqları, gəmiriciləri və quşları yeyir. Yemin 2/3 hissəsini torpaqda eşələməklə tapır. Yaşadığı ərazinin ölçüsü yemin miqdarından asılıdır. Yaşadığı əraziyə yatdığı və çimdiyi yerlər (suyla, ya da çirklə doldurulmuş çalalar) də daxildir. İsti olanda heyvan daha tez-tez yuyunur. Cütləşmə noyabr-yanvar aylarında yaranır. Erkəklər xırda qabanları sürüdən qovub, dişiləri təqib edirlər. Cütlüklərin yaradılması prosesi ildə iki dəfə olur. Hamiləlik dövrü 124–140 gün çəkir. Orta hesabla, 4–6 bala doğulur, bu rəqəm hərdən 12-yə də çatır. 2,5–3,5 ayadək ana bala donuzları əmizdirir.
Bir həftəlik donuzlar artıq özbaşına yem axtara bilərlər. Qabanın əsas düşməni canavardır. Qarlı qışda heyvanlar yırtıcının əlindən daha çox itki verir. Amma tək canavarlar çox nadir hallarda qoca qabanlara atılır, çünki bu, çox qorxuludur. Qaban ev donuzu növünün banisidir. Azərbaycanda ovçuluğun əsas obyektlərindən biridir.
Nəsil artırma
Cütləşmə dövrü intisna olmaqla erkək qabanlar əksər hallarda tək gəzirlər. Dişilərə nisbətən daha böyük köpək dişlərinə görə erkəklər dişilərdən fərqlənir. Dişi qaban 2–7 arası balalaya bilir. Dişi qabanlar 6–8 ay içərisində cinsi yetişkənliyə çatır.
Xəstəlik və parazitləri
Qabanlar 20-ə yaxın parazit qurda ev sahibliyi edir. Yoluxma və xəstəliyin artması isti dövrlərə (yaz-yaz ayları) təsadüf edir.
İstinadlar
Mənbə
- Vəhşi heyvanlar 2012-01-05 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale boyuk olcude ve ya tamamile tek menbeye esaslanir Movzu ile bagli muzakirelere qosula ve fikirlerinizi bildire bilersiniz Meqaleye etibarli menbeler elave ederek tekmillesdire bilersiniz Coldonuzu ve ya qaban lat Sus scrofa donuzlar fesilesinden govsemeyen cutdirnaqli memeli heyvan Bedenin uzunlugu 130 175 sm kutlesi 60 150 kq Ayaqlari qisa nisbeten nazikdir Qaban olculeri ve proporsiyalari muxtelifdir Basi iri pazsekillidir Bas bedenin 1 3 hissesini teskil edecek qeder boyukdur Basin olcu ve formasi yeri qazmaq ucun elverislidir Boyun ezeleleri gucludur Gozleri xirdadir ve nisbeten derinde yerlesir Qulaqlari uzun ve enli gozleri balaca Bedeni qalin donuz tukuludur qisda o daha qalin ve dasa uzun olur Belinde donuz tuku pipiyi emele getirib heyvan qizisanda pipik dik durur ColdonuzuElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir ColdonuzuBeynelxalq elmi adiSus scrofa L 1758 Sekil axtarisiITIS 180722NCBI 9823EOL 328663FW 104172 Kurek sumukleri arasindaki hissede donqar emele getirmisdir ve demek olar ki hereketsiz derecede sertdir Rengi aciq bozdan tutmus qarayadek olur Bala donuzlar zolaqli olurlar Qar qabanlarin hereket etmeylerine manecilik toredir bu veziyyetde onlar yirticilar terefinden asanliqla tutula bilerler Qar hetta yem axtarmasini da cetinlesdirir Alt cene disleri yuxari cene dislerine nisbeten daha uzundur Qabanlarin cusseleri xarici muhit faktorlarindan asilidir Qidanin bol oldugu erazilerde yasayan qabanlar qidanin az oldugu erazilerde yasayan qabanlardan daha iri olurlar Col donuzuUmumi melumatQaban suru qurur Yayda suru gun batan vaxtdan gun cixanacan otlamaga cixirlar Soyuqlar gelende qabanlar gunorta vaxti feallasirlar Yem axtararaq mese yanginlarindan qacaraq qabaq uzun mesafelere gede bilir Her seyi yeyir Bitkilerin koklerini kok yumrusunu meyve gilelerini qozu bitkilerin yasil hisselerini heseratlari xirda heyvanlari molyusklari baliqlari gemiricileri ve quslari yeyir Yemin 2 3 hissesini torpaqda eselemekle tapir Yasadigi erazinin olcusu yemin miqdarindan asilidir Yasadigi eraziye yatdigi ve cimdiyi yerler suyla ya da cirkle doldurulmus calalar de daxildir Isti olanda heyvan daha tez tez yuyunur Cutlesme noyabr yanvar aylarinda yaranir Erkekler xirda qabanlari suruden qovub disileri teqib edirler Cutluklerin yaradilmasi prosesi ilde iki defe olur Hamilelik dovru 124 140 gun cekir Orta hesabla 4 6 bala dogulur bu reqem herden 12 ye de catir 2 5 3 5 ayadek ana bala donuzlari emizdirir Bir heftelik donuzlar artiq ozbasina yem axtara bilerler Qabanin esas dusmeni canavardir Qarli qisda heyvanlar yirticinin elinden daha cox itki verir Amma tek canavarlar cox nadir hallarda qoca qabanlara atilir cunki bu cox qorxuludur Qaban ev donuzu novunun banisidir Azerbaycanda ovculugun esas obyektlerinden biridir Nesil artirmaCutlesme dovru intisna olmaqla erkek qabanlar ekser hallarda tek gezirler Disilere nisbeten daha boyuk kopek dislerine gore erkekler disilerden ferqlenir Disi qaban 2 7 arasi balalaya bilir Disi qabanlar 6 8 ay icerisinde cinsi yetiskenliye catir Xestelik ve parazitleriQabanlar 20 e yaxin parazit qurda ev sahibliyi edir Yoluxma ve xesteliyin artmasi isti dovrlere yaz yaz aylari tesaduf edir IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 Mammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0MenbeVehsi heyvanlar 2012 01 05 at the Wayback MachineVikianbarda Coldonuzu ile elaqeli mediafayllar var