Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cehiz — ailə quran qızın özü ilə birgə ər evinə gətirdiyi əşyalara deyilir. Bir çox ölkələrdə qız uşağı hələ yetkinlik yaşına çatmamışdan onun üçün cehiz toplanır. Cehiz adətən, müxtəlif növ mebellərdən, texnikadan, xalça və yataq dəstlərindən, məişət əşyalarından və s. ibarət olur.
Cehizin Avropa, Cənubi Asiya, Afrika və dünyanın digər hissələrində uzun tarixi var. Onun əsas funkisyaları: ərin yeni bir ev qurması üçün ona dəstək olmaq; əri vəfat etdikdə həyat yoldaşını təmin etmək. Avropada cehiz böyük ailələrin güc və sərvət qurmağa imkan verirdi və nikah vasitəsilə ittifaq siyasətində böyük rol oynamışdır.
Hekayəsi
Orta və ya çox varlı ailələrin cehiz ilə nikah erkən yaşda (14-16 yaş), Orta əsrlərdə isə demək olar ki, dərhal qız doğum sonra toplaması başladı. O vəfat etsə (uşaq ölümü halları yüksək olduğundan) cehiz digər qıza keçirdi. Cehiz əsasən yorğan, yastıq, ədyal, pərdələr, müxtəlif qab dəstləri, bəzək əşyaları, qızıl, büllur, xalçalar və s ibarətdir. Sonra cehizə pul və qiymətli kağızlar - əhəmiyyətli məbləğlər (bu bankirlər və yeni zaman maliyyəçilərinin qızlarında doğrudur) əlavə etməyə başlandı. Belə ki, pul cehizdə əmlakı üstələyir. Bu gün dünyada ənənəvi cehiz hələ də mövcutdur, lakin indi böyük hissəsini pul – böyük məbləğlər, üstəgəl xüsusilə mühüm şəxsi əmlak (avtomobil) və daşınmaz əmlak (ev, mənzil, villa və s.) tutur.
Azərbaycan toy adətlərində cehizin yeri
Ərə verilən qıza ata evindən gündəlik həyat, ev-eşik üçün ən vacib sayılan əşyalar verilir. Əvvələr qız evi bu əşyaları oğlan evindən aldığı başlığın hesabına əldə edirdi. İllər keçdikcə bu adətin forması və alınma mənbəyi dəyişikliyə məruz qalıb.
Vaxtilə kasıb ailələrdə cehiz anasından qızına bir miras tək ötürülürdü. Qız doğulduğu gündən başlayaraq, anası öz cehizindən qalmış əşyaları və çatmayanları yenidən alaraq əlavə edilir, ayrıca bir sandığa yığırdı. El-oba qaydasına görə, ev əşyalarının çoxunu nişanlı qız özü hazırlayır, xalça, corab toxuyur, saatqabı, tənbəki kisəsi və s. tikir. Varlı ailələrdə isə cehizi tamamilə yenidən toplayarlar.
Tədarük işləri böyük nişantaxdı mərasimindən sonra toy günlərinə qədər davam etdirilir. Bu müddət ərzində həmin avadanlığın bir hissəsi qonum-qonşu qadınların köməyilə düzəlir, yun yuyulub daranır, yorğan-döşək tutulur, xalça-palaz toxunur və s. vacib işlər görülür.
El-oba qaydasınca, buraya köməyə gəlmiş hər subay qıza bir tikə yorğan-döşək parçasından və bir çəngə yun verib "başına gəlsin" deyilərmiş. Yaxın qohumların verdiyi və qonaqların özləri ilə qız toyuna gətirdikləri hədiyyələr ( bunlar qazan, tas, ləyən, sürahi, və s. olurdu ) də cehizə qatılır. Qız evi kasıb olduqda, çox vaxt adaxlı oğlan özü bu əşyaları toplayıb toy gününə qədər qızgilə çatdırır və gəlinapardı mərasimində onu gəlin qız ilə birlikdə ər evinə daşıyırlar.
Keçən əsrin əvvəllərində qeydə alınmış və cehizə daxil olan ənənəvi əşyalar bunlardır: hər ailə üçün vacib sayılan Quran kitabı, üstündə namaz qılmaq üçün əbrişim şaldan tikilmiş iki-üç canamaz, möhürqabı, yüz bir dənəli təsbeh. Daha sonra iki adamlıq qırmızı yorğan və qırmızı məxmərdən üzlənmiş böyük taxt döşəyi, iki yun döşəkçə, iki ədəd mütəkkə, bir böyük nazbalınc, qayınata-qayınana üçün iki kiçik döşək. Nişanlı qızın özü, yaxud qız evi qadınları tərəfindən bəy üçün hazırlanmış tikmə əl işləri güləbətinli tirmə araxçın, ipək daraqqabı, saatqabı, zərxaradan on iki ədəd tənbəki və pul kisəsi, 20-30 cüt çarıqbağı, at üçün zinpuş, qələmdanqabı və s. Yenə məişət üçün dəstərxan süfrə, əl-üz dəsmalı, isti qabları qaldırmaq üçün yeddi cüt "tutqac" və s.
Gəlinin özü üçün sürmədan, ətirqabı, qayçıqabı, iynəqabı, sayı yeddi olmaqla iynə, qıyıq, güləbətinli pərdəbağı, ipək tumanbağı, taxça və güzgü pərdəsi, qara ayağdaşı və s. Bunlardan başqa, bir "camaxatan sandığı", yun məmulatından bir-iki xalça-palaz, camədan-məfrəş, xurcun, saxsı qab-qacaqdan nehrə, küpə, kuzə, aşsüzən, ağac məmulatından yeddi taxta qaşıq, oxlov, çanaq, çömçə,çörəkqabı, bazardan alınmış təzə, yaxud yenicə qalaylanmış mis qab-qacaq, gəlinin yuyunması üçün böyük teşt, farş, qazan, gülabzən, mis aftafa-ləyən, hamam satılı, altı kabab şişi və s. metal əşyalar.
El-oba adətinə görə buradakı mis, yaxud saxsı su qablarını yeni mənzilə əsla boş aparmaq olmaz, onlar hökmən su ilə doldurulmalıdırlar. Bundan əlavə, gəlin özü ilə ər evinə müxtəlif rəngli parçalardan tikilmiş yeddi kiçik torbada (hərəsi bir kiloqram olmaqla), yeddi cür taxıl növü buğda, arpa, düyü, mərci, noxud, lobya, və uğursuyu deyilən bir səhəng təmiz içməli su və bir qab neft aparar.
Qaydaya görə, qız gəlin köçürüldükdə, ayaqqabısından başqa, istədiyi bütün paltarlarını yeni mənzilinə apara bilər. Amma bəzi yerlərin adətincə, gəlinin bəxti ağ olsun deyə, cehizlə, bəzən isə elə qızın özüylə onun bir tay köhnə ayaqqabısı da ər evinə aparılar.
Cehiz əşyaları siyahıya alındıqdan sonra bədnəzərdən qorunmaqdan ötrü onları qırmızı qaytan və lentlərlə sarıyaraq cecim sandıqlarına yerləşdirərlər.
Ötən əsrlərdə varlı ailələrdən ərə verilən qızların ata-anası övladlarına mal-qara sürüsü, ev-imarət, zəmi və bağ-bağça kimi hədiyyələr qoşur, hökmdarlar isə gəlin köçürdükləri qızlarına, bir adət olaraq, geniş bir ərazi və ya bir neçə kənd bağışlayarmışlar.
Adətə görə qıza verilən bütün əşyalar onun şəxsi malı hesab edilir. Bəzən el içində həqarətlə deyilən "cehizindən xeyir görməyəsən", yaxud "cehizin qayıtsın" kimi bəd dualar hələ də yaşamaqdadır.
Müxtəlif bölgələrdə qız ərə verdikdə ona qoşulan cehizə "ağırlıq", "barxana/qız barxanası", "verdik/verdük", "dədəverdi/dədəmalı", "mal" (Şəki), "kabin", "öllüx-dirilıx" (Quba), "sədəqə", "təchiz", "tuti", "xərcxəcələt" (Salyan), "cehiz qoşma/cehizləmə/cehizçilik", "cer-cehiz", "şeylan" və bu kimi adlar daşıyır. Onun "cehaz/ceyiz/cihaz" (Ordubad) deyiliş şəkilləri də vardır.
Toydan iki-üç gün əvvəl ər evinə gəlinin cehizini gətirirlər. Bunu gəlinin qardaşları, əmisi, dayısı, bibisi, xalası oğlanları, bəyin dostları və "qardaşlığı" edirlər. Ana gəlinin cehizini düşürmək üçün gəlinin qardaşına nəmər verir.
Sonra gəlinin yengəsi, bacısı və ya bacılığı evi bəzəməyə gəlirlər. Onlar evi bəzəyib qurtarandan sonra əşyaların bəzisinə qırmızı lent bağlayırlar. Qayınana evi bəzəyənlərə də xələt verir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2014-02-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-12-31.
- "Arxivlənmiş surət". 2022-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-12-28.
- . 2013-02-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-12-28.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cehiz aile quran qizin ozu ile birge er evine getirdiyi esyalara deyilir Bir cox olkelerde qiz usagi hele yetkinlik yasina catmamisdan onun ucun cehiz toplanir Cehiz adeten muxtelif nov mebellerden texnikadan xalca ve yataq destlerinden meiset esyalarindan ve s ibaret olur Cehizin Avropa Cenubi Asiya Afrika ve dunyanin diger hisselerinde uzun tarixi var Onun esas funkisyalari erin yeni bir ev qurmasi ucun ona destek olmaq eri vefat etdikde heyat yoldasini temin etmek Avropada cehiz boyuk ailelerin guc ve servet qurmaga imkan verirdi ve nikah vasitesile ittifaq siyasetinde boyuk rol oynamisdir Cehizi ucun xalca tiken bir Uygur qizi HekayesiOrta ve ya cox varli ailelerin cehiz ile nikah erken yasda 14 16 yas Orta esrlerde ise demek olar ki derhal qiz dogum sonra toplamasi basladi O vefat etse usaq olumu hallari yuksek oldugundan cehiz diger qiza kecirdi Cehiz esasen yorgan yastiq edyal perdeler muxtelif qab destleri bezek esyalari qizil bullur xalcalar ve s ibaretdir Sonra cehize pul ve qiymetli kagizlar ehemiyyetli meblegler bu bankirler ve yeni zaman maliyyecilerinin qizlarinda dogrudur elave etmeye baslandi Bele ki pul cehizde emlaki usteleyir Bu gun dunyada enenevi cehiz hele de movcutdur lakin indi boyuk hissesini pul boyuk meblegler ustegel xususile muhum sexsi emlak avtomobil ve dasinmaz emlak ev menzil villa ve s tutur Nikah gununde cehizli cadra geyen Fahra Izhak Eadeh adli Ramallahli Ramallah 20 esr basinda bir genc qadindir Cehiz destiAzerbaycan toy adetlerinde cehizin yeriEre verilen qiza ata evinden gundelik heyat ev esik ucun en vacib sayilan esyalar verilir Evveler qiz evi bu esyalari oglan evinden aldigi basligin hesabina elde edirdi Iller kecdikce bu adetin formasi ve alinma menbeyi deyisikliye meruz qalib Vaxtile kasib ailelerde cehiz anasindan qizina bir miras tek oturulurdu Qiz doguldugu gunden baslayaraq anasi oz cehizinden qalmis esyalari ve catmayanlari yeniden alaraq elave edilir ayrica bir sandiga yigirdi El oba qaydasina gore ev esyalarinin coxunu nisanli qiz ozu hazirlayir xalca corab toxuyur saatqabi tenbeki kisesi ve s tikir Varli ailelerde ise cehizi tamamile yeniden toplayarlar Tedaruk isleri boyuk nisantaxdi merasiminden sonra toy gunlerine qeder davam etdirilir Bu muddet erzinde hemin avadanligin bir hissesi qonum qonsu qadinlarin komeyile duzelir yun yuyulub daranir yorgan dosek tutulur xalca palaz toxunur ve s vacib isler gorulur El oba qaydasinca buraya komeye gelmis her subay qiza bir tike yorgan dosek parcasindan ve bir cenge yun verib basina gelsin deyilermis Yaxin qohumlarin verdiyi ve qonaqlarin ozleri ile qiz toyuna getirdikleri hediyyeler bunlar qazan tas leyen surahi ve s olurdu de cehize qatilir Qiz evi kasib olduqda cox vaxt adaxli oglan ozu bu esyalari toplayib toy gunune qeder qizgile catdirir ve gelinapardi merasiminde onu gelin qiz ile birlikde er evine dasiyirlar Kecen esrin evvellerinde qeyde alinmis ve cehize daxil olan enenevi esyalar bunlardir her aile ucun vacib sayilan Quran kitabi ustunde namaz qilmaq ucun ebrisim saldan tikilmis iki uc canamaz mohurqabi yuz bir deneli tesbeh Daha sonra iki adamliq qirmizi yorgan ve qirmizi mexmerden uzlenmis boyuk taxt doseyi iki yun dosekce iki eded mutekke bir boyuk nazbalinc qayinata qayinana ucun iki kicik dosek Nisanli qizin ozu yaxud qiz evi qadinlari terefinden bey ucun hazirlanmis tikme el isleri gulebetinli tirme araxcin ipek daraqqabi saatqabi zerxaradan on iki eded tenbeki ve pul kisesi 20 30 cut cariqbagi at ucun zinpus qelemdanqabi ve s Yene meiset ucun desterxan sufre el uz desmali isti qablari qaldirmaq ucun yeddi cut tutqac ve s Gelinin ozu ucun surmedan etirqabi qayciqabi iyneqabi sayi yeddi olmaqla iyne qiyiq gulebetinli perdebagi ipek tumanbagi taxca ve guzgu perdesi qara ayagdasi ve s Bunlardan basqa bir camaxatan sandigi yun memulatindan bir iki xalca palaz camedan mefres xurcun saxsi qab qacaqdan nehre kupe kuze assuzen agac memulatindan yeddi taxta qasiq oxlov canaq comce corekqabi bazardan alinmis teze yaxud yenice qalaylanmis mis qab qacaq gelinin yuyunmasi ucun boyuk test fars qazan gulabzen mis aftafa leyen hamam satili alti kabab sisi ve s metal esyalar El oba adetine gore buradaki mis yaxud saxsi su qablarini yeni menzile esla bos aparmaq olmaz onlar hokmen su ile doldurulmalidirlar Bundan elave gelin ozu ile er evine muxtelif rengli parcalardan tikilmis yeddi kicik torbada heresi bir kiloqram olmaqla yeddi cur taxil novu bugda arpa duyu merci noxud lobya ve ugursuyu deyilen bir seheng temiz icmeli su ve bir qab neft aparar Qaydaya gore qiz gelin kocuruldukde ayaqqabisindan basqa istediyi butun paltarlarini yeni menziline apara biler Amma bezi yerlerin adetince gelinin bexti ag olsun deye cehizle bezen ise ele qizin ozuyle onun bir tay kohne ayaqqabisi da er evine aparilar Cehiz esyalari siyahiya alindiqdan sonra bednezerden qorunmaqdan otru onlari qirmizi qaytan ve lentlerle sariyaraq cecim sandiqlarina yerlesdirerler Oten esrlerde varli ailelerden ere verilen qizlarin ata anasi ovladlarina mal qara surusu ev imaret zemi ve bag bagca kimi hediyyeler qosur hokmdarlar ise gelin kocurdukleri qizlarina bir adet olaraq genis bir erazi ve ya bir nece kend bagislayarmislar Adete gore qiza verilen butun esyalar onun sexsi mali hesab edilir Bezen el icinde heqaretle deyilen cehizinden xeyir gormeyesen yaxud cehizin qayitsin kimi bed dualar hele de yasamaqdadir Muxtelif bolgelerde qiz ere verdikde ona qosulan cehize agirliq barxana qiz barxanasi verdik verduk dedeverdi dedemali mal Seki kabin ollux dirilix Quba sedeqe techiz tuti xercxecelet Salyan cehiz qosma cehizleme cehizcilik cer cehiz seylan ve bu kimi adlar dasiyir Onun cehaz ceyiz cihaz Ordubad deyilis sekilleri de vardir Toydan iki uc gun evvel er evine gelinin cehizini getirirler Bunu gelinin qardaslari emisi dayisi bibisi xalasi oglanlari beyin dostlari ve qardasligi edirler Ana gelinin cehizini dusurmek ucun gelinin qardasina nemer verir Sonra gelinin yengesi bacisi ve ya baciligi evi bezemeye gelirler Onlar evi bezeyib qurtarandan sonra esyalarin bezisine qirmizi lent baglayirlar Qayinana evi bezeyenlere de xelet verir Hemcinin baxAzerbaycanda toy adetleriIstinadlar Arxivlenmis suret 2014 02 22 tarixinde Istifade tarixi 2012 12 31 Arxivlenmis suret 2022 03 31 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 12 28 2013 02 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 12 28 Xarici kecidler