Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
 | Bu məqalə ağız boşluğundakı orqan haqqındadır. Digər mənalar üçün Dil (dəqiqləşdirmə) səhifəsinə baxın. |
Dil (lat. lingua, yun. glossa) — qan damarları, sinirlər, vəzilər və limfoid ünsürlərlıə zəngin və selikli qişa ilə örtülmüş əzələvi üzvdür. Məməli heyvanlarda dil çox inkişaf edərək olduqca həcmli, hərəkətli bir üzv təşkil edir. Dil məməli heyvanlarda bir neçə vəzifə: qida maddələrini qavramaq (qarışqayeyənlərdə), yalamaq (yırtıcılarda), əmmək, udmaq, dad bilmək, lamisə üzvü funksiyasını daşımaq və insanda danışmaq vəzifəsini ifa edir. İnsan qidanı çeynəyərkən onu ağız boşluğunda dil ilə hərəkət etdirir. Dil qan damarları, sinirlər, vəzlər və limfa ünsürləri ilə zəngin və selikli qişa ilə örtülmüş əzələvi orqandır. Bizə qidanın dadını bildirən reseptorların xeyli hissəsi dilin üzərindədir. Dil insanlarda heyvanlardan fərqli olaraq həm də nitq üzvüdür. Ağız boşluğundan qida udlağa gedir. Sakit vaxtda dil yastı və uzunsov olur; ön ucu nazikləşərək dil zirvəsinə — lat. apex linguae və dal ucu enliləşərək dil kökünə lat. radix linguae keçir. Ən başlıca kütləsini zirvə ilə kök arasındakı cisimi — lat. corpus linguae təşkil edir. Yuxarı səthi — dil arxası — lat. dorsum linguae aşağı səthdən — lat. facies inferior linguae, sağ və sol kənar — lat. margo linguae (margo lateralis linguae — BNA) vasitəsilə ayrılır. Dil arxasının 2/3 hissəsi — ağız hissəsi — lat. pars oralis üfüqi vəziyyətdə ağız boşluğuna baxır, dal 1/3 hissəsi — udlaq hissəsi — lat. pars pharyngea isə şaquli vəziyyətdə olub unlağa tərəf çevrilmişdir.
| Dil | |
|---|---|
 | |
 İnsanın dili | |
| Latınca | Lingua |
| Yunanca | Glossa |
| İltihabı | Glossitis |
| Qrey | subyekt 242 1125 |
| Arteriya | |
| Vena | |
| Sinir | , , dil-udlaq siniri, azan sinir |
| MeSH | Tongue |
| Dorlands/Elsevier | Tongue |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Dilin əzələləri
Dilin əzələləri iki qrupa bölünür:
- Dilin xüsusi və ya daxili əzələləri
- Dilin xarici əzələləri
Dil boylama istiqamətdə yerləşmiş lifli arakəsmə -lat. septum linguae, vasitəsilə iki simmetrik hissəyə bölünür. Lifli arakəsmə dilin boylama şırımından başlayaraq şaquli istiqamətdə aşağıya doğru gedir. Dilin əzələləri cüt olub, arakəsmədən sağ və sol tərəflərdə yerləşirlər.
Dilin xüsusi əzələləri
- Yuxarı boylama əzələ – lat. m.longitudinalis superior, dilaltı sümüyün kiçik buynuzlarından, dilin kökündən və qırtlaq qapağı qığırdağının ön səthindən başlayıb dilin zirvəsində qurtarır. Bu əzələ yığıldıqda dili qısaldır və onun zirvəsini yuxarıya qaldıraraq arxaya qatlayır.
- Aşağı boylama əzələ – lat. m.longitudinalis inferior, dilin kökündən, dilaltı sümüyün kiçik buynuzlarından başlayıb çənəaltı-dil və dilaltı-dil əzələlərinin arası ilə önə doğru gedərək dilin zirvəsində qurtarır. Bu əzələ təqəllüsə gəldikdə dilin zirvəsini aşağı çəkir və dili qısaldır.
- Dilin köndələn əzələsi – lat. m.transversus linguae dilin yuxarı və aşağı boylama əzələləri arasında dil arakəsməsindən başlayaraq köndələn istiqamətdə yanlara doğru gedir və dilin yan kənarlarında qurtarır. Dilin köndələn əzələsinin arxa liflərinin davamı yumşaq damağa keçir və damaq-dil əzələsi m. palatoglossus, adlanır. Dilin köndələn əzələsi yığıldıqda dil ensizləşərək uzanır, köndələn ölçüləri kiçilir, bu əzələ həmçinin dilə nov şəkli verir və dil arxasını qaldırır.
- Dilin şaquli əzələsi – lat. m.verticalis linguae, dilin yanlarında, dil arxasının selikli qişası ilə dilin aşağı səthinin selikli qişası arasında yerləşir və yığıldıqda dili yastılaşdırır.
Dilin xarici əzələləri
- Biz-dil əzələsi – lat. m.styloglossus, gicgah sümüyünün bizəbənzər çıxıntısından və biz-çənə bağından başlayıb önə, içəri və aşağıya gedərək dilin zirvəsində qurtarır. Bu əzələnin lifləri dilaltı- dil və damaq- dil əzələlərinin lifləri ilə çarpazlaşır. Funksiyası: dili arxaya və yuxarı çəkir.
- Dilaltı-dil əzələsi – lat. m.hyoglossus, dilaltı sümüyün böyük buynuzundan və cismindən başlayıb önə və yuxarıya gedərək dilin bayır kənarına bağlanır. Burada onun lifləri m.styloglossus və m.transversus linguae lifləri ilə çarpazlaşır. Funksiyası: dili arxaya və aşağı çəkir.
- Çənəaltı-dil əzələsi – lat. m.genioglossus, dil əzələlərinin ən böyüyüdür. Nitqin yaranması ilə əlaqədar olaraq yalnız insanda yaxşı inkişaf etmişdir. Bu əzələ çənə sümüyünün çənəaltı tinindən başlayıb arxaya və yuxariya gedir. Əzələ lifləri yelpik şəklində yayılaraq hər iki tərəfdən dilin kütləsinə daxil olur. Funksiyası: dili önə və aşağı çəkir.
Həmçinin bax
Mənbə
- Böyük Sovet Ensiklopediyası [ölü keçid]
- Prof. , prof. , prof. İnsan Anatomiyası, II cild, "Müəllim" nəşriyyatı, Bakı-2012
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale agiz boslugundaki orqan haqqindadir Diger menalar ucun Dil deqiqlesdirme sehifesine baxin Dil lat lingua yun glossa qan damarlari sinirler veziler ve limfoid unsurlerlie zengin ve selikli qisa ile ortulmus ezelevi uzvdur Memeli heyvanlarda dil cox inkisaf ederek olduqca hecmli hereketli bir uzv teskil edir Dil memeli heyvanlarda bir nece vezife qida maddelerini qavramaq qarisqayeyenlerde yalamaq yirticilarda emmek udmaq dad bilmek lamise uzvu funksiyasini dasimaq ve insanda danismaq vezifesini ifa edir Insan qidani ceyneyerken onu agiz boslugunda dil ile hereket etdirir Dil qan damarlari sinirler vezler ve limfa unsurleri ile zengin ve selikli qisa ile ortulmus ezelevi orqandir Bize qidanin dadini bildiren reseptorlarin xeyli hissesi dilin uzerindedir Dil insanlarda heyvanlardan ferqli olaraq hem de nitq uzvudur Agiz boslugundan qida udlaga gedir Sakit vaxtda dil yasti ve uzunsov olur on ucu nazikleserek dil zirvesine lat apex linguae ve dal ucu enlileserek dil kokune lat radix linguae kecir En baslica kutlesini zirve ile kok arasindaki cisimi lat corpus linguae teskil edir Yuxari sethi dil arxasi lat dorsum linguae asagi sethden lat facies inferior linguae sag ve sol kenar lat margo linguae margo lateralis linguae BNA vasitesile ayrilir Dil arxasinin 2 3 hissesi agiz hissesi lat pars oralis ufuqi veziyyetde agiz bosluguna baxir dal 1 3 hissesi udlaq hissesi lat pars pharyngea ise saquli veziyyetde olub unlaga teref cevrilmisdir DilInsanin diliLatinca LinguaYunanca GlossaIltihabi GlossitisQrey subyekt 242 1125ArteriyaVenaSinir dil udlaq siniri azan sinirMeSH TongueDorlands Elsevier Tongue Vikianbarda elaqeli mediafayllarDilin ezeleleriDilin ezeleleri iki qrupa bolunur Dilin xususi ve ya daxili ezeleleri Dilin xarici ezeleleri Dil boylama istiqametde yerlesmis lifli arakesme lat septum linguae vasitesile iki simmetrik hisseye bolunur Lifli arakesme dilin boylama sirimindan baslayaraq saquli istiqametde asagiya dogru gedir Dilin ezeleleri cut olub arakesmeden sag ve sol tereflerde yerlesirler Dilin xususi ezeleleri Yuxari boylama ezele lat m longitudinalis superior dilalti sumuyun kicik buynuzlarindan dilin kokunden ve qirtlaq qapagi qigirdaginin on sethinden baslayib dilin zirvesinde qurtarir Bu ezele yigildiqda dili qisaldir ve onun zirvesini yuxariya qaldiraraq arxaya qatlayir Asagi boylama ezele lat m longitudinalis inferior dilin kokunden dilalti sumuyun kicik buynuzlarindan baslayib cenealti dil ve dilalti dil ezelelerinin arasi ile one dogru gederek dilin zirvesinde qurtarir Bu ezele teqelluse geldikde dilin zirvesini asagi cekir ve dili qisaldir Dilin kondelen ezelesi lat m transversus linguae dilin yuxari ve asagi boylama ezeleleri arasinda dil arakesmesinden baslayaraq kondelen istiqametde yanlara dogru gedir ve dilin yan kenarlarinda qurtarir Dilin kondelen ezelesinin arxa liflerinin davami yumsaq damaga kecir ve damaq dil ezelesi m palatoglossus adlanir Dilin kondelen ezelesi yigildiqda dil ensizleserek uzanir kondelen olculeri kicilir bu ezele hemcinin dile nov sekli verir ve dil arxasini qaldirir Dilin saquli ezelesi lat m verticalis linguae dilin yanlarinda dil arxasinin selikli qisasi ile dilin asagi sethinin selikli qisasi arasinda yerlesir ve yigildiqda dili yastilasdirir Dilin xarici ezeleleri Biz dil ezelesi lat m styloglossus gicgah sumuyunun bizebenzer cixintisindan ve biz cene bagindan baslayib one iceri ve asagiya gederek dilin zirvesinde qurtarir Bu ezelenin lifleri dilalti dil ve damaq dil ezelelerinin lifleri ile carpazlasir Funksiyasi dili arxaya ve yuxari cekir Dilalti dil ezelesi lat m hyoglossus dilalti sumuyun boyuk buynuzundan ve cisminden baslayib one ve yuxariya gederek dilin bayir kenarina baglanir Burada onun lifleri m styloglossus ve m transversus linguae lifleri ile carpazlasir Funksiyasi dili arxaya ve asagi cekir Cenealti dil ezelesi lat m genioglossus dil ezelelerinin en boyuyudur Nitqin yaranmasi ile elaqedar olaraq yalniz insanda yaxsi inkisaf etmisdir Bu ezele cene sumuyunun cenealti tininden baslayib arxaya ve yuxariya gedir Ezele lifleri yelpik seklinde yayilaraq her iki terefden dilin kutlesine daxil olur Funksiyasi dili one ve asagi cekir Hemcinin baxVikianbarda Dil ile elaqeli mediafayllar var Mede Hezm sistemi Agiz bosluguMenbeBoyuk Sovet Ensiklopediyasi olu kecid Prof prof prof Insan Anatomiyasi II cild Muellim nesriyyati Baki 2012