Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əllincilər (ing. Pentecostalism) — Protestant xristian məzhəbi.
Yaranması
XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində ABŞ-də protestant icmaları arasında erkən xristianlığa qayıdış, onun mənəvi cəhətdən dirçəldilməsi kimi ideyaların geniş yayılması əllincilərin meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur. Xristianlığın protestant qolu sayılan əllincilər cərəyanının əsası keçmiş pastoru tərəfindən qoyulmuşdur.
1901-ci ildə Yeni il ərəfəsində Parem və onun tələbələri protestant aləmində din və imanın zəifləməsinin səbəblərini müzakirə edərkən, belə nəticəyə gəlmişlər ki, bu sualın cavabı Əhdi-Cədidin Həvvarilərin işləri bölümündə gizlənmişdir. Burada Əllinci gün bayramı zamanı (İudaizmdə Musaya Toranın verilməsi ilə bağlı keçirilən şənlik) Məsihin şagirdlərinə Allah tərəfindən bilmədikləri dillərdə danışma qabiliyyətinin verilməsindən, həvarilərin yad xalqların yanlarına gedərək onlara İsa Məsih təlimini təbliğ etmələrindən danışılır. İncilə görə, həmin hadisə İsanın göyə yüksəlməsinin onuncu günündə baş vermişdir.
Parem və tələbələrinin fikrincə, həvarilərin "bilmədikləri dillərdə danışma" vergisi sadə xristianlar tərəfindən itirildiyi üçün xristian dünyası ateist, inkarcı düşüncələrin, sekulyar ideyaların təsiri altına düşmüşdür. Onlara görə, saf imana qayıtmağın yalnız bir yolu var: itirilmiş vergini dua vasitəsi ilə geri qaytarmaq. Odur ki, Parem dua mərasimində vəcd halındakı qızın başına əlini qoymuş və bundan sonra guya qız bilmədiyi dildə danışmağa başlamışdır.
İtirilmiş verginin geri qayıtdığına sevinən ordakı dindarlar bundan cuşa gəlmiş, həmin dini praktikanı təkrarlamış, dua zamanı anlaşılmayan səslər çıxararaq bilmədikləri dillərdə danışdıqlarını düşünmüş, bunu Tanrının vergisi kimi qəbul etmişlər.
Həmin hadisə Əllinci gün bayramı vaxtı baş verdiyindən yeni dini cərəyanın nümayəndələri əllincilər adı ilə tanınmışlar. Get-gedə əhali arasında rəğbət qazanan əllincilər saylarını artırmaq, dini dünyagörüşlərini yaymaq məqsədi ilə təbliğat fəaliyyətinə keçmişlər. Bu işdə Uilyam Seymur, Devid Dyu Plessi adlı şəxslər xüsusilə seçilmişlər. Qısa müddət ərzində əllincilik ideologiyası ABŞ-nin müxtəlif şəhərlərində yayılaraq, ölkənin hüdudlarından kənara çıxmışdır. Metodist kilsəsinin keçmiş pastoru Tomas Balla Baratın səyi ilə əllincilərin sayı Avropada, o cümlədən Skandinaviya və Pribaltika ölkələrində artmışdır.
Dini təlimi
Əllincilərin dini təlimi özünəməxsus xüsusiyyətləri ilə seçilir. Onlar digər protestant məzhəbləri kimi Bibliyanı imanın əsası kimi qəbul etsələr də Müqəddəs Kitabı fərqli şəkildə başa düşürlər. Bilinməyən dillərdə danışmaq vergisi, yaxud qlossolali (yunanca dildə danışmaq deməkdir) olaraq tanınan sözügedən dini ayin əllincilik ideologiyasının sütunudur. Onların inancına görə, xaç suyuna salındıqdan sonra Müqəddəs Ruh mömin şəxsə xəstələri sağaltmaq, gələcəyi görmək və bilinməyən dillərdə danışmaq vergisi verir. Beləliklə, hər bir əllincinin bu verginin daşıyıcısı olduğu iddia olunur.
Əllincilər dünyanın sonu, İsa Məsihin ikinci zühuru və onun minillik hakimiyyəti aspektinə böyük önəm verirlər. Onlar Bibliyanın "öldürmə" ehkamını hərfi mənada başa düşür və əsgəri xidmətə mənfi münasibət bəsləyirlər.
Əllincilər dini cərəyanı yekdil deyil və müxtəlif, fərqli icmalarla təmsil olunmuşdur. Elmi ədəbiyyatda bu hərəkat ardıcılları əsasən ənənəvi (klassik) və xarizmatlar (xarizma- xristian ilahiyyatında Müqəddəs Ruh tərəfindən dindara verilən vergini ifadə edən termin) olmaqla iki qrupa bölünmüşdür. Xarizmatları yeni əllinci kimi adlandıranlar da var. Missionerlik işinin təşkili və dini ayinlərin keçirilmə şəkli məsələsi ənənəvi və yenilər arasında fikirayrılığının yaranmasına gətirib çıxarmışdır.
Tənqidi
Əllincilik dini cərəyanı yarandığı gündən müxtəlif Xristian məzhəbləri tərəfindən tənqid edilmiş və birmənalı qarşılanmamışdır. Onların yığıncaqlarında baş verən ekstaz halları, cin qovalama ayinləri, vəcd halında qışqırıqlar başqa xristianların narazılığına səbəb olmuşdur. Əllincilik hərəkatına qarşı ən güclü etiraz Almaniyada olmuşdur. Odur ki, uzun müddət bu ölkənin qapıları əllincilərin üzünə bağlı idi.
Belə ki, ənənəvilərin xarizmat təlimində ən çox tənqid etdikləri məqam "inkişaf teologiyası"dır. Bu təlimdə dindarın şəxsi inkişafı, dünya həyatında tərəqqisi, firavan yaşaması, sağlam olması və zənginləşməsi aspektinə böyük önəm verilir. Xarizmatlara görə, Tanrının sevdiyi insan varlı, nüfuzlu və fiziki cəhətdən sağlam olan şəxsdir. Onların təlimində kapitalist düşüncə tərzini sezmək çətin deyil. Xarizmatların yaxşı dindar tipi müasir uğurlu insan obrazını xatırladır. Beləliklə, xarizmatlarda dünyəvilik ön plana çəkilir. Bu isə klassik əllincilərin ciddi narazılığına səbəb olur.
Klassik əllincilərin tənqid etdikləri digər məqam isə xarizmatların dini ayin zamanı həddən artıq emosiyalara, qışqırıqlara, enerjili hərəkətlərə yer vermələri, dini təbliğ edərkən son texnoloji nailiyyətlərdən, caz, pop kimi müasir musiqi janrlarından, kütləvi mədəniyyətdən geniş şəkildə istifadə etmələridir.
Xarizmatların "gələcəyi görmə" teleşouları da digər xristian məzhəbləri tərəfindən ciddi tənqid atəşinə tutulmuş və böyük qalmaqallara səbəb olmuşdur. Xüsusilə ABŞ-də geniş yayılmış belə teleşoularda pastor dini verilişə gəlmiş tamaşaçılardan birini səhnəyə çağırır, onu narahat edən problemləri guya qabaqcadan görür, keçmiş günahlarını "tapır", insanı Tanrı qarşısında əvvəlki səhvlərini boynuna almağa sövq edərək, "günahkarın" ağlayıb tövbə etməsinə nail olur. Bu cür dini televerilişlərdə fırıldaqçılığın yer aldığı aşkara çıxmış, əslində pastorlarda heç bir bəsirət qabiliyyəti olmadığı, səhnəyə dəvət ediləcək şəxs barədə əvvəlcədən məlumat toplanıldığı və bu informasiyanın canlı yayında müasir texnologiya vasitəsi ilə ötürüldüyü məlum olmuşdur.
Qeyd etmək lazımdır ki, xarizmatlar ən sürətlə inkişaf edən, tərəfdar toplayan protestant cərəyanı sayılır. Cənub-Şərqi Asiya ölkələrində onların sayı günbəgün artmaqdadır. Artıq Cənubi Koreya, Çin, İndoneziya, Tayvan, Filippin, Birma, Hindistan, Tayland, Nepal, Sinqapur kimi ölkələrdə xarizmatlar önəmli dini qüvvəyə çevrilmişlər. Təkcə onu qeyd etmək kifayətdir ki, protestantların, xüsusilə xarizmatların Filippində son illərdə sayı təqribən 5 mln. nəfərə çatmışdır. Bu isə ölkə əhalisinin səkkiz faizi deməkdir.
Xarizmatlar özlərini Qərb dəyərlərinin daşıyıcısı kimi qələmə verdiklərindən və "demokratik prinsipləri" yaymağa, dövlətin siyasi həyatında aktiv iştirak etməyə çalışdıqlarından Çin, Vyetnam, Hindistan və digər ölkələrdə ciddi təqiblərə məruz qalır, həbsxanalara salınır, onların dua evləri qapadılır.
Yayılması
Xarizmatların missionerliklə məğul olduqları ölkələrin dillərində çoxsaylı, yüksək tirajlı kitablar buraxmaları, dini dünyagörüşlərini yerli xalqların adət-ənənə, musiqi və inanclarına uyğunlaşdırmaları, müasirliklə öz dini ideyalarını sintezləşdirmələri Uzaq Asiya dövlətlərində yeni əllincilərin böyük uğur əldə etməsinə gətirib çıxarmışdır. Məsələn, Hindistanın Kerala ştatında missionerliklə məşğul olan xarizmat pastorları hind müqəddəsi Mata Amritanandamaya həsr edilmiş şənliklərə fəal qatılaraq, yeni əllinciləri bu yerli kulta "kainatın canlı anası simvolu" qismində pərəstiş etməyə çağırmışlar. Bu isə, öz növbəsində hindistanlılarda xarizmatlara qarşı rəğbətin yaranmasına gətirib çıxarmışdır.
Xarizmatların missionerlik toruna müalicəsi olmayan xəstəliyə tutulmuş, həkimdən əlini üzmüş şəxslər də düşür və onların təbliğat qurbanına çevrilirlər. Xarizmatların icmalarında gələnlərə dua vasitəsi ilə bütün dərd-sərdən qurtulacaqlarına ümid verilir, hər bir xarizmatın şəfa vermək iqtidarında olduğu və müasir tibbin heç bir işə yaramadığı bildirilir. Xarizmat icmalarında "müalicə seansları" adi hal almışdır. Bu seanslarda belə mənzərəni müşahidə etmək mümkündür: pastor, yaxud digər rəhbərlər xəstə adama yaxınlaşır, əlini onun başının üzərinə qoyur, Tanrıya dua edir, "cini qovalayan" sözləri deyir, anlaşılmaz səslər çıxarır və xəstəyə sağaldığını təlqin edirlər.
Xarizmatlar müxtəlif xeyriyyə işlərində iştirak etməyi sevirlər. Onlar qocalar və uşaqlar evinə yardım göstərir, narkomaniya, QİÇS əleyhinə yönəldilmiş layihələrin həyata keçirilməsində fəal iş görür, Qırmızı Xaç kimi nüfuzlu xeyriyyə təşkilatlarının hesabına külli miqdarda pul köçürürlər. Təbii ki, bu təsadüfən, xeyirxahlıq naminə atılmış addım deyil, fərqli millətlər arasında xarizmatların saylarının artırılması məqsədini güdən iri missioner layihənin tərkib hissəsidir.
Həm Qərb, həm də digər ölkələrin mətbu orqanlarında xarizmatların fəaliyyəti birmənalı qarşılanmır. Çoxsaylı məqalə və televiziya verilişlərində xarizmat icmalarının totalitar səciyyə daşıdığı, pastor və digər rəhbərlərin mütləq hakimiyyətə malik olduğu və sadə icma üzvlərinin şəxsi həyatlarına müdaxilə edildiyi, zombiləşdirildikləri vurğulanır.
Azərbaycanda fəaliyyəti
Azərbaycana ilk gələnlər ənənəvi əllincilər olmuşdur. Çar Rusiyasının son dövründə, daha doğrusu XX əsrin başlanğıcında Azərbaycana gəlmiş əllincilər əcnəbilərin çox olduğu Bakı şəhərində məskunlaşmış və təbliğat hədəfi kimi qeyri-müsəlmanları seçmişlər. Buna baxmayaraq, onların etiqadları yerli xristianlar arasında belə rəğbət qazanmamış, burada özlərinə tərəfdar toplaya bilməmişlər.
Mənbə
- Müəllif: Anar Əlizadə, "Cəmiyyət və din" qəzeti
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ellinciler ing Pentecostalism Protestant xristian mezhebi YaranmasiXIX esrin sonu XX esrin evvellerinde ABS de protestant icmalari arasinda erken xristianliga qayidis onun menevi cehetden dirceldilmesi kimi ideyalarin genis yayilmasi ellincilerin meydana gelmesine sebeb olmusdur Xristianligin protestant qolu sayilan ellinciler cereyaninin esasi kecmis pastoru terefinden qoyulmusdur 1901 ci ilde Yeni il erefesinde Parem ve onun telebeleri protestant aleminde din ve imanin zeiflemesinin sebeblerini muzakire ederken bele neticeye gelmisler ki bu sualin cavabi Ehdi Cedidin Hevvarilerin isleri bolumunde gizlenmisdir Burada Ellinci gun bayrami zamani Iudaizmde Musaya Toranin verilmesi ile bagli kecirilen senlik Mesihin sagirdlerine Allah terefinden bilmedikleri dillerde danisma qabiliyyetinin verilmesinden hevarilerin yad xalqlarin yanlarina gederek onlara Isa Mesih telimini teblig etmelerinden danisilir Incile gore hemin hadise Isanin goye yukselmesinin onuncu gununde bas vermisdir Parem ve telebelerinin fikrince hevarilerin bilmedikleri dillerde danisma vergisi sade xristianlar terefinden itirildiyi ucun xristian dunyasi ateist inkarci dusuncelerin sekulyar ideyalarin tesiri altina dusmusdur Onlara gore saf imana qayitmagin yalniz bir yolu var itirilmis vergini dua vasitesi ile geri qaytarmaq Odur ki Parem dua merasiminde vecd halindaki qizin basina elini qoymus ve bundan sonra guya qiz bilmediyi dilde danismaga baslamisdir Itirilmis verginin geri qayitdigina sevinen ordaki dindarlar bundan cusa gelmis hemin dini praktikani tekrarlamis dua zamani anlasilmayan sesler cixararaq bilmedikleri dillerde danisdiqlarini dusunmus bunu Tanrinin vergisi kimi qebul etmisler Hemin hadise Ellinci gun bayrami vaxti bas verdiyinden yeni dini cereyanin numayendeleri ellinciler adi ile taninmislar Get gede ehali arasinda regbet qazanan ellinciler saylarini artirmaq dini dunyagoruslerini yaymaq meqsedi ile tebligat fealiyyetine kecmisler Bu isde Uilyam Seymur Devid Dyu Plessi adli sexsler xususile secilmisler Qisa muddet erzinde ellincilik ideologiyasi ABS nin muxtelif seherlerinde yayilaraq olkenin hududlarindan kenara cixmisdir Metodist kilsesinin kecmis pastoru Tomas Balla Baratin seyi ile ellincilerin sayi Avropada o cumleden Skandinaviya ve Pribaltika olkelerinde artmisdir Dini telimiEllincilerin dini telimi ozunemexsus xususiyyetleri ile secilir Onlar diger protestant mezhebleri kimi Bibliyani imanin esasi kimi qebul etseler de Muqeddes Kitabi ferqli sekilde basa dusurler Bilinmeyen dillerde danismaq vergisi yaxud qlossolali yunanca dilde danismaq demekdir olaraq taninan sozugeden dini ayin ellincilik ideologiyasinin sutunudur Onlarin inancina gore xac suyuna salindiqdan sonra Muqeddes Ruh momin sexse xesteleri sagaltmaq geleceyi gormek ve bilinmeyen dillerde danismaq vergisi verir Belelikle her bir ellincinin bu verginin dasiyicisi oldugu iddia olunur Ellinciler dunyanin sonu Isa Mesihin ikinci zuhuru ve onun minillik hakimiyyeti aspektine boyuk onem verirler Onlar Bibliyanin oldurme ehkamini herfi menada basa dusur ve esgeri xidmete menfi munasibet besleyirler Ellinciler dini cereyani yekdil deyil ve muxtelif ferqli icmalarla temsil olunmusdur Elmi edebiyyatda bu herekat ardicillari esasen enenevi klassik ve xarizmatlar xarizma xristian ilahiyyatinda Muqeddes Ruh terefinden dindara verilen vergini ifade eden termin olmaqla iki qrupa bolunmusdur Xarizmatlari yeni ellinci kimi adlandiranlar da var Missionerlik isinin teskili ve dini ayinlerin kecirilme sekli meselesi enenevi ve yeniler arasinda fikirayriliginin yaranmasina getirib cixarmisdir TenqidiEllincilik dini cereyani yarandigi gunden muxtelif Xristian mezhebleri terefinden tenqid edilmis ve birmenali qarsilanmamisdir Onlarin yigincaqlarinda bas veren ekstaz hallari cin qovalama ayinleri vecd halinda qisqiriqlar basqa xristianlarin naraziligina sebeb olmusdur Ellincilik herekatina qarsi en guclu etiraz Almaniyada olmusdur Odur ki uzun muddet bu olkenin qapilari ellincilerin uzune bagli idi Bele ki enenevilerin xarizmat teliminde en cox tenqid etdikleri meqam inkisaf teologiyasi dir Bu telimde dindarin sexsi inkisafi dunya heyatinda tereqqisi firavan yasamasi saglam olmasi ve zenginlesmesi aspektine boyuk onem verilir Xarizmatlara gore Tanrinin sevdiyi insan varli nufuzlu ve fiziki cehetden saglam olan sexsdir Onlarin teliminde kapitalist dusunce terzini sezmek cetin deyil Xarizmatlarin yaxsi dindar tipi muasir ugurlu insan obrazini xatirladir Belelikle xarizmatlarda dunyevilik on plana cekilir Bu ise klassik ellincilerin ciddi naraziligina sebeb olur Klassik ellincilerin tenqid etdikleri diger meqam ise xarizmatlarin dini ayin zamani hedden artiq emosiyalara qisqiriqlara enerjili hereketlere yer vermeleri dini teblig ederken son texnoloji nailiyyetlerden caz pop kimi muasir musiqi janrlarindan kutlevi medeniyyetden genis sekilde istifade etmeleridir Xarizmatlarin geleceyi gorme telesoulari da diger xristian mezhebleri terefinden ciddi tenqid atesine tutulmus ve boyuk qalmaqallara sebeb olmusdur Xususile ABS de genis yayilmis bele telesoularda pastor dini verilise gelmis tamasacilardan birini sehneye cagirir onu narahat eden problemleri guya qabaqcadan gorur kecmis gunahlarini tapir insani Tanri qarsisinda evvelki sehvlerini boynuna almaga sovq ederek gunahkarin aglayib tovbe etmesine nail olur Bu cur dini televerilislerde firildaqciligin yer aldigi askara cixmis eslinde pastorlarda hec bir besiret qabiliyyeti olmadigi sehneye devet edilecek sexs barede evvelceden melumat toplanildigi ve bu informasiyanin canli yayinda muasir texnologiya vasitesi ile oturulduyu melum olmusdur Qeyd etmek lazimdir ki xarizmatlar en suretle inkisaf eden terefdar toplayan protestant cereyani sayilir Cenub Serqi Asiya olkelerinde onlarin sayi gunbegun artmaqdadir Artiq Cenubi Koreya Cin Indoneziya Tayvan Filippin Birma Hindistan Tayland Nepal Sinqapur kimi olkelerde xarizmatlar onemli dini quvveye cevrilmisler Tekce onu qeyd etmek kifayetdir ki protestantlarin xususile xarizmatlarin Filippinde son illerde sayi teqriben 5 mln nefere catmisdir Bu ise olke ehalisinin sekkiz faizi demekdir Xarizmatlar ozlerini Qerb deyerlerinin dasiyicisi kimi qeleme verdiklerinden ve demokratik prinsipleri yaymaga dovletin siyasi heyatinda aktiv istirak etmeye calisdiqlarindan Cin Vyetnam Hindistan ve diger olkelerde ciddi teqiblere meruz qalir hebsxanalara salinir onlarin dua evleri qapadilir YayilmasiXarizmatlarin missionerlikle megul olduqlari olkelerin dillerinde coxsayli yuksek tirajli kitablar buraxmalari dini dunyagoruslerini yerli xalqlarin adet enene musiqi ve inanclarina uygunlasdirmalari muasirlikle oz dini ideyalarini sintezlesdirmeleri Uzaq Asiya dovletlerinde yeni ellincilerin boyuk ugur elde etmesine getirib cixarmisdir Meselen Hindistanin Kerala statinda missionerlikle mesgul olan xarizmat pastorlari hind muqeddesi Mata Amritanandamaya hesr edilmis senliklere feal qatilaraq yeni ellincileri bu yerli kulta kainatin canli anasi simvolu qisminde perestis etmeye cagirmislar Bu ise oz novbesinde hindistanlilarda xarizmatlara qarsi regbetin yaranmasina getirib cixarmisdir Xarizmatlarin missionerlik toruna mualicesi olmayan xesteliye tutulmus hekimden elini uzmus sexsler de dusur ve onlarin tebligat qurbanina cevrilirler Xarizmatlarin icmalarinda gelenlere dua vasitesi ile butun derd serden qurtulacaqlarina umid verilir her bir xarizmatin sefa vermek iqtidarinda oldugu ve muasir tibbin hec bir ise yaramadigi bildirilir Xarizmat icmalarinda mualice seanslari adi hal almisdir Bu seanslarda bele menzereni musahide etmek mumkundur pastor yaxud diger rehberler xeste adama yaxinlasir elini onun basinin uzerine qoyur Tanriya dua edir cini qovalayan sozleri deyir anlasilmaz sesler cixarir ve xesteye sagaldigini telqin edirler Xarizmatlar muxtelif xeyriyye islerinde istirak etmeyi sevirler Onlar qocalar ve usaqlar evine yardim gosterir narkomaniya QICS eleyhine yoneldilmis layihelerin heyata kecirilmesinde feal is gorur Qirmizi Xac kimi nufuzlu xeyriyye teskilatlarinin hesabina kulli miqdarda pul kocururler Tebii ki bu tesadufen xeyirxahliq namine atilmis addim deyil ferqli milletler arasinda xarizmatlarin saylarinin artirilmasi meqsedini guden iri missioner layihenin terkib hissesidir Hem Qerb hem de diger olkelerin metbu orqanlarinda xarizmatlarin fealiyyeti birmenali qarsilanmir Coxsayli meqale ve televiziya verilislerinde xarizmat icmalarinin totalitar seciyye dasidigi pastor ve diger rehberlerin mutleq hakimiyyete malik oldugu ve sade icma uzvlerinin sexsi heyatlarina mudaxile edildiyi zombilesdirildikleri vurgulanir Azerbaycanda fealiyyeti Azerbaycana ilk gelenler enenevi ellinciler olmusdur Car Rusiyasinin son dovrunde daha dogrusu XX esrin baslangicinda Azerbaycana gelmis ellinciler ecnebilerin cox oldugu Baki seherinde meskunlasmis ve tebligat hedefi kimi qeyri muselmanlari secmisler Buna baxmayaraq onlarin etiqadlari yerli xristianlar arasinda bele regbet qazanmamis burada ozlerine terefdar toplaya bilmemisler MenbeMuellif Anar Elizade Cemiyyet ve din qezeti