Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Metasomatizm (metasomatoz) - hidrotermal məhlulların (və ya flüidlərin) reaksiya təsirindən bir mineralın digərləri ilə əvəz olunması yolu ilə süxur və filizlərin mineraloji və kimyəvi tərkibinin dəyişilmə prosesidir.
Xüsusiyyətləri
Bu proses zamanı metasomatizm mineralların kristal qəfəsində "ion-iona" prinsipi ilə deyil, ilkin mineralların tədricən həll olması və onun yerində dərhal yenilərinin kristallaşması yolu ilə baş verir. Bunu metasomatozda psevdomorfoz hadisəsinin geniş yayılması da sübut edir. Köhnə mineralların yenisi ilə əvəz olunması təxminən eyni vaxtda baş verir və dəyişilmə prosesi zamanı süxur (filiz) daim öz bərk halını saxlayır və bütövlükdə ümumi həcm V.Lindqrenin "metasomatizmdə həcmin sabitliyi qaydası"na əsasən sabit qalır. "İon-iona" prinsipi ilə metasomatik əvəzolunma isə yalnız dəyişən tərkibli minerallarda ("sülb məhlullarda") izomorfizmin müxtəlif halları üçün səciyyəvidir. Metasomatizm üçün metasomatik zonallıq səciyyəvidir. Komponentlərin məhlullarla daşınma üsullarından asılı olaraq metasomatik proseslər iki tipə bölünür: infiltrasion metasomatizm və diffuzion metasomatizm. Hər iki tip metasomatizm adətən müxtəlif geoloji şəraitlərdə baş versə də, təbiətdə çox vaxt birgə təzahür edir. Demək olar ki, hidrotermal mənşəli bütün metal və qeyri-metal mineral yataqları metasomatik proseslər nəticəsində əmələ gəlir. Məhlulun yan süxurlara təsirindən müəyyən quruluşa malik metasomatik zonalar sütunu əmələ gəlir. Bəzi sənaye əhəmiyyətli qiymətli mineral yığımları bilavasitə metasomatik dəyişilmə prosesi zamanı əmələ gəlir və digər minerallarla yanaşı, onlarla paragenetik assosiasiya metasomatik sütunun müəyyən zonalarını təşkil edir. Ümumiyyətlə, metasomatik dəyişilmələr gizli filizlərin birbaşa axtarışı üçün ən etibarlı əlamət və kriterilərdir. Metasomatizm hipogen və hipergen olur.
Bimetasomatoz
Bimetasomatoz ikili və ya qarşılıqlı metasomatoz; aktiv intruzivlərin oreollarında kimyəvi tərkibcə kəskin fərqlənən iki ilkin süxurun (əsasən əhəngdaşları və dolomitlərin), eləcə də hiperbazitlərin aktiv və ya passiv alümosilikat süxurları ilə təmasında komponentlərin yüksək temperaturlu postmaqmatik məhlullar və məsamə məhlulları vasitəsilə müvafiq komponentlərin (bir tərəfdən, Ca və ya Mg, digər tərəfdən isə Si, Al) qarşılıqlı diffuziyası nəticəsində kontakt-reaksion metasomatitləri (kalsiumlu skarnlar, maqneziumlu skarnlar və b.) əmələ gətirən dəyişilmə prosesi. Bu metasomatitlə genetik bağlı olan metal və qeyri-metal yataqları yaranır. Bimetasomatoz nəticəsində metasomatik zonallıq əmələ gəlir. Bimetasomatoz ilə müxtəlif faydalı qazıntı (skarnların, korund, floqopit, lazurit, jadeit, vermikulit, azbest və b.) yataqları əlaqədardır.
Diffuzion metasomatoz
Diffuzion metasomatoz süxurlarda hidrotermal məhlulların durğun olduğu və ya çox yavaş hərəkət etdiyi hallarda metasomatik reaksiyaların həyata keçməsi üçün kimyəvi komponentlərin yerdəyişməsi məsamə məhlulları vasitəsilə diffuziya etmə yolu ilə onlardan hər hansı birinin və ya bir neçəsinin konsentrasiyasının (aktivliyinin və ya kimyəvi potensialının) yalnız az olduğu istiqamətdə gedir. Diffuzion metasomatoz maqmatik və postmaqmatik mərhələlərdə müxtəlif temperatur şəraitində baş verir. Diffuzion metasomatoz təbiətdə tez-tez rast gəlsə də, komponentlər məsamə məhlulları vasitəsilə diffuziya etdiyinə görə metasomatik dəyişilmələrin sürəti və miqyası olduqca cüzidir. Diffuzion metasomatozun tipik nümunəsi çatətrafı metasomatoz və bimetasomatozdur.
Mənbə
- Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press. 2006. 679.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Metasomatizm metasomatoz hidrotermal mehlullarin ve ya fluidlerin reaksiya tesirinden bir mineralin digerleri ile evez olunmasi yolu ile suxur ve filizlerin mineraloji ve kimyevi terkibinin deyisilme prosesidir XususiyyetleriBu proses zamani metasomatizm minerallarin kristal qefesinde ion iona prinsipi ile deyil ilkin minerallarin tedricen hell olmasi ve onun yerinde derhal yenilerinin kristallasmasi yolu ile bas verir Bunu metasomatozda psevdomorfoz hadisesinin genis yayilmasi da subut edir Kohne minerallarin yenisi ile evez olunmasi texminen eyni vaxtda bas verir ve deyisilme prosesi zamani suxur filiz daim oz berk halini saxlayir ve butovlukde umumi hecm V Lindqrenin metasomatizmde hecmin sabitliyi qaydasi na esasen sabit qalir Ion iona prinsipi ile metasomatik evezolunma ise yalniz deyisen terkibli minerallarda sulb mehlullarda izomorfizmin muxtelif hallari ucun seciyyevidir Metasomatizm ucun metasomatik zonalliq seciyyevidir Komponentlerin mehlullarla dasinma usullarindan asili olaraq metasomatik prosesler iki tipe bolunur infiltrasion metasomatizm ve diffuzion metasomatizm Her iki tip metasomatizm adeten muxtelif geoloji seraitlerde bas verse de tebietde cox vaxt birge tezahur edir Demek olar ki hidrotermal menseli butun metal ve qeyri metal mineral yataqlari metasomatik prosesler neticesinde emele gelir Mehlulun yan suxurlara tesirinden mueyyen qurulusa malik metasomatik zonalar sutunu emele gelir Bezi senaye ehemiyyetli qiymetli mineral yigimlari bilavasite metasomatik deyisilme prosesi zamani emele gelir ve diger minerallarla yanasi onlarla paragenetik assosiasiya metasomatik sutunun mueyyen zonalarini teskil edir Umumiyyetle metasomatik deyisilmeler gizli filizlerin birbasa axtarisi ucun en etibarli elamet ve kriterilerdir Metasomatizm hipogen ve hipergen olur BimetasomatozBimetasomatoz ikili ve ya qarsiliqli metasomatoz aktiv intruzivlerin oreollarinda kimyevi terkibce keskin ferqlenen iki ilkin suxurun esasen ehengdaslari ve dolomitlerin elece de hiperbazitlerin aktiv ve ya passiv alumosilikat suxurlari ile temasinda komponentlerin yuksek temperaturlu postmaqmatik mehlullar ve mesame mehlullari vasitesile muvafiq komponentlerin bir terefden Ca ve ya Mg diger terefden ise Si Al qarsiliqli diffuziyasi neticesinde kontakt reaksion metasomatitleri kalsiumlu skarnlar maqneziumlu skarnlar ve b emele getiren deyisilme prosesi Bu metasomatitle genetik bagli olan metal ve qeyri metal yataqlari yaranir Bimetasomatoz neticesinde metasomatik zonalliq emele gelir Bimetasomatoz ile muxtelif faydali qazinti skarnlarin korund floqopit lazurit jadeit vermikulit azbest ve b yataqlari elaqedardir Diffuzion metasomatozDiffuzion metasomatoz suxurlarda hidrotermal mehlullarin durgun oldugu ve ya cox yavas hereket etdiyi hallarda metasomatik reaksiyalarin heyata kecmesi ucun kimyevi komponentlerin yerdeyismesi mesame meh lul lari vasitesile diffuziya etme yolu ile onlardan her hansi birinin ve ya bir necesinin konsentrasiyasinin aktivliyinin ve ya kim yevi potensialinin yalniz az oldugu istiqametde gedir Diffuzion metasomatoz maqmatik ve postmaqmatik merhelelerde muxtelif temperatur seraitinde bas verir Diffuzion metasomatoz tebietde tez tez rast gelse de komponentler mesame mehlullari vasitesile diffuziya etdiyine gore metasomatik deyisilmelerin sureti ve miq yasi olduqca cuzidir Diffuzion metasomatozun tipik numunesi catetrafi metasomatoz ve bimetasomatozdur MenbeGeologiya terminlerinin izahli lugeti Baki Nafta Press 2006 679