Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Avropa Cənub Rəsədxanası (ACR; ing. European Southern Observatory, ESO) —yer mərkəzli astronomik tədqiqatlar üçün 16 üzv ölkədən ibarət hökumətlərarası təşkilat. Burada təqribən 730 işçi çalışır və təşkilata üzv olan dövlətlər tərəfindən illik olaraq təxminən 162 milyon avro maddi vəsait ayrılır. Rəsədxanalar Çilinin şimalında yerləşir.
| Avropa Cənub Rəsədxanası | |
|---|---|
 | |
| Yaranma tarixi | 1962 |
| Üzvləri |
|
| eso.org eso.org/public/france/?l… | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
ACR-in müşahidə vasitələrilə astronomik kəşflər edilmiş və bir neçə hazırlanmışdır. Kəşflər arasında ən uzaq qamma şüası partlayışının kəşfindən tutmuş, Süd yolunun mərkəzində qara dəliyin olmasına dair məlumatlar da yer alır. 2004-cü ildə VLT astronomlara 173 işıq ili uzaqlıqdakı ətrafında fırlanan ekzoplanetin (2M1207b) ilk təsvirini əldə etməyə imkan verdi. Köhnə ACR 3,6 m teleskopunda quraşdırılmış Yüksək Dəqiqlikli Radial Sürətli Planet Axtarıcı (HARPS) aləti Günəş sistemindən kənarda görünən ən kiçik planetlərdən biri olan də daxil olmaqla günəşdənkənar planetlərin kəşfinə səbəb oldu.
Tarix
Birgə Avropa rəsədxanasının yaradılması ideyası Hollandiyanın 1953-cü ilin yazında və tərəfindən irəli sürülmüşdür. Həmin il iyunun 21-də Oort onun yaradılması imkanlarını müzakirə etmək üçün bir qrup astronomu Leydenə topladı. Bu məsələ daha sonra Hollandiyada da keçirilən Qrininq Konfransında qaldırıldı. 26 yanvar 1954-cü ildə altı Avropa ölkəsinin aparıcı astronomları tərəfindən cənub yarımkürəsində birgə Avropa rəsədxanasının yaradılması üçün ACR bəyannaməsi imzalandı .
Cənub yarımkürəsinin seçilməsi onunla əsaslandırıldı ki, o dövrdə bütün irihəcmli teleskop-reflektorlar şimal yarımkürəsində yerləşirdi. Bundan əlavə, Süd Yolunun mərkəzi hissəsinə və Magellan Buludları kimi bir çox obyektə yalnız cənub yarımkürəsindən baxmaq mümkündür. Əvvəlcə teleskopların Cənubi Afrikada yerləşdirilməsi planlaşdırılırdı, lakin müşahidələr zamanı məlum oldu ki, Cənubi And dağlarında şərait daha əlverişlidir və 15 noyabr 1963-cü ildə teleskopların yerləşdiyi yer kimi Çili Respublikası seçildi.
Bu qərardan əvvəl ACR Konvensiyası 5 oktyabr 1962-ci ildə Belçika, Almaniya, Fransa, Hollandiya və İsveç tərəfindən imzalanmış və Otto Hekman baş direktor vəzifəsinə təyin edilmişdir .
La Sillada yerləşən ilk ACR teleskopları 1966-cı ildə istismara verildi. 1980-ci ildə ACR Avropa şöbəsinin qərargahı Almaniyanın Münhen şəhərində yerləşən Qarxinqə köçürüldü.
Təşkilat
Təşkilat 1962-ci ildə yaradılıb, məqsədi astronomları ən müasir tədqiqat vasitələrilə təchiz edərək cənub səmasına çıxışı təmin etmişdir. ACR tərəfindən ən böyük və texnoloji cəhətdən ən qabaqcıl teleskoplar inşa edilərək istifadəyə verilmişdir:
- NTT (New Technology Telescope) La Silla Rəsədxanasında yerləşən aktiv optikaya malik 3,6 m diametrli ilk teleskopdur.
- VLT (Very Large Telescope) Paranal Rəsədxanada dörd 8,2 metrlik teleskop və 1,8 metrlik dörd köməkçi teleskopdan ibarət sistemdir.
Hazırda -un inşası həyata keçirilir. O 39,3 metr diametrli istifadə edəcək və 2024-cü ildə istifadəyə verildikdə dünyanın ən böyük teleskop-reflektoruna çevriləcək. Onun işıq toplama qüvvəsi digər ulduzların ətrafındakı planetləri, kainatdakı ilk obyektləri, ifratkütləli qara dəlikləri, kainata hakim olan və qaranlıq enerjinin təbiətini və paylanmasını ətraflı şəkildə öyrənməyə imkan verəcək.
Həmçinin ALMA () layihəsi 2013-cü ilin mart ayında Avropa (ACR tərəfindən təmsil olunur), Şimali Amerika, Şərqi Asiya və Çilinin beynəlxalq əməkdaşlığı ilə tamamlanmışdır. ALMA kainatı millimetrik və submillimetrik dalğa uzunluğu diapazonlarında müşahidə etməyi qarşısına məqsəd qoyan dünyanın bu günə qədərki ən böyük yer mərkəzli astronomiya layihəsidir.
ACR hava şəraiti baxımından astronomik müşahidələr üçün ən yaxşılardan biri olduğuna görə, Atakama (Çili) ilə əlaqə qurur, belə ki, astronomik müşahidələr və tədqiqatlar üçün çoxlu xidmətlər həyata keçirir:
- La Silla Rəsədxanası
- Paranal Rəsədxanası
- Llano de Chahnantor Rəsədxanası.
Baş ofisi yerləşir Münhen şəhərində, Qarxinqdə (Almaniya) yerləşir.
Tədqiqatlar
ACR bir çox tədqiqatlar aparıb və bir neçə astronomik kataloq dərc etdirib. Son tədqiqatlara aiddir:
- Ən uzaq qamma partlayışının aşkarlanması.
- Qalaktikamızın mərkəzində qara dəliyin mövcudluğunun təsdiqi.
- 2004-cü ildə 173 işıq ili məsafədə yerləşən qəhvəyi cırtdanın orbitində fırlanan ekzoplanetinin planetin ilk fotoşəkli alındı.
- HARPS köməyi ilə böyük miqdarda başqa planetlərin aşkarlanması.
- VLT insan tərəfindən müşahidə edilən ən uzaq qalaktika hesab edilən qalaktikasını kəşf edib, lakin məlumat təsdiqini tapmayıb.
ACR-ə üzv ölkələr
İstinadlar
- "ESO Glossary of Acronyms 2022-05-22 at the Wayback Machine".
- "ESO's Organisational Structure 2018-09-07 at the Wayback Machine".
- "Member States 2022-04-29 at the Wayback Machine". 2017–04–02.
- "ALMA website 2022-07-12 at the Wayback Machine".
- "Welcome to ALMA! 2022-09-03 at the Wayback Machine".
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Avropa Cenub Resedxanasi ACR ing European Southern Observatory ESO yer merkezli astronomik tedqiqatlar ucun 16 uzv olkeden ibaret hokumetlerarasi teskilat Burada teqriben 730 isci calisir ve teskilata uzv olan dovletler terefinden illik olaraq texminen 162 milyon avro maddi vesait ayrilir Resedxanalar Cilinin simalinda yerlesir Avropa Cenub ResedxanasiYaranma tarixi 1962Uzvleri 730 nef 2017 eso org eso org public france l Vikianbarda elaqeli mediafayllar ACR in musahide vasitelerile astronomik kesfler edilmis ve bir nece hazirlanmisdir Kesfler arasinda en uzaq qamma suasi partlayisinin kesfinden tutmus Sud yolunun merkezinde qara deliyin olmasina dair melumatlar da yer alir 2004 cu ilde VLT astronomlara 173 isiq ili uzaqliqdaki etrafinda firlanan ekzoplanetin 2M1207b ilk tesvirini elde etmeye imkan verdi Kohne ACR 3 6 m teleskopunda qurasdirilmis Yuksek Deqiqlikli Radial Suretli Planet Axtarici HARPS aleti Gunes sisteminden kenarda gorunen en kicik planetlerden biri olan de daxil olmaqla gunesdenkenar planetlerin kesfine sebeb oldu TarixBirge Avropa resedxanasinin yaradilmasi ideyasi Hollandiyanin 1953 cu ilin yazinda ve terefinden ireli surulmusdur Hemin il iyunun 21 de Oort onun yaradilmasi imkanlarini muzakire etmek ucun bir qrup astronomu Leydene topladi Bu mesele daha sonra Hollandiyada da kecirilen Qrininq Konfransinda qaldirildi 26 yanvar 1954 cu ilde alti Avropa olkesinin aparici astronomlari terefinden cenub yarimkuresinde birge Avropa resedxanasinin yaradilmasi ucun ACR beyannamesi imzalandi Cenub yarimkuresinin secilmesi onunla esaslandirildi ki o dovrde butun irihecmli teleskop reflektorlar simal yarimkuresinde yerlesirdi Bundan elave Sud Yolunun merkezi hissesine ve Magellan Buludlari kimi bir cox obyekte yalniz cenub yarimkuresinden baxmaq mumkundur Evvelce teleskoplarin Cenubi Afrikada yerlesdirilmesi planlasdirilirdi lakin musahideler zamani melum oldu ki Cenubi And daglarinda serait daha elverislidir ve 15 noyabr 1963 cu ilde teleskoplarin yerlesdiyi yer kimi Cili Respublikasi secildi Bu qerardan evvel ACR Konvensiyasi 5 oktyabr 1962 ci ilde Belcika Almaniya Fransa Hollandiya ve Isvec terefinden imzalanmis ve Otto Hekman bas direktor vezifesine teyin edilmisdir La Sillada yerlesen ilk ACR teleskoplari 1966 ci ilde istismara verildi 1980 ci ilde ACR Avropa sobesinin qerargahi Almaniyanin Munhen seherinde yerlesen Qarxinqe kocuruldu TeskilatTeskilat 1962 ci ilde yaradilib meqsedi astronomlari en muasir tedqiqat vasitelerile techiz ederek cenub semasina cixisi temin etmisdir ACR terefinden en boyuk ve texnoloji cehetden en qabaqcil teleskoplar insa edilerek istifadeye verilmisdir NTT New Technology Telescope La Silla Resedxanasinda yerlesen aktiv optikaya malik 3 6 m diametrli ilk teleskopdur VLT Very Large Telescope Paranal Resedxanada dord 8 2 metrlik teleskop ve 1 8 metrlik dord komekci teleskopdan ibaret sistemdir Hazirda un insasi heyata kecirilir O 39 3 metr diametrli istifade edecek ve 2024 cu ilde istifadeye verildikde dunyanin en boyuk teleskop reflektoruna cevrilecek Onun isiq toplama quvvesi diger ulduzlarin etrafindaki planetleri kainatdaki ilk obyektleri ifratkutleli qara delikleri kainata hakim olan ve qaranliq enerjinin tebietini ve paylanmasini etrafli sekilde oyrenmeye imkan verecek Hemcinin ALMA layihesi 2013 cu ilin mart ayinda Avropa ACR terefinden temsil olunur Simali Amerika Serqi Asiya ve Cilinin beynelxalq emekdasligi ile tamamlanmisdir ALMA kainati millimetrik ve submillimetrik dalga uzunlugu diapazonlarinda musahide etmeyi qarsisina meqsed qoyan dunyanin bu gune qederki en boyuk yer merkezli astronomiya layihesidir ACR hava seraiti baximindan astronomik musahideler ucun en yaxsilardan biri olduguna gore Atakama Cili ile elaqe qurur bele ki astronomik musahideler ve tedqiqatlar ucun coxlu xidmetler heyata kecirir La Silla Resedxanasi Paranal Resedxanasi Llano de Chahnantor Resedxanasi Bas ofisi yerlesir Munhen seherinde Qarxinqde Almaniya yerlesir TedqiqatlarACR bir cox tedqiqatlar aparib ve bir nece astronomik kataloq derc etdirib Son tedqiqatlara aiddir En uzaq qamma partlayisinin askarlanmasi Qalaktikamizin merkezinde qara deliyin movcudlugunun tesdiqi 2004 cu ilde 173 isiq ili mesafede yerlesen qehveyi cirtdanin orbitinde firlanan ekzoplanetinin planetin ilk fotosekli alindi HARPS komeyi ile boyuk miqdarda basqa planetlerin askarlanmasi VLT insan terefinden musahide edilen en uzaq qalaktika hesab edilen qalaktikasini kesf edib lakin melumat tesdiqini tapmayib ACR e uzv olkelerACR e uzv olkelerIstinadlar ESO Glossary of Acronyms 2022 05 22 at the Wayback Machine ESO s Organisational Structure 2018 09 07 at the Wayback Machine Member States 2022 04 29 at the Wayback Machine 2017 04 02 ALMA website 2022 07 12 at the Wayback Machine Welcome to ALMA 2022 09 03 at the Wayback Machine