Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Akakus dağları və ya Tadrart Akakus (ərəb. تدرارت أكاكوس :Tadrārt Akākūs) — Liviyanın qərbində, Böyük Səhranın bir hissəsi olan Qat rayonunun səhrasında bir dağ silsiləsi formalaşmasıdır. Bura Liviyanın Qat şəhərinin şərqində yerləşir və Əlcəzairlə sərhəddən 100 kilometr (62 mil) şimala uzanır. Ərazidə ibtidai icmaya aid qaya təsvirlərinin zəngin bir sırası var.
| Akakus dağları | |
| Rock-Art Sites of Tadrart Acacus | |
 | |
| Ölkə |  Liviya |
|---|---|
| Tip | Mədəni |
| (Kriteriya) | (iii) |
| Keçid | 287 |
| Region | Afrika |
| Daxil edilməsi | 1985 (9-cu sessiya) |
| Təhlükədə | 2016–... |
| | |
| |
Tarix
Etimologiya
Tadrart Bərbər dilində "dağ" ın qadın formasıdır (kişi forması isə adrar-dır).
Qaya təsvirləri
Ərazi qaya təsvirləri ilə tanınır və 1985-ci ildə bu rəsm və oymaların əhəmiyyəti səbəbiylə UNESCO-nun Ümumdünya İrsi siyahısına daxil edilmişdir. Rəsmlərin tarixi e.ə 12000-ci ildən başlayır 100- cü ilə qədər dəvam edərək bölgədəki mədəni və təbii dəyişiklikləri əks etdirir.
Təsvirlərdə zürafələr, fillər, dəvəquşular və dəvələr kimi heyvanların, eyni zamanda kişilərin və atların şəkilləri və oymalar var. İnsanlar gündəlik həyatda, məsələn, musiqi və rəqs edərkən təsvir olunmuşdur.
-
![image]()
Tadrart Akakusda zürafə təsviri -
![image]()
Fil təsviri -
![image]()
Piktoqramlar -
![image]()
Piktoqramlar -
![image]()
Piktoqramlar
Süd lipidləri
Tadrart Akakus eyni zamanda günümüzdən 7500 il əvvələ aid olan və keramika üzərində emal edilmiş süd lipidlərinin ən erkən göründüyü yerdir.
1969-cu ildən bəri vandalizm və təhlükə
1969-cu ildən 2011-ci ilə qədər Muəmmar Qəddafinin hakimiyyəti dövründə Antikalar İdarəsi çox laqeyd qaldı. 2005-ci ildən bəri gizli yeraltı neft axtarışı qaya təsvirlərini təhlükəyə atdı. Seysmik çəkiclər neft yataqlarını tapmaqda zərbə dalğaları göndərmək üçün istifadə olunur və yaxınlıqdakı qayalara, o cümlədən Tadrart Akakus qaya sənətini özündə cəmləşdirənlərə olduqca təsir edir.
Qədim əsərlərin talan edilməsi isə böhran səviyyəsinə çatmışdı. Buna cavab olaraq UNESCO Liviyanın arxeoloji və mədəni irsi ilə bağlı məlumatlılığı artırmaq və liviyalılara irsinin "oğrular tərəfindən talan edildiyi və inkişaf etdiricilər tərəfindən məhv edildiyi" barədə xəbərdarlıq vermək üçün geniş bir məlumatlandırma kampaniyasına çağırdı.
Qəddafinin hakimiyyətdən getməsindən sonra, 2012-ci ildə Liviya və İtaliya hökumətləri ilə birlikdə 2.26 milyon dollarlıq UNESCO layihəsi ilə kadr hazırlamaq üçün səylər göstərildi. Layihəyə konservasiya, qorunma və təhsil daxildir. Tadrart Akakus ilə birlikdə Liviyada dörd başqa UNESCO Ümumdünya İrsi ərazisi: Kirena, , Sabrata və Qədamis var. UNESCO "Qat və ya Uveynatda əmlakın qorunması və idarə edilməsinə cavabdeh olan bir heyətin yaradılması və maarifləndirmə baxımından əhəmiyyətli rolu olacağı gözlənilən bir muzeyin yerləşməsi üçün bir mərkəzin qurulmasını" tövsiyə etdi.
UNESCO-nun 2011, 2012 və 2013-cü illərdəki hesabatları ən azı 2009-cu ilin aprel ayından bəri qaya təsvirlərinin ən azı onunun qəsdən və əhəmiyyətli şəkildə məhv edildiyini göstərir. Ümumdünya İrsi ərazisinin əmlak sərhədləri ətrafındakı qeyri-müəyyənlik və buna görə də əmlakın idarə edilməsi, mədəni dəyərləri yerli anlayışının olmaması davam edən vandalizmə səbəb olan amillər arasındadır. 2011-ci ildən bəri ərazidəki qarşıdurmalar vandalizmin artmasına səbəb oldu.
2013-cü ilin may ayında UNESCO Tadrart Akakus ərazisinin qorunma vəziyyətini qiymətləndirmək və "bu bənzərsiz mədəni və təbii kontekstdə qorunma və idarəetmə üçün strateji plan hazırlamaq" üçün texniki bir missiya götürdü.
14 aprel 2014-cü ildə qədim qaya sənətinin yanında düşünmədən öz adlarını çəkənlər və qaya rəsmlərini çıxarmaq üçün bilərəkdən kimyəvi məhsullardan istifadə edənlər kimi iki növ vandal haqqında məlumat verildi. 20 aprel 2014-cü ildə Fransanın xüsusi müxbiri Yakques-Marie Bourqetə Liviyanın Qat şəhərindən olan yerli bir jurnalist Əziz Əl-Haçi tərəfindən Tadrart Akakusdakı Ümumdünya irsi ərazisinin çəkic və ovucu fırçalarla məhv edildiyi barədə məlumat verildi.
Coğrafiya
Tadrart Akakus müxtəlif rəngli dyunlardan tutmuş tağlara, dərələrə, təcrid olunmuş qayalara və dərin vadilərə (yarğanlara) qədər geniş mənzərələrə malikdir. Bu ərazi Böyük Səhranın ən quraq bölgələrindən biri olmasına baxmayaraq, Calotropis procera kimi dərman bitkilərinə sahibdir və dağlarda bir sıra bulaqlar və quyular var.
-
![image]()
Liviyanın qərbindəki Böyük Səhranın hissəsi olan Akakus dağları -
![image]()
Tadrart Akakusda qaya tağı -
![image]()
Tadrart Akakusdan mənzərə -
![image]()
Akakus səhrası -
![image]()
Başa bənzər qaya -
![image]()
Qaya formalaşmaları -
![image]()
Qaya formalaşmaları -
![image]()
Köçəri insanlar tərəfindən qurulmuş müvəqqəti yaşayış sahəsi
İstinadlar
- UNESCO World Heritage Centre. "UNESCO Fact Sheet". Whc.unesco.org. 2022-08-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-12-09.
- (Xəritə) (1st). 1:100,000, inset 1:400,000. Tourist and cave art information. Cartography by EWP. EWP. 2006. ISBN . 2015-04-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-04-20.
- . Ewpnet.com. 2013-06-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-12-09.
- Gifford-Gonzalez, Diane. "Animal Genetics and African Archaeology: Why It Matters". African Archaeological Review. 30. 2013: 1–20. doi:10.1007/s10437-013-9130-7.
- Bohannon, John. "In the Valley of Life, Oil is Death to the Art of a Lost Civilization". The Guardian. 10 February 2005. 5 April 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 12 June 2020.
- Little, Tom, Libyan archaeologists look to the future with new training, Libyan Herald, 23 December 2013, 20 September 2021 tarixində , İstifadə tarixi: 5 May 2014
- UNESCO training to combat the looting of Libyan antiquities, Libyan Herald, 25 September 2013, 20 September 2021 tarixində , İstifadə tarixi: 5 May 2014
- UNESCO supports Libyan Heritage with $2m Project, Libya Business News, 7 December 2012, 5 April 2022 tarixində , İstifadə tarixi: 5 May 2014
- State of Conservation (SOC): Rock-Art Sites of Tadrart Acacus, 2013, 7 August 2022 tarixində , İstifadə tarixi: 4 May 2014
- State of Conservation (SOC): Rock-Art Sites of Tadrart Acacus, 2011, 7 August 2022 tarixində , İstifadə tarixi: 4 May 2014
- UNESCO organizes training course for conservation and restores of Libyan Artefacts, United Nations, 2013, 8 May 2014 tarixində , İstifadə tarixi: 5 May 2014
- Grira, Sarra, Graffiti defaces prehistoric rock art in Libya, Observers: France 24, 14 April 2014, 11 October 2014 tarixində , İstifadə tarixi: 5 May 2014
- Libye : Les salafistes wahhabites libyens détruisent un site de 12.000 ans d'âge, Algeria, 29 April 2014, 8 August 2016 tarixində , İstifadə tarixi: 12 June 2020
- Bourget, Jacques-Marie, Libye, 12 000 ans effacés au white spirit, Mondafrique, 2014-04-20, 2014-05-05 tarixində , İstifadə tarixi: 2014-05-04
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Akakus daglari ve ya Tadrart Akakus ereb تدرارت أكاكوس Tadrart Akakus Liviyanin qerbinde Boyuk Sehranin bir hissesi olan Qat rayonunun sehrasinda bir dag silsilesi formalasmasidir Bura Liviyanin Qat seherinin serqinde yerlesir ve Elcezairle serhedden 100 kilometr 62 mil simala uzanir Erazide ibtidai icmaya aid qaya tesvirlerinin zengin bir sirasi var Akakus daglariRock Art Sites of Tadrart Acacus Olke LiviyaTip MedeniKriteriya iii Kecid 287Region Afrika Daxil edilmesi 1985 9 cu sessiya Tehlukede 2016 Akakus daglariIngilis dilindeki resmi siyahi UNESCO nun tesnifatina gore bolgeTarixEtimologiya Tadrart Berber dilinde dag in qadin formasidir kisi formasi ise adrar dir Qaya tesvirleri Erazi qaya tesvirleri ile taninir ve 1985 ci ilde bu resm ve oymalarin ehemiyyeti sebebiyle UNESCO nun Umumdunya Irsi siyahisina daxil edilmisdir Resmlerin tarixi e e 12000 ci ilden baslayir 100 cu ile qeder devam ederek bolgedeki medeni ve tebii deyisiklikleri eks etdirir Tesvirlerde zurafeler filler devequsular ve develer kimi heyvanlarin eyni zamanda kisilerin ve atlarin sekilleri ve oymalar var Insanlar gundelik heyatda meselen musiqi ve reqs ederken tesvir olunmusdur Tadrart Akakusda zurafe tesviri Fil tesviri Piktoqramlar Piktoqramlar PiktoqramlarSud lipidleri Tadrart Akakus eyni zamanda gunumuzden 7500 il evvele aid olan ve keramika uzerinde emal edilmis sud lipidlerinin en erken gorunduyu yerdir 1969 cu ilden beri vandalizm ve tehluke1969 cu ilden 2011 ci ile qeder Muemmar Qeddafinin hakimiyyeti dovrunde Antikalar Idaresi cox laqeyd qaldi 2005 ci ilden beri gizli yeralti neft axtarisi qaya tesvirlerini tehlukeye atdi Seysmik cekicler neft yataqlarini tapmaqda zerbe dalgalari gondermek ucun istifade olunur ve yaxinliqdaki qayalara o cumleden Tadrart Akakus qaya senetini ozunde cemlesdirenlere olduqca tesir edir Qedim eserlerin talan edilmesi ise bohran seviyyesine catmisdi Buna cavab olaraq UNESCO Liviyanin arxeoloji ve medeni irsi ile bagli melumatliligi artirmaq ve liviyalilara irsinin ogrular terefinden talan edildiyi ve inkisaf etdiriciler terefinden mehv edildiyi barede xeberdarliq vermek ucun genis bir melumatlandirma kampaniyasina cagirdi Qeddafinin hakimiyyetden getmesinden sonra 2012 ci ilde Liviya ve Italiya hokumetleri ile birlikde 2 26 milyon dollarliq UNESCO layihesi ile kadr hazirlamaq ucun seyler gosterildi Layiheye konservasiya qorunma ve tehsil daxildir Tadrart Akakus ile birlikde Liviyada dord basqa UNESCO Umumdunya Irsi erazisi Kirena Sabrata ve Qedamis var UNESCO Qat ve ya Uveynatda emlakin qorunmasi ve idare edilmesine cavabdeh olan bir heyetin yaradilmasi ve maariflendirme baximindan ehemiyyetli rolu olacagi gozlenilen bir muzeyin yerlesmesi ucun bir merkezin qurulmasini tovsiye etdi UNESCO nun 2011 2012 ve 2013 cu illerdeki hesabatlari en azi 2009 cu ilin aprel ayindan beri qaya tesvirlerinin en azi onunun qesden ve ehemiyyetli sekilde mehv edildiyini gosterir Umumdunya Irsi erazisinin emlak serhedleri etrafindaki qeyri mueyyenlik ve buna gore de emlakin idare edilmesi medeni deyerleri yerli anlayisinin olmamasi davam eden vandalizme sebeb olan amiller arasindadir 2011 ci ilden beri erazideki qarsidurmalar vandalizmin artmasina sebeb oldu 2013 cu ilin may ayinda UNESCO Tadrart Akakus erazisinin qorunma veziyyetini qiymetlendirmek ve bu benzersiz medeni ve tebii kontekstde qorunma ve idareetme ucun strateji plan hazirlamaq ucun texniki bir missiya goturdu 14 aprel 2014 cu ilde qedim qaya senetinin yaninda dusunmeden oz adlarini cekenler ve qaya resmlerini cixarmaq ucun bilerekden kimyevi mehsullardan istifade edenler kimi iki nov vandal haqqinda melumat verildi 20 aprel 2014 cu ilde Fransanin xususi muxbiri Yakques Marie Bourqete Liviyanin Qat seherinden olan yerli bir jurnalist Eziz El Haci terefinden Tadrart Akakusdaki Umumdunya irsi erazisinin cekic ve ovucu fircalarla mehv edildiyi barede melumat verildi CografiyaTadrart Akakus muxtelif rengli dyunlardan tutmus taglara derelere tecrid olunmus qayalara ve derin vadilere yarganlara qeder genis menzerelere malikdir Bu erazi Boyuk Sehranin en quraq bolgelerinden biri olmasina baxmayaraq Calotropis procera kimi derman bitkilerine sahibdir ve daglarda bir sira bulaqlar ve quyular var Liviyanin qerbindeki Boyuk Sehranin hissesi olan Akakus daglari Tadrart Akakusda qaya tagi Tadrart Akakusdan menzere Akakus sehrasi Basa benzer qaya Qaya formalasmalari Qaya formalasmalari Koceri insanlar terefinden qurulmus muveqqeti yasayis sahesiIstinadlarUNESCO World Heritage Centre UNESCO Fact Sheet Whc unesco org 2022 08 01 tarixinde Istifade tarixi 2013 12 09 Xerite 1st 1 100 000 inset 1 400 000 Tourist and cave art information Cartography by EWP EWP 2006 ISBN 0 906227 93 3 2015 04 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2008 04 20 Ewpnet com 2013 06 01 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 12 09 Gifford Gonzalez Diane Animal Genetics and African Archaeology Why It Matters African Archaeological Review 30 2013 1 20 doi 10 1007 s10437 013 9130 7 Bohannon John In the Valley of Life Oil is Death to the Art of a Lost Civilization The Guardian 10 February 2005 5 April 2022 tarixinde Istifade tarixi 12 June 2020 Little Tom Libyan archaeologists look to the future with new training Libyan Herald 23 December 2013 20 September 2021 tarixinde Istifade tarixi 5 May 2014 UNESCO training to combat the looting of Libyan antiquities Libyan Herald 25 September 2013 20 September 2021 tarixinde Istifade tarixi 5 May 2014 UNESCO supports Libyan Heritage with 2m Project Libya Business News 7 December 2012 5 April 2022 tarixinde Istifade tarixi 5 May 2014 State of Conservation SOC Rock Art Sites of Tadrart Acacus 2013 7 August 2022 tarixinde Istifade tarixi 4 May 2014 State of Conservation SOC Rock Art Sites of Tadrart Acacus 2011 7 August 2022 tarixinde Istifade tarixi 4 May 2014 UNESCO organizes training course for conservation and restores of Libyan Artefacts United Nations 2013 8 May 2014 tarixinde Istifade tarixi 5 May 2014 Grira Sarra Graffiti defaces prehistoric rock art in Libya Observers France 24 14 April 2014 11 October 2014 tarixinde Istifade tarixi 5 May 2014 Libye Les salafistes wahhabites libyens detruisent un site de 12 000 ans d age Algeria 29 April 2014 8 August 2016 tarixinde Istifade tarixi 12 June 2020 Bourget Jacques Marie Libye 12 000 ans effaces au white spirit Mondafrique 2014 04 20 2014 05 05 tarixinde Istifade tarixi 2014 05 04