Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xələf bəy Yağləvəndli-Cavanşir (1791–1835) — Qarabağ bəyi, Mehdiqulu xan Cavanşirin sarayında keşikçibaşı.
| Xələf bəy Yağləvəndli-Cavanşir | |
|---|---|
| Xələf bəy Şirin kələntər oğlu Yağləvəndli-Cavanşir | |
 Rəssam Rizvan Qarabağlı | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Yağləvənd obası, Cavanşir-Dizaq mahalı, Qarabağ xanlığı |
| Vəfat tarixi | |
| Dəfn yeri | Yağlıvənd |
| Həyat yoldaşı | Şəhribanu xanım Nurməhəmməd qızı |
| Uşaqları |
|
| Atası | Şirin kələntər Yağləvəndli-Cavanşir |
Həyatı
Xələf bəy Şirin Kələntər oğlu 1791-ci ildə Qarabağın Cavanşir-Dizaq mahalının Yağləvənd obasında anadan olmuşdu. İbtidai təhsilini molla yanında almışdı. Sonra Şuşa şəhərində mədrəsədə təhsilini davam etdirmişdi. Atasının kələntərliyi dönəmində mahal mirzəsi olmuşdu. Atasının vəfatından sonra (1812) Yağləvənd obasının kədxudası vəzifəsində çalışmışdı. 1817-ci ildə Mehdiqulu xan Cavanşirin keşikçibaşısı təyin olunmuşdu.
Xələf bəy 1822-ci ildə xanla bərabər İrana qaçmışdı. Abbas mirzə Qovanlı-Qacar Xələf bəyi qohum-əqrabası ilə birlikdə Qaradağ vilayətinin Kərmədüz mahalında yerləşdirmişdi. Hazırda həmin mahalın ərazisində Xələfbəyli adlı qışlaq var.
Xələf bəy Pirqulu xan Şambayatı-Qacarın oğlu Məhəmmədbağır xanla savaşmış, ailəsi ilə birlikdə Arazı adlayıb Qarabağa, doğma yurduna qayıtmışdı.
Xələf bəy İrana qaçdığına görə, bəylərə verilən hüquq və imtiyazlardan məhrum olunmuş, ailəsi vergi ödəyənlər siyahısına aid edilmişdi.
Xələf bəy Cavanşir 1835-ci ildə vəfat edib.
Ailəsi
Xələf bəy Şəhribanu xanım Nurməhəmməd qızı ilə ailə qurmuşdu.
Oğulları
- Nurməmməd ağa(1827–1893)
- Əziməmməd ağa (1829–1906) sonra kimi tanındı.
- Abbasqulu ağa (1833–1851)
- Şirin ağa (1834–1916)
Xələf bəyin şəcərəsi
- , Hafiz, Oymaq başçısı
- Səfi xan Yağləvəndli-Cavanşir, Oymaq başçısı
- , Oymaq başçısı
- II Səfixan ağa Yağləvəndli-Cavanşir, Oymaq başçısı
- Şirin kələntər Yağləvəndli-Cavanşir 1760–1812, Oymaq başçısı
- Xələf bəy 1791–1835
- Şirin kələntər Yağləvəndli-Cavanşir 1760–1812, Oymaq başçısı
- II Səfixan ağa Yağləvəndli-Cavanşir, Oymaq başçısı
- , Oymaq başçısı
- Səfi xan Yağləvəndli-Cavanşir, Oymaq başçısı
Xələf bəyin nəsli
Xələf bəyin nəsli xələflilər adlanır.
- Xələf bəy (1791–1835)
- Məşədi Əzimməmməd ağa(1829–1906)
- Rzaqulu ağa (1861–1944)
- Mirzə Surxay (1891–1945)
- Çingiz (1924–1991)
- Mirzə Surxay (1891–1945)
- Rzaqulu ağa (1861–1944)
- Məşədi Əzimməmməd ağa(1829–1906)
Xələf bəylə bağlı rəvayətlər
Xələf bəy Salvartı yaylağında yaylayırmış. Bir gün eşidir ki, oymaqdaşları Seyidxanuşağı onun qalağına hucum edib dana-davarını aparmaq istəyirlər. Tez atlanıb olay yerinə çapır. Bacısıoğlu Əmir Muradı da özü ilə götürür. Baxır ki, Seyidxanuşağı hay-harayla onun qoyunlarını bölürlər. Atın cilovunu Əmir Murada verib, daşlara sinə-sinə çapavulçulara yaxınlaşır. Qəflətən, daşın ardından çıxıb Seyidxanuşağını gülləyağmuruna tutur. Seyidxanuşağından yaralananlar yerdə qalır, sağlar qoyun-qəniməti töküb qaçır. Əmir Murad baxır ki, əmilərinin vəziyyəti fənadır. Neyləsin, neyləməsin, dayısı verdiyi tapança ilə atı öldürüb, qaçır. Xələf bəy Seyidxanuşağını qovub-qaçırandan sonra bacısıoğlunun yanına qayıdır. Baxır ki, Əmir Murad nə gəzir? Qaçmağı bir yana, hələ atını da öldürüb. Pay-piyada obaya dönür. Evə çatcaq soruşurlar ki, ay ağa, bu nə gündür, bu nə haldır, hanı Əmir Murad, hanı at? Xələf bəy hirsli-hirsli qayıdır ki, harda olacaq, cəhənnəmdə! Ipiqırıq Seyidin oğlundan nə gözləyirsiz? Mən əmiləriylə atışanda atımı vurub, aradan çıxıb. Tutsam gör o küçüyün başına nə oyun açajam. Ə, əmilərin yaxşı idilər səni aparıb saxlayaydılar, mənim üstümə niyə atırdılar. Ay nanəcib! Bayaqdan söhbətə qulaq asan Şəhribanu xanım dillənir:
-Əsl nəcib odur ki, atasına, babasına qarşı çıxmasın. Nəcib dayıdan yox, əmidən qahmar çıxar. Get uşağı gətir, çörəyinin vaxtı keçər, sarfası qarışar. Xələf bəy fikirləşir ki, arvadı doğru deyir. Durub yollanır Seyidxanuşağı çösküsünə. Ora Əmir Murad, bura Əmir Murad, baxır ki, uşaq ağzıüstə çəmənlikdə yatıb. Əmilərindən heç kim onu evinə aparmayıb. Yavaşca qaldırıb, üzündən öpüb, atının qucağına qoyub evə gətirir.
Kələntər hökuməti, gəllədar dövləti olan Xələf bəy rus-Iran savaşlarında əliboş qalmışdı. Obası da onunla qaçıb Qaradağda, Qarasu çayının yaxasında çöskülənmişdi. Bütün Havsalı tayfasının ağırlığı onun üstündəydi. Neyləyim-neceliyim sorğusunda qalmışdı. Çox da düşünüb-daşınmadan Yağləvəndin əski peşəsi oğurluğa əl qatmışdı. Bir gecədə axsaq canavar kimi yeddi abadan, yeddi xaraba gəzirdi. Aranla Arazbarı bir-birinə vurub əlinə keçəni ovlayıb, quşlayıb gətirərdi. Bir gecə də çox gəzib, dolandıqdan sonra gəlib çıxır bir abadanlığa. Baxır ki, bir alaçıqdan işıq gəlir. Işığı tutub yetişir ora. Ora-bura boylanıb mal qəhəlini tapır. Üstdəki doqqazı aşağı endirib içəri girir. Görür ki, mal sahibi düz qəhəlin ağzında yatıb. Yatanı rahatsız etməyib üstündən adlayır. Yaxşı bir subay inək seçib alır qucağına. Qəhəldən çıxanda inəyin dırnağı yiyəsinin üzünə toxunub yaralayır. Kişi "həh" eləyib ayılır. Qaralayır ki, budu bir azman adam onun gözəgəlimli inəyini qucaqlayıb aparır. Əli yerdən, göydən üzülən kişinin gücü ona çatır ki, arxadan: -Atanın goru çatlasın, Xələf ciyərli oğul!—deyir. Səsə dönən Xələf bəy qayıdır ki, kimsən, ayə, Yağləvəndsən? Kişi təsdiqləyir ki, bəs Yağləvənd obasından, Külədərli tayfasından Kərbəlayı Xanalıyam. Kim ola bu Kərbəlayı Xanalı? Xələf bəyin dost-doğmaca dayısı. Xələf bəy işi belə görüb deyir ki, dayı, dur doqqazın ağzından, inəyi buraxım. Yoxsa səni ayaqlayar. Kərbəlayı Xanalı tez qayıdır:
-Aslan ağzından av alınmaz, ağrın alım! Apar, halal xoşun olsun, dayı payıdı…
- * *
Xələf bəy 1835-ci ildə digər obabaşılar – Xanalı Aras oglu, Əmir Murad Seyid oglu, Qədir Vəli oglu və Rzaxan dağbaşı ilə bərabər Mirzə Camal bəy Məhəmmədxan bəy oglu Hacılını Ocaqlı-Sultan Murad torpağı ilə bağlı məhkəməyə vermişdilər. Məhkəmə Mirzə Camal bəyin xeyrinə həll olunmuşdu.
Mənbə
- ARDTA, fond 77, siyahı 1, saxlama vahidi 32. vər. 23b.
- M. İ. Əmrahov, Ə. Çingizoğlu, H. İ. Həsənov. Qarabağ xanlığı. Bakı: Mütərcim, 2008, 220.səh.
- Ənvər Çingizoğlu. Xələf bəy Yağləvənd-Cavanşir. "Soy" dərgisi, 1(3) 2004.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xelef bey Yaglevendli Cavansir 1791 1835 Qarabag beyi Mehdiqulu xan Cavansirin sarayinda kesikcibasi Xelef bey Yaglevendli CavansirXelef bey Sirin kelenter oglu Yaglevendli CavansirRessam Rizvan QarabagliDogum tarixi 1791Dogum yeri Yaglevend obasi Cavansir Dizaq mahali Qarabag xanligiVefat tarixi 1835Defn yeri YaglivendHeyat yoldasi Sehribanu xanim Nurmehemmed qiziUsaqlari Nurmemmed aga 1827 1893 1829 1906 Abbasqulu aga 1833 1851 Sirin agaAtasi Sirin kelenter Yaglevendli CavansirHeyatiXelef bey Sirin Kelenter oglu 1791 ci ilde Qarabagin Cavansir Dizaq mahalinin Yaglevend obasinda anadan olmusdu Ibtidai tehsilini molla yaninda almisdi Sonra Susa seherinde medresede tehsilini davam etdirmisdi Atasinin kelenterliyi doneminde mahal mirzesi olmusdu Atasinin vefatindan sonra 1812 Yaglevend obasinin kedxudasi vezifesinde calismisdi 1817 ci ilde Mehdiqulu xan Cavansirin kesikcibasisi teyin olunmusdu Xelef bey 1822 ci ilde xanla beraber Irana qacmisdi Abbas mirze Qovanli Qacar Xelef beyi qohum eqrabasi ile birlikde Qaradag vilayetinin Kermeduz mahalinda yerlesdirmisdi Hazirda hemin mahalin erazisinde Xelefbeyli adli qislaq var Xelef bey Pirqulu xan Sambayati Qacarin oglu Mehemmedbagir xanla savasmis ailesi ile birlikde Arazi adlayib Qarabaga dogma yurduna qayitmisdi Xelef bey Irana qacdigina gore beylere verilen huquq ve imtiyazlardan mehrum olunmus ailesi vergi odeyenler siyahisina aid edilmisdi Xelef bey Cavansir 1835 ci ilde vefat edib AilesiXelef bey Sehribanu xanim Nurmehemmed qizi ile aile qurmusdu Ogullari Nurmemmed aga 1827 1893 Ezimemmed aga 1829 1906 sonra kimi tanindi Abbasqulu aga 1833 1851 Sirin aga 1834 1916 Xelef beyin seceresi Hafiz Oymaq bascisi Sefi xan Yaglevendli Cavansir Oymaq bascisi Oymaq bascisi II Sefixan aga Yaglevendli Cavansir Oymaq bascisi Sirin kelenter Yaglevendli Cavansir 1760 1812 Oymaq bascisi Xelef bey 1791 1835Xelef beyin nesli Xelef beyin nesli xelefliler adlanir Xelef bey 1791 1835 Mesedi Ezimmemmed aga 1829 1906 Rzaqulu aga 1861 1944 Mirze Surxay 1891 1945 Cingiz 1924 1991 Xelef beyle bagli revayetlerXelef bey Salvarti yaylaginda yaylayirmis Bir gun esidir ki oymaqdaslari Seyidxanusagi onun qalagina hucum edib dana davarini aparmaq isteyirler Tez atlanib olay yerine capir Bacisioglu Emir Muradi da ozu ile goturur Baxir ki Seyidxanusagi hay harayla onun qoyunlarini bolurler Atin cilovunu Emir Murada verib daslara sine sine capavulculara yaxinlasir Qefleten dasin ardindan cixib Seyidxanusagini gulleyagmuruna tutur Seyidxanusagindan yaralananlar yerde qalir saglar qoyun qenimeti tokub qacir Emir Murad baxir ki emilerinin veziyyeti fenadir Neylesin neylemesin dayisi verdiyi tapanca ile ati oldurub qacir Xelef bey Seyidxanusagini qovub qacirandan sonra bacisioglunun yanina qayidir Baxir ki Emir Murad ne gezir Qacmagi bir yana hele atini da oldurub Pay piyada obaya donur Eve catcaq sorusurlar ki ay aga bu ne gundur bu ne haldir hani Emir Murad hani at Xelef bey hirsli hirsli qayidir ki harda olacaq cehennemde Ipiqiriq Seyidin oglundan ne gozleyirsiz Men emileriyle atisanda atimi vurub aradan cixib Tutsam gor o kucuyun basina ne oyun acajam E emilerin yaxsi idiler seni aparib saxlayaydilar menim ustume niye atirdilar Ay nanecib Bayaqdan sohbete qulaq asan Sehribanu xanim dillenir Esl necib odur ki atasina babasina qarsi cixmasin Necib dayidan yox emiden qahmar cixar Get usagi getir coreyinin vaxti kecer sarfasi qarisar Xelef bey fikirlesir ki arvadi dogru deyir Durub yollanir Seyidxanusagi coskusune Ora Emir Murad bura Emir Murad baxir ki usaq agziuste cemenlikde yatib Emilerinden hec kim onu evine aparmayib Yavasca qaldirib uzunden opub atinin qucagina qoyub eve getirir Kelenter hokumeti gelledar dovleti olan Xelef bey rus Iran savaslarinda elibos qalmisdi Obasi da onunla qacib Qaradagda Qarasu cayinin yaxasinda coskulenmisdi Butun Havsali tayfasinin agirligi onun ustundeydi Neyleyim neceliyim sorgusunda qalmisdi Cox da dusunub dasinmadan Yaglevendin eski pesesi ogurluga el qatmisdi Bir gecede axsaq canavar kimi yeddi abadan yeddi xaraba gezirdi Aranla Arazbari bir birine vurub eline keceni ovlayib quslayib getirerdi Bir gece de cox gezib dolandiqdan sonra gelib cixir bir abadanliga Baxir ki bir alaciqdan isiq gelir Isigi tutub yetisir ora Ora bura boylanib mal qehelini tapir Ustdeki doqqazi asagi endirib iceri girir Gorur ki mal sahibi duz qehelin agzinda yatib Yatani rahatsiz etmeyib ustunden adlayir Yaxsi bir subay inek secib alir qucagina Qehelden cixanda ineyin dirnagi yiyesinin uzune toxunub yaralayir Kisi heh eleyib ayilir Qaralayir ki budu bir azman adam onun gozegelimli ineyini qucaqlayib aparir Eli yerden goyden uzulen kisinin gucu ona catir ki arxadan Atanin goru catlasin Xelef ciyerli ogul deyir Sese donen Xelef bey qayidir ki kimsen aye Yaglevendsen Kisi tesdiqleyir ki bes Yaglevend obasindan Kulederli tayfasindan Kerbelayi Xanaliyam Kim ola bu Kerbelayi Xanali Xelef beyin dost dogmaca dayisi Xelef bey isi bele gorub deyir ki dayi dur doqqazin agzindan ineyi buraxim Yoxsa seni ayaqlayar Kerbelayi Xanali tez qayidir Aslan agzindan av alinmaz agrin alim Apar halal xosun olsun dayi payidi Xelef bey 1835 ci ilde diger obabasilar Xanali Aras oglu Emir Murad Seyid oglu Qedir Veli oglu ve Rzaxan dagbasi ile beraber Mirze Camal bey Mehemmedxan bey oglu Hacilini Ocaqli Sultan Murad torpagi ile bagli mehkemeye vermisdiler Mehkeme Mirze Camal beyin xeyrine hell olunmusdu section MenbeARDTA fond 77 siyahi 1 saxlama vahidi 32 ver 23b M I Emrahov E Cingizoglu H I Hesenov Qarabag xanligi Baki Mutercim 2008 220 seh Enver Cingizoglu Xelef bey Yaglevend Cavansir Soy dergisi 1 3 2004 Hemcinin baxQarabag xanligi Xelefbeyli Xelefli tiresi