Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Maqnituda — Müxtəlif təbii hadisələrin ölçülməsi üçün istifadə edilən kəmiyyət.
| Zəlzələ |
| Tipləri |
| Foreşok Afterşok • • Sualtı zəlzələ Sunami |
| Səbəbləri |
Vulkanizm |
| Xüsusiyyətləri |
| Episentr • Hiposentr • Seysmik dalğalar |
| Ölçü |
| Rixter şkalası • Seysmoqraf • Seysmoqram • Maqnituda |
| Proqnoz |
| Zəlzələlərin Proqnozlaşdırılması üzrə Koordinasiya Komitəsi Zəlzələlərin Proqnozlaşdırılması üzrə Qlobal Şəbəkə (GNFE) |
| Digər mövzular |
| • |
Zəlzələlərin maqnitudu
XX əsrin əvvəllərinə qədər baş vermiş zəlzələləri episentr zonasında Rossi-Forel və digər analoji şkalalar üzrə təyin edilən intensivliklərinə görə bir-biri ilə müqaisə edirdilər. Lakin hətta alınan məlumatlar dəqiq olduqda belə tədqiqat zonasında qruntların müxtəlifliyi, ocağın dərinliyinin təsiri və digər nəzərə alınması çətin olan amillər metodun xətalara malik olmasını şərtləndirirlər. Bundan əlavə, zəlzələ əhali yaşamayan ərazilərdə, dəniz və okeanlarda baş verdikdə belə şkalalar da rolunu itirir və zəlzələnin intensivliyini də qiymətləndirmək mümkün olmur. Bütün bunları nəzərə alaraq Ç.F.Rixter yalnız zəlzələnin başlanğıc enerjisindən asılı olan və seys-moqramdakı zəlzələ yazılarının amplitudları əsasında təyin edilən yeni bir «maqnituda» şkalası tərtib etdi [Rixter, 1961]. Müəllifin əsas məqsədi fərdi qiy¬mətləndirmə və təsadüfi hallardan əmələ gələn xə¬talardan azad, bilavasitə seysmik cihazların göstə¬ricilərinə əsaslanaraq güclü, orta güclü və zəif zəl¬zələləri fərqləndirmək olmuşdur. Cənubi Kaliforniya zəlzələlərini araşdıran müəl-lif metodun daha geniş imkanlara malik olduğunu müəyyənləşdirir və müşahidə etdiyi zəlzələləri bir-birindən aydın fərqlənən 15 dərəcəyə bölür. Ç.F.Rixter standart qısa periodlu Vud-Anderson fırlanma seysmoqrafın (sərbəst rəqslərin periodu T0=0,8 s., böyütməsi V=2800) episentrdən 100 km məsafədə qeyd etdiyi zəlzələ yazısının maksimal am¬plitudunun loqarifmini (mikronlarla) həmin zəlzələ¬nin maqnitudu adlandırır.Ətraflı: Həmin episentral məsafədə (100 km) amplitudu 0,001 mm (1 mikron) olan zəlzələnin maqnitudu etalon M=0 qəbul edilir. Yəni, zəlzələ nə qədər güclüdürsə, seysmik dalğanın amplitudu və müvafiq olaraq onun maqnitudu yüksəkdir. Yerdə ən güclü zəl¬zələ 1960-cı il mayın 22-də Çilidə qeydə alınmışdır və onun maqnitudu 9,5 olmuşdur. Maqnituda nisbi və ölçü vahidi olmayan kəmiyyətdir. Maqnitudu hesablayarkən uzununa (P), eninə (S) və ya səthi (L) dalğaların maksimum ampli-tudları (A) və onların periodları (T) ölçülür, hesa-blanmış lg (A/T)max kəmiyyətinin qiymətinə uyğun olaraq mə¬safə və dərinlikdən asılılıq (, H) funksiyasının qiymətini əlavə edirlər.Uzaq (>600 km) və dərin (H>60 km) fokuslu zəlzələlərin maqnitudundan fərqləndirmək üçün Ç.F.Rixterin yalnız dərin olmayan (H<60 km), yerli və yaxın (600 km) zəlzələlər üçün təyin etdiyi maqnitudu lokal maqnitud (ML) adlandırırlar. Bu halda müvafiq olaraq həcmi dalğalar maqnitudu (mb) və səthi dalğalar maqnitudu (ms) istifadə edilir. Bundan başqa, maqnituda astronomiyada görünən və mütləq parlaqlıq ölçüsü olaraq da istifadə olunur. Günəşin, ulduzların, planetlərin parlaqlığı ölçüsü maqnituda ilə ifadə olunur.
Həmçinin bax
İstinadlar
- H.Vəliyev. "Təbii fəlakətlərin yaranmasına səbəb olan amillər" (az.). fhn.gov.az. 2021-10-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-04-05.
- Arif Həsənov,Tahir Məmmədli. "Seysmologiyanın əsas elementləri". səh:91. ek.anl.az. 27 aprel 2023-cü il tarixində arxivləşdirilib.
Xarici keçidlər
- Qurban Yetirmişli: "Bəziləri maqnituda ilə balı qarışdırırlar"
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Maqnituda Muxtelif tebii hadiselerin olculmesi ucun istifade edilen kemiyyet Zelzele TipleriForesok Aftersok Sualti zelzele SunamiSebebleriVulkanizmXususiyyetleriEpisentr Hiposentr Seysmik dalgalarOlcuRixter skalasi Seysmoqraf Seysmoqram MaqnitudaProqnozZelzelelerin Proqnozlasdirilmasi uzre Koordinasiya Komitesi Zelzelelerin Proqnozlasdirilmasi uzre Qlobal Sebeke GNFE Diger movzular brZelzelelerin maqnituduXX esrin evvellerine qeder bas vermis zelzeleleri episentr zonasinda Rossi Forel ve diger analoji skalalar uzre teyin edilen intensivliklerine gore bir biri ile muqaise edirdiler Lakin hetta alinan melumatlar deqiq olduqda bele tedqiqat zonasinda qruntlarin muxtelifliyi ocagin derinliyinin tesiri ve diger nezere alinmasi cetin olan amiller metodun xetalara malik olmasini sertlendirirler Bundan elave zelzele ehali yasamayan erazilerde deniz ve okeanlarda bas verdikde bele skalalar da rolunu itirir ve zelzelenin intensivliyini de qiymetlendirmek mumkun olmur Butun bunlari nezere alaraq C F Rixter yalniz zelzelenin baslangic enerjisinden asili olan ve seys moqramdaki zelzele yazilarinin amplitudlari esasinda teyin edilen yeni bir maqnituda skalasi tertib etdi Rixter 1961 Muellifin esas meqsedi ferdi qiy metlendirme ve tesadufi hallardan emele gelen xe talardan azad bilavasite seysmik cihazlarin goste ricilerine esaslanaraq guclu orta guclu ve zeif zel zeleleri ferqlendirmek olmusdur Cenubi Kaliforniya zelzelelerini arasdiran muel lif metodun daha genis imkanlara malik oldugunu mueyyenlesdirir ve musahide etdiyi zelzeleleri bir birinden aydin ferqlenen 15 dereceye bolur C F Rixter standart qisa periodlu Vud Anderson firlanma seysmoqrafin serbest reqslerin periodu T0 0 8 s boyutmesi V 2800 episentrden 100 km mesafede qeyd etdiyi zelzele yazisinin maksimal am plitudunun loqarifmini mikronlarla hemin zelzele nin maqnitudu adlandirir Etrafli Hemin episentral mesafede 100 km amplitudu 0 001 mm 1 mikron olan zelzelenin maqnitudu etalon M 0 qebul edilir Yeni zelzele ne qeder gucludurse seysmik dalganin amplitudu ve muvafiq olaraq onun maqnitudu yuksekdir Yerde en guclu zel zele 1960 ci il mayin 22 de Cilide qeyde alinmisdir ve onun maqnitudu 9 5 olmusdur Maqnituda nisbi ve olcu vahidi olmayan kemiyyetdir Maqnitudu hesablayarken uzununa P enine S ve ya sethi L dalgalarin maksimum ampli tudlari A ve onlarin periodlari T olculur hesa blanmis lg A T max kemiyyetinin qiymetine uygun olaraq me safe ve derinlikden asililiq H funksiyasinin qiymetini elave edirler Uzaq gt 600 km ve derin H gt 60 km fokuslu zelzelelerin maqnitudundan ferqlendirmek ucun C F Rixterin yalniz derin olmayan H lt 60 km yerli ve yaxin 600 km zelzeleler ucun teyin etdiyi maqnitudu lokal maqnitud ML adlandirirlar Bu halda muvafiq olaraq hecmi dalgalar maqnitudu mb ve sethi dalgalar maqnitudu ms istifade edilir Bundan basqa maqnituda astronomiyada gorunen ve mutleq parlaqliq olcusu olaraq da istifade olunur Gunesin ulduzlarin planetlerin parlaqligi olcusu maqnituda ile ifade olunur Hemcinin baxZelzele Carlz Fransis Rixter Rixter skalasiIstinadlarH Veliyev Tebii felaketlerin yaranmasina sebeb olan amiller az fhn gov az 2021 10 16 tarixinde Istifade tarixi 2014 04 05 Arif Hesenov Tahir Memmedli Seysmologiyanin esas elementleri seh 91 ek anl az 27 aprel 2023 cu il tarixinde arxivlesdirilib Xarici kecidlerQurban Yetirmisli Bezileri maqnituda ile bali qarisdirirlar