Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
York sülaləsi (ing. House of York) — İngiltərənin məşhur kral ailəsi olan Plantagenetlərin alt qolu. Bu ailəyə mənsub 3 şəxs (IV Eduard, V Eduard, III Riçard) XV əsrin ikinci yarısında İngiltərə taxtına oturmuşdur. Ailənin mənşəyi İngiltərə kralı III Eduardın dördüncü oğlu York hersoqu Edmond Lanqlinin oğul şəcərəsindən qaynaqlanır. Sonrakı illərdə bu ailənin varisinin (Konisburqlu Riçard) III Eduardın ikinci oğlu Klarens hersoqu Lionelin varisi (Anna Mortimer) ilə evlənməsi, York ailəsinin taxt üzərindəki iddialarını daha da gücləndirdi. Ailənin İngiltərə taxtındakı son nümayəndəsi olan III Riçard 1485-ci ildə Bosvort döyüşündə həlak oldu və taxt Tüdor ailəsinin əlinə keçdi. Ailənin oğul şəcərəsindən gələn sonuncu nümayəndəsi 17. Vorvik lordu isə 1499-cu ildə edam edildi və beləcə ailənin soyu kəsildi.
| York sülaləsi | |
|---|---|
| House of York | |
 | |
| Ölkə | |
| Hissəsidir | Plantagenetlər |
| Banisi | Edmond Lanqli |
| Sonuncu hökmdar | III Riçard |
| Əsası qoyulub | 1385 |
| Soyun kəsilməsi | 1499 |
| Titullar | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Edmond Lanqlinin ailəsi
və 1. York hersoqu olan Edmond Lanqli İngiltərə kralı III Eduard və xanımı nın həyatda qalan 5 oğlundan dördüncüsü idi. York ailəsinin banisi olsa da, kiçik oğlu Riçardın, qardaşı Lionelin nəticəsi lə evlənməsi, bu ailənin İngiltərə taxtında haqq iddia etməsində mühüm rol oynamışdır. Gül müharibəsinin digər tərəfi olan Lankasterlər isə Edmondun digər qardaşı Gentli Conun şəcərəsindən idi.
Edmondun 2 oğlu vardı: Eduard və Riçard. Eduard 1402-ci ildə atasının vəfatı ilə York hersoqu oldu ancaq 1415-ci ildə Azenkur döyüşündə vəfat etdi və geridə varis buraxmadı. Digər oğlu Riçard da həmin il V Henrinin əmriylə edam edilmişdi. Ancaq qardaşından fərqli olaraq o, 1408-ci ildə əmisi Antverpenli Lionelin nəticəsi olan lə evlənmişdi və artıq 2 övladı var idi. Annanın atası sonsuz olan İngiltərə kralı II Riçardın varisi idi və kralın devrilməsindən 1 il öncə ölmüş, beləcə bütün taxt hüququ oğlu Edmond Mortimerə keçmişdi. Ancaq onun da 1425-ci ildə yoluxucu xəstəlikdən vəfatı ilə, və İngiltərə taxtındakı York iddiası nın oğlu Yorklu Riçarda keçdi.
Yorklu Riçard dönəmi
Yorklu Riçard 1429-cu ilin oktyabrında Sesilya Nevillə evləndi. Cütlük bir-biriylə üçüncü dərəcəli qohum idi (babaları qardaş idi) və bu səbəblə nikah üçün Papadan xüsusi icazə alınmışdı. Cütlüyün dünyaya gələn 12 övladından yalnız yeddisi - Anna, Eduard, Edmond, Elizabet, Marqarit, Corc və Riçard yetklinlik yaşına çata bilmişdi.
Siyasi nüfuzuna baxmayaraq, Yorklu Riçard VI Henri tərəfindən, xüsusilə də xanımı Anjulu Marqaritin də təsiriylə dövlət işlərindən uzaq tutulurdu. Bununla yanaşı, kralın səhhətinin ağırlaşdığı və dövlət işlərinin axsadığı 1453-1454-cü illərdə bütün siyasi gücü əlində topladı və "Diyarın Qoruyucusu" ünvanı ilə dövləti idarə etməyə başladı. Ancaq bu siyasi gücün çox çəkmədən Lankasterlər tərəfindən qarşısı alındı. Beləə, ertəsi il baş tutan Birinci Alban döyüşüylə Gül müharibəsi başlandı. Başlanğıcda Yorklu Riçardın məqsədi taxt üzərindəki Lankaster təsirini azaltmaq olsa da, 1460-cı ilin oktyabrından etibarən bu toqquşmalar taxt mübarizəsinə çevrildi. Bu tarixdə VI Henri York tərəfinə əsir düşsə də, çox keçmədən Veykfild döyüşündə Yorklu Riçard və oğlu Edmond həlak oldu.
IV Eduard dönəmi
Yorklu Riçardın ölümünün ardından onun taxt iddiasını həyatdakı böyük oğlu Eduard davam etdirdi. Dayısı oğlu in də dəstəyini alan Eduard Lankasterlərə qarşı ard-arda qələbə qazandı və VI Henri ilə xanımı Anjulu Marqarit ölkənin şimalına qaçdığı əsnada Londona gələrək 1461-ci ildə İngiltərə taxtına əyləşdi. Həmin il baş tutan Touton müharibəsində ölkədə qalan Lankaster dəstəkçilərini də darmadağın edən IV Eduard taxt rəqiblərini ölkədən qovdu. Buna baxmayaraq IV Eduard dönəminin ilk illəri çalxantılı keçdi. Bu səbəblə ölkədəki nüfuzunu qorumaq və əmin-amanlıq yaratmaq məqsədilə 1464-cü ildə Lankaster tərəfdarı Riçard Vudvilin qızı Elizabet Vudvillə evləndi. Bu evlilik onun ilə münaisbətlərini pisləşdirsə də, ölkədə qazanmaq istədiyi gücü əldə etdi. Cütlüyün dünyaya gələn 10 övladından yalnız səkkizi - Elizabet, Mariya, Sesilya, Eduard, Riçard, Anna, Ketrin, Bridget yetklinlik yaşına çata bilmişdi.
Bu evliliyi səbəbilə kralla münasibətləri pisləşən tərəf dəyişdirdi və kralın qardaşı Corcla ittifaq quraraq sürgündəki kraliça Anjulu Marqariti dəstəkləyərək VI Henrinin yenidən taxta çıxmasına səbəb oldu. Ancaq bir il davam edən bu dönəm IV Eduardın ölkəyə qayıdaraq yenidən taxtı ələ alması ilə nəticələndi. Çox keçmədən London qalasında həbs tutulan VI Henri müəmmalı şəkildə öldü və beləliklə, Lankaster ailəsinin oğul şəcərəsi sonlandı. Bu hadisələrin ardından bağışladığı qardaşı Corcun müxalifyönümlü hərəkətləri onu edama apardı. 1478-ci ildə Corc həbs tutulduğu London qalasında şərab çəlləyində boğularaq öldürüldü.
III Riçard dönəmi
1483-cü ildə IV Eduard vəfat etdi və taxt onun 12 yaşlı oğlu Eduarda qaldı. Mərhum kralın kiçik qardaşı Riçard isə taxt naibi təyin edildi və tacqoyma mərasiminə qədər London qalasına göndərildi. Ancaq özü taxta çıxmaq niyyətində olan Riçard mərasimdən bir müddət öncə xüsusi parlament qərarı ilə qardaşının evliliyini və bu evlilikdən olan övladlarını qeyri-məşru elan edərək taxtdan məhrum etdi. Mərhum kralın digər oğlunu da qardaşı kimi London qalasına həbs edən Riçard 1483-cü ilin iyulunda İngiltərə taxtına əyləşdi.
III Riçard hələ qardaşının səltənətində 12 iyul 1472-ci ildə nın kiçik qızı Anna Nevillə evlənmişdi və bu nikahdan Eduard adlı bir oğlu dünyaya gəlmişdi. Ancaq taxta çıxdıqdan bir il sonra 1484-cü ildə şahzadə bilinməyən bir səbəblə vəfat etdi.
Taxtı ələ keçirsə də, saysız düşmənlər qazandı. Oğul şəcərəsi sonlansa da, Lankasterlər bu dəfə bu ailənin alt qolu olan Byufortlardan Henri Tüdoru dəstəkləməyə başlamışdı. Digər tərəfdən isə taxtı bu şəkildə zəbt etməsi York ailəsinin digər üzvlərinin də etirazına səbəb olmuşdu. 1483-cü ilin sonunda baş tutan ayaqlanma uğursuzluqla nəticələndi. Ancaq 1485-ci ildə Henri Tüdorla Bosvort döyüşündə qarşı-qarşıya gəldi və məğlub oldu. Döyüş əsnasında III Riçardın bəzi önəmli dəstəkçiləri tərəf dəyişdirdi. Kral bu döyüşdə həlak oldu və döyüş meydanında həlak olan sonuncu İngiltərə kralı oldu.
Döyüşdə qalib gələn Henri Tüdor İngiltərə taxtına əyləşdi və IV Eduardın böyük qızı Elizabetlə evlənərək bu 2 ailə arasında sülh yaratdı. Beləcə 1603-cü ilədək İngiltərəni idarəsində saxlayan Tüdor sülaləsinin əsasını qoydu.
Sonrakı illər
Henri Tüdorun Lankaster və York ailələrini birləşdirməsinin ardından, York hersoqu ünvanı kral ailəsinə məxsus bir hal aldı və ənənəvi olaraq taxtdakı kralın ikinci oğluna verildi. Hal-hazırkı York hersoqu isə İngiltərə kraliçası II Elizabetin ikinci oğlu dur.
York hersoqları
| Hersoq | Şəkil | Doğum-ölüm tarixi | Evlilik | Valideynləri |
|---|---|---|---|---|
| Edmond Lanqli (York ailəsinin banisi) 1385–1402 |  | 5 iyun 1341 - 1 avqust 1402 |
| |
| Yorklu Eduard (2. York hersoqu) 1402–1415 |  | 1373 - 25 oktyabr 1415 |
|
|
| Yorklu Riçard (3. York hersoqu) 1415–1460 |  | 21 sentyabr 1411 - 30 dekabr 1460 | ||
| Eduard Plantagenet (4. York hersoqu) 1460–1461 |  | 28 aprel 1442 - 9 aprel 1483 |
York kralları
| Hersoq | Şəkil | Doğum-ölüm tarixi | Evlilik | Valideynləri |
|---|---|---|---|---|
| IV Eduard 4 mart 1461 - 3 oktyabr 1470 11 aprel 1471 - 9 aprel 1483 |  | 28 aprel 1442 - 9 aprel 1483 | ||
| V Eduard 9 aprel - 25 iyun 1483 |  | 2 noyabr 1470 - 1483 | - | |
| III Riçard 26 iyun 1483 - 22 avqust 1485 |  | 2 oktyabr 1452 - 22 avqust 1485 |
İstinadlar
- Morgan, Kenneth O. (2000). The Oxford Illustrated History of Britain. Oxford: Oxford University Press. p. 623.
- Chisholm, Hugh, ed. (1911). "York, House of" . Encyclopædia Britannica. 28 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 924.
- Lundy, Darryl. "thePeerage.com – Person Page 10165". Retrieved 25 October 2007
- Herbermann, Charles, ed. (1913). "Liturgical Colours" . Catholic Encyclopedia.
Mənbə
- Neubecker, Ottfried; Harmingues, Roger (1982) [1976], Le Grand livre de l'héraldique, Paris: Bordas, p. 288, ISBN 978-2-04-012582-0
- Louda, Jiri; Maclagan, Michael (12 December 1988), "Netherlands and Luxembourg, Table 33", Heraldry of the Royal Families of Europe (1st (U.S.) ed.), Clarkson N. Potter, Inc.
- Pinches, John Harvey; Pinches, Rosemary (1974), The Royal Heraldry of England, Heraldry Today, Slough, Buckinghamshire: Hollen Street Press,
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
York sulalesi ing House of York Ingilterenin meshur kral ailesi olan Plantagenetlerin alt qolu Bu aileye mensub 3 sexs IV Eduard V Eduard III Ricard XV esrin ikinci yarisinda Ingiltere taxtina oturmusdur Ailenin menseyi Ingiltere krali III Eduardin dorduncu oglu York hersoqu Edmond Lanqlinin ogul seceresinden qaynaqlanir Sonraki illerde bu ailenin varisinin Konisburqlu Ricard III Eduardin ikinci oglu Klarens hersoqu Lionelin varisi Anna Mortimer ile evlenmesi York ailesinin taxt uzerindeki iddialarini daha da guclendirdi Ailenin Ingiltere taxtindaki son numayendesi olan III Ricard 1485 ci ilde Bosvort doyusunde helak oldu ve taxt Tudor ailesinin eline kecdi Ailenin ogul seceresinden gelen sonuncu numayendesi 17 Vorvik lordu ise 1499 cu ilde edam edildi ve belece ailenin soyu kesildi York sulalesiHouse of YorkOlke Ingiltere kralligiHissesidir PlantagenetlerBanisi Edmond LanqliSonuncu hokmdar III RicardEsasi qoyulub 1385Soyun kesilmesi 1499TitullarIngiltere krali Fransa krali de yure Irlandiya lordu Uels sahzadesi York hersoqu Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiEdmond Lanqlinin ailesi ve 1 York hersoqu olan Edmond Lanqli Ingiltere krali III Eduard ve xanimi nin heyatda qalan 5 oglundan dorduncusu idi York ailesinin banisi olsa da kicik oglu Ricardin qardasi Lionelin neticesi le evlenmesi bu ailenin Ingiltere taxtinda haqq iddia etmesinde muhum rol oynamisdir Gul muharibesinin diger terefi olan Lankasterler ise Edmondun diger qardasi Gentli Conun seceresinden idi Edmondun 2 oglu vardi Eduard ve Ricard Eduard 1402 ci ilde atasinin vefati ile York hersoqu oldu ancaq 1415 ci ilde Azenkur doyusunde vefat etdi ve geride varis buraxmadi Diger oglu Ricard da hemin il V Henrinin emriyle edam edilmisdi Ancaq qardasindan ferqli olaraq o 1408 ci ilde emisi Antverpenli Lionelin neticesi olan le evlenmisdi ve artiq 2 ovladi var idi Annanin atasi sonsuz olan Ingiltere krali II Ricardin varisi idi ve kralin devrilmesinden 1 il once olmus belece butun taxt huququ oglu Edmond Mortimere kecmisdi Ancaq onun da 1425 ci ilde yoluxucu xestelikden vefati ile ve Ingiltere taxtindaki York iddiasi nin oglu Yorklu Ricarda kecdi Yorklu Ricard donemi Yorklu Ricard 1429 cu ilin oktyabrinda Sesilya Neville evlendi Cutluk bir biriyle ucuncu dereceli qohum idi babalari qardas idi ve bu sebeble nikah ucun Papadan xususi icaze alinmisdi Cutluyun dunyaya gelen 12 ovladindan yalniz yeddisi Anna Eduard Edmond Elizabet Marqarit Corc ve Ricard yetklinlik yasina cata bilmisdi Siyasi nufuzuna baxmayaraq Yorklu Ricard VI Henri terefinden xususile de xanimi Anjulu Marqaritin de tesiriyle dovlet islerinden uzaq tutulurdu Bununla yanasi kralin sehhetinin agirlasdigi ve dovlet islerinin axsadigi 1453 1454 cu illerde butun siyasi gucu elinde topladi ve Diyarin Qoruyucusu unvani ile dovleti idare etmeye basladi Ancaq bu siyasi gucun cox cekmeden Lankasterler terefinden qarsisi alindi Belee ertesi il bas tutan Birinci Alban doyusuyle Gul muharibesi baslandi Baslangicda Yorklu Ricardin meqsedi taxt uzerindeki Lankaster tesirini azaltmaq olsa da 1460 ci ilin oktyabrindan etibaren bu toqqusmalar taxt mubarizesine cevrildi Bu tarixde VI Henri York terefine esir dusse de cox kecmeden Veykfild doyusunde Yorklu Ricard ve oglu Edmond helak oldu IV Eduard donemi Yorklu Ricardin olumunun ardindan onun taxt iddiasini heyatdaki boyuk oglu Eduard davam etdirdi Dayisi oglu in de desteyini alan Eduard Lankasterlere qarsi ard arda qelebe qazandi ve VI Henri ile xanimi Anjulu Marqarit olkenin simalina qacdigi esnada Londona gelerek 1461 ci ilde Ingiltere taxtina eylesdi Hemin il bas tutan Touton muharibesinde olkede qalan Lankaster destekcilerini de darmadagin eden IV Eduard taxt reqiblerini olkeden qovdu Buna baxmayaraq IV Eduard doneminin ilk illeri calxantili kecdi Bu sebeble olkedeki nufuzunu qorumaq ve emin amanliq yaratmaq meqsedile 1464 cu ilde Lankaster terefdari Ricard Vudvilin qizi Elizabet Vudville evlendi Bu evlilik onun ile munaisbetlerini pislesdirse de olkede qazanmaq istediyi gucu elde etdi Cutluyun dunyaya gelen 10 ovladindan yalniz sekkizi Elizabet Mariya Sesilya Eduard Ricard Anna Ketrin Bridget yetklinlik yasina cata bilmisdi Bu evliliyi sebebile kralla munasibetleri pislesen teref deyisdirdi ve kralin qardasi Corcla ittifaq quraraq surgundeki kralica Anjulu Marqariti destekleyerek VI Henrinin yeniden taxta cixmasina sebeb oldu Ancaq bir il davam eden bu donem IV Eduardin olkeye qayidaraq yeniden taxti ele almasi ile neticelendi Cox kecmeden London qalasinda hebs tutulan VI Henri muemmali sekilde oldu ve belelikle Lankaster ailesinin ogul seceresi sonlandi Bu hadiselerin ardindan bagisladigi qardasi Corcun muxalifyonumlu hereketleri onu edama apardi 1478 ci ilde Corc hebs tutuldugu London qalasinda serab celleyinde bogularaq olduruldu III Ricard donemi 1483 cu ilde IV Eduard vefat etdi ve taxt onun 12 yasli oglu Eduarda qaldi Merhum kralin kicik qardasi Ricard ise taxt naibi teyin edildi ve tacqoyma merasimine qeder London qalasina gonderildi Ancaq ozu taxta cixmaq niyyetinde olan Ricard merasimden bir muddet once xususi parlament qerari ile qardasinin evliliyini ve bu evlilikden olan ovladlarini qeyri mesru elan ederek taxtdan mehrum etdi Merhum kralin diger oglunu da qardasi kimi London qalasina hebs eden Ricard 1483 cu ilin iyulunda Ingiltere taxtina eylesdi III Ricard hele qardasinin seltenetinde 12 iyul 1472 ci ilde nin kicik qizi Anna Neville evlenmisdi ve bu nikahdan Eduard adli bir oglu dunyaya gelmisdi Ancaq taxta cixdiqdan bir il sonra 1484 cu ilde sahzade bilinmeyen bir sebeble vefat etdi Taxti ele kecirse de saysiz dusmenler qazandi Ogul seceresi sonlansa da Lankasterler bu defe bu ailenin alt qolu olan Byufortlardan Henri Tudoru desteklemeye baslamisdi Diger terefden ise taxti bu sekilde zebt etmesi York ailesinin diger uzvlerinin de etirazina sebeb olmusdu 1483 cu ilin sonunda bas tutan ayaqlanma ugursuzluqla neticelendi Ancaq 1485 ci ilde Henri Tudorla Bosvort doyusunde qarsi qarsiya geldi ve meglub oldu Doyus esnasinda III Ricardin bezi onemli destekcileri teref deyisdirdi Kral bu doyusde helak oldu ve doyus meydaninda helak olan sonuncu Ingiltere krali oldu Doyusde qalib gelen Henri Tudor Ingiltere taxtina eylesdi ve IV Eduardin boyuk qizi Elizabetle evlenerek bu 2 aile arasinda sulh yaratdi Belece 1603 cu iledek Ingiltereni idaresinde saxlayan Tudor sulalesinin esasini qoydu Sonraki iller Henri Tudorun Lankaster ve York ailelerini birlesdirmesinin ardindan York hersoqu unvani kral ailesine mexsus bir hal aldi ve enenevi olaraq taxtdaki kralin ikinci ogluna verildi Hal hazirki York hersoqu ise Ingiltere kralicasi II Elizabetin ikinci oglu dur York hersoqlariHersoq Sekil Dogum olum tarixi Evlilik ValideynleriEdmond Lanqli York ailesinin banisi 1385 1402 5 iyun 1341 1 avqust 1402 Kastilyali Izabella Hollandiyali Yuanna Ingiltere krali III EduardYorklu Eduard 2 York hersoqu 1402 1415 1373 25 oktyabr 1415 Filipa Mohun Edmond Lanqli Kastilyali IzabellaYorklu Ricard 3 York hersoqu 1415 1460 21 sentyabr 1411 30 dekabr 1460 Sesilya Nevil Konisburqlu RicardEduard Plantagenet 4 York hersoqu 1460 1461 28 aprel 1442 9 aprel 1483 Elizabet Vudvil Yorklu Ricard Sesilya NevilYork krallariHersoq Sekil Dogum olum tarixi Evlilik ValideynleriIV Eduard 4 mart 1461 3 oktyabr 1470 11 aprel 1471 9 aprel 1483 28 aprel 1442 9 aprel 1483 Elizabet Vudvil Yorklu Ricard Sesilya NevilV Eduard 9 aprel 25 iyun 1483 2 noyabr 1470 1483 IV Eduard Elizabet VudvilIII Ricard 26 iyun 1483 22 avqust 1485 2 oktyabr 1452 22 avqust 1485 Anna Nevil Yorklu Ricard Sesilya NevilIstinadlarMorgan Kenneth O 2000 The Oxford Illustrated History of Britain Oxford Oxford University Press p 623 Chisholm Hugh ed 1911 York House of Encyclopaedia Britannica 28 11th ed Cambridge University Press p 924 Lundy Darryl thePeerage com Person Page 10165 Retrieved 25 October 2007 Herbermann Charles ed 1913 Liturgical Colours Catholic Encyclopedia MenbeNeubecker Ottfried Harmingues Roger 1982 1976 Le Grand livre de l heraldique Paris Bordas p 288 ISBN 978 2 04 012582 0 Louda Jiri Maclagan Michael 12 December 1988 Netherlands and Luxembourg Table 33 Heraldry of the Royal Families of Europe 1st U S ed Clarkson N Potter Inc Pinches John Harvey Pinches Rosemary 1974 The Royal Heraldry of England Heraldry Today Slough Buckinghamshire Hollen Street Press ISBN 978 0 900455 25 4