Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Makau və ya Makao (çin. 澳门) rəsmi olaraq Çin Xalq Respublikasının Makau Xüsusi İnzibati Bölgəsi (MXİB), Çinin Cənubi Çin dənizi ilə Mirvari çayı deltasının qərb hissəsində yerləşən bir şəhər və xüsusi inzibati bölgədir. Təxminən 680,000 əhalisi və 32.9 kvadrat kilometr (12.7 kvadrat mil) sahəsi ilə dünyanın ən sıx məskunlaşıldığı bölgəsidir. Keçmiş Portuqaliya imperiyası koloniyası olan Portuqaliya Makau ərazisi ilk dəfə 1557-ci ildə Min sülaləsi tərəfindən ticarət məntəqəsi kimi Portuqaliyaya icarəyə verilmişdir. Portuqaliya illik icarə haqqı ödədi və 1887-ci ilə qədər ərazini Çinin suverenliyi altında idarə etdi. Daha sonra Portuqaliya Çin-Portuqaliya Pekin Müqaviləsi əsasında əbədi müstəmləkə hüquqlarını aldı. Koloniya 1999-cu ilə qədər Çinə təhvil verilənə qədər Portuqaliya hakimiyyəti altında qaldı. Makau "bir ölkə, iki sistem" prinsipi altında materik Çindən ayrı-ayrı hökumət və iqtisadiyyat sistemlərini qoruyan Çinin xüsusi inzibati regionlarındandır. Şəhərin tarixi mərkəzində Portuqaliya və Çin memarlığının unikal birləşməsi onun 2005-ci ildə UNESCO Ümumdünya İrsi siyahısına daxil edilməsinə səbəb oldu.
| Makau | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| 中华人民共和国澳门特别行政区 | |||||
| |||||
 | |||||
| Tarixi | |||||
| • Portuqaliyanın icarəyə götürməsi | 1557 | ||||
| • Portuqaliyadan Çinə transfer edilməsi | 20 dekabr 1999 | ||||
| Rəsmi dilləri | |||||
| İdarəetmə forması | Unitar təkpartiyalı dövlət daxilində səlahiyyətli icra hakimiyyəti | ||||
| Baş İcraçı | Ho lat-seng | ||||
| İdarə və Ədliyyə Katibi | Andre Cheong Weng-chon | ||||
| Sahəsi | |||||
| • Ümumi | 115.3 km2 km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 73.7 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 682,300 nəfər | ||||
| • Sıxlıq | 21,340 nəf./km² (1-ci) | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | $63.47 milyard dollar (115-ci) | ||||
| • Adambaşına | $89,558 dollar () | ||||
| ÜDM (nominal) | |||||
| • Ümumi (2023) | $35.84 milyard dollar (100-cü) | ||||
| • Adambaşına | $50,571 dollar (23-cü) | ||||
| İİİ (2019) | 0.922 (artım; 17-ci) | ||||
| Valyuta | Makao patakası, Honkonq dolları | ||||
| İnternet domeni | .mo | ||||
| MO | |||||
| BOK kodu | MAC | ||||
| Telefon kodu | +853 | ||||
| Nəqliyyatın yönü | sol[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Adın etimologiyası
Makao XVI əsrin ortalarında hələ Portuqaliya müstəmləkəsi olmamışdan öncə Jinghai (鏡海, "Güzgü dəniz") və ya Haojing (濠鏡, "Stridiya güzgüsü") adlandırılırdı. Makao adını isə Makaoda yerləşən qədim A-Ma məbədi (Çincə: 媽 閣 廟; Make Miao) ilə əlaqələndirirlər. A-Ma Məbədi Daosizmdəki dənizçilər və balıqçılar ilahəsi Matsunun şərəfinə 1448-ci ildə inşa edilmişdir.
Tarixi
1553-cü ildə portuqallar Quandan yerli hakimiyyətini ələ alaraq Aomen rayonunda lövbər dayanacağı və ticarət hüququna yiyələndilər. 1557-ci ildə onlar Aomenə daxil oldular və orada məskunlaşmağa başladılar. 1840-cı il tiryək müharibəsində Tsin hökumətinin məğlubiyyətindən sonra portuqallar Aomendən cənubda yerləşən Dantszı və Luxuan adalarını bir-birinin ardınca işğal etmək imkanı qazandılar. 1887-ci ildə Portuqaliya Tsin hökumətini "Çin-portuqal müşavirəsi layihəsi" və "Çin-portuqal Pekin müqaviləsi"ni imzalamağa məcbur edir və "Portuqaliya Aomeni həmişəlik tutur, onu və oraya daxil olan əraziləri Portuqaliyanın digər müstəmləkələrindən heç bir fərq olmadan idarə edir" müddəası ilə çıxış edir, o vaxtdan Portuqaliya Aomen üzərində öz ağalığını həyata keçirmişdir. Çin xalqı bu qeyri-bərabər müqavilələri heç vaxt tanımamışdır, ÇXR hökuməti dəfələrlə bəyan etmişdir ki, Aomen Çinin ərazisidir və tarixdən miras qalmış Aomen məsələsi əlverişli zamanda sülh danışıqları yolu ilə həll olunmalıdır. 1979-cu ildə ÇXR və Portuqaliya arasında diplomatik münasibətlər yarandığı zaman, Portuqaliya hökuməti Aomenin Çin ərazisi olduğunu qəbul etmiş və tərəflər Aomen məsələsini münasib vaxtda iki hökumət arasında danışıqlar yolu ilə həll etməyə razılaşmışdılar. 1986-cı ilin iyunundan 1987-ci ilni martınadək ÇXR və Portuqaliya hökumət nümayəndələrinin danışıqlarınının dörd raundu keçirilmiş və əsas məsələlər razılaşdırılmışdır. 13 aprel 1987-ci ildə Pekində "Çin Xalq Respublikası hökumətinin və Portuqaliya Respublikası hökumətinin Aomen problemi üzrə birgə bəyanatı"nın rəsmi imzalanması keçirilmişdir. "Birgə bəyanatda" deyilir: 20 dekabr 1999-cu ildə ÇXR hökuməti Aomen üzərində suverenliyinin bərpasını həyata keçirir, bu vaxta qədər Aomen Xüsusi İnzibatı Rayonu təsis edilir. Çin xalqınını arzusu yerinə yetdi. Bu gün Aomen böyük Çin islahatçısı Den Syaopinin əsasını qoyduğu "bir dövlət – iki quruluş" prinsipi üzərində ÇXR daxilində yaşayır və çiçəklənir.
Fiziki-coğrafi xarakteristika
Orta illik temperaturu — 22°-23 °C.
İnzibati ərazi bölgüsü
Makao demək olar ki, bütövlüklə şəhərləşmişdir və təsərrüfata ayrılan ərazi ümumi sahənin yalnız 10 %-ni tutur. Makaonun inzibati bölgüsü isə aşağıdakı kimidir:
- Makao Bələdiyyəsi (Makao rayonları).
- Nossa Senyora de Fatima (Nossa Senhora de Fátima)
- Sent Antoni (Santo António)
- San Lazar (São Lázaro)
- San Lorens (São Lourenço)
- Se (Sé)
- Nossa Senyora do Karm (Nossa Senhora do Carmo), (Taypa adası)
- Kotay (Cotai)
- San Fransisk Xavyer (São Francisco Xavier), (Koloan adası)
Bu rayonlar içərisində sahəsi ən çox olan 7,6 km² ilə San Fransisk Xavyer rayonudur. Bu rayonlar içərisində əhalisi ən çox olan isə 201 min nəfər ilə Nossa Senyora de Fatima rayonudur. Qeyq edək ki, Makaonun Kotay rayonu Taypa və Koloan adaları arasında sonradan torpaq tökülərək yaradılmış süni ərazidə salınmışdır. Süni şəkildə yaradılmış Kotay rayonunun sahəsi 5,8 km²-dir. Əhalisi isə hələ ki yoxdur.
İqtisadiyyat
İqtisadiyyatın başlıca seqmenti olan sənayedə, əsas sahələr arasında toxuculuq sənayesi, oyuncaq istehsalı, elektron cihazlar istehsalı, süni çiçək sənayesi və s. göstərilə bilər. Turizm və Qumarxanalar (həmsərhəddi Honkonqda qumar qadağandır.) əhəmiyyətli əlavə gəlir mənbələridir. Ölkə-şəhəri ildə 5 milyondan çox turist ziyarət edir. Qida baxımından Makao, böyük ölçüdə Çin və Honkonqdan edilən idxalatdan asılıdır; ancaq ixracatın yüksəkliyi sayəsində, xarici ticarətin balans hesabatı müsbətdir. İnfrastrukturu inkişaf etdirmək üçün bir çox layihə həyata keçirilir.
İstinadlar
- "Dicionário Português-Chinês : 葡漢詞典 (Pu-Han Cidian) : Portuguese-Chinese dictionary", by Michele Ruggieri, Matteo Ricci; edited by John W. Witek. Published 2001, Biblioteca Nacional. . Partial preview 2011-05-14 at the Wayback Machine available on Google Books. Pages 153–154
 | Makao ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Makau ve ya Makao cin 澳门 resmi olaraq Cin Xalq Respublikasinin Makau Xususi Inzibati Bolgesi MXIB Cinin Cenubi Cin denizi ile Mirvari cayi deltasinin qerb hissesinde yerlesen bir seher ve xususi inzibati bolgedir Texminen 680 000 ehalisi ve 32 9 kvadrat kilometr 12 7 kvadrat mil sahesi ile dunyanin en six meskunlasildigi bolgesidir Kecmis Portuqaliya imperiyasi koloniyasi olan Portuqaliya Makau erazisi ilk defe 1557 ci ilde Min sulalesi terefinden ticaret menteqesi kimi Portuqaliyaya icareye verilmisdir Portuqaliya illik icare haqqi odedi ve 1887 ci ile qeder erazini Cinin suverenliyi altinda idare etdi Daha sonra Portuqaliya Cin Portuqaliya Pekin Muqavilesi esasinda ebedi mustemleke huquqlarini aldi Koloniya 1999 cu ile qeder Cine tehvil verilene qeder Portuqaliya hakimiyyeti altinda qaldi Makau bir olke iki sistem prinsipi altinda materik Cinden ayri ayri hokumet ve iqtisadiyyat sistemlerini qoruyan Cinin xususi inzibati regionlarindandir Seherin tarixi merkezinde Portuqaliya ve Cin memarliginin unikal birlesmesi onun 2005 ci ilde UNESCO Umumdunya Irsi siyahisina daxil edilmesine sebeb oldu Makau中华人民共和国澳门特别行政区Bayraq GerbTarixi Portuqaliyanin icareye goturmesi 1557 Portuqaliyadan Cine transfer edilmesi 20 dekabr 1999Resmi dilleri portuqal dili standart cince Kanton diliIdareetme formasi Unitar tekpartiyali dovlet daxilinde selahiyyetli icra hakimiyyetiBas Icraci Ho lat sengIdare ve Edliyye Katibi Andre Cheong Weng chonSahesi Umumi 115 3 km2 km Su sahesi 73 7Ehalisi Ehali 682 300 nefer Sixliq 21 340 nef km 1 ci UDM AQP Umumi 63 47 milyard dollar 115 ci Adambasina 89 558 dollar UDM nominal Umumi 2023 35 84 milyard dollar 100 cu Adambasina 50 571 dollar 23 cu III 2019 0 922 artim 17 ci Valyuta Makao patakasi Honkonq dollariInternet domeni moMOBOK kodu MACTelefon kodu 853Neqliyyatin yonu sol d Vikianbarda elaqeli mediafayllarMakaoAdin etimologiyasiMakao XVI esrin ortalarinda hele Portuqaliya mustemlekesi olmamisdan once Jinghai 鏡海 Guzgu deniz ve ya Haojing 濠鏡 Stridiya guzgusu adlandirilirdi Makao adini ise Makaoda yerlesen qedim A Ma mebedi Cince 媽 閣 廟 Make Miao ile elaqelendirirler A Ma Mebedi Daosizmdeki denizciler ve baliqcilar ilahesi Matsunun serefine 1448 ci ilde insa edilmisdir Tarixi1553 cu ilde portuqallar Quandan yerli hakimiyyetini ele alaraq Aomen rayonunda lovber dayanacagi ve ticaret huququna yiyelendiler 1557 ci ilde onlar Aomene daxil oldular ve orada meskunlasmaga basladilar 1840 ci il tiryek muharibesinde Tsin hokumetinin meglubiyyetinden sonra portuqallar Aomenden cenubda yerlesen Dantszi ve Luxuan adalarini bir birinin ardinca isgal etmek imkani qazandilar 1887 ci ilde Portuqaliya Tsin hokumetini Cin portuqal musaviresi layihesi ve Cin portuqal Pekin muqavilesi ni imzalamaga mecbur edir ve Portuqaliya Aomeni hemiselik tutur onu ve oraya daxil olan erazileri Portuqaliyanin diger mustemlekelerinden hec bir ferq olmadan idare edir muddeasi ile cixis edir o vaxtdan Portuqaliya Aomen uzerinde oz agaligini heyata kecirmisdir Cin xalqi bu qeyri beraber muqavileleri hec vaxt tanimamisdir CXR hokumeti defelerle beyan etmisdir ki Aomen Cinin erazisidir ve tarixden miras qalmis Aomen meselesi elverisli zamanda sulh danisiqlari yolu ile hell olunmalidir 1979 cu ilde CXR ve Portuqaliya arasinda diplomatik munasibetler yarandigi zaman Portuqaliya hokumeti Aomenin Cin erazisi oldugunu qebul etmis ve terefler Aomen meselesini munasib vaxtda iki hokumet arasinda danisiqlar yolu ile hell etmeye razilasmisdilar 1986 ci ilin iyunundan 1987 ci ilni martinadek CXR ve Portuqaliya hokumet numayendelerinin danisiqlarininin dord raundu kecirilmis ve esas meseleler razilasdirilmisdir 13 aprel 1987 ci ilde Pekinde Cin Xalq Respublikasi hokumetinin ve Portuqaliya Respublikasi hokumetinin Aomen problemi uzre birge beyanati nin resmi imzalanmasi kecirilmisdir Birge beyanatda deyilir 20 dekabr 1999 cu ilde CXR hokumeti Aomen uzerinde suverenliyinin berpasini heyata kecirir bu vaxta qeder Aomen Xususi Inzibati Rayonu tesis edilir Cin xalqinini arzusu yerine yetdi Bu gun Aomen boyuk Cin islahatcisi Den Syaopinin esasini qoydugu bir dovlet iki qurulus prinsipi uzerinde CXR daxilinde yasayir ve ciceklenir Fiziki cografi xarakteristikaOrta illik temperaturu 22 23 C Inzibati erazi bolgusuMakao demek olar ki butovlukle seherlesmisdir ve teserrufata ayrilan erazi umumi sahenin yalniz 10 ni tutur Makaonun inzibati bolgusu ise asagidaki kimidir Makao Belediyyesi Makao rayonlari Nossa Senyora de Fatima Nossa Senhora de Fatima Sent Antoni Santo Antonio San Lazar Sao Lazaro San Lorens Sao Lourenco Se Se Nossa Senyora do Karm Nossa Senhora do Carmo Taypa adasi Kotay Cotai San Fransisk Xavyer Sao Francisco Xavier Koloan adasi Bu rayonlar icerisinde sahesi en cox olan 7 6 km ile San Fransisk Xavyer rayonudur Bu rayonlar icerisinde ehalisi en cox olan ise 201 min nefer ile Nossa Senyora de Fatima rayonudur Qeyq edek ki Makaonun Kotay rayonu Taypa ve Koloan adalari arasinda sonradan torpaq tokulerek yaradilmis suni erazide salinmisdir Suni sekilde yaradilmis Kotay rayonunun sahesi 5 8 km dir Ehalisi ise hele ki yoxdur IqtisadiyyatIqtisadiyyatin baslica seqmenti olan senayede esas saheler arasinda toxuculuq senayesi oyuncaq istehsali elektron cihazlar istehsali suni cicek senayesi ve s gosterile biler Turizm ve Qumarxanalar hemserheddi Honkonqda qumar qadagandir ehemiyyetli elave gelir menbeleridir Olke seheri ilde 5 milyondan cox turist ziyaret edir Qida baximindan Makao boyuk olcude Cin ve Honkonqdan edilen idxalatdan asilidir ancaq ixracatin yuksekliyi sayesinde xarici ticaretin balans hesabati musbetdir Infrastrukturu inkisaf etdirmek ucun bir cox layihe heyata kecirilir Istinadlar Dicionario Portugues Chines 葡漢詞典 Pu Han Cidian Portuguese Chinese dictionary by Michele Ruggieri Matteo Ricci edited by John W Witek Published 2001 Biblioteca Nacional ISBN 972 565 298 3 Partial preview 2011 05 14 at the Wayback Machine available on Google Books Pages 153 154 Makao ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin