Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vilyam Yuart Qladston (ing. William Ewart Gladstone; 29 dekabr 1809[…], Liverpul – 19 may 1898[…]) — ingilis dövlət və siyasi xadimi, 1868-1874-cü illərdə Böyük Britaniyanın 41-ci, o cümlədən 43-cü (1880-1885), 45-ci (1886, fevral-iyul) və 47-ci (1882-1894) Baş naziri.
| Vilyam Qladston | |
|---|---|
| ing. William Ewart Gladstone | |
 | |
| 3 dekabr 1868 – 17 fevral 1874 | |
| Monarx | I Viktoriya |
| Əvvəlki | Benjamin Dizraeli |
| Sonrakı | Benjamin Dizraeli |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 29 dekabr 1809[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 19 may 1898[…](88 yaşında) |
| Dəfn yeri | |
| Partiya | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi, diplomat, statistik, yazıçı |
| Dini | Anqlikan kilsəsi |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | siyasət |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Baş nazirliyi
Birinci baş nazirliyi (1868-1874)
1868-ci il seçkilərində Qladstonun liberallar partiyasının qalib gəlməsinin səbəblərindən biri onların geniş islahat proqramı idi. O, birinci dəfə baş nazirliyi zaman aşağıdakı islahatların əksəriyyətini həyata keçirə bildi.
1870-ci ildə dövlət xidmətinin islahatı keçirildi. Dövlət qulluğuna keçmək üçün mütləq imtahan vermək lazım idi. Həmin imtahanın verilməsi heç də asan deyildi. Çünki imtahanı verə bilmək üçün qədim dilləri bilmək lazım idi. Qədim dillər isə gimnaziyalarda keçirilirdi. Burdan isə belə nəticə çıxırdı ki, imtahanda gimnaziya bitirmiş şəxslər iştirak edə bilərdilər.
1871-ci ildə hərbi nazirin adı ilə Korduell islahatı adlanan ordu islahatı keçirildi. İslahatın mahiyyəti belə idi ki, həmin dövrdə ingilislərdə zabit rütbəsi patent xarakteri daşıyırdı və zabit rütbəsi patentini almış şəxs bunu irsən oğluna da ötürə bilərdi. Bu patent həm də əsl gəlir mənbəyi idi. Bu vəziyyət isə İngiltərə ordusunun komandanlığını pis vəziyyətə salır və komandanlıqda zabit şərəfini təmin etmirdi. Yeni layihə də belə halların aradan qaldırılması məqsədi ilə irəli sürülmüşdü. Layihə parlamentdə ciddi müzakirə olundu, çünki nəinki mühafizəkarlar hətta liberalların da bir hissəsi hesab edirdilər ki, bu yetəri qədər ciddi bir məsələdir və parlament bu layihəyə rədd cavabı verə bilməz. Qladston bu vəziyyətdə çox orjinal bir təklif irəli sürdü: onun təklifinə əsasən, bu qaydanı vaxtilə kral hakimiyyəti tətbiq etmişdisə o zaman kralın özü də ləğv etməli idi.
1871-ci ildə tred-yunionlarının leqallaşdırılması haqqında qanun qəbul edildi. 1871-ci il qanununa əsasən tred-yunionlar hüquqi şəxs hüququ aldılar.
1871-ci ildə fəhlələrlə bağlı qanun qəbul edilərkən ona bir əlavə də qəbul edildi ki, bu əlavəyə görə, fəhlələrin piket keçirməsi qadağan edildi. Lakin, piketin qadağan edilməsi fəhlələr tərəfindən etirazla qarşılandı və məhz piketin ləğv edilməsi liberalların 1874-cü il seçkilərində məğlub olmasının səbəblərindən biri oldu. Çünki belə olan halda tred-unionlar səslərini liberallara yox, mühazfizəkarlara verəcəkləri barədə bəyanatla çıxış etdilər.
1872-ci ildə inzibati idarəetmə islahatı keçirildi. Yerli idarə orqanlarına, yerli şəhər bələdiyyələrinə rəhbərlik etmək üçün xüsusi bir nazirlik yaradıldı. İnzibati idarəetmə nazirliyi idarəetmədə mərkəzləşdirmə prinsipi həyata keçirirdi.
1872-ci ildə gizli səsvermə haqqında islahat keçirildi və bununla gizli səs vermə qaydası tətiq edilmiş oldu. 1872-ci ilə qədər İngiltərədə azad səsvermə qaydası pozulduğu üçün bu islahatın keçirilməsinə ehtiyac vardı. Amma bu islahata etirazını bildirənlər sırasında mühafizəkarlarla yanaşı liberallar da vardı. Çünki gizli səsvermə qaydasının tətbiq olunması partiyalara seçkilərdə istənilən nəticənin əldə olunmasına mane olurdu.
1872-ci ildə təhsil və maarif sahəsində Forster qanunu qəbul edildi. İbtidai təhsil şəbəkəsi genişləndirildi. Yerlərdə məktəb komitələri yaradıldı. Məktəblər bir neçə şəbəkədən ibarət idi: dövlət məktəbləri, xüsusi məktəblər və kilsə məktəbləri. Valideynlər öz övladlarının istənilən məktəblərdə təhsil almasına qərar verə bilərdilər. Eyni zamanda qanuna edilmiş bir əlavəyə əsasən valideynlərin icazəsi və razılığı olduğu halda dövlət məktəblərində dərsdən sonra şagirdlərə Bibliya keçirilə bilərdi.
1873-cü ildə Ali məhkəmənin islahatı ilə bağlı müzakirələr keçirildi. İngiltərədə Ali məhkəmə Lordlar Palatası idi və bu islahata əsasən Lordlar palatasının bu hüququ ləğv edildi. Bunun üçün ayrıca Ali məhkəmə instansiyası yaradılmalı idi. Lakin bu islahat Lordlar palatasının qəti etirazı səbəbi ilə həyata keçirilmədi. Bu da Qladstonun növbəti seçkilərdə uğursuzluğunun səbəblərindən biri oldu.
İkinci və üçüncü baş nazirliyi (1880-1885, 1886)
1880-ci il növbəti parlament seçkilərində Qladstonun başçılıq etdiyi liberallar partiyası yenidən qalib gəldi. Bu dəfə onların qalib gəlməsinin əsas səbəbi mühafizəkarların ən həssas nöqtələrindən vurulması idi. Birinci Bur müharibəsində məğlubiyyət, Əfqanıstanla bağlı siyasətindəki uğurzusluqlar Dizraelinin bir növ siyasi məğlubiyyətinə gətirib çıxardı. Liberalla görə İngiltərənin xarici siyasətində daha möhkəm addımların atılması üçün ilk növbədə daxili siyasətdə möhkəm tədbirlər həyata keçirilməlidir.
1884-cü ildə İngiltərədə sayca 3-cü parlament islahatı keçirildi. İslahata əsasən 105 kiçik şəhərin təmsilçilik hüququ ləğv edildi. Eyni zamanda əhalisi az olan seçki dairələri ləğv olundu və onlar birləşdirildi. Nəticədə İngiltərə ərazisi hər birində 50 min əhali olan seçki dairələrinə bölündü.
1886-cı ildə Qladstonu ən çox düşündürən məsələ İrlandiya problemi idi. Çünki bu dövrdə İrlandiyada aqrar hərakat genişlənməkdə idi ki, bu da İngiltərəni narahat etməyə bilməzdi. Digər bir tərəfdən parlamentdə mühafizəkarlarla liberallar elə səs sayına malik idilər ki, bəzən onların yeni hökumət təşkil edib etməmələri irland deputatlarından asılı olurdu. İrland deputatlarına parlamentdə 103 yer məxsus idi. Onların hansı partiyanı dəstəkləməsindən asılı olaraq yeni hökumət də həmin partiya tərəfindən təşkil olunurdu. 1886-cı ildə Qladston bununla bağlı yeni bir qanun layihəsi hazırladı. Mahiyyətə görə İrlandiyaya muxtariyyat hüququ verilir, buna uyğun olaraq İrlandiyada iki palatalı parlament yaradılırdı. İrlandlar özlərinin daxili problemlərinin həllində azad idilər. Lakin bəzi sahələrdə məsələn, gömrüyün təyin edilməsi, pul dövriyyəsi istisnalar mövcud idi. Bu qanun layihəsi parlamentdə ciddi narazılıqla qarşılandı. Libaralların 95 üzvünün daxil olduğu qruplaşmanın lideri olan Cozef Çemberlen belə hesab edirdi ki, bu layihənin qanun şəklində qəbul edilməsi Britaniya imperiyasının dağılmasının başlanğıcı olacaqdır. Son nəticədə layihə qəbul edilmədi. Bundan sonra Qladston istefaya getməli oldu. 1886-cı ildə mühafizəkarlar Robert Solsberinin başçılığı altında hakimiyyətə gəldilər. Lord Solsberi belə hesab edirdi ki, İrlandiyada sərt siyasət yürüdülməlidir.
Dördüncü baş nazirliyi (1892-1894)
1892-ci il növbəti parlament seçkiləri ərəfəsində liberallar və mühafizəkarlar seçiciləri öz tərəflərinə çəkmək üçün islahatlar vəd etməyə başladılar. Nyukaslda etdiyi çıxışı zamanı Qladston məhkəmə və təhsil sahəsində islahatlar keçiriləcəyini vəd verdi. Nəhayət 1892-ci il parlament seçkilərində Qladston başda olmaqla liberallar yenidən hakimiyyətə gəldilər. Lakin əslində onların yenidən qələbə çalması irlandlara bir sıra vədlər vermələri sayəsində baş vermişdi. Yeni hökumət qurulandan sonra vəd verildiyi kimi, Homrul layihəsi parlamentdə müzakirəyə çıxarıldı. 83 günlük müzakirələrdən sonra layihə parlamentin icmalar palatası tərəfindən qəbul edildi. Lakin yuxarı palatanın bir həftə davam edən müzakirələrindən sonra, son nəticədə 41 səs leyhinə, 417 səs əleyhinə olmaqla layihənin qəbul edilməsi baş tutmadı.
Qanun layihəsi ləğv edildikdən sonra Qladston əsas etibarı ilə İngiltərənin imperiya planlarının həyata keçirilməsinə diqqət ayırmağa başlayır. 1893-1894-cü illərdə İngiltərə hökuməti və parlamentində İngiltərənin hərbi qüdrətinin artırılması ilə bağlı məsələlər müzakirə olunur: bunun üçün vəsait ayrılması lazım idi. 1894-cü ildə donanmaya əlavə olaraq 4 milyon funt sterlinq ayrılması haqqında müzakirələr gedərkən Qladston hökumətin üzvlərinin əksəriyyəti bu qanun layihəsinin qəbul olunmasına səs verdikləri halda Qladston layihənin əleyhinə çıxdı. Eyni zamanda 1895-ci ildə yerli qəsəbə idarəçiliyi ilə bağlı qanun layihəsi müzakirəyə çıxarılarkən layihə həm libarallar, həm də mühafizəkarlar tərəfindən rədd edildi. Belə olan halda Qladston 1895-ci ildə növbəti parlament seçkilərini gözləmədən istefaya getdi.
1895-ci ildən etibarən İngiltərədə siyasi elita başına gənclər gəldilər. 1896-cı il növbəti parlament seçkilərində liberallar məğlub oldular və mühafizəkarların rəhbərliyi altında yeni hökumət quruldu, mühafizəkarların hökuməti 1896-1905-ci illər ərzində fəaliyyət göstərdi. Hökumətin başçısı 1902-ci ilədək Robert Solsberi, 1902-1905-ci illərdə isə Artur Balfur olmuşdur.
Ədəbiyyat
- Georg Barnett Smith, «The Life of the Right Hon. W. E. Gladstone»;
- G. W. E. Russell, «W. E. Gladstone» (London, 1891);
- James J. Ellis, «W. E. Gladstone» (London, 1892);
- Justin H. McCarthy, «England under Gladstone 1880—1885» (London, 1885);
- P. W. Clayden, «England under the Coalition, 1885—1892» (London, 1892).
İstinadlar
- Водовозов В. В., Дерюжинский В. Ф. Гладстон, Вильям Эварт (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1893. Т. VIIIа. С. 793–797.
- Bibliothèque nationale de France Gladstone, William Ewart // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Oxford Dictionary of National Biography (ing.). / C. Matthew Oxford: OUP, 2004.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vilyam Yuart Qladston ing William Ewart Gladstone 29 dekabr 1809 Liverpul 19 may 1898 ingilis dovlet ve siyasi xadimi 1868 1874 cu illerde Boyuk Britaniyanin 41 ci o cumleden 43 cu 1880 1885 45 ci 1886 fevral iyul ve 47 ci 1882 1894 Bas naziri Vilyam Qladstoning William Ewart GladstoneBoyuk Britaniyanin 41 ci Bas naziri3 dekabr 1868 17 fevral 1874MonarxI ViktoriyaEvvelkiBenjamin DizraeliSonrakiBenjamin DizraeliSexsi melumatlarDogum tarixi 29 dekabr 1809 1809 12 29 Dogum yeri Liverpul Birlesmis KralliqVefat tarixi 19 may 1898 1898 05 19 88 yasinda Defn yeri Vestminster abbatligiPartiyaTehsili Iton kolleci 1821 1827 Fealiyyeti siyasetci diplomat statistik yaziciDini Anqlikan kilsesiElmi fealiyyetiElm sahesi siyaset source source Vikianbarda elaqeli mediafayllarBas nazirliyiBirinci bas nazirliyi 1868 1874 Qladston 1861 ci ilde 1868 ci il seckilerinde Qladstonun liberallar partiyasinin qalib gelmesinin sebeblerinden biri onlarin genis islahat proqrami idi O birinci defe bas nazirliyi zaman asagidaki islahatlarin ekseriyyetini heyata kecire bildi 1870 ci ilde dovlet xidmetinin islahati kecirildi Dovlet qulluguna kecmek ucun mutleq imtahan vermek lazim idi Hemin imtahanin verilmesi hec de asan deyildi Cunki imtahani vere bilmek ucun qedim dilleri bilmek lazim idi Qedim diller ise gimnaziyalarda kecirilirdi Burdan ise bele netice cixirdi ki imtahanda gimnaziya bitirmis sexsler istirak ede bilerdiler 1871 ci ilde herbi nazirin adi ile Korduell islahati adlanan ordu islahati kecirildi Islahatin mahiyyeti bele idi ki hemin dovrde ingilislerde zabit rutbesi patent xarakteri dasiyirdi ve zabit rutbesi patentini almis sexs bunu irsen ogluna da oture bilerdi Bu patent hem de esl gelir menbeyi idi Bu veziyyet ise Ingiltere ordusunun komandanligini pis veziyyete salir ve komandanliqda zabit serefini temin etmirdi Yeni layihe de bele hallarin aradan qaldirilmasi meqsedi ile ireli surulmusdu Layihe parlamentde ciddi muzakire olundu cunki neinki muhafizekarlar hetta liberallarin da bir hissesi hesab edirdiler ki bu yeteri qeder ciddi bir meseledir ve parlament bu layiheye redd cavabi vere bilmez Qladston bu veziyyetde cox orjinal bir teklif ireli surdu onun teklifine esasen bu qaydani vaxtile kral hakimiyyeti tetbiq etmisdise o zaman kralin ozu de legv etmeli idi 1871 ci ilde tred yunionlarinin leqallasdirilmasi haqqinda qanun qebul edildi 1871 ci il qanununa esasen tred yunionlar huquqi sexs huququ aldilar 1871 ci ilde fehlelerle bagli qanun qebul edilerken ona bir elave de qebul edildi ki bu elaveye gore fehlelerin piket kecirmesi qadagan edildi Lakin piketin qadagan edilmesi fehleler terefinden etirazla qarsilandi ve mehz piketin legv edilmesi liberallarin 1874 cu il seckilerinde meglub olmasinin sebeblerinden biri oldu Cunki bele olan halda tred unionlar seslerini liberallara yox muhazfizekarlara verecekleri barede beyanatla cixis etdiler 1872 ci ilde inzibati idareetme islahati kecirildi Yerli idare orqanlarina yerli seher belediyyelerine rehberlik etmek ucun xususi bir nazirlik yaradildi Inzibati idareetme nazirliyi idareetmede merkezlesdirme prinsipi heyata kecirirdi 1872 ci ilde gizli sesverme haqqinda islahat kecirildi ve bununla gizli ses verme qaydasi tetiq edilmis oldu 1872 ci ile qeder Ingilterede azad sesverme qaydasi pozuldugu ucun bu islahatin kecirilmesine ehtiyac vardi Amma bu islahata etirazini bildirenler sirasinda muhafizekarlarla yanasi liberallar da vardi Cunki gizli sesverme qaydasinin tetbiq olunmasi partiyalara seckilerde istenilen neticenin elde olunmasina mane olurdu 1872 ci ilde tehsil ve maarif sahesinde Forster qanunu qebul edildi Ibtidai tehsil sebekesi genislendirildi Yerlerde mekteb komiteleri yaradildi Mektebler bir nece sebekeden ibaret idi dovlet mektebleri xususi mektebler ve kilse mektebleri Valideynler oz ovladlarinin istenilen mekteblerde tehsil almasina qerar vere bilerdiler Eyni zamanda qanuna edilmis bir elaveye esasen valideynlerin icazesi ve raziligi oldugu halda dovlet mekteblerinde dersden sonra sagirdlere Bibliya kecirile bilerdi 1873 cu ilde Ali mehkemenin islahati ile bagli muzakireler kecirildi Ingilterede Ali mehkeme Lordlar Palatasi idi ve bu islahata esasen Lordlar palatasinin bu huququ legv edildi Bunun ucun ayrica Ali mehkeme instansiyasi yaradilmali idi Lakin bu islahat Lordlar palatasinin qeti etirazi sebebi ile heyata kecirilmedi Bu da Qladstonun novbeti seckilerde ugursuzlugunun sebeblerinden biri oldu Ikinci ve ucuncu bas nazirliyi 1880 1885 1886 1880 ci il novbeti parlament seckilerinde Qladstonun basciliq etdiyi liberallar partiyasi yeniden qalib geldi Bu defe onlarin qalib gelmesinin esas sebebi muhafizekarlarin en hessas noqtelerinden vurulmasi idi Birinci Bur muharibesinde meglubiyyet Efqanistanla bagli siyasetindeki ugurzusluqlar Dizraelinin bir nov siyasi meglubiyyetine getirib cixardi Liberalla gore Ingilterenin xarici siyasetinde daha mohkem addimlarin atilmasi ucun ilk novbede daxili siyasetde mohkem tedbirler heyata kecirilmelidir 1884 cu ilde Ingilterede sayca 3 cu parlament islahati kecirildi Islahata esasen 105 kicik seherin temsilcilik huququ legv edildi Eyni zamanda ehalisi az olan secki daireleri legv olundu ve onlar birlesdirildi Neticede Ingiltere erazisi her birinde 50 min ehali olan secki dairelerine bolundu 1886 ci ilde Qladstonu en cox dusunduren mesele Irlandiya problemi idi Cunki bu dovrde Irlandiyada aqrar herakat genislenmekde idi ki bu da Ingiltereni narahat etmeye bilmezdi Diger bir terefden parlamentde muhafizekarlarla liberallar ele ses sayina malik idiler ki bezen onlarin yeni hokumet teskil edib etmemeleri irland deputatlarindan asili olurdu Irland deputatlarina parlamentde 103 yer mexsus idi Onlarin hansi partiyani desteklemesinden asili olaraq yeni hokumet de hemin partiya terefinden teskil olunurdu 1886 ci ilde Qladston bununla bagli yeni bir qanun layihesi hazirladi Mahiyyete gore Irlandiyaya muxtariyyat huququ verilir buna uygun olaraq Irlandiyada iki palatali parlament yaradilirdi Irlandlar ozlerinin daxili problemlerinin hellinde azad idiler Lakin bezi sahelerde meselen gomruyun teyin edilmesi pul dovriyyesi istisnalar movcud idi Bu qanun layihesi parlamentde ciddi naraziliqla qarsilandi Libarallarin 95 uzvunun daxil oldugu qruplasmanin lideri olan Cozef Cemberlen bele hesab edirdi ki bu layihenin qanun seklinde qebul edilmesi Britaniya imperiyasinin dagilmasinin baslangici olacaqdir Son neticede layihe qebul edilmedi Bundan sonra Qladston istefaya getmeli oldu 1886 ci ilde muhafizekarlar Robert Solsberinin basciligi altinda hakimiyyete geldiler Lord Solsberi bele hesab edirdi ki Irlandiyada sert siyaset yurudulmelidir Dorduncu bas nazirliyi 1892 1894 Qladston tetilde 1892 ci il novbeti parlament seckileri erefesinde liberallar ve muhafizekarlar secicileri oz tereflerine cekmek ucun islahatlar ved etmeye basladilar Nyukaslda etdiyi cixisi zamani Qladston mehkeme ve tehsil sahesinde islahatlar kecirileceyini ved verdi Nehayet 1892 ci il parlament seckilerinde Qladston basda olmaqla liberallar yeniden hakimiyyete geldiler Lakin eslinde onlarin yeniden qelebe calmasi irlandlara bir sira vedler vermeleri sayesinde bas vermisdi Yeni hokumet qurulandan sonra ved verildiyi kimi Homrul layihesi parlamentde muzakireye cixarildi 83 gunluk muzakirelerden sonra layihe parlamentin icmalar palatasi terefinden qebul edildi Lakin yuxari palatanin bir hefte davam eden muzakirelerinden sonra son neticede 41 ses leyhine 417 ses eleyhine olmaqla layihenin qebul edilmesi bas tutmadi Qanun layihesi legv edildikden sonra Qladston esas etibari ile Ingilterenin imperiya planlarinin heyata kecirilmesine diqqet ayirmaga baslayir 1893 1894 cu illerde Ingiltere hokumeti ve parlamentinde Ingilterenin herbi qudretinin artirilmasi ile bagli meseleler muzakire olunur bunun ucun vesait ayrilmasi lazim idi 1894 cu ilde donanmaya elave olaraq 4 milyon funt sterlinq ayrilmasi haqqinda muzakireler gederken Qladston hokumetin uzvlerinin ekseriyyeti bu qanun layihesinin qebul olunmasina ses verdikleri halda Qladston layihenin eleyhine cixdi Eyni zamanda 1895 ci ilde yerli qesebe idareciliyi ile bagli qanun layihesi muzakireye cixarilarken layihe hem libarallar hem de muhafizekarlar terefinden redd edildi Bele olan halda Qladston 1895 ci ilde novbeti parlament seckilerini gozlemeden istefaya getdi 1895 ci ilden etibaren Ingilterede siyasi elita basina gencler geldiler 1896 ci il novbeti parlament seckilerinde liberallar meglub oldular ve muhafizekarlarin rehberliyi altinda yeni hokumet quruldu muhafizekarlarin hokumeti 1896 1905 ci iller erzinde fealiyyet gosterdi Hokumetin bascisi 1902 ci iledek Robert Solsberi 1902 1905 ci illerde ise Artur Balfur olmusdur EdebiyyatGeorg Barnett Smith The Life of the Right Hon W E Gladstone G W E Russell W E Gladstone London 1891 James J Ellis W E Gladstone London 1892 Justin H McCarthy England under Gladstone 1880 1885 London 1885 P W Clayden England under the Coalition 1885 1892 London 1892 IstinadlarVodovozov V V Deryuzhinskij V F Gladston Vilyam Evart rus Enciklopedicheskij slovarSPb Brokgauz Efron 1893 T VIIIa S 793 797 Bibliotheque nationale de France Gladstone William Ewart BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Oxford Dictionary of National Biography ing C Matthew Oxford OUP 2004