Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Səth axımı- özünün iki genetik mənşəyinin, qar və yağış sularının torpaq örtüyünə hopa bilməyən və onun səthi ilə axan hissəsinin cəmindən ibarətdir. Bu sular dağlıq ərazilərdə daşqınlar yaradaraq xalq təsərrüfatına böyük ziyan vurur. Ərazinin yüksəkliyindən asılı olaraq səth axımının kəmiyyəti dəyişir.
Azərbaycanda səth axımı
Respublikamızda əsas ziyanvurucu daşqınlar Böyük Qafqazın cənub və Zəngəzur dağ silsiləsinin cənub-qərb yamaclarında müşahidə olunur. Ümumi axımda olduğu kimi səth axımının paylanmasında da şaquli zonallıq mövcuddur. Səth axımının sutoplayıcıların orta yüksəkliyindən asılılı 13 əyri ilə xaraketrizə olunur ki, onlardan 6-sı Kiçik Qafqaz, 4-ü Böyük Qafqaz və 3-ü Lənkəran təbii vilayəti çaylarına aiddir. Bir qayda olaraq, səth axımının kəmiyyəti ərazinin yüksəkliyindən asılı olaraq artır. Ən böyük səth axımı Böyük Qafqazın cənub yamacının qərb hissəsində müşahidə edilir ki, bu da 850 mm təşkil edir. azaldıqca səth axımı hər 1000 mdə 240 mm, hər 500 m-də isə 50 mm-ə çatır.
Büyök Qafqazın şimal-şərq yamacında səth axımının ən böyük kəmiyyəti 370 mm-dir ki, bu da 2000–3000 m yüksəkliyə aiddir. Böyük Qafqazın cənub yamacına nisbtətən bu kiçik rəqəmdir və ümumiyyətlə illik axımın azlığı ilə əlaqədardır. Kişik Qafqazda sutoplayıcıların yüksəklik vəziyyətindən asılı olaraq səth axımının 400 mm-dən artıq kəmiyyət 2600–3000 m-ə, Kürün sağ qollarından isə 300 mm-dən artıq olan kəmiyyəti 2000–3000 m yüksəkliyə təsadüf edir.
Lənkəran vilayətinin səth axımının yüksəkliyə görə dəyişməsində əks qanunauyğunluq müşahidə edilir. Belə ki, Talış silsiləsi çaylarında yüksəklik artdıqca (500–700 m-dən yuxarı) səth axımı azalır, Peştəsər və Burovar silsilələrində isə artır. Ən çox səth axımına malik sahə ərazinin mərkəz və cənub hissələridir ki, burada axım 575 mm-ə çatır, ən az axım isə (70 mm) ərazinin şimal rayonlarında müşahidə edilir.
Həmçinin bax
Xarici keçid
Səth suları
İstinadlar
- Qərib Məmmədov, Mahmud Xəlilov. Ensiklopedik ekoloji lüğət. Bakı-Elm-2008.
- Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası akad. H. Ə. Əliyev adına Coğrafiya İnstitutu. Azərbaycan Respublikasının coğrafiyası. I cild Fiziki coğrafiya. Bakı-2014. 530 səh.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Seth aximi ozunun iki genetik menseyinin qar ve yagis sularinin torpaq ortuyune hopa bilmeyen ve onun sethi ile axan hissesinin ceminden ibaretdir Bu sular dagliq erazilerde dasqinlar yaradaraq xalq teserrufatina boyuk ziyan vurur Erazinin yuksekliyinden asili olaraq seth aximinin kemiyyeti deyisir Azerbaycanda seth aximiRespublikamizda esas ziyanvurucu dasqinlar Boyuk Qafqazin cenub ve Zengezur dag silsilesinin cenub qerb yamaclarinda musahide olunur Umumi aximda oldugu kimi seth aximinin paylanmasinda da saquli zonalliq movcuddur Seth aximinin sutoplayicilarin orta yuksekliyinden asilili 13 eyri ile xaraketrize olunur ki onlardan 6 si Kicik Qafqaz 4 u Boyuk Qafqaz ve 3 u Lenkeran tebii vilayeti caylarina aiddir Bir qayda olaraq seth aximinin kemiyyeti erazinin yuksekliyinden asili olaraq artir En boyuk seth aximi Boyuk Qafqazin cenub yamacinin qerb hissesinde musahide edilir ki bu da 850 mm teskil edir azaldiqca seth aximi her 1000 mde 240 mm her 500 m de ise 50 mm e catir Buyok Qafqazin simal serq yamacinda seth aximinin en boyuk kemiyyeti 370 mm dir ki bu da 2000 3000 m yuksekliye aiddir Boyuk Qafqazin cenub yamacina nisbteten bu kicik reqemdir ve umumiyyetle illik aximin azligi ile elaqedardir Kisik Qafqazda sutoplayicilarin yukseklik veziyyetinden asili olaraq seth aximinin 400 mm den artiq kemiyyet 2600 3000 m e Kurun sag qollarindan ise 300 mm den artiq olan kemiyyeti 2000 3000 m yuksekliye tesaduf edir Lenkeran vilayetinin seth aximinin yuksekliye gore deyismesinde eks qanunauygunluq musahide edilir Bele ki Talis silsilesi caylarinda yukseklik artdiqca 500 700 m den yuxari seth aximi azalir Pesteser ve Burovar silsilelerinde ise artir En cox seth aximina malik sahe erazinin merkez ve cenub hisseleridir ki burada axim 575 mm e catir en az axim ise 70 mm erazinin simal rayonlarinda musahide edilir Hemcinin baxCay aximi Axim Cay cografiya Xarici kecidSeth sulariIstinadlarQerib Memmedov Mahmud Xelilov Ensiklopedik ekoloji luget Baki Elm 2008 Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi akad H E Eliyev adina Cografiya Institutu Azerbaycan Respublikasinin cografiyasi I cild Fiziki cografiya Baki 2014 530 seh