Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ağ Amerika kəpənəyi (lat. Hyphantria cunea) — buğumayaqlılar tipinin pulcuqqanadlılar dəstəsinin ayıcalar fəsiləsinə aid olan növ.
| Ağ Amerika kəpənəyi | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: Klad: Yarımtip: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: Budaq: İnfrasinif: Ranqsız: Dəstəüstü: Ranqsız: Dəstə: Yarımdəstə: ???: Ağ Amerika kəpənəyi | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
Xarici quruluşu
Zərərvericinin kəpənəyi ağ rəngdədir. Qanadları açıq halda 40-50 mm-dir. Bığcıqları qaradır. Sanki ağ hissəciklərlə tozlanmışdır. Dişi fərdlər erkəklərdən böyük olur. Erkək fərdlərdə bığcıqlar lələkşəkilli, dişilərdə isə sapşəkillidir. Erkək fərdlərin ön ayaqlarının bud və burma hissələri tünd sarıdır. Erkək fərdlərin qanadları üzərində tünd-qəhvəyi rəngdə nöqtələr vardır. Baş hissəsi uzun tükcüklərlə örtülmüşdür. Bığcıqları qaradır. Qarıncığın çox hissəsi ağdır. Ayaqları açıq-sarıdır. Yumurtası qızılı-sarımtıl olmaqla, kiçik və hamardır, 05-07 mm-dir. Tırtılları, I-II yaşlarda açıq-sarımtıldır, bel hissəsində iki cərgədə qara və ağ tükcüklər vardır. Axırıncı yaş tırtılın uzunluğu 30-35 mm-dir. İpək baramacığın içərisində, pup mərhələsində ağacların qabığı altında, gövdə yarıqlarında, yerə tökülmüş yarpaqlar altında və bəzən də torpağın 2,5-3 sm dərinliyində qışlayır. Pupun uzunluğu 12-15 mm olur. Tünd-qəhvəyi rəngdədir.
Həyat tərzi
Evribiont növdür. Bu ayıca kəpənəyi 120 növ bitkiyə zərər verir. Abşeronda aparılan tədqiqat zamanı onun 30 növ bitki ilə qidalanması müəyyən olunmuşdur. Tut ağacının müxtəlif növlərinə, alça, alma, gavalı, ərik, armud, şaftalı, göyəm, itburnu, yasəmən, göyrüş, qovaq, qarağat və s. növlərə zərər verir. Kəpənəyi may ayının əvvəllərində, iyul aylarında uçur, 2 nəsil verir. Birinci nəsil kəpənəklərin kütləvi uçuşu isə iyun ayının ikinci yarısına təsadüf edir. Uçuş 15-25 gün davam edir. Kəpənəklər 10-14 gün yaşayır. Onlar axşama yaxın uçurlar, gündüzlər yarpaqların alt və üst tərəflərinə topa halında yumurta qoyurlar və yumurtaların üzərini şəffaf tükcüklərlə örtürlər. İyul ayının ikinci yarısında ikinci nəslin kəpənəkləri görünməyə başlayır. Ağ amerika kəpənəyinin axırıncı yaşlı tırtıllarını ən çox taxin milçəkləri, puplarını isə xalsid və ixnevmanid parazitləri yoluxdurur. Bəzən bu mərhələlərdə parazit tərəfindən ziyanvericinin məhvi 95%-ə çatır. Ağ amerika kəpənəyinin Avropa arealındakı entomofaq kompleksi əsasən onunla eyni ərazidə yaşayan fitofaq növlərin yırtıcı və parazitləri hesabına baş verir. Azərbaycanda ağ amerika kəpənəyinin parazit kompleksi (parazitoidləri) Hymenoptera və Diptera dəstələrindən olan 9 növ birincili parazitlərlə təmsil olunmuşdur [4,5,6,7,8,9, 10,11].
Yayılması
Rusiya, Ukrayna, Moldova, Qafqaz, Azərbaycan (Quba-Xaçmaz və Abşeron bölgələri), ABŞ, Meksika, Kanada, Avropa ölkələrində yayılmışdır.
Ədəbiyyat
- 1. Чураев И.А. Сельхозгиз. Москва: 1962, 102 с.
- 2.S.Ə.Hacıyeva. Azərbaycanın ayıca (Lepidoptera, Arctiidae) kəpənəkləri (dissertasiya). Bakı: 2005.
- 3.E.F.Səfərova. Abşeronda bəzək bitkilərinə zərərverən cücülər, onların biotənzimlənməsində entomofaqların rolu (dissertasiya). Bakı: 2013.
- 4. Nuriyeva İ.A. Azərbaycanda amerika ağ kəpənəyinin parazitoidləri Psychophagus omnivorus (Pteromalidae ) və Brachimeria intermedia (Chalsididae)-nin bəzi bioekoloji xüsusiyyətləri. Azərb.Aqrar elmi.1996.№ 5-6. s.60-63.
- 5. Nuriyeva İ.A. Azərbaycanda amerika ağ kəpənəyinin parazitoidləri Exorista larvarum və Compsilua concinnata Meigen-nin bəzi bioekoloji xüsusiyyətləri.Heyvanlar aləminin öyrənilməsi və qounması” elmi konf.Mat.Bakı.1997.s.95-97.
- 6. Nuriyeva İ.A. Amerika ağ kəpənəyinin parazitoidi kimi Pimpla tuionella-nın ekosistemlərdə bioloji mübaizədə rolu.Ətaf mühit və ekol. Elmi metod.konf. Bakı. “Ozan”.1997.s.154.
- 7. Nuriyeva İ.A. Ağ amerika kəpənəyinin ( Hyphantria cunea Dury) say dinamikasında yerli parazitoidlərin rolu. AMEA Xəbərləri 2001, № 4-6.
- 8. Nuriyeva İ.A. Azərbaycanda amerika ağ kəpənəyinin populyasiyasının fizioloji vəziyyəti. Kimya-biologiya elmləri və təhsilin aktual poblemləri. Resp. Elmi konf.ADPU-80.Bakı-2001.s.147-149.
- 9. Nuriyeva İ.A. Ağ amerika kəpənəyi və onu yoluxduran parazitləin inkişafının sinxonluq vəziyyəti.“XX əsrin sonunda heyvanlar aləminin öyənilməsi və qorunması” akad.M.Ə.Musayevin 80 il.Konf.material.Bakı 2001.s.184-186
- 10 . Nuriyeva İ.A.Bioecologikal abilities of parasitoids parasitising Hyphantria cunea Drury(Lepidoptera, Arctiidae) in Azerbaijan.Türkiye 5. Biyolojik Mücadele Kongresi, 4-7 Eylül 2002. Erzurum-Türkiye.
- 11.Nuriyeva İ.A. Ziyanverici kəpənəklərin bir sıra parazitoidlərinin trofik əlaqələri. Azəb.Zooloqlar Cəmiyyəti.1qurultay mateial.Bakı-2003.s.244-249
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Hyphantria cunea (Drury)
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- E.F.Səfərova. Abşeronda bəzək bitkilərinə zərərverən cücülər, onların biotənzimlənməsində entomofaqların rolu (dissertasiya). Bakı: 2013.
- S.Ə.Hacıyeva. Azərbaycanın ayıca (Lepidoptera, Arctiidae) kəpənəkləri (dissertasiya). Bakı: 2005.
- S.Ə.Hacıyeva. Azərbaycanın ayıca (Lepidoptera, Arctiidae) kəpənəkləri (dissertasiya). Bakı: 2005.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ag Amerika kepeneyi lat Hyphantria cunea bugumayaqlilar tipinin pulcuqqanadlilar destesinin ayicalar fesilesine aid olan nov Ag Amerika kepeneyiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Ranqsiz IlkagizlilarTipustu TuleyenlerRanqsiz PanarthropodaRanqsiz Tip BugumayaqlilarKlad Yarimtip AltiayaqlilarSinif HeseratlarRanqsiz Yarimsinif QanadlilarBudaq Infrasinif YeniqanadlilarRanqsiz Ranqsiz Tam cevrilme ile inkisaf eden heseratlarDesteustu Ranqsiz Deste PulcuqluqanadlilarYarimdeste Xortumcuqlular Ag Amerika kepeneyiBeynelxalq elmi adiHyphantria cunea Dru Drury 1773Sekil axtarisiITIS 117304NCBI 39466Xarici qurulusuZerervericinin kepeneyi ag rengdedir Qanadlari aciq halda 40 50 mm dir Bigciqlari qaradir Sanki ag hisseciklerle tozlanmisdir Disi ferdler erkeklerden boyuk olur Erkek ferdlerde bigciqlar leleksekilli disilerde ise sapsekillidir Erkek ferdlerin on ayaqlarinin bud ve burma hisseleri tund saridir Erkek ferdlerin qanadlari uzerinde tund qehveyi rengde noqteler vardir Bas hissesi uzun tukcuklerle ortulmusdur Bigciqlari qaradir Qarincigin cox hissesi agdir Ayaqlari aciq saridir Yumurtasi qizili sarimtil olmaqla kicik ve hamardir 05 07 mm dir Tirtillari I II yaslarda aciq sarimtildir bel hissesinde iki cergede qara ve ag tukcukler vardir Axirinci yas tirtilin uzunlugu 30 35 mm dir Ipek baramacigin icerisinde pup merhelesinde agaclarin qabigi altinda govde yariqlarinda yere tokulmus yarpaqlar altinda ve bezen de torpagin 2 5 3 sm derinliyinde qislayir Pupun uzunlugu 12 15 mm olur Tund qehveyi rengdedir Heyat terziEvribiont novdur Bu ayica kepeneyi 120 nov bitkiye zerer verir Abseronda aparilan tedqiqat zamani onun 30 nov bitki ile qidalanmasi mueyyen olunmusdur Tut agacinin muxtelif novlerine alca alma gavali erik armud saftali goyem itburnu yasemen goyrus qovaq qaragat ve s novlere zerer verir Kepeneyi may ayinin evvellerinde iyul aylarinda ucur 2 nesil verir Birinci nesil kepeneklerin kutlevi ucusu ise iyun ayinin ikinci yarisina tesaduf edir Ucus 15 25 gun davam edir Kepenekler 10 14 gun yasayir Onlar axsama yaxin ucurlar gunduzler yarpaqlarin alt ve ust tereflerine topa halinda yumurta qoyurlar ve yumurtalarin uzerini seffaf tukcuklerle orturler Iyul ayinin ikinci yarisinda ikinci neslin kepenekleri gorunmeye baslayir Ag amerika kepeneyinin axirinci yasli tirtillarini en cox taxin milcekleri puplarini ise xalsid ve ixnevmanid parazitleri yoluxdurur Bezen bu merhelelerde parazit terefinden ziyanvericinin mehvi 95 e catir Ag amerika kepeneyinin Avropa arealindaki entomofaq kompleksi esasen onunla eyni erazide yasayan fitofaq novlerin yirtici ve parazitleri hesabina bas verir Azerbaycanda ag amerika kepeneyinin parazit kompleksi parazitoidleri Hymenoptera ve Diptera destelerinden olan 9 nov birincili parazitlerle temsil olunmusdur 4 5 6 7 8 9 10 11 YayilmasiRusiya Ukrayna Moldova Qafqaz Azerbaycan Quba Xacmaz ve Abseron bolgeleri ABS Meksika Kanada Avropa olkelerinde yayilmisdir Edebiyyat1 Churaev I A Selhozgiz Moskva 1962 102 s 2 S E Haciyeva Azerbaycanin ayica Lepidoptera Arctiidae kepenekleri dissertasiya Baki 2005 3 E F Seferova Abseronda bezek bitkilerine zererveren cuculer onlarin biotenzimlenmesinde entomofaqlarin rolu dissertasiya Baki 2013 4 Nuriyeva I A Azerbaycanda amerika ag kepeneyinin parazitoidleri Psychophagus omnivorus Pteromalidae ve Brachimeria intermedia Chalsididae nin bezi bioekoloji xususiyyetleri Azerb Aqrar elmi 1996 5 6 s 60 63 5 Nuriyeva I A Azerbaycanda amerika ag kepeneyinin parazitoidleri Exorista larvarum ve Compsilua concinnata Meigen nin bezi bioekoloji xususiyyetleri Heyvanlar aleminin oyrenilmesi ve qounmasi elmi konf Mat Baki 1997 s 95 97 6 Nuriyeva I A Amerika ag kepeneyinin parazitoidi kimi Pimpla tuionella nin ekosistemlerde bioloji mubaizede rolu Etaf muhit ve ekol Elmi metod konf Baki Ozan 1997 s 154 7 Nuriyeva I A Ag amerika kepeneyinin Hyphantria cunea Dury say dinamikasinda yerli parazitoidlerin rolu AMEA Xeberleri 2001 4 6 8 Nuriyeva I A Azerbaycanda amerika ag kepeneyinin populyasiyasinin fizioloji veziyyeti Kimya biologiya elmleri ve tehsilin aktual poblemleri Resp Elmi konf ADPU 80 Baki 2001 s 147 149 9 Nuriyeva I A Ag amerika kepeneyi ve onu yoluxduran parazitlein inkisafinin sinxonluq veziyyeti XX esrin sonunda heyvanlar aleminin oyenilmesi ve qorunmasi akad M E Musayevin 80 il Konf material Baki 2001 s 184 18610 Nuriyeva I A Bioecologikal abilities of parasitoids parasitising Hyphantria cunea Drury Lepidoptera Arctiidae in Azerbaijan Turkiye 5 Biyolojik Mucadele Kongresi 4 7 Eylul 2002 Erzurum Turkiye 11 Nuriyeva I A Ziyanverici kepeneklerin bir sira parazitoidlerinin trofik elaqeleri Azeb Zooloqlar Cemiyyeti 1qurultay mateial Baki 2003 s 244 249Hemcinin baxAyicalar Hebe ayicasiXarici kecidlerHyphantria cunea Drury IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 E F Seferova Abseronda bezek bitkilerine zererveren cuculer onlarin biotenzimlenmesinde entomofaqlarin rolu dissertasiya Baki 2013 S E Haciyeva Azerbaycanin ayica Lepidoptera Arctiidae kepenekleri dissertasiya Baki 2005 S E Haciyeva Azerbaycanin ayica Lepidoptera Arctiidae kepenekleri dissertasiya Baki 2005