Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Miqel de Unamuno (isp. Miguel de Unamuno y Jugo, 29 sentyabr 1864[…], Bilbao, İspaniya – 31 dekabr 1936[…], Salamanka, İkinci İspan Respublikası[d]) — İspan yazıçı, publisist, filosof.
| Miqel de Unamuno | |
|---|---|
| isp. Miguel de Unamuno y Jugo isp. Miguel de Unamuno | |
 | |
| Doğum adı | Miguel de Unamuno |
| Təxəllüsü | Exóristo, Miguel de Unamuno |
| Doğum tarixi | 29 sentyabr 1864[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 31 dekabr 1936[…](72 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Milliyyəti | ispan |
| Uşağı | 9 |
| Fəaliyyəti | şair, filosof, yazıçı, esseist, roman yazıçısı, ədəbiyyat tənqidçisi, universitet müəllimi[d], dramaturq, siyasətçi |
| Əsərlərinin dili | ispan dili |
| İstiqamət | 98 Nəsli |
| Janrlar | poeziya, dramaturgiya |
| Üzvlüyü |
|
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bioqrafiyası
Yazıçı, filosof, ictimai xadim Miqel de Unamuno i Xuqo 1864-cü ildə İspaniyanın Bilbao şəhərində dünyaya gəlmişdir. Madrid Komplutense Universitetininin Fəlsəfə və Ədəbiyyat bölümündən məzun olduqdan sonra Salamanka Universitetində yunan filologiyası kafedrasında dekan (1891–1901), daha sonra Universitetin rektoru vəzifəsinə təyin edilmişdir (1901–1914). Monarxiya əleyhinə fikirlərinə görə bu vəzifəsindən istefa etdirilən Unamuno, universitet idarəsi tərəfindən dekanlıq, rektorluq vəzifəsinin icraçısı statuslarına gətirilsə də, 1923-cü ildə Primo de Riveranın hərbi çevrilişindən sonra siyasi təzyiqlərlə bütün vəzifələrindən yenidən istifa etməli olur, ardınca isə sürgünə göndərilir (1924). Bir müddət Kanarya adalarında, daha sonra Parisdə, sürgün həyatı yaşayan don Miqel, Fransa-İspaniya sərhəddində yerləşən Endaya şəhərinə köçür və 1930-cu ilə qədər orada yaşayır.
1931-ci ildə İspaniyada II Respublikanın qurulmasından sonra, Miqel de Unamuno yenidən Salamanka Universitetinin rəhbəri təyin olunur. Yeni qurulan hökumətdə ona təklif edilən Mədəniyyət nazirliyi vəzifəsini bir müddət icra etsə də, sonradan ideoloji səbəblərdən bundan imtina edir. Ölkədəki sosial-ideoloji vəziyətdən ciddi narahatlıq keçirən Unamuno, hökumətin anti-demokratik siyasətini də tənqid etməkdən qalmır. 1936-cı ildə General Frankonun başçılığındakı üsyanın ilkin mərhələsində üsyana dəstək versə də, daha sonra bu fikrindən daşınır. Frankistləri nəzərdə tutaraq açıqca "Siz qalib gələcəksiniz, lakin ürəyimiz fəth edə bilməyəcəksiniz" deyərək ziyalı mövqeyini qorumuşdur.
Bütün bunlardan sonra yaşlı filosof üsyançılar tərəfindən ev həbsində saxlanılmış, qısa müddətdən sonra isə Miqel de Unamuno vəfat etmişdir. (1936)
Fəaliyəti
Ədəbi fəaliyətinə esselər yazaraq başlayan Unamunonun əsərlərində ispan cəmiyətinə hakim olmuş ictimai durğunluq tənqid edilir, ölkənin çevrilişin astanasında olduğunu tipik bir "98 Nəsli" yazıçısı kimi ortaya qoyulurdu. İspaniyanın çoxəsrlik tarixinə yaxından bələd olan yazıçı, "iki tarix" konsepsiyasını ortaya qoyurdu: Rəsmi tarix və "intrahistoria" olaraq adlandırdığı, bilinən tarixin ardındakı, insanların, xalqın ənənəvi həyatının tarixçəsi. Unamunonun əsərlərində, xalq tarixin, əsl milli ənənələrin daşıyıcıları idisə, feodallar, burjua və monarxiya üzvləri isə saxtakar, rəsmi tarixin təmsilçiləri idi.
Unamuno, "intrahistoria" anlayışını ilk dəfə bədii olaraq "Müharibədə sülh" (Paz en la guerra, 1897) əsərində ortaya qoymuşdur. Əsərin adından da göründüyü kimi, müəllif bu əsərində L. Tolstoyun "Müharibə və Sülh" epopeyasından təsirlənmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, Unamuno ömrünün sonuna qədər Tolstoyun fikirlərinə daima müraciət etmişdir. 2-ci Karlist Müharibə dövründə (1873–1876) Bilbaonun karlistlər tərəfindən işğal günlərindən bəsh edən bu əsər müasir ispan ədəbiyatının inkişafında mühüm yer tutur. Unamunonun həmin dövrə 9 yaşında ikən canlı şahid olması artıq uşaq yaşlarından İspaniyanın düşdüyü vəziyətin ağırlığını və ondan çıxış yollarını düşünməyə başladığını deməyə əsas verir. Qardaş qanının axıdılması; öz qanunları ilə yaşayan xalqın ali ispan cəmiyətində baş verən hadisələrdən təcridi əsərin əsas mövzularındandır. Unamuno fəlsəfəsinə görə tarix və "gizli tarix" (intrahistoria) hər addımda qarşı-qarşıya gəlir, yolları kəsişir.
İspan xalqının düşdüyü acınacaqlı vəziyətdən çıxış yolunun sosializmdə olacağına ümid edərək, Unamuno bir müddət K. Marks fikirləriylə yaxından tanış olur. Marksizmin bütün həyati problemlərin kökündə sanki iqtisadiyatın durduğu fikrinə qarşı, o, sosializmdən imtina edir, çünki onun fikrincə problemlərin kökündə daha çox mənəviyat dayanırdı. Bütün bu fikirlərdən sonra onun ədəbi həyatında yeni bir səhifə açılmağa başlanır və "Həyat bir röyadır. İspaniyanın dirçəlişi haqqında mülahizələr" (1898) essesində ilk dəfə bu yöndəki fikirlərini açıqlayır.
Bu dövrlədə Miqel de Unamuno həyata dair şəxsi düşüncələri ilə bağlı mənəvi böhran da yaşamağa, dini, Tanrı inancını sorğulamağa başlayır, hətta intihara doğru sürüklənir, lakin himayəsindəki uşaqları, ailəsini fikirləşərək bu fikrindən daşınır. Əslində, Unamuno inanc burulğanına hələ Madriddə tələbə ikən düşmüş, və həmin mənəvi çalxantılardan aqnostik olaraq çıxmışdı, lakin yaşının 40-a yaxınlaşdığı vaxtlarda yaşadığı həmin böhran onu gah dinə yönəldir, gah da "Tanrı dinsizdir" deyərək dindən uzaqlaşdırırdı. Həmin dövrdə yazdığı məqalələrdə, esselərdə də Unamuno ölümsüzlük, Tanrı, insan iradəsi, özünütəsdiq kimi mövzular işlənmişdir.
Salamankadakı ilk illərində olduqca monoton bir həyat ritmi olsa da, illər keçdikcə, Unamuno əsələrini yayır, fəlsəfi və siyasi düşüncələrini açıqca bəyan edir və beləcə bir çox kəsimin diqqətini üzərinə çəkməyi bacarır, lakin fərdiyətçiliyə olan meyli hərhansı siyasi qrupun içində yer almağa ona imkan vermirdi. Unamunonun siyasi partiyalara məsafəli olması, ətrafındakı insanlar tərəfindən onun bütünləşdirici bir fiqur kimi qəbul edilməsinə səbəb olur. Bəlkə də elə bu səbəbdən, akademiklərdən də güclü dəstək alaraq uzun müddət Salamanka Universitetinin əfsanəvi rektoruna çevrilməyi bacarır.
Salamanka Universitetinin rektoru olduqdan sonra yazdığı "Üç esse" (Tres ensayos), "Hamı bir nəfər" (Todo un hombre), "Mənzərələr" (Paisajes) vs. publisistik əsərlərində, "Sevgi və pedaqogika" (Amor y pedagogía) romanında cəmiyətin tənqidi açıq şəkildə ortaya qoyulmuşdur.
1905-ci ildə, Unamuno, onun ən parlaq fəlsəfi romanlarından biri sayılan "Don Kixot və Sançonun Həyatı" romanını nəşr edir. "Milli İncilimiz" dediyi, Miqel de Servantesin "La Mançalı Don Kixot" romanının müxtəlif bölümlərinə yazdığı fəlsəfi şərhlərlə Servantesin ölümsüz əsərinə olan heyranlığını da ortaya qoymuşdur.
Tənqidçilərin onun romanlarına qarşı üslub baxımından xoş rəylər almadığından xəbərdar olan Miqel de Unamuno, öz romanlarına "nivola" deməyə başlayır və ilk nivolasını 1914-cü ildə yayımlayır. "Duman" adlı əsərində eksiztensialist nöqteyi nəzərini roman qəhrəmanları vasitəsiylə oxuculara çatdıran müəllif, əsərin sonunda özünü də romanın içinə qataraq, oxucularda Tanrıya, insana, həyata, ölümə, ali iradəyə vs dair bir çox sualların yaranmasına səbəb olur.
1917-ci ildə Miqel de Unamuno, digər məşhur əsəri "Abel Sançes" romanını yayımlayır. Abel və Xuakin adlı iki dost arasında baş verən çəkişmə, rəqabət, paxıllıq, ambisiya, hərislik, özünütəsdiq kimi mövzunu, bir çox dinlərdə də mövcud olan "Habil və Qabil" qardaşlarının hekayəsi, xeyir və şərin mübarizəsi, ilə paralelləşdirərək, Unamuno mükəmməl bir əsər ortaya qoymuşdur.
Unamuno öz yaradıcılığına bənzər məsələlər ilə "Tula xala" (Tía Tula) əsərində yenidən müraciət etmiş və bu əsərini 1920-ci ildə yayımlamışdır.
Əsərləri
- Duman (1914)
- Abel Sançes: bir iztirabın tarixçəsi (1917)
- Tulio Montalbán (1920)
- Tula Xala (1921)
- Don Sandalio, şahmat oyunçusu (1930)
- Gizli Gündəlik (1897-ci ildə tamamlansa da, ölümündən sonra 1970-ci ildə dərc edilmişdir)
İstinad
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Miguel de Unamuno // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Унамуно Мигель де // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- https://www.buscabiografias.com/biografia/verDetalle/1299/Miguel%20de%20Unamuno.
- Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28115520%29.NDIP..
- ""Miqel de Unamuno", Əfqan Xəlilli". 2021-09-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-04-02.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Miqel de Unamuno isp Miguel de Unamuno y Jugo 29 sentyabr 1864 Bilbao Ispaniya 31 dekabr 1936 Salamanka Ikinci Ispan Respublikasi d Ispan yazici publisist filosof Miqel de Unamunoisp Miguel de Unamuno y Jugo isp Miguel de UnamunoDogum adi Miguel de UnamunoTexellusu Exoristo Miguel de UnamunoDogum tarixi 29 sentyabr 1864 1864 09 29 Dogum yeri Bilbao IspaniyaVefat tarixi 31 dekabr 1936 1936 12 31 72 yasinda Vefat yeri Salamanka Ikinci Ispan Respublikasi d Milliyyeti ispanUsagi 9Fealiyyeti sair filosof yazici esseist roman yazicisi edebiyyat tenqidcisi universitet muellimi d dramaturq siyasetciEserlerinin dili ispan diliIstiqamet 98 NesliJanrlar poeziya dramaturgiyaUzvluyu Ispan dili Kralliq Akademiyasi d Vikianbarda elaqeli mediafayllarBioqrafiyasiYazici filosof ictimai xadim Miqel de Unamuno i Xuqo 1864 cu ilde Ispaniyanin Bilbao seherinde dunyaya gelmisdir Madrid Komplutense Universitetininin Felsefe ve Edebiyyat bolumunden mezun olduqdan sonra Salamanka Universitetinde yunan filologiyasi kafedrasinda dekan 1891 1901 daha sonra Universitetin rektoru vezifesine teyin edilmisdir 1901 1914 Monarxiya eleyhine fikirlerine gore bu vezifesinden istefa etdirilen Unamuno universitet idaresi terefinden dekanliq rektorluq vezifesinin icracisi statuslarina getirilse de 1923 cu ilde Primo de Riveranin herbi cevrilisinden sonra siyasi tezyiqlerle butun vezifelerinden yeniden istifa etmeli olur ardinca ise surgune gonderilir 1924 Bir muddet Kanarya adalarinda daha sonra Parisde surgun heyati yasayan don Miqel Fransa Ispaniya serheddinde yerlesen Endaya seherine kocur ve 1930 cu ile qeder orada yasayir 1931 ci ilde Ispaniyada II Respublikanin qurulmasindan sonra Miqel de Unamuno yeniden Salamanka Universitetinin rehberi teyin olunur Yeni qurulan hokumetde ona teklif edilen Medeniyyet nazirliyi vezifesini bir muddet icra etse de sonradan ideoloji sebeblerden bundan imtina edir Olkedeki sosial ideoloji veziyetden ciddi narahatliq keciren Unamuno hokumetin anti demokratik siyasetini de tenqid etmekden qalmir 1936 ci ilde General Frankonun basciligindaki usyanin ilkin merhelesinde usyana destek verse de daha sonra bu fikrinden dasinir Frankistleri nezerde tutaraq aciqca Siz qalib geleceksiniz lakin ureyimiz feth ede bilmeyeceksiniz deyerek ziyali movqeyini qorumusdur Butun bunlardan sonra yasli filosof usyancilar terefinden ev hebsinde saxlanilmis qisa muddetden sonra ise Miqel de Unamuno vefat etmisdir 1936 FealiyetiEdebi fealiyetine esseler yazaraq baslayan Unamunonun eserlerinde ispan cemiyetine hakim olmus ictimai durgunluq tenqid edilir olkenin cevrilisin astanasinda oldugunu tipik bir 98 Nesli yazicisi kimi ortaya qoyulurdu Ispaniyanin coxesrlik tarixine yaxindan beled olan yazici iki tarix konsepsiyasini ortaya qoyurdu Resmi tarix ve intrahistoria olaraq adlandirdigi bilinen tarixin ardindaki insanlarin xalqin enenevi heyatinin tarixcesi Unamunonun eserlerinde xalq tarixin esl milli enenelerin dasiyicilari idise feodallar burjua ve monarxiya uzvleri ise saxtakar resmi tarixin temsilcileri idi Unamuno intrahistoria anlayisini ilk defe bedii olaraq Muharibede sulh Paz en la guerra 1897 eserinde ortaya qoymusdur Eserin adindan da gorunduyu kimi muellif bu eserinde L Tolstoyun Muharibe ve Sulh epopeyasindan tesirlenmisdir Qeyd etmek lazimdir ki Unamuno omrunun sonuna qeder Tolstoyun fikirlerine daima muraciet etmisdir 2 ci Karlist Muharibe dovrunde 1873 1876 Bilbaonun karlistler terefinden isgal gunlerinden besh eden bu eser muasir ispan edebiyatinin inkisafinda muhum yer tutur Unamunonun hemin dovre 9 yasinda iken canli sahid olmasi artiq usaq yaslarindan Ispaniyanin dusduyu veziyetin agirligini ve ondan cixis yollarini dusunmeye basladigini demeye esas verir Qardas qaninin axidilmasi oz qanunlari ile yasayan xalqin ali ispan cemiyetinde bas veren hadiselerden tecridi eserin esas movzularindandir Unamuno felsefesine gore tarix ve gizli tarix intrahistoria her addimda qarsi qarsiya gelir yollari kesisir Ispan xalqinin dusduyu acinacaqli veziyetden cixis yolunun sosializmde olacagina umid ederek Unamuno bir muddet K Marks fikirleriyle yaxindan tanis olur Marksizmin butun heyati problemlerin kokunde sanki iqtisadiyatin durdugu fikrine qarsi o sosializmden imtina edir cunki onun fikrince problemlerin kokunde daha cox meneviyat dayanirdi Butun bu fikirlerden sonra onun edebi heyatinda yeni bir sehife acilmaga baslanir ve Heyat bir royadir Ispaniyanin dircelisi haqqinda mulahizeler 1898 essesinde ilk defe bu yondeki fikirlerini aciqlayir Bu dovrlede Miqel de Unamuno heyata dair sexsi dusunceleri ile bagli menevi bohran da yasamaga dini Tanri inancini sorgulamaga baslayir hetta intihara dogru suruklenir lakin himayesindeki usaqlari ailesini fikirleserek bu fikrinden dasinir Eslinde Unamuno inanc burulganina hele Madridde telebe iken dusmus ve hemin menevi calxantilardan aqnostik olaraq cixmisdi lakin yasinin 40 a yaxinlasdigi vaxtlarda yasadigi hemin bohran onu gah dine yoneldir gah da Tanri dinsizdir deyerek dinden uzaqlasdirirdi Hemin dovrde yazdigi meqalelerde esselerde de Unamuno olumsuzluk Tanri insan iradesi ozunutesdiq kimi movzular islenmisdir Salamankadaki ilk illerinde olduqca monoton bir heyat ritmi olsa da iller kecdikce Unamuno eselerini yayir felsefi ve siyasi dusuncelerini aciqca beyan edir ve belece bir cox kesimin diqqetini uzerine cekmeyi bacarir lakin ferdiyetciliye olan meyli herhansi siyasi qrupun icinde yer almaga ona imkan vermirdi Unamunonun siyasi partiyalara mesafeli olmasi etrafindaki insanlar terefinden onun butunlesdirici bir fiqur kimi qebul edilmesine sebeb olur Belke de ele bu sebebden akademiklerden de guclu destek alaraq uzun muddet Salamanka Universitetinin efsanevi rektoruna cevrilmeyi bacarir Salamanka Universitetinin rektoru olduqdan sonra yazdigi Uc esse Tres ensayos Hami bir nefer Todo un hombre Menzereler Paisajes vs publisistik eserlerinde Sevgi ve pedaqogika Amor y pedagogia romaninda cemiyetin tenqidi aciq sekilde ortaya qoyulmusdur 1905 ci ilde Unamuno onun en parlaq felsefi romanlarindan biri sayilan Don Kixot ve Sanconun Heyati romanini nesr edir Milli Incilimiz dediyi Miqel de Servantesin La Mancali Don Kixot romaninin muxtelif bolumlerine yazdigi felsefi serhlerle Servantesin olumsuz eserine olan heyranligini da ortaya qoymusdur Tenqidcilerin onun romanlarina qarsi uslub baximindan xos reyler almadigindan xeberdar olan Miqel de Unamuno oz romanlarina nivola demeye baslayir ve ilk nivolasini 1914 cu ilde yayimlayir Duman adli eserinde eksiztensialist noqteyi nezerini roman qehremanlari vasitesiyle oxuculara catdiran muellif eserin sonunda ozunu de romanin icine qataraq oxucularda Tanriya insana heyata olume ali iradeye vs dair bir cox suallarin yaranmasina sebeb olur 1917 ci ilde Miqel de Unamuno diger meshur eseri Abel Sances romanini yayimlayir Abel ve Xuakin adli iki dost arasinda bas veren cekisme reqabet paxilliq ambisiya herislik ozunutesdiq kimi movzunu bir cox dinlerde de movcud olan Habil ve Qabil qardaslarinin hekayesi xeyir ve serin mubarizesi ile paralellesdirerek Unamuno mukemmel bir eser ortaya qoymusdur Unamuno oz yaradiciligina benzer meseleler ile Tula xala Tia Tula eserinde yeniden muraciet etmis ve bu eserini 1920 ci ilde yayimlamisdir EserleriDuman 1914 Abel Sances bir iztirabin tarixcesi 1917 Tulio Montalban 1920 Tula Xala 1921 Don Sandalio sahmat oyuncusu 1930 Gizli Gundelik 1897 ci ilde tamamlansa da olumunden sonra 1970 ci ilde derc edilmisdir IstinadBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Miguel de Unamuno Encyclopaedia Britannica ing Unamuno Migel de Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 https www buscabiografias com biografia verDetalle 1299 Miguel 20de 20Unamuno Cex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi http www congreso es portal page portal Congreso Congreso Iniciativas piref73 2148295 73 1335437 1335437 next page wc servidorCGI amp CMD VERLST amp BASE DIPH amp FMT DIPHXD1S fmt amp DOCS 1 1 amp DOCORDER FIFO amp OPDEF Y amp NUM1 amp DES1 amp QUERY 28115520 29 NDIP Miqel de Unamuno Efqan Xelilli 2021 09 28 tarixinde Istifade tarixi 2018 04 02