Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Luson adası (taqal Luzon, isp. Luzón) — Filippin adaları arasında ərazisinə görə ən böyük ada. Adaların dünyada sahəsinə görə sıralamasında 15-ci yerdə gedir. Adanın sahəsi 109 964,9 km² təşkil edir. Burada 52 990 000 nəfər (2015) yaşayır. Adanın cənubunda Filippinin ən böyük iki şəhəri yerlışir: Manila və Keson. Manila ölkənin paytaxtıdır. Keson isə ölkədə ən çox əhalisi olan şəhərdir.
| Luzon adası | |
|---|---|
| taqal Luzon, ing. Luzon | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Sahəsi | 109964,9 km² |
| Hündür nöqtəsi | 2922 m |
| Əhalisi | 52.990.000 nəfər (2015-ci il) |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Filippin |
| Akvatoriya | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qədim xəritələrdə adanın adı Lusoniya və ya Yeni Kastilya olmuşdur. Adada yaşıyanlara hər zaman Lusonlular deyilirdi.
Coğrafiya
Coğrafi yerləşmə
Luson adasının qərbi Cənubi Çin dənizi, şərqi isə Filippin dənizi ilə yuyulur. Şimaldan Luson boğazı ilə Tayvan vı Ryukyu adalarından ayrılır. Luson boğazı həmdə iki hissəyə bölünür: Babuyan və Balintanq.
İqlimi
İqlimi subekvatorial mussondur. Bəzən tayfunlar baş verir. Ərazisində əsasən daim yaşıl, enliyarpaq bitkilərlə örtülü meşəliklər vardır. Çay vadilərində savanna bitkiləri yayılmışdır.
Relyefi
Luson dağlıq adadır. Relyefi orta dağlıqdır. Maksimal hündürlüyü 2934 metr təşkil edir (Puloq dağı).
Adada həm fəaliyyətini dayandırmış (Arayat), həmdı fəaliyyətdə olan vulkan (Mayon vulkanı və s) vardır. Pinatubo vulkanı sonuncu dəfə 1991-ci ildə püskürmüşdür.
Ən iri dağ sistemi Mərkəzi Kordelyerdir. Adanın şimal-qərb hissəsindən keçir. Cənubunda isə elədə hündür olmayan sanbales dağı yerləşir. Kaqayan çayı Filippinin ən böyük çay sisteminə sahibdir. Serra-Madre və Sambales arasında Mərkəzi Luson düzənliyi yerləşir. Düzənlik 11 000 km² ərazini əhatə edir. Bura düyü yetişdirilən əsas bölgədir. Düzənliyin ortasında Arayat dağı qaıxır.
Su mənbələri
Ada olduqca ılverişli buxta və körfəzlərə sahibdir. Bnlar arasında Linqaen və Manila körfəzlərini göstərmək olar. Cənub və qərb sahilləri körfəzlərlə parçalanmışdır.
Ərazisində çoxlu sayda çay vardır. Onlar arasında Aqno çayı və xüsusi ilə seçilir. Sahil və çay vadiləri səx məskunlaşılmışdır. Burada yerləşən gölü ümumən Cənub-şərqi Asiyanın ən iri daxili gölüdür 949 km² təşkil edir. Ondan axan yeganə çay Pasiq çayı Manila körfəzinə tökülür. Çayın elə də iri olmamasına baxmayaraq Filippin tarixində mühüm rol oynamışdır. Laquna-de-Bay cənub-qərbdə Taal gölü yerləşir. O dağılmış vulkanın kraterində yerləşir. Gölün ortasında elə də iri olmayan ada vardır.
Qonşu adalar
Adadan cənub-şərqdə Mindoro. Adalar bir-birindən Verde boğazı ilə ayrılır. Boğaz Cənubi Çin dənizi ilə Tayabas körfəzlərini birləşdirir. Körfəzin cənubunda Marinduke adası yerləşir. Adada yerləşən Bikol yarımadası uzun və ensiz formaya malikdir. O Tayabas bərzəxi ilə adaya birləşir. Lamon buxtasında Alabat adası Polilo adaları yerləşir. Bikol yarımadasının cənubunda Samar adası yerləşir. Bir-birindən San-Bernardino boğazı ilə ayrılır.
Tarixi
Adanın şimal-şərqində Homo sapiens aid çənə sümüyü aşkarlanmışdır, Tapıntının yaşı 66,7 ± 1 min il olaraq qiymətləndirilir. Bölgənin əhalisi əsasən mövcud olmuş quru yolları ilə bölgəyə gəlmişlər. İspanlar adaya XVI əsrdə gəlmişlər. İspanların başında Migel Lopes de Leqaspi, Xuan de Salsedo və Martin de Qoiti dururdu. Onlar adanın sahilinə 1570—1571-ci illərdə gəlmişlər. İspanlar adanı 300 il müddətində idarət etmişlər. Ada Filippin milli-azadlıq inqilabının mərkızi olmuşdur. Sonradan isə ispan ağalığını Amerikan istilası əvəz etmişdir.
8 dekabr 1941-ci ildə yapon aviasiyası Lusonda olan amerikan bazasına hücuma keçmişdir. Yaponlar adanı işğal edərək Linqaen körfəzində öz bazalarını inşa etmişdilər. Uzun sürən müharibədən sonra Filippin və Amerikan qüvvələri nəhayət 5 iyul 1945-ci ildə yaponlar üzərindı son qələbəni çalırlar bununla da Luson adan Filippinin bir parçası olur.
İnzibati bölgü
Ada 8 regiona, onalarda öz növbəsində bir necə vilayətı bölübür. Regionlar:
- İlokos — region I
- Kaqayan vadisi — region II
- Mərkəzi Luzon — region III
- KALABORSON — region IV-A
- MİMAROPA — region IV-B
- Bikol — region V
- Kordilyer inzibati regionu
- Paytaxt regionu
Əhalisi
Adada müxtəlif xalqlar yaşayır: aetalar, , , , , , , . Hər bir xalq adanın müəyyən hissəsində kompakt şəkildə yaşayır. İri şəhərlərdə Avropa, ABŞ, Yaponiya, Koreyadan gələnlər və metuslər yaşayır. Hər xalqın öz dili vardır. Ölkədə isə taqal dili dövlət filidir. İngilis dilidə işlənir. Ancaq hələ 1899-cu ilə qədər ispan dili dövlət dili idi. Sənədlərdə bu dildən istifadə edilirdi. Əhalisinin böyük qismi katolikdir. Az miqdarda protestantlara rast gəlinir. Müstəqillik illərində Müstəqil Filippin kilsəsi formalaşmışdır (Iglesia ni Cristo).
İqtisadiyyat
Adada düyü, kokos palması, tütün, qarğıdalı yetişdirilir.
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2019-04-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-11-14.
- . 2016-12-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-14.
- "New evidence for a 67000-year-old human presence at Callao Cave, Luzon, Philippines". 2023-07-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-11-14.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Luson adasi taqal Luzon isp Luzon Filippin adalari arasinda erazisine gore en boyuk ada Adalarin dunyada sahesine gore siralamasinda 15 ci yerde gedir Adanin sahesi 109 964 9 km teskil edir Burada 52 990 000 nefer 2015 yasayir Adanin cenubunda Filippinin en boyuk iki seheri yerlisir Manila ve Keson Manila olkenin paytaxtidir Keson ise olkede en cox ehalisi olan seherdir Luzon adasitaqal Luzon ing LuzonUmumi melumatlarSahesi 109964 9 km Hundur noqtesi 2922 mEhalisi 52 990 000 nefer 2015 ci il Yerlesmesi16 04 30 sm e 121 00 11 s u Olke FilippinAkvatoriya Cenubi Cin deniziLuzon adasi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Qedim xeritelerde adanin adi Lusoniya ve ya Yeni Kastilya olmusdur Adada yasiyanlara her zaman Lusonlular deyilirdi CografiyaCografi yerlesme Luson adasinin qerbi Cenubi Cin denizi serqi ise Filippin denizi ile yuyulur Simaldan Luson bogazi ile Tayvan vi Ryukyu adalarindan ayrilir Luson bogazi hemde iki hisseye bolunur Babuyan ve Balintanq Iqlimi Iqlimi subekvatorial mussondur Bezen tayfunlar bas verir Erazisinde esasen daim yasil enliyarpaq bitkilerle ortulu meselikler vardir Cay vadilerinde savanna bitkileri yayilmisdir Relyefi Luson dagliq adadir Relyefi orta dagliqdir Maksimal hundurluyu 2934 metr teskil edir Puloq dagi Adada hem fealiyyetini dayandirmis Arayat hemdi fealiyyetde olan vulkan Mayon vulkani ve s vardir Pinatubo vulkani sonuncu defe 1991 ci ilde puskurmusdur En iri dag sistemi Merkezi Kordelyerdir Adanin simal qerb hissesinden kecir Cenubunda ise elede hundur olmayan sanbales dagi yerlesir Kaqayan cayi Filippinin en boyuk cay sistemine sahibdir Serra Madre ve Sambales arasinda Merkezi Luson duzenliyi yerlesir Duzenlik 11 000 km erazini ehate edir Bura duyu yetisdirilen esas bolgedir Duzenliyin ortasinda Arayat dagi qaixir Su menbeleri Ada olduqca ilverisli buxta ve korfezlere sahibdir Bnlar arasinda Linqaen ve Manila korfezlerini gostermek olar Cenub ve qerb sahilleri korfezlerle parcalanmisdir Erazisinde coxlu sayda cay vardir Onlar arasinda Aqno cayi ve xususi ile secilir Sahil ve cay vadileri sex meskunlasilmisdir Burada yerlesen golu umumen Cenub serqi Asiyanin en iri daxili goludur 949 km teskil edir Ondan axan yegane cay Pasiq cayi Manila korfezine tokulur Cayin ele de iri olmamasina baxmayaraq Filippin tarixinde muhum rol oynamisdir Laquna de Bay cenub qerbde Taal golu yerlesir O dagilmis vulkanin kraterinde yerlesir Golun ortasinda ele de iri olmayan ada vardir Qonsu adalar Adadan cenub serqde Mindoro Adalar bir birinden Verde bogazi ile ayrilir Bogaz Cenubi Cin denizi ile Tayabas korfezlerini birlesdirir Korfezin cenubunda Marinduke adasi yerlesir Adada yerlesen Bikol yarimadasi uzun ve ensiz formaya malikdir O Tayabas berzexi ile adaya birlesir Lamon buxtasinda Alabat adasi Polilo adalari yerlesir Bikol yarimadasinin cenubunda Samar adasi yerlesir Bir birinden San Bernardino bogazi ile ayrilir TarixiAdanin simal serqinde Homo sapiens aid cene sumuyu askarlanmisdir Tapintinin yasi 66 7 1 min il olaraq qiymetlendirilir Bolgenin ehalisi esasen movcud olmus quru yollari ile bolgeye gelmisler Ispanlar adaya XVI esrde gelmisler Ispanlarin basinda Migel Lopes de Leqaspi Xuan de Salsedo ve Martin de Qoiti dururdu Onlar adanin sahiline 1570 1571 ci illerde gelmisler Ispanlar adani 300 il muddetinde idaret etmisler Ada Filippin milli azadliq inqilabinin merkizi olmusdur Sonradan ise ispan agaligini Amerikan istilasi evez etmisdir 8 dekabr 1941 ci ilde yapon aviasiyasi Lusonda olan amerikan bazasina hucuma kecmisdir Yaponlar adani isgal ederek Linqaen korfezinde oz bazalarini insa etmisdiler Uzun suren muharibeden sonra Filippin ve Amerikan quvveleri nehayet 5 iyul 1945 ci ilde yaponlar uzerindi son qelebeni calirlar bununla da Luson adan Filippinin bir parcasi olur Inzibati bolguAdministrativnaya karta ostrova Luson Bikol regionu Kaqayan vadisi KALABORSON Merkezi Luzon Kordilyer inzibati regionu Ilokos Paytaxt regionu MIMAROPA Ada 8 regiona onalarda oz novbesinde bir nece vilayeti bolubur Regionlar Ilokos region I Kaqayan vadisi region II Merkezi Luzon region III KALABORSON region IV A MIMAROPA region IV B Bikol region V Kordilyer inzibati regionu Paytaxt regionuEhalisiAdada muxtelif xalqlar yasayir aetalar Her bir xalq adanin mueyyen hissesinde kompakt sekilde yasayir Iri seherlerde Avropa ABS Yaponiya Koreyadan gelenler ve metusler yasayir Her xalqin oz dili vardir Olkede ise taqal dili dovlet filidir Ingilis dilide islenir Ancaq hele 1899 cu ile qeder ispan dili dovlet dili idi Senedlerde bu dilden istifade edilirdi Ehalisinin boyuk qismi katolikdir Az miqdarda protestantlara rast gelinir Musteqillik illerinde Musteqil Filippin kilsesi formalasmisdir Iglesia ni Cristo IqtisadiyyatAdada duyu kokos palmasi tutun qargidali yetisdirilir Adada qizil xromit mis ve demir yataqlari vardir Istinadlar Arxivlenmis suret 2019 04 28 tarixinde Istifade tarixi 2016 11 14 2016 12 24 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 11 14 New evidence for a 67000 year old human presence at Callao Cave Luzon Philippines 2023 07 27 tarixinde Istifade tarixi 2016 11 14