Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Ceremi Bentam (ing. Jeremy Bentham; 15 fevral 1748[…], London – 6 iyun 1832[…], London, Böyük Britaniya və İrlandiya Birləşmiş Krallığı) — Britaniyalı filosof, hüquqşünas, moralist və utilitarizm nəzəriyyəçisi.
| Ceremi Bentam | |
|---|---|
| ing. Jeremy Bentham | |
 | |
| Doğum tarixi | 15 fevral 1748[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 6 iyun 1832[…](84 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Dövr | Maarifçilik dövrü |
| İstiqaməti | Utilitarizm |
| Əsas maraqları | fəlsəfə, hüquq, Sosial fəlsəfə, Mülki və siyasi hüquqlar |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Bentam varlı hüquqşünas ailəsində anadan olmuşdur. Oksford Universitetini bitirdikdən sonra ona vəkil vəzifəsi verilmiş, ancaq tezliklə hüquqşünas praktikasından imtina etmiş və əxlaqi fəlsəfə və nəzəri hüquqşünaslıq sahəsində araşdırmalara başlamışdır və hüquq islahatları məsələləri ilə məşğul olmuşdu. Ş. L. Molteskyö, Ç. Bekkaria, xüsusən K. A. Helvetsi ona güclü təsir göstərmişlər.
"Sələmin müdafiəsi" (1787) əsərində subut edirdi ki, borc pul faizini məhdudlaşdıran qanunlar həm iqtisadi, həm də hüquqi cəhətdən özünü doğrultmur. Bentam bir sıra əsərlərində islah müəssisələrində islahatlar aparılması zərurətini əsaslandırırdı. Bentam "Əxlaq və qanunvericiliyin əsaslarına giriş" (1789) və "Deontologiya, yaxud Əxlaq haqqında elm" (1834) əsərlərində əxlaq və qanunvericiliyin əzəli mücərrəd başlanğıclarını rədd edir və təcrübənin inkaredilməz nəticələri əsasında insan fəaliyyətinin bütün cəhətlərini əhatə edən nəzəriyyə yaratmağa çalışırdı. Bentam təbii hüquq, təbii varidat, ictimai müqavilə kimi anlayışları əsassız sayırdı. Belə ki, hüquq qanunla yaradılır, iradəni ifadə edən qanun isə idarəetməni və birgəyaşayışı nəzərdə tutur. Fərdlərin hüquqlara malik olmasından çıxış edən ictimai müqavilə nəzəriyyəsi tarixi əsaslardan məhrumdur: idarəetmə (deməli, dövlət) ya tarixən yaranmış şəraitin nəticəsi kimi, ya da güc tətbiq etməklə qurulur. Bentama görə, hüquqlar yalnız konkret ola bilər: cəmiyyətə faydalıdırsa mövcuddur, faydasızdırsa ləğv edilməlidir ("Anarxiyanın yanlışlıqları", 1791–95); azadlığı məhdudlaşdıran qanun qəbul olunandır, çünki qayda-qanunu və yaxşı idarəetməni, deməli həm də vətəndaşların şəxsi maraqlarını təmin edir. Lakin hər şeydən əvvəl insanların hökumət zorakılığından müdafiəsi təmin olunmalıdır ki, bunun da yeganə vasitəsi demokratiyadır. İnsanların davranışı müxtəlif, o cümlədən siyasi (cəza və mükafat), əxlaqi (ictimai rəy), dini sanksiyalarla reqlamentləşdirilə bilər. Burada Bentam təhsilə xüsusi rol ayırmış, onu "dolayı qanunvericilik" adlandırmışdı. Cəza hüquq pozanların islahı üçün deyil, digərlərinin ibrət alması məqsədilə tətbiq edilir. Qanunvericiliyin Bentam tərəfindən işlənib-hazırlanmış kodlaşdırılması prinsipləri bir çox ölkələrin (Fransa, Almaniya, Hindistan, Avstraliya, Kanada və s.) qanunvericiliyində istifadə edilmişdir. Onun inkişaf etdirdiyi iqtisadi davranışın məqsəd və meyarı kimi başa düşülən faydalılıq fəlsəfəsi 19 – 20 əsrlər iqtisad nəzəriyyələrinin əsaslarından biri olmuşdu. Ceyms Mill, Con S. Mill, C. Ostin və b. onun ardıcılları olmuşlar. Bentamın ideyaları marjinalizmin yaranmasında vacib rol oynamışdı.
Əsəri
O sudebnıx dokazatelğstvax. K., 1876.
Ədəbiyyat
Pokrovskiy P. Bentam i eqo vremə. P., 1916.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Plamenatz J. P., Duignan B. Jeremy Bentham // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Bentham, Jeremy // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- Бентам Иеремия // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- https://books.google.com/books?id=iOOm8F5_sBcC&pg=PA608.
Bu məqalə . |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Ceremi Bentam ing Jeremy Bentham 15 fevral 1748 London 6 iyun 1832 London Boyuk Britaniya ve Irlandiya Birlesmis Kralligi Britaniyali filosof huquqsunas moralist ve utilitarizm nezeriyyecisi Ceremi Bentaming Jeremy BenthamDogum tarixi 15 fevral 1748 1748 02 15 Dogum yeri London Ingiltere Boyuk Britaniya kralligiVefat tarixi 6 iyun 1832 1832 06 06 84 yasinda Vefat yeri London Boyuk Britaniya ve Irlandiya Birlesmis KralligiVetendasligi Birinci Fransa Respublikasi Boyuk Britaniya ve Irlandiya Birlesmis KralligiDovr Maarifcilik dovruIstiqameti UtilitarizmEsas maraqlari felsefe huquq Sosial felsefe Mulki ve siyasi huquqlar Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiBentam varli huquqsunas ailesinde anadan olmusdur Oksford Universitetini bitirdikden sonra ona vekil vezifesi verilmis ancaq tezlikle huquqsunas praktikasindan imtina etmis ve exlaqi felsefe ve nezeri huquqsunasliq sahesinde arasdirmalara baslamisdir ve huquq islahatlari meseleleri ile mesgul olmusdu S L Molteskyo C Bekkaria xususen K A Helvetsi ona guclu tesir gostermisler Selemin mudafiesi 1787 eserinde subut edirdi ki borc pul faizini mehdudlasdiran qanunlar hem iqtisadi hem de huquqi cehetden ozunu dogrultmur Bentam bir sira eserlerinde islah muessiselerinde islahatlar aparilmasi zeruretini esaslandirirdi Bentam Exlaq ve qanunvericiliyin esaslarina giris 1789 ve Deontologiya yaxud Exlaq haqqinda elm 1834 eserlerinde exlaq ve qanunvericiliyin ezeli mucerred baslangiclarini redd edir ve tecrubenin inkaredilmez neticeleri esasinda insan fealiyyetinin butun cehetlerini ehate eden nezeriyye yaratmaga calisirdi Bentam tebii huquq tebii varidat ictimai muqavile kimi anlayislari esassiz sayirdi Bele ki huquq qanunla yaradilir iradeni ifade eden qanun ise idareetmeni ve birgeyasayisi nezerde tutur Ferdlerin huquqlara malik olmasindan cixis eden ictimai muqavile nezeriyyesi tarixi esaslardan mehrumdur idareetme demeli dovlet ya tarixen yaranmis seraitin neticesi kimi ya da guc tetbiq etmekle qurulur Bentama gore huquqlar yalniz konkret ola biler cemiyyete faydalidirsa movcuddur faydasizdirsa legv edilmelidir Anarxiyanin yanlisliqlari 1791 95 azadligi mehdudlasdiran qanun qebul olunandir cunki qayda qanunu ve yaxsi idareetmeni demeli hem de vetendaslarin sexsi maraqlarini temin edir Lakin her seyden evvel insanlarin hokumet zorakiligindan mudafiesi temin olunmalidir ki bunun da yegane vasitesi demokratiyadir Insanlarin davranisi muxtelif o cumleden siyasi ceza ve mukafat exlaqi ictimai rey dini sanksiyalarla reqlamentlesdirile biler Burada Bentam tehsile xususi rol ayirmis onu dolayi qanunvericilik adlandirmisdi Ceza huquq pozanlarin islahi ucun deyil digerlerinin ibret almasi meqsedile tetbiq edilir Qanunvericiliyin Bentam terefinden islenib hazirlanmis kodlasdirilmasi prinsipleri bir cox olkelerin Fransa Almaniya Hindistan Avstraliya Kanada ve s qanunvericiliyinde istifade edilmisdir Onun inkisaf etdirdiyi iqtisadi davranisin meqsed ve meyari kimi basa dusulen faydaliliq felsefesi 19 20 esrler iqtisad nezeriyyelerinin esaslarindan biri olmusdu Ceyms Mill Con S Mill C Ostin ve b onun ardicillari olmuslar Bentamin ideyalari marjinalizmin yaranmasinda vacib rol oynamisdi EseriO sudebnix dokazatelgstvax K 1876 EdebiyyatPokrovskiy P Bentam i eqo vreme P 1916 IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Plamenatz J P Duignan B Jeremy Bentham Encyclopaedia Britannica ing Bentham Jeremy Cex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi Bentam Ieremiya Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 https books google com books id iOOm8F5 sBcC amp pg PA608 Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin