Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bencamin Franklin (ing. Benjamin Franklin 17 yanvar 1706[…], Boston – 17 aprel 1790[…], Filadelfiya, Pensilvaniya) — ABŞ-nin banilərindən biri, yüksək intellektə sahib olmaqla yazıçı, satirist, siyasi nəzəriyyəçi, siyasətçi, poçtmeyster, alim, ixtiraçı, dövlət xadimi, diplomat və filosof, bir çox peşə, bilik və ölçüyəgəlməz müdrik adam idi. Zamanının öndə gələn intellektuallarından sayılan Franklin, Amerika Birləşmiş Ştatlarının qurucularından biri, Birləşmiş Ştatların müstəqillik bəyannaməsinin müəllifi və imzaçısıdır. Millətin qurucu atalarından biri sayılır. 1783-cü ildə İnqilab Müharibəsinə son qoyan Paris müqaviləsi ilə danışıqlar apardı. Bundan əlavə, "18-ci əsrin ilk vətəndaşı" fəxri adını aldı. Elmdə elektrik və optika sahəsindəki tədqiqatları ilə tanınır. Bir alim kimi o, elektriklə bağlı araşdırmalarına və hələ də Gulf Stream kimi tanınan cərəyanın qrafikini tərtib etdiyinə və adlandırdığına görə Amerika Maarifçiliyi və fizika tarixinin əsas siması idi. Bencamin Franklin ABŞ-nin baniləri arasında yeganə şəxsdir ki, Amerika Birləşmiş Ştatlarının yaranmasında əsas rol oynayan hər üç sənədə imza atmışdır. Bunlar ABŞ İstiqlal Bəyannaməsi, ABŞ Konstitusiyası və 13 Britaniya koloniyasının müstəqillik uğrunda apardığı müharibəni bitirən 1783-cü il .
| Bencamin Franklin | |
|---|---|
| ing. Benjamin Franklin | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 17 yanvar 1706[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 17 aprel 1790[…](84 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | plevrit |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, diplomat, yazıçı |
| Dini | deizm |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | fizika |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Adı Tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.
1928-ci ildən Franklinin portreti ABŞ-nin 100 dollarlıq pul əskinaslarının üzərində təsvir olunur.
Həyatı
Sabun və şam emalçısı olan Cozayya Franklin və Abia Folgerin 17 övladının 10-cu oğlu olaraq dünyaya gəlib. 10 yaşında məktəbi tərk etdi. 12 yaşında mətbəə işlədən və liberal qəzet nəşr edən böyük qardaşı Ceymsin şagirdi oldu. Poliqrafiya peşəsini öyrənib, ədəbi təhsilə başlayıb. Onun ilk yazıları burada, The New-England Courant-da dərc edilmişdir. 1730-cu ildə Filadelfiyada mətbəə və qəzet qurdu. O, "Kasıb Riçardın Almanaxı"nı nəşr etməyə başladı. 1732–1757-ci illər arasında rəhbərlik etdiyi Almanaxda Riçard Soundersin imzası ilə məqalələr yazdı. Bir çoxları bilməsə də məhz Bencamin Franklin tərəfindən dünyada ilk dəfə olaraq öz üzvləri üçün pulsuz kitabxana və elm mərkəzinə malik olan siyasət, fəlsəfə, elm və biznes əlaqələri kimi mövzuların müzakirə edildiyi Junto adlı klub yaradılmışdır. Həmin dövr üçün bu, görünməmiş addım idi.
Fəaliyyəti
Dövlət qulluğunda olduğu zaman ərzində 1723-cü ildə Amerika Fəlsəfə cəmiyyətinin və Filadelfiya Akademiyasının da yaradıcısı bu dahi şəxsiyyət olmuşdur. Franklin bütün koloniya nümayəndələrinin iştirakı ilə konqressin çağırılmasının ilk təşəbbüskarlarından olmuşdur. 1717–1725-ci illərdə Franklin Şimali Amerika koloniyalarının Londonda təmsilçisi olmuşdur. Azadlıq Müharibəsi başlayan kimi o öz vətəninə qayıtmışdır. Tezliklə Parisə yenidən nümayəndə kimi göndərilmişdir. Onun xüsusi diplomatik bacarığının nəticəsində fransız-amerikan danışıqları uğurla başa çatır. 1723-cü ildə Versal danışıqlarında Böyük Britaniyanın Amerikanı suveren və müstəqil olduğunu rəsmən tanıması da Franklinin əməyinin nəticəsidir. Məhz o, müharibənin uğurlu sonluğunun və bugünkü qüdrətli Amerika dövlətinin təməlini qoyan və dövlətin xarici düşmənlərini neytrallaşdıran şəxsiyyət idi. 1785-ci ildə vətəninə qayıdanda qanunverici yığıncağın prezidenti seçilir. Onun digər bir xidməti də ABŞ Konstitusiyasının hazırlanması zamanı yaxından bu işdə kömək etməsi olmuşdur.
Onun dahiliyi həm də onda idi ki, o yalnız dövlət qulluqçusu və qurucusu kimi deyil, həm də alim kimi o dövrün ən məşhur simalarından idi. Belə ki, müasir dövrdə ən çox müzakirə edilən insan hüquqları ilə bağlı elmi yanaşmanın banilərindən biri də Bencamin Franklin olmuşdur. Franklin, yaşamaq hüququ, azadlıq hüququ və mülkiyyət hüququnu insanın təbii ayrılmaz hüquqlarından sayırdı. Onun elmi pamfletləri və məqalələri əsasında günlərimizdə ən inkişaf etmiş dövlətlər insan hüquqları sahəsində öz daxili strategiyalarını müəyyən edirlər.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
- Франклин Бенджамин // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- www.accademiadellescienze.it (it.).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bencamin Franklin ing Benjamin Franklin 17 yanvar 1706 Boston 17 aprel 1790 Filadelfiya Pensilvaniya ABS nin banilerinden biri yuksek intellekte sahib olmaqla yazici satirist siyasi nezeriyyeci siyasetci poctmeyster alim ixtiraci dovlet xadimi diplomat ve filosof bir cox pese bilik ve olcuyegelmez mudrik adam idi Zamaninin onde gelen intellektuallarindan sayilan Franklin Amerika Birlesmis Statlarinin qurucularindan biri Birlesmis Statlarin musteqillik beyannamesinin muellifi ve imzacisidir Milletin qurucu atalarindan biri sayilir 1783 cu ilde Inqilab Muharibesine son qoyan Paris muqavilesi ile danisiqlar apardi Bundan elave 18 ci esrin ilk vetendasi fexri adini aldi Elmde elektrik ve optika sahesindeki tedqiqatlari ile taninir Bir alim kimi o elektrikle bagli arasdirmalarina ve hele de Gulf Stream kimi taninan cereyanin qrafikini tertib etdiyine ve adlandirdigina gore Amerika Maarifciliyi ve fizika tarixinin esas simasi idi Bencamin Franklin ABS nin banileri arasinda yegane sexsdir ki Amerika Birlesmis Statlarinin yaranmasinda esas rol oynayan her uc senede imza atmisdir Bunlar ABS Istiqlal Beyannamesi ABS Konstitusiyasi ve 13 Britaniya koloniyasinin musteqillik ugrunda apardigi muharibeni bitiren 1783 cu il Bencamin Franklining Benjamin FranklinSexsi melumatlarDogum tarixi 17 yanvar 1706 1706 01 17 Dogum yeri Boston Saffolk dairesi d On uc koloniyaVefat tarixi 17 aprel 1790 1790 04 17 84 yasinda Vefat yeri Filadelfiya Pensilvaniya ABSVefat sebebi plevritTehsili ev tehsiliFealiyyeti siyasetci diplomat yaziciDini deizmElmi fealiyyetiElm sahesi fizika Vikianbarda elaqeli mediafayllar Adi Tarixde 100 en cox oyrenilmis sexsiyyetler siyahisina daxil edilib 1928 ci ilden Franklinin portreti ABS nin 100 dollarliq pul eskinaslarinin uzerinde tesvir olunur HeyatiSabun ve sam emalcisi olan Cozayya Franklin ve Abia Folgerin 17 ovladinin 10 cu oglu olaraq dunyaya gelib 10 yasinda mektebi terk etdi 12 yasinda metbee isleden ve liberal qezet nesr eden boyuk qardasi Ceymsin sagirdi oldu Poliqrafiya pesesini oyrenib edebi tehsile baslayib Onun ilk yazilari burada The New England Courant da derc edilmisdir 1730 cu ilde Filadelfiyada metbee ve qezet qurdu O Kasib Ricardin Almanaxi ni nesr etmeye basladi 1732 1757 ci iller arasinda rehberlik etdiyi Almanaxda Ricard Soundersin imzasi ile meqaleler yazdi Bir coxlari bilmese de mehz Bencamin Franklin terefinden dunyada ilk defe olaraq oz uzvleri ucun pulsuz kitabxana ve elm merkezine malik olan siyaset felsefe elm ve biznes elaqeleri kimi movzularin muzakire edildiyi Junto adli klub yaradilmisdir Hemin dovr ucun bu gorunmemis addim idi FealiyyetiDovlet qullugunda oldugu zaman erzinde 1723 cu ilde Amerika Felsefe cemiyyetinin ve Filadelfiya Akademiyasinin da yaradicisi bu dahi sexsiyyet olmusdur Franklin butun koloniya numayendelerinin istiraki ile konqressin cagirilmasinin ilk tesebbuskarlarindan olmusdur 1717 1725 ci illerde Franklin Simali Amerika koloniyalarinin Londonda temsilcisi olmusdur Azadliq Muharibesi baslayan kimi o oz vetenine qayitmisdir Tezlikle Parise yeniden numayende kimi gonderilmisdir Onun xususi diplomatik bacariginin neticesinde fransiz amerikan danisiqlari ugurla basa catir 1723 cu ilde Versal danisiqlarinda Boyuk Britaniyanin Amerikani suveren ve musteqil oldugunu resmen tanimasi da Franklinin emeyinin neticesidir Mehz o muharibenin ugurlu sonlugunun ve bugunku qudretli Amerika dovletinin temelini qoyan ve dovletin xarici dusmenlerini neytrallasdiran sexsiyyet idi 1785 ci ilde vetenine qayidanda qanunverici yigincagin prezidenti secilir Onun diger bir xidmeti de ABS Konstitusiyasinin hazirlanmasi zamani yaxindan bu isde komek etmesi olmusdur Onun dahiliyi hem de onda idi ki o yalniz dovlet qulluqcusu ve qurucusu kimi deyil hem de alim kimi o dovrun en meshur simalarindan idi Bele ki muasir dovrde en cox muzakire edilen insan huquqlari ile bagli elmi yanasmanin banilerinden biri de Bencamin Franklin olmusdur Franklin yasamaq huququ azadliq huququ ve mulkiyyet huququnu insanin tebii ayrilmaz huquqlarindan sayirdi Onun elmi pamfletleri ve meqaleleri esasinda gunlerimizde en inkisaf etmis dovletler insan huquqlari sahesinde oz daxili strategiyalarini mueyyen edirler Hemcinin baxVikisitatda Bencamin Franklin ile elaqedar sitatlar var AvtobioqrafiyaIstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi 1994 Franklin Bendzhamin Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 www accademiadellescienze it it