Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Markiz Toqo Heyhaçiro (東郷 平八郎; 27 yanvar 1848 – 30 may 1934[…], Banço[d], Tokio) — Yaponiya hərbi-dəniz zabiti, admiral və Yaponiya imperiyasının marşalı (21 aprel 1913-cü il), 1904–1905-ci illər rus-yapon müharibəsində Yaponiya birləşmiş donanmasının komandanı.
| Toqo Heyhaçiro | |
|---|---|
| yap. 東郷平八郎 | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Kaqosima |
| Vəfat tarixi | (86 yaşında) |
| Vəfat yeri | Tokio |
| Fəaliyyəti | zabit, siyasətçi, Samuray |
| Fəaliyyət illəri | 1863–1913 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Yapon admiralı Toqo hərbçi ailəsində anadan olmuşdu. O, dənizçiliyi sevib 1871-ci ildə yapon imperator donanmasında qulluğa girmiş, sonra İngiltərə donanmasında təcrübə keçmişdi. Burada riyaziyyatla, gəmiqayırma ilə yaxından tanış olmuşdu. Toqo vətəninə qayıdıb uzun illər müxtəlif gəmilərdə xidmət edərək dəniz döyüşlərində qələbə çalmağın bütün incəliklərini öyrənmişdi.
Keçən əsrin axırlarında yaponlar Koreyanı işğal etmişdilər. Elə həmin illərdə Toqo öz "Paniva" kreyseri ilə bir neçə düşmən gəmisini batırmışdı. Bir neçə il sonra o, Çinin Formoza adasına da desant çıxarıb oranı ələ keçirmişdi. XX əsrin əvvəllərində məlum oldu ki, Şərqi Asiyanın Sakit Okean sularında hegemonluq uğrunda balaca Yaponiya ilə nəhəng Rusiya arasında barışmaz ziddiyyət və rəqabət yaranıb. Belə ziddiyyətlər isə heç vaxt toqquşmasız başa çatmır və Yaponiya buna ciddi hazırlamağa başladı. İmperator təcrübəli dənizçi kimi admiral Toqonu yapon donanmasının baş komandanı təyin etdi. Toqo bilirdi ki, Rusiya daha çox Avropa ölkələrindən ehtiyat edib donanmasının yarıdan çoxunu Baltik dənizində saxlayır. Həmin hərbi zirehli gəmilərin Vladivostoka və Port-Artura gəlməsi üçün isə aylarca vaxt lazımdır. Buna görə o, fürsəti fövtə verməyib güclü Port-Artur limanındakı gəmilərə hücum etdi. 1904-cü ilin iyununda o, donanmasının başqa admiralları ilə bərabər Sarı dənizdə rus Sakit Okean eskadrasının demək olar ki, yarısını batırdı. Qalanları tələsik Port-Artura çəkildilər. Lakin Toqo quru qoşunların arxadan Port-Arturu qəhrəmancasına top atəşinə tutması nəticəsində bu qala limanı dənizdən yaylım atəşləri ilə təslim olmağa məcbur etdi. Beləliklə, qəhrəman Toqo rus imperiyasının Uzaq Şərq donanmasını demək olar ki, məhv etdi. Rusiya tələsik Baltik donanmasının böyük əksəriyyətini Vladivostoka göndərdi. Nəhayət, 28 may 1905-ci ildə gəmilər gəlib Uzaq Şərqə çatdılar. Rus donanması çox güclü idi. Lakin Toqo da manevr etməkdə usta idi. Döyüş mayın 14-də başlandı. Rus donanması 8 eskadra zirehli gəmisi, 3 müdafiə zirehlisi, 1 zirehli kreyser, 8 döyüş kreyseri, 5 köməkçi kreyser və 9 eskadra minaatanından ibarət idi. Donanma komandanı vitse-admiral Rojestvenski "Suvorov" zirehlisini flaqman gəmisi edib döyüşə başçılıq edirdi. Yaponlar donanmalarını iki hissəyə ayırıb birinə Toqo, digərinə isə admiral Kamimura başçılıq edirdi. Donanmalar keyfiyyət və kəmiyyətcə eyni olsalar da, rəhbərlik fərqli idi. Və bu da son nəticədə öz təsirini göstərdi. Tōgō Heihachirō Time jurnalı tərəfindən ilin adamı seçilmişdiYaponlar Koreyanın Mozampo limanında və Tsusima adasında dayanıb rəqiblərini gözləyirdilər. Admiral Rojestvenski Koreya körfəzindən Vladivostoka keçib, orada yaponları qarşılamağı qərara aldı. 14 may gecəsi rus donanması körfəzə daxil oldu. Qabaqda kreyserlər, dalınca da bütün başqa hərbi və yük gəmiləri gəlirdi. Ruslara məlum oldu ki, onların hərəkətini görüblər. Ancaq Rojestvenski planını dəyişmədi. Bu zaman Toqo çox cəsur bir fikrə gəlib rus flaqman gəmisini və başqa gəmilərini batırmağı qərara aldı. Lakin ilk atəşi ruslar açdı. Ancaq bu atəşlər effekt vermədi. Sonra yaponlar yaylım atəşlərilə rusların "Oslyaba" zirehli gəmisini batırdılar. Mayın 14-ü saat 13.30 dəqiqədə isə "Suvorov" kreyseri sıradan çıxdı. Bundan sonra isə "3-cü Aleksandr" kreyseri də məhv edildi. Ruslar bunu görüb geriyə — Susima adasına tərəf döndülər. Axşama yaxın yaponlar daha zirehli rus gəmisini — "Borodino"nu batırdılar. Nəhayət, ruslar da üç yapon zirehlisini məhv etdilər. 15 may səhərin sübh çağı məlum oldu ki, rus gəmilərinin nizamı büsbütün pozulub. "Admiral Uşakov" və "Dmitri Donskoy" zirehlisinin də məhv edilməsindən sonra admiral özü də təslim oldu. Qalan gəmilərin hərəsi bir yana üz tutub başqa ölkələrə tabe oldular. Toqo rus-yapon müharibəsinin baş qəhrəmanı oldu. Onun qalibiyyətli "Mikasa" flaqman gəmisi muzeyə çevrildi. Toqo bundan sonra da 30 il yaşayıb yapon hərbi donanmasını elə bir yüksəkliyə qaldırdı ki, hətta ABŞ kimi nəhəng bir dəniz dövləti ilə illərlə vuruşan Yaponiya son nəticədə yalnız atom bombalarının qırğını ilə məğlub edildi.
İstinadlar
- Togo Heihachiro // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Brozović D., Ladan T. Togo Heihachiro // Hrvatska enciklopedija (xorv.). LZMK, 1999. 9272 s.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
 | Şəxs və ya bioqrafiya haqqında olan bu məqalə halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Markiz Toqo Heyhaciro 東郷 平八郎 27 yanvar 1848 30 may 1934 Banco d Tokio Yaponiya herbi deniz zabiti admiral ve Yaponiya imperiyasinin marsali 21 aprel 1913 cu il 1904 1905 ci iller rus yapon muharibesinde Yaponiya birlesmis donanmasinin komandani Toqo Heyhaciroyap 東郷平八郎Dogum tarixi 27 yanvar 1848Dogum yeri KaqosimaVefat tarixi 30 may 1934 86 yasinda Vefat yeri TokioFealiyyeti zabit siyasetci SamurayFealiyyet illeri 1863 1913 Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiYapon admirali Toqo herbci ailesinde anadan olmusdu O denizciliyi sevib 1871 ci ilde yapon imperator donanmasinda qulluga girmis sonra Ingiltere donanmasinda tecrube kecmisdi Burada riyaziyyatla gemiqayirma ile yaxindan tanis olmusdu Toqo vetenine qayidib uzun iller muxtelif gemilerde xidmet ederek deniz doyuslerinde qelebe calmagin butun inceliklerini oyrenmisdi Kecen esrin axirlarinda yaponlar Koreyani isgal etmisdiler Ele hemin illerde Toqo oz Paniva kreyseri ile bir nece dusmen gemisini batirmisdi Bir nece il sonra o Cinin Formoza adasina da desant cixarib orani ele kecirmisdi XX esrin evvellerinde melum oldu ki Serqi Asiyanin Sakit Okean sularinda hegemonluq ugrunda balaca Yaponiya ile neheng Rusiya arasinda barismaz ziddiyyet ve reqabet yaranib Bele ziddiyyetler ise hec vaxt toqqusmasiz basa catmir ve Yaponiya buna ciddi hazirlamaga basladi Imperator tecrubeli denizci kimi admiral Toqonu yapon donanmasinin bas komandani teyin etdi Toqo bilirdi ki Rusiya daha cox Avropa olkelerinden ehtiyat edib donanmasinin yaridan coxunu Baltik denizinde saxlayir Hemin herbi zirehli gemilerin Vladivostoka ve Port Artura gelmesi ucun ise aylarca vaxt lazimdir Buna gore o furseti fovte vermeyib guclu Port Artur limanindaki gemilere hucum etdi 1904 cu ilin iyununda o donanmasinin basqa admirallari ile beraber Sari denizde rus Sakit Okean eskadrasinin demek olar ki yarisini batirdi Qalanlari telesik Port Artura cekildiler Lakin Toqo quru qosunlarin arxadan Port Arturu qehremancasina top atesine tutmasi neticesinde bu qala limani denizden yaylim atesleri ile teslim olmaga mecbur etdi Belelikle qehreman Toqo rus imperiyasinin Uzaq Serq donanmasini demek olar ki mehv etdi Rusiya telesik Baltik donanmasinin boyuk ekseriyyetini Vladivostoka gonderdi Nehayet 28 may 1905 ci ilde gemiler gelib Uzaq Serqe catdilar Rus donanmasi cox guclu idi Lakin Toqo da manevr etmekde usta idi Doyus mayin 14 de baslandi Rus donanmasi 8 eskadra zirehli gemisi 3 mudafie zirehlisi 1 zirehli kreyser 8 doyus kreyseri 5 komekci kreyser ve 9 eskadra minaatanindan ibaret idi Donanma komandani vitse admiral Rojestvenski Suvorov zirehlisini flaqman gemisi edib doyuse basciliq edirdi Yaponlar donanmalarini iki hisseye ayirib birine Toqo digerine ise admiral Kamimura basciliq edirdi Donanmalar keyfiyyet ve kemiyyetce eyni olsalar da rehberlik ferqli idi Ve bu da son neticede oz tesirini gosterdi Tōgō Heihachirō Time jurnali terefinden ilin adami secilmisdiYaponlar Koreyanin Mozampo limaninda ve Tsusima adasinda dayanib reqiblerini gozleyirdiler Admiral Rojestvenski Koreya korfezinden Vladivostoka kecib orada yaponlari qarsilamagi qerara aldi 14 may gecesi rus donanmasi korfeze daxil oldu Qabaqda kreyserler dalinca da butun basqa herbi ve yuk gemileri gelirdi Ruslara melum oldu ki onlarin hereketini gorubler Ancaq Rojestvenski planini deyismedi Bu zaman Toqo cox cesur bir fikre gelib rus flaqman gemisini ve basqa gemilerini batirmagi qerara aldi Lakin ilk atesi ruslar acdi Ancaq bu atesler effekt vermedi Sonra yaponlar yaylim ateslerile ruslarin Oslyaba zirehli gemisini batirdilar Mayin 14 u saat 13 30 deqiqede ise Suvorov kreyseri siradan cixdi Bundan sonra ise 3 cu Aleksandr kreyseri de mehv edildi Ruslar bunu gorub geriye Susima adasina teref donduler Axsama yaxin yaponlar daha zirehli rus gemisini Borodino nu batirdilar Nehayet ruslar da uc yapon zirehlisini mehv etdiler 15 may seherin subh cagi melum oldu ki rus gemilerinin nizami busbutun pozulub Admiral Usakov ve Dmitri Donskoy zirehlisinin de mehv edilmesinden sonra admiral ozu de teslim oldu Qalan gemilerin heresi bir yana uz tutub basqa olkelere tabe oldular Toqo rus yapon muharibesinin bas qehremani oldu Onun qalibiyyetli Mikasa flaqman gemisi muzeye cevrildi Toqo bundan sonra da 30 il yasayib yapon herbi donanmasini ele bir yuksekliye qaldirdi ki hetta ABS kimi neheng bir deniz dovleti ile illerle vurusan Yaponiya son neticede yalniz atom bombalarinin qirgini ile meglub edildi IstinadlarTogo Heihachiro Encyclopaedia Britannica ing Brozovic D Ladan T Togo Heihachiro Hrvatska enciklopedija xorv LZMK 1999 9272 s Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Sexs ve ya bioqrafiya haqqinda olan bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin