Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kələm taxtabitisi (lat. Eurydema ventralis) — Buğumayaqlılar tipinin Yarımsərtqanadlılar dəstəsinin fəsiləsinə aid olan növ.
| Kələm taxtabitisi | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: ???: Kələm taxtabitisi | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
Xarici quruluşu
Qara rəngli, beli və qanadları qırmızı naxışlı böcəklərdir. Yetkin fərdin ön kürəciyi qırmızı rəngdə olmaqla, üzərində 6 qara ləkə vardır. Qalxancıq və qanadüstlüyündə zolaq, qara və qırmızı rəngdə naxışlar vardır. Qarıncıq üst tərəfdən qırmızıdır. Uzunluğu 8–10 mm-dir. Yumurtası silindrvari, çəlləkşəkillidir. Yanlarında yumru ləkələr vardır. Böyüklüyü 1 mm-dir. Süfəsi qırmızı rənglidir. Sürfələri qanadsız olur.
Həyat tərzi
Kələm taxtabitisi, Quba-Xaçmaz bölgəsində yetkin mərhələdə (imaqo) bağlarda, kolluqlarda və meşələrdə yerə tökülmüş xəzəl altında qışlayır. Qışlamış fərdlər mart ayının III ongünlüyündə, havanın orta temperaturu 11-12°C, havanın nisbi rütubəti 78-80% olduqda qışlamadan çıxıb, kələm sahələrinə miqrasıya edirlər. Kələm taxtabitisi bir qayda olaraq öz yumurtalarını kələm bitkisinin yarpaqlarının alt səthinə iki cərgədə, hər cərgədə 6 ədəd olmaqla 12 yumurta qoyur. Dişi fərdlər həyatı boyu 9-10 topa (108-120) yumurta qoyurlar. Yumurtanın inkişafı iqlim şəraitindən asılı olaraq 10-12 gün davam edir. Sürfələrin yumurtadan çıxması aprel ayının üçüncü ongünlüyünün ortalarında müşahidə edilmişdir. Sürfələrin kütləvi çıxışı aprelin sonu, may ayının əvvəllərinə təsadüf edir. Birinci nəslin inkişafı aprel və may aylarında müşahidə edilir və bu nəslin inkişafı 45-50 günə başa çatır. Birinci nəslin dişi fərdləri mayalandıqdan sonra, yumurta qoymağa başlayırlar. Bu proses iyun ayının birinci ongünlüyündə baş verir və iyul ayının I ongünlüyündə başa çatır. Temperaturun yüksək olması nəticəsində ikinci nəslin yumurtalarının inkişafı 4-5 günə başa çatır. Sürfələrin yumurtadan ilk çıxışı iyunun ikinci ongünlüyündə başlayır, iyul ayının sonuna qədər davam edir. Ikinci nəslin yetkin fərdləri iyul ayının ortalarından başlayır və avqust ayının birinci ongünlüyündə başa çatır. Ikinci nəslin inkişafı 35-40 günə başa çatır. Ikinci nəslin dişi fərdləri iyulun üçüncü ongünlüyündə yumurta qoymağa başlayır və bu proses avqust ayının sonuna qədər davam edir. Üçüncü nəslin yetkin fərdləri avqustun sonu, sentyabr ayında uçurlar və payız kələmi üzərində qidalanırlar. Kələm taxtabitisi yayıldığı bütün ərazilərdə kələm bitkisinin əsas zərərvericilərindən biri hesab olunur. Qışlamadan çıxan yetkin fərdlər cütləşməyə başlayırlar. Mayalanmadan sonra dişilər xaççiçəkli bitkilərin üzərinə 12 ədəd olmaqla yumurta qoyur. Yazda, 10-12 gündən sonra yumurtadan çıxan sürfələr yetkin fərdlər kimi xaççiçəkli bitkilərlə qidalanır. Sürfələr 2-5 gündən bir qabıq dəyişir. 4 və 6 qabıq dəyişmədən sonra sürfələrin böyüməsi başa çatır. Kələm bəzəkli bağacığının bir nəslinin inkişafı 25-30 gün çəkir. Azərbaycanda kələm bəzəkli bağacığının 2 nəsil verir.
Onlar kələm bitkisinin yarpaqlarının şirəsi ilə qidalanır, nəticədə yarpaqlar öz normal rəngini itirir, yarpaqların üzərində kütləvi ağ ləkələr əmələ gəlir. Bitkidə fotosintez prosesi pozulur, bitki inkişafdan qalır və ya zəif inkişaf edir, məhsuldarlıq aşağı düşür.
Yayılması
MDB məkanında kələm taxtabitisi Rusiyanın cənub-şərq rayonlarında, Ukraynada, Moldovada, Qafqazda, Krasnodar və Stavropolda, Qara dəniz sahillərinin subtropik zonalarında, Orenburq, , Kazan, Çelyabinsk, Omsk, Tomsk vilayətlərində, Orta Asiya respublikalarında və Qazaxıstanda da yayılmışdır. Azərbaycanda Quba-Xaçmaz bölgəsində kələm taxtabitisi geniş yayılmışdır. Əsasən Dəvəçi-Xaçmaz massivində və dağətəyi hissədə daha geniş yayılmışdır.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kelem taxtabitisi lat Eurydema ventralis Bugumayaqlilar tipinin Yarimsertqanadlilar destesinin fesilesine aid olan nov Kelem taxtabitisiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Ranqsiz IlkagizlilarTipustu TuleyenlerRanqsiz PanarthropodaRanqsiz Tip Bugumayaqlilar Kelem taxtabitisiBeynelxalq elmi adiEurydema ventralis Kolen 1846Sekil axtarisiNCBI 1511229EOL 2870594Xarici qurulusuQara rengli beli ve qanadlari qirmizi naxisli boceklerdir Yetkin ferdin on kureciyi qirmizi rengde olmaqla uzerinde 6 qara leke vardir Qalxanciq ve qanadustluyunde zolaq qara ve qirmizi rengde naxislar vardir Qarinciq ust terefden qirmizidir Uzunlugu 8 10 mm dir Yumurtasi silindrvari celleksekillidir Yanlarinda yumru lekeler vardir Boyukluyu 1 mm dir Sufesi qirmizi renglidir Surfeleri qanadsiz olur Heyat terziKelem taxtabitisi Quba Xacmaz bolgesinde yetkin merhelede imaqo baglarda kolluqlarda ve meselerde yere tokulmus xezel altinda qislayir Qislamis ferdler mart ayinin III ongunluyunde havanin orta temperaturu 11 12 C havanin nisbi rutubeti 78 80 olduqda qislamadan cixib kelem sahelerine miqrasiya edirler Kelem taxtabitisi bir qayda olaraq oz yumurtalarini kelem bitkisinin yarpaqlarinin alt sethine iki cergede her cergede 6 eded olmaqla 12 yumurta qoyur Disi ferdler heyati boyu 9 10 topa 108 120 yumurta qoyurlar Yumurtanin inkisafi iqlim seraitinden asili olaraq 10 12 gun davam edir Surfelerin yumurtadan cixmasi aprel ayinin ucuncu ongunluyunun ortalarinda musahide edilmisdir Surfelerin kutlevi cixisi aprelin sonu may ayinin evvellerine tesaduf edir Birinci neslin inkisafi aprel ve may aylarinda musahide edilir ve bu neslin inkisafi 45 50 gune basa catir Birinci neslin disi ferdleri mayalandiqdan sonra yumurta qoymaga baslayirlar Bu proses iyun ayinin birinci ongunluyunde bas verir ve iyul ayinin I ongunluyunde basa catir Temperaturun yuksek olmasi neticesinde ikinci neslin yumurtalarinin inkisafi 4 5 gune basa catir Surfelerin yumurtadan ilk cixisi iyunun ikinci ongunluyunde baslayir iyul ayinin sonuna qeder davam edir Ikinci neslin yetkin ferdleri iyul ayinin ortalarindan baslayir ve avqust ayinin birinci ongunluyunde basa catir Ikinci neslin inkisafi 35 40 gune basa catir Ikinci neslin disi ferdleri iyulun ucuncu ongunluyunde yumurta qoymaga baslayir ve bu proses avqust ayinin sonuna qeder davam edir Ucuncu neslin yetkin ferdleri avqustun sonu sentyabr ayinda ucurlar ve payiz kelemi uzerinde qidalanirlar Kelem taxtabitisi yayildigi butun erazilerde kelem bitkisinin esas zerervericilerinden biri hesab olunur Qislamadan cixan yetkin ferdler cutlesmeye baslayirlar Mayalanmadan sonra disiler xaccicekli bitkilerin uzerine 12 eded olmaqla yumurta qoyur Yazda 10 12 gunden sonra yumurtadan cixan surfeler yetkin ferdler kimi xaccicekli bitkilerle qidalanir Surfeler 2 5 gunden bir qabiq deyisir 4 ve 6 qabiq deyismeden sonra surfelerin boyumesi basa catir Kelem bezekli bagaciginin bir neslinin inkisafi 25 30 gun cekir Azerbaycanda kelem bezekli bagaciginin 2 nesil verir Onlar kelem bitkisinin yarpaqlarinin siresi ile qidalanir neticede yarpaqlar oz normal rengini itirir yarpaqlarin uzerinde kutlevi ag lekeler emele gelir Bitkide fotosintez prosesi pozulur bitki inkisafdan qalir ve ya zeif inkisaf edir mehsuldarliq asagi dusur YayilmasiMDB mekaninda kelem taxtabitisi Rusiyanin cenub serq rayonlarinda Ukraynada Moldovada Qafqazda Krasnodar ve Stavropolda Qara deniz sahillerinin subtropik zonalarinda Orenburq Kazan Celyabinsk Omsk Tomsk vilayetlerinde Orta Asiya respublikalarinda ve Qazaxistanda da yayilmisdir Azerbaycanda Quba Xacmaz bolgesinde kelem taxtabitisi genis yayilmisdir Esasen Deveci Xacmaz massivinde ve dageteyi hissede daha genis yayilmisdir IstinadlarHemcinin bax