Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Komodo varanı və ya Komondo əjdahası (lat. Varanus komodoensis) — Əsl varanlar fəsiləsinə aid kərtənkələ növü. Növ ancaq İndoneziyanın Komodo, Rinka, Flores və Qili-Motanq adalarında yayılmışdır. Adanın yerli əhalisi onları ora və ya buaya darat("yerüstü timsah") adlandırırlar. Bu canlı dünyada hazırda yaşayan ən böyük kərtənkələdir. Onların uzunluğu bəzən 3 metr, çəkiləri isə 250 kq çata bilir.
| Komodo varanı | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstəüstü: Dəstə: Klad: Yarımdəstə: İnfradəstə: Klad: Fəsiləüstü: Fəsilə: Cins: ???: Komodo varanı | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Ölçülərinin böyüklüyü . ilə izah edilir.
Xüsusiyyətləri
Xariçi görünüş
Vəhşi təbiətdə yetkin dişi varanlar adətən 2.25–2.6 m arası uzunluğa malik olurlar. Çəkiləri 47 kq təşkil edir. Erkəklər bir qayda olaraq dişilərdən iridir. Erkəklər üç metr uzunluğa və 70 kq çəkiyə malik olur, lakin aralarında bəzən nəhəng ölçülərə malik olanları belə müşahidə edilir. Sent-Luis zooparkında saxlanılan erkəyin çəkisi 166 kq, uzunluğu isə 3,13 m təşkil etmişdir. Onların ölçüləri quyruqları ilə birlikdə hesablanır.
Hazırda adada səbəbindən iri məməlilərin sayı azalmışdır. Bu isə öz növbəsində varanların qidasının azalmasına səbəb olmuşdur. Hətta iri erkək varanlar belə kiçik ovlara meyil etməyə məcbur olmuşlar. Aclıq səbəbindən varanlarda cırtdanlaşma gedir. Onlar hətta 10 il öncəki varanların ölçülərindən olduqca geri qalırlar. Aclıq hətta onların kütləvi ölümünə səbəb olur.
Yetkin varanın dərisi tünd olur. Üzərində sarı nöütələr müşahidə edilir. Cavan varanlar isə nisbətən parlaq rəngdə olurlar. Qırmızı-narıncı olub sarı gözlünlü ləkələrlə örtülür.
Dişləri mişarvari olub damağ ətrafları ilə yaxşı örtülmüşdür. Dişlər şikarı asanlıqla hissələrə bölməyə imkan verir.
Yayılması
Komodo varanı İndoneziyanın Kiçik Zond adalarında — Komodo (1700 baş), Rinka (1300 baş), Qili-Motanq (100 baş) və Flores (təxmini 2000 baş, insanlar az yaşadığı sahil ərazilərində) yaşayırlar. Alimlərin fikrinə görə Komodo varanlarının vətəni Avstraliya olmuşdur. Onlar burada yaşayaraq inkişaf etmişlər. Varanlar adalara təxminən 900 min il öncə gəlmişlər.
Həyat tərzi
Komodo varanlar tənha həyat sürürlər, daimi olmayan qruplar əsasən qidalanma və cütləşmə zamanı bir yerə toplaşırlar. Varanlar heyvan olub əsasən gündüz həyat tərzi keçirirlər. Buna baxmayaraq onlar arasında gecə həyat tərzi keçirənlər də vardır. Əsasən ovlarını günün ikinci yarısında həyata keçirirlər. Günün isti saatları isə kölgəlikdə olmağı üstün tuturlar. Gecə radələri gizlənirlər, səhər tezdən isə gizləndikləri yerdən çıxırlar. İri bədən kütləsi varanlara bədənlərində gecə vaxtı belə temperaturun yüksək şəkildə saxlanmasına imkan verir () və bununlada səhər çağı vaxtını qısaltmağa imkan verir.
Komodo varanları əsasən quru, günəşin daha çox düşdüyü ərazilərdə, savanna, quru tropik meşələrdə və yüksəkliyi çox olmayan bölgələrdə yaşayırlar. İlin isti vaxtları (may—oktyabr) qurumuş çay yataqları və qurumuş sahil cəngəlliklərində yerləşirlər. Tez-tez isə sahilə atılan tullatıların axtarışına çıxırlar. Onlar suya ehmalca dala, kifayət qədər məsafəni xət edərək yaxınlıqda yerləşən adalara üzə bilirlər.
Varanlar qaçış zamanı 20 km/s sürət yığa bilirlər. Bu isə şikarın asanlıqla ovlanmasına imkan verir. Onlar quyruqlarını dirək kimi istifadə etməklə ağacda yerləşən şikarı asanlıqla ovluya bilir. Ağaclara dırmana və orada uzun zaman vaxtını keçirə bilir.
Varanlar uzunluğu 1–5 metr olan yuvalarda yerləşirlər. Onlar iti dırnaqları ilə asanlıqla bu yuvaları qaza bilirlər. Cavan varanların saxlanc yeri isə ağac oyuqlarıdır.
Varanlar təbii halda 50 il, qapalı şəraitdə isə 62 ildir. Bəzi məlumatlar görə isə dişilərin orta ömür müddəti erkəklərdən iki dəfə azdır. Təbii şəkildə dişilərin 25 ildən çox yaşaması müşahidə edlməmişdir
İnsan üçün təhlükəsi
Komodo varanları kifayət qədər aqresiv canlılardır və insdan üçün potensial təhlükə təşkil edən yırtıcıdırlar. Varanların insanlara hücum etməsi məlumdur. Üstəlik nəticədə hətta ölüm fatkları da qeydə alınmışdır. Üstəlik bu hallar getdikcə artmaqda davam edir. Adalarda çoxsaylı yaşayış məntəqələri olmasa da kasıb balıqçı kəndlərində (hansı ki, 2008-ci ildə 800 nəfərdən ibarət olan kəndlər) əhalinin sayında artım müşahidə olur. Bu isə öz növbəsində insanların bu yırtıcılarla xoşa gəlməz görüşü labüd edir. Onların ovlanmasına qadağa qoyulduğundan sonra, varanlar tədricən onları əvvəllər ovlayan insanlardan qorxmurlar. Məsələni qəlizləşdirən digər məsələ insanların varanları yedizdirməsidir. Onlar bu addımı ac heyvanların hücumundan qorumaq məqsədi ilə edirdilər. Hazırda isə bu cür işlərə qadağa qoyulmuşdur. Əsasən quraq dövürlərdə onblar insan məskənlərinə daha da yaxın olurlar. Bunun səbəbi isə insanların saxladığı heyvanlar və tutduqları balıqların iyinin onları cəlb etməsidir. Hətta oda mməlumdur ki, varanlar insan cəsədlərini qəbirlərdən çıxararaq yeyirlər. Son zamanlar müsəlman-indoneziyalılar dəfn etdikləri yaxınlarının qəbrlərini sementlə bərkidilmiş plitələrlə örtürlər. Adətən potensial olaraq təhlükəli canlılar tutularaq adanın digər sahələrinə aparılır.
Komodo varanları olduqca təhlükəli canlılardır. Onlar bir dişləmə isə əzələni qopara və ya dərini sivirə bilərlər. Bu isə böyük miqdarda qan itkisinə səbəb ola bilər. ilkin yardımın vaxtında və düzgün edilməməsi sonucunda ölüm riski (Kollaps anında) 99 %-dir. Timsahın dişləmələrindən sonra olduğu kimi, varan dişləməsindən sonrada sepsis meydana gəlməsi olduqca yayılmışdır.
Yetkin varanlar çox yaxşı bir qoxu bilmə qabiliyyətinə sahibdirlər. Onlar hətta 5 km-də kiçiçik qan qoxusunun mənbəyini tapa bilərlər.
Qorunma
Endemik canlı olan Komodo varanları insanların təsərrüfat yox olmaq həddinə gəlib çatmışlar. Saylarının azalmasını şərtləndirən əsas səbəblər turizm, yaşadığı bölgələrdə insan yaşayış məskənlərinin salınması, onlar əsas qidalarını təşkil edən canlıların kütləvi ovlanmasıdır. Saylarının azalmasına təsir göstərən digər amillər isə yaşadığı bölgədə tez-tez baş verən vulkanik aktivlik, zəlzələlər və meşə yanğınlardır
Hazırda Komodo varanı qırmızı kitaba daxil edilmiş və üstəlik bu növün kommersiya məqsədi ilə satılması qadağan edilmişdir. 1980-ci ildə növün nəslinin kəsilməsinin qarşını almaq məqsədi ilə yaradılmışdır. Hazırda bu parka ekoloji və təcrübə məqsədli ekspedisiyalar təşkil edilir
2013-cü ildə Komodo varanlarının sayı vəhşi təbiətdə 3222 baş olaraq qiymətləndirilirdi. Ancaq 2014-cü ildə sayları 3092 baş, 2015-ci ildə isə 3014 başa qədər azalmışdır. Populyasiya Komodo və Rinka adalarında stabil qalsa da, ancaq kiçik adalarda (Qili-Motanq) azalma davam edirdi. komodo varanının isə nəsli tamamən kəsilmişdir. Burada bu növün sonuncu nümayəndəsi 1975-ci ildə müşahidə edilmişdir. Geniş yayılmış məlumata görə Padarda Komodo varanlarının nəsli brakonyerlərin onların iri qidaları sayılan canlıları ovlaması nəticəsində kəsilmişdir.
İncəsəntdə
- Komodo varanı "Saturdey ailəsi" Cizgi serialının əsas personajlarından biri olaraq gözə görünməzlik xüsusiyyətinə malikdir. Birinci mövsümün 6-cı və 23-cü bölümlərində onun bənzəri peyda olur. Bu persanaj danışa bilir və üzərində ləkələr vardır. Bu ləkələr onun bütün bədəni boyunca yayılmışdır. Onların sayəsində onu ələ keçirmək mümkün deyil.
- "Komodo kobraya qarşı" filmində eksprement nəticəsində o böyüklükdə varan meydana gəlir ki, onlar helikopterlərə qarşı ova çıxır.
- Komoditraks — nəhəng mutant-varan "Qodzilla" cizgi teleserialının ikinci mövsümün 6-cı bölümündə görünür.
- "Far Cry 3" video oyununun "Fallout" bölməsində varanlar bədheybət formasında görünür.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- The Reptile Database (ing.). / P. Uetz 2015.
- Наталия Борисовна Ананьева, Боркин, Лев Яковлевич, Даревский, Илья Сергеевич, Орлов, Николай Люцианович Пятиязычный словарь названий животных. Амфибии и рептилии. Латинский, русский, английский, немецкий, французский. / под общей редакцией акад. Соколов, Владимир Евгеньевич — М.: Рус. яз., 1988. — С. 269. — 10 500 экз. — ISBN 5-200-00232-X.
- А. Г. Банников, И. С. Даревский, М. Н. Денисова. Жизнь животных. Земноводные. Пресмыкающиеся / под ред. В. Е. Соколова. — 2-е изд. — М.: Просвещение, 1985. — Т. 5. — С. 245. — 300 000 экз
- Ciofi, Claudio. Varanus komodoensis. Varanoid Lizards of the World. Bloomington & Indianapolis: Indiana University Press. 2004. 197–204. ISBN .
- Chris Mattison,. Lizards of the World. New York: Facts on File. 1992 [1989]. 16, 57, 99, 175. ISBN .
- Burness G, Diamond J, Flannery T. "Dinosaurs, dragons, and dwarfs: The evolution of maximal body size" (Free full text). Proc Natl Acad Sci USA. 98 (25). 2001: 14518–23. doi:10.1073/pnas.251548698. ISSN 0027-8424. PMC 64714. PMID 11724953.
- "Dragon's Paradise Lost: Palaeobiogeography, Evolution and Extinction of the Largest-Ever Terrestrial Lizards (Varanidae)" (ingilis). plosone. 2012-02-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-03-06.
- "Komodo dragon (Varanus komodoensis) longevity, ageing, and life history". genomics.senescence.info. 2015-12-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-12-08.
- "http://www.sciencedaily.com/releases/2012/10/121017102941.htm". www.sciencedaily.com. 2015-12-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-12-08.
- "Boy killed in dragon attack". 2017-02-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-18.
- "komodo varanları müharibə elan edir". www.uznayvse.ru. 2020-10-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-02-29.
- m_tsyganov. "КОСТЯНАЯ НОГА или ЭКОШИЗА В ДЕЙСТВИИ (Хроники Комодо-1 & FAM-39)". Блог Михаила Цыганова. 2017-08-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-07-26.
- Tara Darling (Illustrator). Komodo Dragon: On Location (Darling, Kathy. on Location.). Lothrop, Lee and Shepard Books. International Standard Book Number :BookSources/0-688-13777-6.
- "Varanus komodoensis (Komodo Dragon, Komodo Monitor, Ora)". www.iucnredlist.org. 2018-10-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-07-26.
- . 2008-03-11. Archived from the original on 2007-05-19. İstifadə tarixi: 2016-07-26.
- . www.komodonationalpark.org. 2017-09-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-07-26.
- The Jakarta Post. "Komodo population continues to decline at national park". 2016-07-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-07-26.
- Lilley, R. P. H. (1995). "A feasibility study on the in-situ captive breeding of Komodo dragons (Varanus komodoensis) on Padar Island, Komodo National Park". MSc. Thesis: University of Kent, Canterbury, UK.
- Jessop, T. S.; Forsyth, D. M.; Purwandana, D.; Imansyah, M. J.; Opat, D. S.; McDonald-Madden, E. (2005). "Monitoring the ungulate prey of komodo dragons (Varanus komodoensis) using faecal counts". Zoological Society of San Diego, USA, and the Komodo National Park Authority, Labuan Bajo, Flores, Indonesia: 26. CiteSeerX: 10.1.1.172.2230 2016-03-04 at the Wayback Machine.
Ədəbiyyat
- Attenborough, David. Zoo Quest for a Dragon. London: Lutterworth Press. 1957.
- . The Behavioral Ecology of the Komodo Monitor. Gainesville: University Presses of Florida. 1981. ISBN .
- Burden, W. Douglas. Dragon Lizards of Komodo: An Expedition to the Lost World of the Dutch East Indies. New York, London: G.P. Putnum's Sons. 1927.
- Eberhard, Jo; King, Dennis; Green, Brian; Knight, Frank; Keith Newgrain. Monitors: The Biology of Varanid Lizards. Malabar, Fla: Krieger Publishing Company. 1999. ISBN .
- Lutz, Richard L; Lutz, Judy Marie. Komodo: The Living Dragon. Salem, Or: DiMI Press. 1997. ISBN .
- Даревский И. С., Орлов Н. Л. Редкие и исчезающие животные. Земноводные и пресмыкающиеся: Справ. пособие. — М.: Высш. шк., 1988. — С. 293–295.
- Жизнь животных в 7-ми т. / Гл. редактор В. Е. Соколов. Т. 5. Земноводные и пресмыкающиеся. / А. Г. Банников, И. С. Даревский, М. Н. Денисова и др.; под ред. А. Г. Банникова — 2-е изд., перераб. — М.: Просвещение, 1985. — С. 249–252.
Mənbə
- Varanus komodoensis
- Varanus komodoensis
- Varanus komodoensis 2016-03-05 at the Wayback Machine
- Varanus komodoensis 2016-03-04 at the Wayback Machine
- The Biogeography of the Komodo Dragon (Varanus komodoensis)
- komododragon.wordpress.com
- Fry, Brian G., et al. (2006). Early evolution of the venom system in lizards and snakes.
- Komodo varanı (rus.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Komodo varani ve ya Komondo ejdahasi lat Varanus komodoensis Esl varanlar fesilesine aid kertenkele novu Nov ancaq Indoneziyanin Komodo Rinka Flores ve Qili Motanq adalarinda yayilmisdir Adanin yerli ehalisi onlari ora ve ya buaya darat yerustu timsah adlandirirlar Bu canli dunyada hazirda yasayan en boyuk kertenkeledir Onlarin uzunlugu bezen 3 metr cekileri ise 250 kq cata bilir Komodo varaniElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Klad Sinif SurunenlerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Desteustu Deste PulcuqlularKlad Yarimdeste KoramalkimilerInfradeste Klad Fesileustu VarankimilerFesile Esl varanlarCins Varan Komodo varaniBeynelxalq elmi adiVaranus komodoensis Peter Ouwens 1912 Sekil axtarisiITIS 202168NCBI 61221EOL 790179 Olculerinin boyukluyu ile izah edilir XususiyyetleriXarici gorunus Vehsi tebietde yetkin disi varanlar adeten 2 25 2 6 m arasi uzunluga malik olurlar Cekileri 47 kq teskil edir Erkekler bir qayda olaraq disilerden iridir Erkekler uc metr uzunluga ve 70 kq cekiye malik olur lakin aralarinda bezen neheng olculere malik olanlari bele musahide edilir Sent Luis zooparkinda saxlanilan erkeyin cekisi 166 kq uzunlugu ise 3 13 m teskil etmisdir Onlarin olculeri quyruqlari ile birlikde hesablanir Hazirda adada sebebinden iri memelilerin sayi azalmisdir Bu ise oz novbesinde varanlarin qidasinin azalmasina sebeb olmusdur Hetta iri erkek varanlar bele kicik ovlara meyil etmeye mecbur olmuslar Acliq sebebinden varanlarda cirtdanlasma gedir Onlar hetta 10 il onceki varanlarin olculerinden olduqca geri qalirlar Acliq hetta onlarin kutlevi olumune sebeb olur Komodo varaninin derisi Yetkin varanin derisi tund olur Uzerinde sari nouteler musahide edilir Cavan varanlar ise nisbeten parlaq rengde olurlar Qirmizi narinci olub sari gozlunlu lekelerle ortulur Disleri misarvari olub damag etraflari ile yaxsi ortulmusdur Disler sikari asanliqla hisselere bolmeye imkan verir Yayilmasi Komodo varani Indoneziyanin Kicik Zond adalarinda Komodo 1700 bas Rinka 1300 bas Qili Motanq 100 bas ve Flores texmini 2000 bas insanlar az yasadigi sahil erazilerinde yasayirlar Alimlerin fikrine gore Komodo varanlarinin veteni Avstraliya olmusdur Onlar burada yasayaraq inkisaf etmisler Varanlar adalara texminen 900 min il once gelmisler Heyat terzi Komodo varanlar tenha heyat sururler daimi olmayan qruplar esasen qidalanma ve cutlesme zamani bir yere toplasirlar Varanlar heyvan olub esasen gunduz heyat terzi kecirirler Buna baxmayaraq onlar arasinda gece heyat terzi kecirenler de vardir Esasen ovlarini gunun ikinci yarisinda heyata kecirirler Gunun isti saatlari ise kolgelikde olmagi ustun tuturlar Gece radeleri gizlenirler seher tezden ise gizlendikleri yerden cixirlar Iri beden kutlesi varanlara bedenlerinde gece vaxti bele temperaturun yuksek sekilde saxlanmasina imkan verir ve bununlada seher cagi vaxtini qisaltmaga imkan verir Komodo varanlari esasen quru gunesin daha cox dusduyu erazilerde savanna quru tropik meselerde ve yuksekliyi cox olmayan bolgelerde yasayirlar Ilin isti vaxtlari may oktyabr qurumus cay yataqlari ve qurumus sahil cengelliklerinde yerlesirler Tez tez ise sahile atilan tullatilarin axtarisina cixirlar Onlar suya ehmalca dala kifayet qeder mesafeni xet ederek yaxinliqda yerlesen adalara uze bilirler Varanlar qacis zamani 20 km s suret yiga bilirler Bu ise sikarin asanliqla ovlanmasina imkan verir Onlar quyruqlarini direk kimi istifade etmekle agacda yerlesen sikari asanliqla ovluya bilir Agaclara dirmana ve orada uzun zaman vaxtini kecire bilir Varanlar uzunlugu 1 5 metr olan yuvalarda yerlesirler Onlar iti dirnaqlari ile asanliqla bu yuvalari qaza bilirler Cavan varanlarin saxlanc yeri ise agac oyuqlaridir Varanlar tebii halda 50 il qapali seraitde ise 62 ildir Bezi melumatlar gore ise disilerin orta omur muddeti erkeklerden iki defe azdir Tebii sekilde disilerin 25 ilden cox yasamasi musahide edlmemisdir Insan ucun tehlukesi Komodo varanlari kifayet qeder aqresiv canlilardir ve insdan ucun potensial tehluke teskil eden yirticidirlar Varanlarin insanlara hucum etmesi melumdur Ustelik neticede hetta olum fatklari da qeyde alinmisdir Ustelik bu hallar getdikce artmaqda davam edir Adalarda coxsayli yasayis menteqeleri olmasa da kasib baliqci kendlerinde hansi ki 2008 ci ilde 800 neferden ibaret olan kendler ehalinin sayinda artim musahide olur Bu ise oz novbesinde insanlarin bu yirticilarla xosa gelmez gorusu labud edir Onlarin ovlanmasina qadaga qoyuldugundan sonra varanlar tedricen onlari evveller ovlayan insanlardan qorxmurlar Meseleni qelizlesdiren diger mesele insanlarin varanlari yedizdirmesidir Onlar bu addimi ac heyvanlarin hucumundan qorumaq meqsedi ile edirdiler Hazirda ise bu cur islere qadaga qoyulmusdur Esasen quraq dovurlerde onblar insan meskenlerine daha da yaxin olurlar Bunun sebebi ise insanlarin saxladigi heyvanlar ve tutduqlari baliqlarin iyinin onlari celb etmesidir Hetta oda mmelumdur ki varanlar insan cesedlerini qebirlerden cixararaq yeyirler Son zamanlar muselman indoneziyalilar defn etdikleri yaxinlarinin qebrlerini sementle berkidilmis plitelerle orturler Adeten potensial olaraq tehlukeli canlilar tutularaq adanin diger sahelerine aparilir Komodo varanlari olduqca tehlukeli canlilardir Onlar bir disleme ise ezeleni qopara ve ya derini sivire bilerler Bu ise boyuk miqdarda qan itkisine sebeb ola biler ilkin yardimin vaxtinda ve duzgun edilmemesi sonucunda olum riski Kollaps aninda 99 dir Timsahin dislemelerinden sonra oldugu kimi varan dislemesinden sonrada sepsis meydana gelmesi olduqca yayilmisdir Yetkin varanlar cox yaxsi bir qoxu bilme qabiliyyetine sahibdirler Onlar hetta 5 km de kicicik qan qoxusunun menbeyini tapa bilerler QorunmaSerqi Nusa Tenqqara vilayetinin emblemi Endemik canli olan Komodo varanlari insanlarin teserrufat yox olmaq heddine gelib catmislar Saylarinin azalmasini sertlendiren esas sebebler turizm yasadigi bolgelerde insan yasayis meskenlerinin salinmasi onlar esas qidalarini teskil eden canlilarin kutlevi ovlanmasidir Saylarinin azalmasina tesir gosteren diger amiller ise yasadigi bolgede tez tez bas veren vulkanik aktivlik zelzeleler ve mese yanginlardir Hazirda Komodo varani qirmizi kitaba daxil edilmis ve ustelik bu novun kommersiya meqsedi ile satilmasi qadagan edilmisdir 1980 ci ilde novun neslinin kesilmesinin qarsini almaq meqsedi ile yaradilmisdir Hazirda bu parka ekoloji ve tecrube meqsedli ekspedisiyalar teskil edilir 2013 cu ilde Komodo varanlarinin sayi vehsi tebietde 3222 bas olaraq qiymetlendirilirdi Ancaq 2014 cu ilde saylari 3092 bas 2015 ci ilde ise 3014 basa qeder azalmisdir Populyasiya Komodo ve Rinka adalarinda stabil qalsa da ancaq kicik adalarda Qili Motanq azalma davam edirdi komodo varaninin ise nesli tamamen kesilmisdir Burada bu novun sonuncu numayendesi 1975 ci ilde musahide edilmisdir Genis yayilmis melumata gore Padarda Komodo varanlarinin nesli brakonyerlerin onlarin iri qidalari sayilan canlilari ovlamasi neticesinde kesilmisdir IncesentdeKomodo varani Saturdey ailesi Cizgi serialinin esas personajlarindan biri olaraq goze gorunmezlik xususiyyetine malikdir Birinci movsumun 6 ci ve 23 cu bolumlerinde onun benzeri peyda olur Bu persanaj danisa bilir ve uzerinde lekeler vardir Bu lekeler onun butun bedeni boyunca yayilmisdir Onlarin sayesinde onu ele kecirmek mumkun deyil Komodo kobraya qarsi filminde eksprement neticesinde o boyuklukde varan meydana gelir ki onlar helikopterlere qarsi ova cixir Komoditraks neheng mutant varan Qodzilla cizgi teleserialinin ikinci movsumun 6 ci bolumunde gorunur Far Cry 3 video oyununun Fallout bolmesinde varanlar bedheybet formasinda gorunur IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 The Reptile Database ing P Uetz 2015 Nataliya Borisovna Ananeva Borkin Lev Yakovlevich Darevskij Ilya Sergeevich Orlov Nikolaj Lyucianovich Pyatiyazychnyj slovar nazvanij zhivotnyh Amfibii i reptilii Latinskij russkij anglijskij nemeckij francuzskij pod obshej redakciej akad Sokolov Vladimir Evgenevich M Rus yaz 1988 S 269 10 500 ekz ISBN 5 200 00232 X A G Bannikov I S Darevskij M N Denisova Zhizn zhivotnyh Zemnovodnye Presmykayushiesya pod red V E Sokolova 2 e izd M Prosveshenie 1985 T 5 S 245 300 000 ekz Ciofi Claudio Varanus komodoensis Varanoid Lizards of the World Bloomington amp Indianapolis Indiana University Press 2004 197 204 ISBN 0 253 34366 6 Chris Mattison Lizards of the World New York Facts on File 1992 1989 16 57 99 175 ISBN 0 8160 5716 8 Burness G Diamond J Flannery T Dinosaurs dragons and dwarfs The evolution of maximal body size Free full text Proc Natl Acad Sci USA 98 25 2001 14518 23 doi 10 1073 pnas 251548698 ISSN 0027 8424 PMC 64714 PMID 11724953 Dragon s Paradise Lost Palaeobiogeography Evolution and Extinction of the Largest Ever Terrestrial Lizards Varanidae ingilis plosone 2012 02 21 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 03 06 Komodo dragon Varanus komodoensis longevity ageing and life history genomics senescence info 2015 12 10 tarixinde Istifade tarixi 2015 12 08 http www sciencedaily com releases 2012 10 121017102941 htm www sciencedaily com 2015 12 10 tarixinde Istifade tarixi 2015 12 08 Boy killed in dragon attack 2017 02 13 tarixinde Istifade tarixi 2019 02 18 komodo varanlari muharibe elan edir www uznayvse ru 2020 10 31 tarixinde Istifade tarixi 2016 02 29 m tsyganov KOSTYaNAYa NOGA ili EKOShIZA V DEJSTVII Hroniki Komodo 1 amp FAM 39 Blog Mihaila Cyganova 2017 08 11 tarixinde Istifade tarixi 2016 07 26 Tara Darling Illustrator Komodo Dragon On Location Darling Kathy on Location Lothrop Lee and Shepard Books International Standard Book Number BookSources 0 688 13777 6 Varanus komodoensis Komodo Dragon Komodo Monitor Ora www iucnredlist org 2018 10 06 tarixinde Istifade tarixi 2016 07 26 2008 03 11 Archived from the original on 2007 05 19 Istifade tarixi 2016 07 26 www komodonationalpark org 2017 09 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2016 07 26 The Jakarta Post Komodo population continues to decline at national park 2016 07 31 tarixinde Istifade tarixi 2016 07 26 Lilley R P H 1995 A feasibility study on the in situ captive breeding of Komodo dragons Varanus komodoensis on Padar Island Komodo National Park MSc Thesis University of Kent Canterbury UK Jessop T S Forsyth D M Purwandana D Imansyah M J Opat D S McDonald Madden E 2005 Monitoring the ungulate prey of komodo dragons Varanus komodoensis using faecal counts Zoological Society of San Diego USA and the Komodo National Park Authority Labuan Bajo Flores Indonesia 26 CiteSeerX 10 1 1 172 2230 2016 03 04 at the Wayback Machine EdebiyyatAttenborough David Zoo Quest for a Dragon London Lutterworth Press 1957 The Behavioral Ecology of the Komodo Monitor Gainesville University Presses of Florida 1981 ISBN 0 8130 0621 X Burden W Douglas Dragon Lizards of Komodo An Expedition to the Lost World of the Dutch East Indies New York London G P Putnum s Sons 1927 Eberhard Jo King Dennis Green Brian Knight Frank Keith Newgrain Monitors The Biology of Varanid Lizards Malabar Fla Krieger Publishing Company 1999 ISBN 1 57524 112 9 Lutz Richard L Lutz Judy Marie Komodo The Living Dragon Salem Or DiMI Press 1997 ISBN 0 931625 27 0 Darevskij I S Orlov N L Redkie i ischezayushie zhivotnye Zemnovodnye i presmykayushiesya Sprav posobie M Vyssh shk 1988 S 293 295 Zhizn zhivotnyh v 7 mi t Gl redaktor V E Sokolov T 5 Zemnovodnye i presmykayushiesya A G Bannikov I S Darevskij M N Denisova i dr pod red A G Bannikova 2 e izd pererab M Prosveshenie 1985 S 249 252 MenbeVaranus komodoensis Varanus komodoensis Varanus komodoensis 2016 03 05 at the Wayback Machine Varanus komodoensis 2016 03 04 at the Wayback Machine The Biogeography of the Komodo Dragon Varanus komodoensis komododragon wordpress com Fry Brian G et al 2006 Early evolution of the venom system in lizards and snakes Komodo varani rus