Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Frenk Rozenblat (ing. Frank Rosenblatt; 11 iyul 1928, Nyu-Raşel[d], Nyu-York ştatı – 11 iyul 1971, Çesapik körfəzi, ABŞ) — süni intellekt, psixologiya və neyrofiziologiya sahələri üzrə gördüyü çoxsaylı işlərlə dünyada məşhurlaşan nüfuzlu alimlərdən biri.
| Frenk Rozenblat | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 11 iyul 1928 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 11 iyul 1971 (43 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | boğulma |
| İş yeri | |
| Təhsili | |
Həyatı
Frenk Rozenblat 11 iyul 1928-ci ildə Nyu-Yorkda Rusiya imperiyasından köç etmiş yəhudi ailəsində dünyaya göz açıb. Onun atası sosioloq və iqtisadçı Frenk Ferdinand Rozenblat və anası sosial işçi Ketrin Rozenblat olub.
Frenk Rozenblat Kornell Universiteti bitirib. Kornell laboratoriyasında psixologiya üzrə tədqiqatçı vəzifəsində çalışan Rozenblat beyinin işləmə mexanizmi ilə maraqlanır və onun elektron modelini yaratmaq üçün müxtəlif üsulları araşdırır.
Dövrünün ən güclü kompüterini proqramlaşdırır
Rozenblat 1957-ci ildə Kornell Aeronavtika Laboratoriyasında öz zamanının ən güclü IBM – 704 kompüterini proqramlaşdırır. Bu kompüter perseptorunun işini modelləşdirməli idi. Güclü kompüterə bu işi yerinə yerinə yetirmək üçün yarım saata yaxın vaxt lazım idi. Real perseptron bu işin öhdəsindən saniyənin mində bir hissəsi müddətində gəlməli idi. Perseptron, fotoelementlərdən tərtib olunmuş "göz"dən aldığı siqnalları yaddaşın elektromexaniki bölmələrinə ötürməli idi. Onlar isə elektrik siqnallarının nisbi ölçüsünü müəyyən etməli idi. Bu bölmələr öz aralarında təsadüfi qaydada birləşdirilirdi. O zaman hesab edirdilər ki, beyin yeni informasiyanı qəbul edir və bir-birilə pərakəndə qaydada birləşmiş neyronlar sistemi vasitəsilə ona cavab verir.
Təqdim olunmuş modeldə sistem kvadratlardan tərtib edilmis iki təsviri nəzərdən keçirir, bunun üçün siqnalları növlərə ayırır və müəyyən olmayan qayda ilə təsvirləri fərqləndirir. Rozenblatın yazdığına görə, bunu ancaq xüsusi terminlərlə izah etmək olar.
İlk neyrokompüterin ixtiraçısı
O, 1958-1960-cı illərdə Kornell Universitetində "Mark-1" hesablama sistemini yaradır. Bu ilk neyrokompüter idi. Neyrokompüter təbii neyron sistemlərin iş prinsipləri əsasında informasiyanın emalı qurğusudur.
1960-cı il, 23 iyun tarixində Kornell Universitetində, birinci neyrokompüter – "Mark-1"i nümayiş etdirilir. Maşın ingilis əlifbasının hərflərindən bəzilərini tanıya bilirdi.
"Mark-1" onun 3 ilə hazırladığı perseptron, neyron şəbəkələrdə hazırlanmışdı. Öz sadəliyinə baxmayaraq, perseptron öyrənməyə və kifayət qədər mürəkkəb məsələləri həll etməyə imkan yaradırdı.
İlk nəticələr üzrə hesabat hələ 1958-ci ildə çıxdı - onda Rozenblat "Perseptron: Saxlamanın ehtimal modeli və beyində informasiya təşkilatları" məqaləsini dərc etdirmişdi. O, perseptron prosesləri haqqında öz nəzəriyyələri və fərziyyələrini daha ətraflı 1962-ci ildə "Neyrodinamikanın prinsipləri: Perseptronlar və beyin mexanizmlərinin nəzəriyyəsi" kitabında təsvir edir. Kitabda bir sıra əhəmiyyətli ideyalar və teoremlər öz əksini tapır, məsələn, perseptron konvergensiyasının teoremi sübut edilir. Sonradan bu kitabı öz kursu üçün dərslik kimi istifadə etdi.
Rozenblat həm maşınlar, həm də insan ağılı daxil olmaqla informasiyanın emalının bütün sistemləri üçün ümumi təşkilatın fundamental qanunlarını anlamağa çalışırdı.
Perseptron
Frenk Rozenblat görmə qavraması və tanıması modeli olaraq perseptronu təklif etdi. Anlayışları öyrənmək və təqdim olunan obyektəri tanımaq qabiliyyətinə malik olan maşınların yaranması tək fizioloqların üçün deyil, həm də digər elm sahəsinin nümayəndələrinın diqqətini özünə cəlb etdi və bu sahədə çoxlu nəzəri, praktiki arasdırmaların aparılmasına səbəb oldu. Perseptron yaxud tanıma prosesini imitasiya edən istənilən proqram iki rejimdə işləyir: öyrənmə rejimi və tanıma rejimi. Öyrənmə prosesində müəllim rolunu oynayan kimsə (insan, maşın, robot yaxud təbiət) maşına obyektləri təqdim edir, onların hər biri haqqında məlumat verərək hansı anlayışa, hansı sinfə aid olmasını bildirir. Bu verilənlərə görə mahiyyətcə anlayışı təsvir edən həlledici qaydalar qurulur. Tanıma rejimində maşına ümumiyyətlə əvvəllər tanıdıqlarından fərqli olan yeni obyektlər təqdim olunur. Maşın mümkün qədər düzgün olaraq həmin obyektləri siniflərə ayırmalıdır.
Tanımanın öyrənilməsi problemi bir dildən digərinə tərcümə problemi və həmcinin maşınin bu dili öyrənməsi problemi kimi inellektual məsələ ilə çox sıx bağlıdır.
Onun tədqiqatları kompüter tomoqrafiyasını əlçatan etdi.
Rozenblat 1960-cı illərin əvvəllərində Kornell Universitetinin müəllimləri arasında çox parlaq şəxsiyyət idi. O, məmnuniyyətlə tələbələrlə vaxt keçirirdi. Rozenblat bir neçə il kiçik kursların tələbələri üçün mühazirələr oxuyub. Bu kurslar "Beyin mexanizmləri nəzəriyyəsi" adlanırdı və Kornell Universitetinin mühəndislik, həm də humanitar fakültələrinin tələbələrini əhatə edirdi.
Rozenblat insan beyni ilə tutuşduraraq neyron şəbəkələrinin öyrənilməsində inanılmaz uğurlara nail oldu, o zaman insan bədəninin daxili toxumalarının kompüter tomoqrafiyası əlçatmaz idi. Onun təqdiqatları sayəsində kompüter tomoqrafiyası və pozitron-emissiya tomoqrafiyası metodları beyinin tədqiqatı üçün əlçatan oldu.
Onun işləri süni intellekt sahəsində çalışan bir sıra mütəxəssisləri narahat edirdi. Rozenblat və onun perseptronunun diqqəti cəlb etməsi süni intellekt tədqiqatçılarının digər cəbhəsini qıcıqlandırırdı. Onlar rəqəmli kompüterlər üçün məsələ həlli proqramlarının tərtibi ilə məşğul olurdular; məsələn: şahmat oyunu, riyazi və məntiqi teoremlərin isbatı üçün və s. Rəqiblər sırasında Massaçusets Texnologiya İnstitutunun professorları Marvin Minski ilə Seymur Peypert də var idi. 1970-ci ildə onlar birlikdə süni neyron şəbəkələri sahəsində fundamental iş olan "Perseptronlar" kitabını nəşr etdirir. Kitabda həmin dövrdə həyata keçirilən süni intellekt istiqaməti üzrə neyromodel tədqiqatlarının tənqidi analizi verilmişdi.
Minski və Peypert bu kitabda riyazi olaraq sübut etməyə çalışırdılar ki, Rozenblatsayağı perseptronlar prinsip etibarilə Rozenblatın özünün dediklərini yerinə yetirə bilməz, məsələn: kreslonun arxasındakı pişiyin quyruğunu görən bu cür maşın heç bir zaman gördüyünü başa düşə bilməz.
Onların ideyalarının qəbul olunmasının nəticəsi olaraq bu işlər bir çox elmi mərkəzlərdə dayandırıldı və maliyyələşdirmə əhəmiyyətli dərəcədə azaldı.
Rozenblat 1971-ci ildə, öz doğum günündə yaxtada üzgüçülük zamanı faciəvi hadisə nəticəsində dünyasını dəyişdi. Beləliklə, o, tənqidlərə cavab verə bilmədi və neyron şəbəkələrinin tədqiqatları uzun müddət praktik olaraq dayandı. Lakin sonralar Minski peşman olduğunu bildirmiş və demişdi ki, gələcək tədqiqatcılara perseptrona oxşar maşınlar çox lazım olacaq.
Xatirəsi
İEEE 2004-cü ildə Frenk Rozenblat adına mükafat təsis edib.
Həmçinin bax
İstinadlar
Mənbə
- Cahangir Atakişiyev. . № 10 (807), 14 mart 2014, səh. 27. (az.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Frenk Rozenblat ing Frank Rosenblatt 11 iyul 1928 Nyu Rasel d Nyu York stati 11 iyul 1971 Cesapik korfezi ABS suni intellekt psixologiya ve neyrofiziologiya saheleri uzre gorduyu coxsayli islerle dunyada meshurlasan nufuzlu alimlerden biri Frenk RozenblatDogum tarixi 11 iyul 1928 1928 07 11 Dogum yeri Nyu Rasel d Vestcester d Nyu York stati ABSVefat tarixi 11 iyul 1971 1971 07 11 43 yasinda Vefat yeri Cesapik korfezi ABSVefat sebebi bogulmaIs yeri Kornell UniversitetiTehsili Kornell UniversitetiHeyatiFrenk Rozenblat 11 iyul 1928 ci ilde Nyu Yorkda Rusiya imperiyasindan koc etmis yehudi ailesinde dunyaya goz acib Onun atasi sosioloq ve iqtisadci Frenk Ferdinand Rozenblat ve anasi sosial isci Ketrin Rozenblat olub Frenk Rozenblat Kornell Universiteti bitirib Kornell laboratoriyasinda psixologiya uzre tedqiqatci vezifesinde calisan Rozenblat beyinin isleme mexanizmi ile maraqlanir ve onun elektron modelini yaratmaq ucun muxtelif usullari arasdirir Dovrunun en guclu komputerini proqramlasdirirRozenblat 1957 ci ilde Kornell Aeronavtika Laboratoriyasinda oz zamaninin en guclu IBM 704 komputerini proqramlasdirir Bu komputer perseptorunun isini modellesdirmeli idi Guclu komputere bu isi yerine yerine yetirmek ucun yarim saata yaxin vaxt lazim idi Real perseptron bu isin ohdesinden saniyenin minde bir hissesi muddetinde gelmeli idi Perseptron fotoelementlerden tertib olunmus goz den aldigi siqnallari yaddasin elektromexaniki bolmelerine oturmeli idi Onlar ise elektrik siqnallarinin nisbi olcusunu mueyyen etmeli idi Bu bolmeler oz aralarinda tesadufi qaydada birlesdirilirdi O zaman hesab edirdiler ki beyin yeni informasiyani qebul edir ve bir birile perakende qaydada birlesmis neyronlar sistemi vasitesile ona cavab verir Teqdim olunmus modelde sistem kvadratlardan tertib edilmis iki tesviri nezerden kecirir bunun ucun siqnallari novlere ayirir ve mueyyen olmayan qayda ile tesvirleri ferqlendirir Rozenblatin yazdigina gore bunu ancaq xususi terminlerle izah etmek olar Ilk neyrokomputerin ixtiracisiO 1958 1960 ci illerde Kornell Universitetinde Mark 1 hesablama sistemini yaradir Bu ilk neyrokomputer idi Neyrokomputer tebii neyron sistemlerin is prinsipleri esasinda informasiyanin emali qurgusudur 1960 ci il 23 iyun tarixinde Kornell Universitetinde birinci neyrokomputer Mark 1 i numayis etdirilir Masin ingilis elifbasinin herflerinden bezilerini taniya bilirdi Mark 1 onun 3 ile hazirladigi perseptron neyron sebekelerde hazirlanmisdi Oz sadeliyine baxmayaraq perseptron oyrenmeye ve kifayet qeder murekkeb meseleleri hell etmeye imkan yaradirdi Ilk neticeler uzre hesabat hele 1958 ci ilde cixdi onda Rozenblat Perseptron Saxlamanin ehtimal modeli ve beyinde informasiya teskilatlari meqalesini derc etdirmisdi O perseptron prosesleri haqqinda oz nezeriyyeleri ve ferziyyelerini daha etrafli 1962 ci ilde Neyrodinamikanin prinsipleri Perseptronlar ve beyin mexanizmlerinin nezeriyyesi kitabinda tesvir edir Kitabda bir sira ehemiyyetli ideyalar ve teoremler oz eksini tapir meselen perseptron konvergensiyasinin teoremi subut edilir Sonradan bu kitabi oz kursu ucun derslik kimi istifade etdi Rozenblat hem masinlar hem de insan agili daxil olmaqla informasiyanin emalinin butun sistemleri ucun umumi teskilatin fundamental qanunlarini anlamaga calisirdi PerseptronFrenk Rozenblat gorme qavramasi ve tanimasi modeli olaraq perseptronu teklif etdi Anlayislari oyrenmek ve teqdim olunan obyekteri tanimaq qabiliyyetine malik olan masinlarin yaranmasi tek fizioloqlarin ucun deyil hem de diger elm sahesinin numayendelerinin diqqetini ozune celb etdi ve bu sahede coxlu nezeri praktiki arasdirmalarin aparilmasina sebeb oldu Perseptron yaxud tanima prosesini imitasiya eden istenilen proqram iki rejimde isleyir oyrenme rejimi ve tanima rejimi Oyrenme prosesinde muellim rolunu oynayan kimse insan masin robot yaxud tebiet masina obyektleri teqdim edir onlarin her biri haqqinda melumat vererek hansi anlayisa hansi sinfe aid olmasini bildirir Bu verilenlere gore mahiyyetce anlayisi tesvir eden helledici qaydalar qurulur Tanima rejiminde masina umumiyyetle evveller tanidiqlarindan ferqli olan yeni obyektler teqdim olunur Masin mumkun qeder duzgun olaraq hemin obyektleri siniflere ayirmalidir Tanimanin oyrenilmesi problemi bir dilden digerine tercume problemi ve hemcinin masinin bu dili oyrenmesi problemi kimi inellektual mesele ile cox six baglidir Onun tedqiqatlari komputer tomoqrafiyasini elcatan etdi Rozenblat 1960 ci illerin evvellerinde Kornell Universitetinin muellimleri arasinda cox parlaq sexsiyyet idi O memnuniyyetle telebelerle vaxt kecirirdi Rozenblat bir nece il kicik kurslarin telebeleri ucun muhazireler oxuyub Bu kurslar Beyin mexanizmleri nezeriyyesi adlanirdi ve Kornell Universitetinin muhendislik hem de humanitar fakultelerinin telebelerini ehate edirdi Rozenblat insan beyni ile tutusduraraq neyron sebekelerinin oyrenilmesinde inanilmaz ugurlara nail oldu o zaman insan bedeninin daxili toxumalarinin komputer tomoqrafiyasi elcatmaz idi Onun teqdiqatlari sayesinde komputer tomoqrafiyasi ve pozitron emissiya tomoqrafiyasi metodlari beyinin tedqiqati ucun elcatan oldu Onun isleri suni intellekt sahesinde calisan bir sira mutexessisleri narahat edirdi Rozenblat ve onun perseptronunun diqqeti celb etmesi suni intellekt tedqiqatcilarinin diger cebhesini qiciqlandirirdi Onlar reqemli komputerler ucun mesele helli proqramlarinin tertibi ile mesgul olurdular meselen sahmat oyunu riyazi ve mentiqi teoremlerin isbati ucun ve s Reqibler sirasinda Massacusets Texnologiya Institutunun professorlari Marvin Minski ile Seymur Peypert de var idi 1970 ci ilde onlar birlikde suni neyron sebekeleri sahesinde fundamental is olan Perseptronlar kitabini nesr etdirir Kitabda hemin dovrde heyata kecirilen suni intellekt istiqameti uzre neyromodel tedqiqatlarinin tenqidi analizi verilmisdi Minski ve Peypert bu kitabda riyazi olaraq subut etmeye calisirdilar ki Rozenblatsayagi perseptronlar prinsip etibarile Rozenblatin ozunun dediklerini yerine yetire bilmez meselen kreslonun arxasindaki pisiyin quyrugunu goren bu cur masin hec bir zaman gorduyunu basa duse bilmez Onlarin ideyalarinin qebul olunmasinin neticesi olaraq bu isler bir cox elmi merkezlerde dayandirildi ve maliyyelesdirme ehemiyyetli derecede azaldi Mezari Rozenblat 1971 ci ilde oz dogum gununde yaxtada uzguculuk zamani facievi hadise neticesinde dunyasini deyisdi Belelikle o tenqidlere cavab vere bilmedi ve neyron sebekelerinin tedqiqatlari uzun muddet praktik olaraq dayandi Lakin sonralar Minski pesman oldugunu bildirmis ve demisdi ki gelecek tedqiqatcilara perseptrona oxsar masinlar cox lazim olacaq XatiresiIEEE 2004 cu ilde Frenk Rozenblat adina mukafat tesis edib Hemcinin baxSuni neyron sebekelerIstinadlarMenbeCahangir Atakisiyev 10 807 14 mart 2014 seh 27 az