Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Uplissixe (gürc. უფლისციხე; tərc. "hökmdarın qalası") - Gürcüstanın şərqində, Şida Kartli inzibati vahdinin mərkəzi Qori şəhərindən təqribən 10 kilometr şərqdə yerləşən, qayaların yonulmasıyla salınmış qədim şəhərdir.
| Uplissixe | |
|---|---|
| უფლისციხე | |
 | |
 | |
| Ölkə | |
| Tikilmə tarixi | e. ə. II minillik |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Mtkvari çayının yüksək qayalı sol sahilində inşa edilən şəhər erkən dəmir dövründən son orta əsrlərə qədər mövcud olan müxtəlif quruluşlardan ibarətdir. Bölgə Anadolu və İrandan gələn müxtəlif növ qaya işləmə mədəniyyətlərinin bənzərsiz birləşməsi , həm də paqan və xristian memarlığının birgə mövcudluğu kimi məşhurluq qazanmışdır.
Tarixi
Uplissixe arxeoloqlar tərəfindən Gürcüstanın ən qədim şəhər yaşayış məntəqələrindən biri olaraq qəbul edilir. Şəhər stratejik olaraq qədim Kartli Krallığının mərkəzində, ölkənin əsas siyasi və dini mərkəzi kimi ortaya çıxmışdı. Məntəqənin yaşı və əhəmiyyəti o qədər böyük idi ki, orta əsr gürcü yazılı ənənəsində buranın əsasını sanki Mtsxetosun oğlu və Kartlosun nəvəsi Uplos qoymuş kimi təsəvvürlər yaranmağa başlamışdı.
4-cü əsrin əvvəllərində Kartlinin xristianlaşması ilə Uplissixenin əhəmiyyəti azalmış və şəhər yeni xristian mədəniyyət mərkəzlərinə - Mtsxetaya və daha sonra Tiflisə öz mövqeyini təslim etmişdi. Lakin Uplissixe 8-9-cu əsrlərdə Tiflisin müsəlman fəthi zamanı əsas gürcü qalası olaraq qəbul edilirdi. 14-cü əsrdə monqol basqınları zaman şəhər son çöküşünü yaşadı; ərazi tamamilə tərk edildi və yalnız xarici müdaxilələr zamanı müvəqqəti sığınacaq kimi istifadə olunmağa başlandı.
Memarlığı
Uplissixe kompleksi ilkin olaraq üç hissəyə bölünə bilər: təqribən 8 hektar ərazini əhatə edən cənub (aşağı), orta (mərkəzi) və şimal (yuxarı) hissə. Orta hissəsi bunların içində ən böyüyüdür. Uplissixe yonulan qaya strukturlarının əsas hissəsi burada yerləşir. Mərkəz cənub tərəfə dar qaya kəsikli keçid və tunel vasitəsilə birləşir. Dar xiyabanlar və bəzən pilləkənlər vasitəsilə mərkəzi "küçə" dən fərqli tikilələrə yollar uzanır.
Mağaraların əksəriyyəti hər hansı bir bəzəkdən məhrumdur, ancaq bəzi böyük tikilililərin tavanları şalbanlara bənzəyən daş oymaqlı tunel-tağlarla bəzədilmişdir. Bəzi daha böyük quruluşların arxa və ya yan hissələrində təntənəli mərasimlər üçün istifadə edilə bilən boş hissələr var.
Kompleksin zirvəsində 9-10-cu əsrlərdə daş və kərpicdən tikilmiş xristian bazilikası nəzərə çarpır. Arxeoloji qazıntılar zamanı müxtəlif dövrlərə aid çoxsaylı əsərlər, o cümlədən qızıl, gümüş və tuncdan hazırlanmış zərgərlik əşyaları, keramika və heykəltəraşlıq nümunələri aşkar edilmişdir. Bu artefaktların bir çoxu Tiflisdəki Dövlət Muzeyində qorunur.
Ən həssas tikililərin bir neçəsi 1920-ci ildə zəlzələ nəticəsində tamamilə dağıldı. Abidənin mühafizəsi ciddi təhlükə altındadır. Gürcüstan Mədəni İrs Fondunun (Dünya Bankı və birgə layihəsi) 2000-ci ildəki məhdud fəaliyyəti kompleksi kifayət qədər bərpa edə bilməmişdir. Uplissixe mağara-şəhər kompleksi 2007-ci ildən bəri YUNESKO-nun Ümumdünya İrsi proqramına daxil edilmək üçün ilkin namizəd siyahısındadır.
İstinadlar
- Khimshiashvili (1999), Online version 2004-08-18 at the Wayback Machine.
- Georgia 2013-11-06 at the Wayback Machine – World Report on Monuments and Sites in Danger 2001. Accessed on November 23, 2007.
Mənbə
- Khimshiashvili, Kakha (1999). Transactions of the Ancient Monuments Society 43, pp. 77–100.
Xarici keçidlər
- UNESCO World Heritage site
- Panoramic view of Uplistsikhe
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Uplissixe gurc უფლისციხე terc hokmdarin qalasi Gurcustanin serqinde Sida Kartli inzibati vahdinin merkezi Qori seherinden teqriben 10 kilometr serqde yerlesen qayalarin yonulmasiyla salinmis qedim seherdir Uplissixeუფლისციხე41 57 59 sm e 44 12 27 s u Olke GurcustanTikilme tarixi e e II minillik Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mtkvari cayinin yuksek qayali sol sahilinde insa edilen seher erken demir dovrunden son orta esrlere qeder movcud olan muxtelif quruluslardan ibaretdir Bolge Anadolu ve Irandan gelen muxtelif nov qaya isleme medeniyyetlerinin benzersiz birlesmesi hem de paqan ve xristian memarliginin birge movcudlugu kimi meshurluq qazanmisdir TarixiUplissixe arxeoloqlar terefinden Gurcustanin en qedim seher yasayis menteqelerinden biri olaraq qebul edilir Seher stratejik olaraq qedim Kartli Kralliginin merkezinde olkenin esas siyasi ve dini merkezi kimi ortaya cixmisdi Menteqenin yasi ve ehemiyyeti o qeder boyuk idi ki orta esr gurcu yazili enenesinde buranin esasini sanki Mtsxetosun oglu ve Kartlosun nevesi Uplos qoymus kimi tesevvurler yaranmaga baslamisdi 4 cu esrin evvellerinde Kartlinin xristianlasmasi ile Uplissixenin ehemiyyeti azalmis ve seher yeni xristian medeniyyet merkezlerine Mtsxetaya ve daha sonra Tiflise oz movqeyini teslim etmisdi Lakin Uplissixe 8 9 cu esrlerde Tiflisin muselman fethi zamani esas gurcu qalasi olaraq qebul edilirdi 14 cu esrde monqol basqinlari zaman seher son cokusunu yasadi erazi tamamile terk edildi ve yalniz xarici mudaxileler zamani muveqqeti siginacaq kimi istifade olunmaga baslandi MemarligiSeherin plani Uplissixe kompleksi ilkin olaraq uc hisseye bolune biler teqriben 8 hektar erazini ehate eden cenub asagi orta merkezi ve simal yuxari hisse Orta hissesi bunlarin icinde en boyuyudur Uplissixe yonulan qaya strukturlarinin esas hissesi burada yerlesir Merkez cenub terefe dar qaya kesikli kecid ve tunel vasitesile birlesir Dar xiyabanlar ve bezen pillekenler vasitesile merkezi kuce den ferqli tikilelere yollar uzanir Zalin umumi gorunusu Magaralarin ekseriyyeti her hansi bir bezekden mehrumdur ancaq bezi boyuk tikilililerin tavanlari salbanlara benzeyen das oymaqli tunel taglarla bezedilmisdir Bezi daha boyuk quruluslarin arxa ve ya yan hisselerinde tenteneli merasimler ucun istifade edile bilen bos hisseler var Kompleksin zirvesinde 9 10 cu esrlerde das ve kerpicden tikilmis xristian bazilikasi nezere carpir Arxeoloji qazintilar zamani muxtelif dovrlere aid coxsayli eserler o cumleden qizil gumus ve tuncdan hazirlanmis zergerlik esyalari keramika ve heykelterasliq numuneleri askar edilmisdir Bu artefaktlarin bir coxu Tiflisdeki Dovlet Muzeyinde qorunur En hessas tikililerin bir necesi 1920 ci ilde zelzele neticesinde tamamile dagildi Abidenin muhafizesi ciddi tehluke altindadir Gurcustan Medeni Irs Fondunun Dunya Banki ve birge layihesi 2000 ci ildeki mehdud fealiyyeti kompleksi kifayet qeder berpa ede bilmemisdir Uplissixe magara seher kompleksi 2007 ci ilden beri YUNESKO nun Umumdunya Irsi proqramina daxil edilmek ucun ilkin namized siyahisindadir IstinadlarKhimshiashvili 1999 Online version 2004 08 18 at the Wayback Machine Georgia 2013 11 06 at the Wayback Machine World Report on Monuments and Sites in Danger 2001 Accessed on November 23 2007 MenbeKhimshiashvili Kakha 1999 Transactions of the Ancient Monuments Society 43 pp 77 100 Xarici kecidlerUNESCO World Heritage site Panoramic view of Uplistsikhe