Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Piter Ziman (25 may 1865[…] – 9 oktyabr 1943[…], Amsterdam[…]) — Oksford, Gettingen, Strasburq, Qlazqo, Brüssel və Paris Univesitetlərinin fəxri doktoru, dünya şöhrətli fizik, Fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı.
| Piter Zeyeman | |
|---|---|
| nid. Pieter Zeeman | |
 Piter Zeyeman | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Hollandiya, kəndi |
| Vəfat tarixi | (78 yaşında) |
| Vəfat yeri | Hollandiya, Amsterdam |
| Elm sahəsi | fizika |
| İş yerləri |
|
| Alma-mater | ali |
| Təhsili | |
| Elmi rəhbəri | Heyke Kamerlinq Onnes |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Piter Zeyeman 1865-ci ildə Hollandiyanın Zonnenmayr kəndində, din xadimi ailəsində dünyaya gəlmişdir. Gəncliyində latın və yunan dillərini öyrənmiş Ziman elmi tədqiqatlara maraq göstərmiş və 1885-ci ildə Leyden universitetinə daxil olmuşdur. Orada məşhur fiziklər Hayke Kamerlinq-Onnes və Hendrik Lorensin rəhbərliyi altında elmi fəaliyyətlə məşğul olmuşdur. Yüksək səviyyədə elmi təcrübə aparmaq bacarığı ona 1892-ci ildə Harlem Elmi Cəmiyyətinin qızıl medalını qazandırmış və bir il sonra doktorluq elmi dərəcəsi almasına təkan vermişdir.
Fəaliyyəti
Zimanın əsas təcrübə sahəsi maqnetizm və işıq hadisəsinə aid idi. Piter Zimanadək yalnız iki maqnit-optik halı bilinirdi. Bunların biri şotland fiziki Kerr, digəri isə ingilis alimi Maykl Faradey tərəfindən kəşf edilmişdi. Ziman isə işığın özünü deyil, mənbəyini tapmaq üçün bir sıra təcrübələr aparmışdır. Onun əsas məqsədi 1860-cı illərdə Maksvell tərəfindən yaradılan, daha sonra Lorensin inkişaf etdirdiyi elektromaqnit nəzəriyyəsinin araşdırılması idi.
Maksvell nəzəri olaraq işığın elektromaqnit sahələrindən ibarət olduğunu bildirmişdi. Onun nəzəriyyəsi alman fiziki Henrix Hersin araşdırmaları ilə isbat olunmuşdu. Bu nəzəriyyə daha sonra Lorens tərəfindən inkişaf etdirilsə də, təcrübi nəticələr kifayət qədər yaxşı deyildi. Ziman da ilk təcrübələrində uğursuzluğa düçar olmuşdu. Lakin buna baxmayaraq, mətanətini itirməmiş və təcrübələrini davam etdirmişdi.
Həmin dövrdə təcrübələrdə ABŞ fiziki Roulendin hazırladığı həssas cihazdan istifadə edilirdi. O, Lorenslə birgə keçirilən çoxsaylı təcrübələrdən sonra nəhayət elektromaqnit dalğalarının spektrlərə parçalandığını aşkar etmişdidi. Bu hadisə "Ziman effekti" adını almışdır.
Spektrlərin parçalanması, elektrik yüklənməsinin vibrasiya edən hissəciklərlə mütənasibliyini, həmçinin onun mənfi yükləndiyini aşkara çıxarmışdır. Bu nəticələr Lorensin elektron haqqında fikirlərini təsdiqləmiş, həmçinin onun kəşf etdiyi elektronun 1897-ci ildə Tompson tərəfindən qaz vakuum borularında elektrik boşalması nəticəsində kəşf edilən elektronla eyni olduğunu isbat etmişdir. Ziman effekti atomun quruluşunu araşdırmağa kömək edən əsas vasitələrdən biridir. Spektral xəttlərin üç deyil, daha çox hissəyə parçalandığının kəşf ediməsi daha sonralar Kvant nəzəriyyəsinin isbatında çox mühüm rol oynamışdır.
1902-ci ildə Piter Ziman və Hendrik Lorens "maqnetizmin şüalanmaya təsirini aşkara çıxaran tədqiqatların əhəmiyyətinə görə" fizika üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşlər.
Piter Ziman 1908-ci ildə Amsterdam Universitetində Fizika İnstitutunun direktoru vəzifəsinə təyin olunmuş və 1923-cü ildə burada yeni fizika laborotoriyasını yaratmışdır. Ölümündən sonra həmin laborotoriyaya Zimanın adı verilmişdir.
Kəşfləri və mükafatları
Alimin sonrakı fəaliyyəti işığın şəffaf materiallar üzərində (şüşə və kvars kimi) dəqiq sürətini ölçmək olmuşdur. O, dəyişikliklərin təkcə işığın sürətindən və fərqli mühitdə sınmasından deyil, həm də işığın tezliyindən asılı olduğunu aşkara çıxarmışdır. Zimanın nəticələri o dövrdə Albert Eynşteynin kəşf etdiyi nisbilik nəzəriyyəsilə uzlaşırdı. Fizik həmçinin, elektriklə yüklənmiş atomları çəkilərinə görə fərqləndirmək məqsədilə kombinə edilmiş maqnit-elektrik pozulmalarının metodikasını işləmiş və bir neçə yeni izotoplar (müxtəlif çəkili, lakin nüvəsi eyni olan kimyəvi element) kəşf etmişdir.
Ziman mədəni, yumşaq təbiətli, ətrafındakılarla mülayim davranan insan olmuşdur. O öz istəyi ilə elmi fəaliyyətinə son qoyaraq 1935-ci ildə Amsterdam Universitetini tərk etmişdir.
Piter Ziman Oksford, Gettingen, Strasburq, Qlazqo, Brüssel və Paris Univesitetlərinin fəxri doktoru adını almış, London Kral Cəmiyyətinin Rumford və ABŞ Milli Elmlər Akademiyasının Dreyper medalları, Fransa Elmlər Akademiyasının Vayld mükafatı ilə təltif edilmişdir.
Dünya şöhrətli fizik 1943-cü ildə vəfat etmişdir.
İstinadlar
- dataset Library TU Delft. 2017.
- Album Academicum. 2007.
- http://www.pas.va/content/accademia/en/academicians/deceased/zeeman.html.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Pieter Zeeman. 2009.
- Зееман Питер // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Piter Ziman 25 may 1865 9 oktyabr 1943 Amsterdam Oksford Gettingen Strasburq Qlazqo Brussel ve Paris Univesitetlerinin fexri doktoru dunya sohretli fizik Fizika uzre Nobel mukafati laureati Piter Zeyemannid Pieter ZeemanPiter ZeyemanDogum tarixi 25 may 1865Dogum yeri Hollandiya kendiVefat tarixi 9 oktyabr 1943 78 yasinda Vefat yeri Hollandiya AmsterdamElm sahesi fizikaIs yerleri Delft Texnologiya Universiteti 1885 1902 Delft Texnologiya Universiteti 1884 1885 Amsterdam Universiteti 1908 1935 Amsterdam Universiteti 1900 1908 Amsterdam Universiteti 1896 1900 Leyden UniversitetiAlma mater aliTehsili Leyden UniversitetiElmi rehberi Heyke Kamerlinq OnnesUzvluyu London Kral Cemiyyeti Bavariya Elmler Akademiyasi d Macaristan Elmler Akademiyasi Papa Elmler Akademiyasi Prussiya Elmler Akademiyasi d Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiPiter Zeyeman 1865 ci ilde Hollandiyanin Zonnenmayr kendinde din xadimi ailesinde dunyaya gelmisdir Gencliyinde latin ve yunan dillerini oyrenmis Ziman elmi tedqiqatlara maraq gostermis ve 1885 ci ilde Leyden universitetine daxil olmusdur Orada meshur fizikler Hayke Kamerlinq Onnes ve Hendrik Lorensin rehberliyi altinda elmi fealiyyetle mesgul olmusdur Yuksek seviyyede elmi tecrube aparmaq bacarigi ona 1892 ci ilde Harlem Elmi Cemiyyetinin qizil medalini qazandirmis ve bir il sonra doktorluq elmi derecesi almasina tekan vermisdir FealiyyetiZimanin esas tecrube sahesi maqnetizm ve isiq hadisesine aid idi Piter Zimanadek yalniz iki maqnit optik hali bilinirdi Bunlarin biri sotland fiziki Kerr digeri ise ingilis alimi Maykl Faradey terefinden kesf edilmisdi Ziman ise isigin ozunu deyil menbeyini tapmaq ucun bir sira tecrubeler aparmisdir Onun esas meqsedi 1860 ci illerde Maksvell terefinden yaradilan daha sonra Lorensin inkisaf etdirdiyi elektromaqnit nezeriyyesinin arasdirilmasi idi Maksvell nezeri olaraq isigin elektromaqnit sahelerinden ibaret oldugunu bildirmisdi Onun nezeriyyesi alman fiziki Henrix Hersin arasdirmalari ile isbat olunmusdu Bu nezeriyye daha sonra Lorens terefinden inkisaf etdirilse de tecrubi neticeler kifayet qeder yaxsi deyildi Ziman da ilk tecrubelerinde ugursuzluga ducar olmusdu Lakin buna baxmayaraq metanetini itirmemis ve tecrubelerini davam etdirmisdi Hemin dovrde tecrubelerde ABS fiziki Roulendin hazirladigi hessas cihazdan istifade edilirdi O Lorensle birge kecirilen coxsayli tecrubelerden sonra nehayet elektromaqnit dalgalarinin spektrlere parcalandigini askar etmisdidi Bu hadise Ziman effekti adini almisdir Spektrlerin parcalanmasi elektrik yuklenmesinin vibrasiya eden hisseciklerle mutenasibliyini hemcinin onun menfi yuklendiyini askara cixarmisdir Bu neticeler Lorensin elektron haqqinda fikirlerini tesdiqlemis hemcinin onun kesf etdiyi elektronun 1897 ci ilde Tompson terefinden qaz vakuum borularinda elektrik bosalmasi neticesinde kesf edilen elektronla eyni oldugunu isbat etmisdir Ziman effekti atomun qurulusunu arasdirmaga komek eden esas vasitelerden biridir Spektral xettlerin uc deyil daha cox hisseye parcalandiginin kesf edimesi daha sonralar Kvant nezeriyyesinin isbatinda cox muhum rol oynamisdir 1902 ci ilde Piter Ziman ve Hendrik Lorens maqnetizmin sualanmaya tesirini askara cixaran tedqiqatlarin ehemiyyetine gore fizika uzre Nobel mukafatina layiq gorulmusler Piter Ziman 1908 ci ilde Amsterdam Universitetinde Fizika Institutunun direktoru vezifesine teyin olunmus ve 1923 cu ilde burada yeni fizika laborotoriyasini yaratmisdir Olumunden sonra hemin laborotoriyaya Zimanin adi verilmisdir Kesfleri ve mukafatlariAlimin sonraki fealiyyeti isigin seffaf materiallar uzerinde suse ve kvars kimi deqiq suretini olcmek olmusdur O deyisikliklerin tekce isigin suretinden ve ferqli muhitde sinmasindan deyil hem de isigin tezliyinden asili oldugunu askara cixarmisdir Zimanin neticeleri o dovrde Albert Eynsteynin kesf etdiyi nisbilik nezeriyyesile uzlasirdi Fizik hemcinin elektrikle yuklenmis atomlari cekilerine gore ferqlendirmek meqsedile kombine edilmis maqnit elektrik pozulmalarinin metodikasini islemis ve bir nece yeni izotoplar muxtelif cekili lakin nuvesi eyni olan kimyevi element kesf etmisdir Ziman medeni yumsaq tebietli etrafindakilarla mulayim davranan insan olmusdur O oz isteyi ile elmi fealiyyetine son qoyaraq 1935 ci ilde Amsterdam Universitetini terk etmisdir Piter Ziman Oksford Gettingen Strasburq Qlazqo Brussel ve Paris Univesitetlerinin fexri doktoru adini almis London Kral Cemiyyetinin Rumford ve ABS Milli Elmler Akademiyasinin Dreyper medallari Fransa Elmler Akademiyasinin Vayld mukafati ile teltif edilmisdir Dunya sohretli fizik 1943 cu ilde vefat etmisdir Istinadlardataset Library TU Delft 2017 Album Academicum 2007 http www pas va content accademia en academicians deceased zeeman html Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Pieter Zeeman 2009 Zeeman Piter Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969