Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Svante Arrenius (1859-1927) - məşhur İsveç kimyaçısı, 1903-cü il Kimya üzrə Nobel mükafatının laureatı.
| Svante Arrenius | |
|---|---|
| Svante August Arrhenius | |
 | |
| Doğum adı | Svante August Arrhenius |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | , İsveç |
| Vəfat tarixi | (68 yaşında) |
| Vəfat yeri | Stokholm |
| Elm sahələri | fizika, kimya |
| İş yerləri | |
| Təhsili | |
| Üzvlüyü |
|
| Mükafatları |  Kimya üzrə Nobel mükafatı (1903) |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
1859-cu ildə İsveçin şəhərində fermer ailəsində doğulmuşdur. Uşaq yaşlarından riyaziyyata maraq göstərmiş, daha sonra məktəbdə biologiya və kimya fənnləri üzrə də bacarığını nümayiş etdirmişdir. 1876-cı ildə Upsala Universtetinə daxil olmuş, iki ildən sonra oranı təbii elmlər üzrə bakalavr diplomu ilə bitirmişdir. 1881-ci ildən etibarən Stokholmdakı İsveç Kral Elmlər Akademiyasında, Erik Edlundun rəhbırliyi ilə elektrikin xassələrini öyrənmək üçün araşdırmalar aparmışdır.
Fəaliyyəti
Bu dövrlərdə elektrikin xüsusiyyətləri tamamilə aydın deyildi. Alimlərə quru duzların və suyun təmiz halda deyil, yalnız qarışıqlar şəklində elektrik keçirdiyi məlum idi. Arrenius müxtəlif mayelərin elektrik keçiriciliklərini yoxlamaq qərarına gəlmişdir. Onun qənaətinə əsasən, bəzi maddələrin molekulları mayedə həll olarkən iki və ya daha çox hissəciklərə parçalanır. Bu hissəcikləri Arrenius ion adlandırmışdır. Hər bir molekul neytal yüklənsə də, onun zərrəcikləri müsbət və ya mənfi yüklənmiş olur. Məsələn, suda həll olmuş xörək duzunun molekulları müsbət yüklü natrium və mənfi yüklü xlor hissələrinə parçalanır. Bu yüklü atomlar yalnız mayedə həll olan zaman elektrik enerjisinin keçiriciliyini təmin edirlər. Elektrik enerjisini öz növbəsində əks yüklənmiş hissəcikləri hərəkətə keçirir.
Bu tədqiqatların nəticəsində Arrenius 1884-cü ildə doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir. Lakin bir sıra alimlər onun araşdırmalarına şübhə etdiklərindən Arreniusa aşağı dərəcəli doktor adı verilmişdir. Bu diplomla onun universitetdə dərs demək ixtiyarı yox idi. Lakin Arrenius bundan sarsılmadan tədqiqatlarını çap etdirərək, Avropanın bir sıra məşhur alimlərinə göndərmişdir. Məşhur alman kimyaçısı Vilhelm Ostvald onun araşdırmaları ilə maraqlanaraq, Upsalaya gəlmiş və Arreniusi Riqa Politexnik İnstitutuna dəvət etmişdir.
Alim sonralar İsveç Kral Akademiyasından stipendiya alaraq, Avropaya elmi səyahətə yollanmağı üstün tutmuşdur. O, Riqada, Vürtbursqda, Qrasda və Amsterdamda olmuş, burada baş verən elmi nailiyyətlərlə tanış olaraq, tədqiqatlarda iştirak etmişdir. Bu dövrü onun elmi yaradıcılığının zirvəsi hesab etmək olar. Belə ki, Arrenius 1887-ci ildə sonralar öz adı ilə adlandırılmış elektrolitik dissosaiya (elektrolitlərin mayedə həll olan və ya ərimə halında ionlara parçalanması) nəzəriyyəsini hazırlamış, elektrolitlərin maye halda Vant-Hoff və Raul qanunları ilə olan uyğunsuzluqlarını izah etmiş, həmçinin duzların hidrolizi nəzəriyyəsini işləmişdir. O, həmçinin bir neçə mühüm kəşf etmişdir. Bunların sırasında reaksiyaların sürətinin temperaturdan asılılığının tapılmasının xüsusi yer tutur.
Arrenius 1891-cildə Stokholma qayıdaraq, universitetdə fizika üzrə leksiya deməyə başlamaış, dörd ildən sonra professor, daha iki ildən sonra isə rektor təyin olunmuşdur. Bütün bu dövr ərzində, o tədqiqatların ara verməyərək, öz adı ilə adlanmış elektrolitik dissosasiya nəzəriyyəsini işləmişdir. Alim həmçinin, osmotik təzyiq (daxildən xaricə olan təzyiq) haqqında da araşdırmalar aparmışdır. Bu barədə tanınmış kimyaçı Yakob Vant-Hoffun nəzəriyyəsinə əsaslanan Arrenius həmin nəzəriyyəni dərinləşdirmişdir.
Şöhrət qazanması
Arreniusun tədqiqatları öz dövrünün bir sıra tanınmış elm adamları, o cümlədən məşhur kimyaçı Dmitri Mendeleyev tərəfindən tənqid edilmişdir. Onun fikrincə, həll olunana və hə həll edən maddələr arasındakı kimyəvi məsələləri nəzərə almadan sırf fiziki qaydalar əsasında nəzəriyyə işləmək olmazdı. Arreniusun və Mendeleyevin fikirləri sonradan turşuların proton nəzəriyyəsində birləşdirilmişdi.
1903-cü ildə Svante Arrenius "hazırladığı elektrolitik dissosasiya nəzəriyyəsinin kimya elminə mühüm xidmət göstərdiyinə görə" kimya üzrə Nobel mükafatına layiq görülmüşdü. İsveç Elmlər Akademiyası adından çıxış edən akademik Terneblad onun tədqiqatlarının elektrokimyanın əsasını qoyduğunu bildirmiş, həmçinin Arreniusa ilk Nobel kimya laueratı Vant-Hoffun nəzəriyyəsini bitirdiyinə görə təşəkkür etmişdir.
Svante Arrenius fizikanın bir çox sahəsi üzrə tədqiqatlar aparmış, günəş radiasiyasının atmosferə təsirini, biosferdəki temperatur dəyişikliklərinin səbəbini, vulkan aktivləşmələrini öyrənmiş, həmçinin immmun kimyası elmi ilə bağlı araşdırmalar aparmışdır.
O, 1925-ci ildə Stokholm Universitetindən getmiş və Fizika-Kimya Nobel İnstitutunun direktoru vəzifəsinə yiyələnmişdir. Arrenius burada ömrünün sonunadək çalışmışdır.
Alim bir sıra mükafatlarla, Amerika Kimya Cəmiyyətinin Hibbs, London Kral Cəmiyyətinin Devi, Britaniya Kimya Cəmiyyətinin Faradey medalları ilə təltif edilmiş, bir sıra elmi cəmiyyət və universitetlərin fəxri üzvü seçilmişdir.
Öıümü
1927-ci ildə Stokholmda vəfat etmişdir.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Svante Arrenius 1859 1927 meshur Isvec kimyacisi 1903 cu il Kimya uzre Nobel mukafatinin laureati Svante ArreniusSvante August ArrheniusDogum adi Svante August ArrheniusDogum tarixi 19 fevral 1859Dogum yeri IsvecVefat tarixi 2 oktyabr 1927 68 yasinda Vefat yeri StokholmElm saheleri fizika kimyaIs yerleri Riqa Texniki Universiteti Stokholm Universiteti Uppsala UniversitetiTehsili Uppsala Universiteti Stokholm UniversitetiUzvluyu London Kral Cemiyyeti 1910 Isvec Kral Elmler Akademiyasi Gottingen Elmler Akademiyasi d Peterburq Elmler Akademiyasi SSRI Elmler Akademiyasi Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Rusiya Elmler Akademiyasi ABS Milli Elmler Akademiyasi 1908 Mukafatlari Kimya uzre Nobel mukafati 1903 Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati1859 cu ilde Isvecin seherinde fermer ailesinde dogulmusdur Usaq yaslarindan riyaziyyata maraq gostermis daha sonra mektebde biologiya ve kimya fennleri uzre de bacarigini numayis etdirmisdir 1876 ci ilde Upsala Universtetine daxil olmus iki ilden sonra orani tebii elmler uzre bakalavr diplomu ile bitirmisdir 1881 ci ilden etibaren Stokholmdaki Isvec Kral Elmler Akademiyasinda Erik Edlundun rehbirliyi ile elektrikin xasselerini oyrenmek ucun arasdirmalar aparmisdir FealiyyetiBu dovrlerde elektrikin xususiyyetleri tamamile aydin deyildi Alimlere quru duzlarin ve suyun temiz halda deyil yalniz qarisiqlar seklinde elektrik kecirdiyi melum idi Arrenius muxtelif mayelerin elektrik keciriciliklerini yoxlamaq qerarina gelmisdir Onun qenaetine esasen bezi maddelerin molekullari mayede hell olarken iki ve ya daha cox hisseciklere parcalanir Bu hissecikleri Arrenius ion adlandirmisdir Her bir molekul neytal yuklense de onun zerrecikleri musbet ve ya menfi yuklenmis olur Meselen suda hell olmus xorek duzunun molekullari musbet yuklu natrium ve menfi yuklu xlor hisselerine parcalanir Bu yuklu atomlar yalniz mayede hell olan zaman elektrik enerjisinin keciriciliyini temin edirler Elektrik enerjisini oz novbesinde eks yuklenmis hissecikleri herekete kecirir Bu tedqiqatlarin neticesinde Arrenius 1884 cu ilde doktorluq dissertasiyasi mudafie etmisdir Lakin bir sira alimler onun arasdirmalarina subhe etdiklerinden Arreniusa asagi dereceli doktor adi verilmisdir Bu diplomla onun universitetde ders demek ixtiyari yox idi Lakin Arrenius bundan sarsilmadan tedqiqatlarini cap etdirerek Avropanin bir sira meshur alimlerine gondermisdir Meshur alman kimyacisi Vilhelm Ostvald onun arasdirmalari ile maraqlanaraq Upsalaya gelmis ve Arreniusi Riqa Politexnik Institutuna devet etmisdir Alim sonralar Isvec Kral Akademiyasindan stipendiya alaraq Avropaya elmi seyahete yollanmagi ustun tutmusdur O Riqada Vurtbursqda Qrasda ve Amsterdamda olmus burada bas veren elmi nailiyyetlerle tanis olaraq tedqiqatlarda istirak etmisdir Bu dovru onun elmi yaradiciliginin zirvesi hesab etmek olar Bele ki Arrenius 1887 ci ilde sonralar oz adi ile adlandirilmis elektrolitik dissosaiya elektrolitlerin mayede hell olan ve ya erime halinda ionlara parcalanmasi nezeriyyesini hazirlamis elektrolitlerin maye halda Vant Hoff ve Raul qanunlari ile olan uygunsuzluqlarini izah etmis hemcinin duzlarin hidrolizi nezeriyyesini islemisdir O hemcinin bir nece muhum kesf etmisdir Bunlarin sirasinda reaksiyalarin suretinin temperaturdan asililiginin tapilmasinin xususi yer tutur Arrenius 1891 cilde Stokholma qayidaraq universitetde fizika uzre leksiya demeye baslamais dord ilden sonra professor daha iki ilden sonra ise rektor teyin olunmusdur Butun bu dovr erzinde o tedqiqatlarin ara vermeyerek oz adi ile adlanmis elektrolitik dissosasiya nezeriyyesini islemisdir Alim hemcinin osmotik tezyiq daxilden xarice olan tezyiq haqqinda da arasdirmalar aparmisdir Bu barede taninmis kimyaci Yakob Vant Hoffun nezeriyyesine esaslanan Arrenius hemin nezeriyyeni derinlesdirmisdir Sohret qazanmasiArreniusun tedqiqatlari oz dovrunun bir sira taninmis elm adamlari o cumleden meshur kimyaci Dmitri Mendeleyev terefinden tenqid edilmisdir Onun fikrince hell olunana ve he hell eden maddeler arasindaki kimyevi meseleleri nezere almadan sirf fiziki qaydalar esasinda nezeriyye islemek olmazdi Arreniusun ve Mendeleyevin fikirleri sonradan tursularin proton nezeriyyesinde birlesdirilmisdi Nobel mukafati1903 cu ilde Svante Arrenius hazirladigi elektrolitik dissosasiya nezeriyyesinin kimya elmine muhum xidmet gosterdiyine gore kimya uzre Nobel mukafatina layiq gorulmusdu Isvec Elmler Akademiyasi adindan cixis eden akademik Terneblad onun tedqiqatlarinin elektrokimyanin esasini qoydugunu bildirmis hemcinin Arreniusa ilk Nobel kimya lauerati Vant Hoffun nezeriyyesini bitirdiyine gore tesekkur etmisdir Svante Arrenius fizikanin bir cox sahesi uzre tedqiqatlar aparmis gunes radiasiyasinin atmosfere tesirini biosferdeki temperatur deyisikliklerinin sebebini vulkan aktivlesmelerini oyrenmis hemcinin immmun kimyasi elmi ile bagli arasdirmalar aparmisdir O 1925 ci ilde Stokholm Universitetinden getmis ve Fizika Kimya Nobel Institutunun direktoru vezifesine yiyelenmisdir Arrenius burada omrunun sonunadek calismisdir Alim bir sira mukafatlarla Amerika Kimya Cemiyyetinin Hibbs London Kral Cemiyyetinin Devi Britaniya Kimya Cemiyyetinin Faradey medallari ile teltif edilmis bir sira elmi cemiyyet ve universitetlerin fexri uzvu secilmisdir Oiumu1927 ci ilde Stokholmda vefat etmisdir IstinadlarHemcinin baxNobel mukafati