Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Seyid Murtuz Əfəndi (1694, Ədirnə – avqust 1758, Konstantinopol) — Osmanlı alimi və şeyxülislamı. Atası II Süleyman və II Mustafa səltənətlərinin şeyxülislamı Seyid Feyzullah Əfəndi, qardaşı isə Sultan Mahmud səltənətinin şeyxülislamlarından Mustafa Əfəndidir.
| Seyid Murtuz Əfəndi | |
|---|---|
| Əvvəlki | Xəlilzadə Mehmed Səid Əfəndi |
| Sonrakı | Abdullah Vassaf Əfəndi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Ədirnə, Osmanlı imperiyası |
| Vəfat tarixi | (64 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Atası | Seyid Feyzullah Əfəndi |
| Uşağı | Əzizə xanım |
Həyatı
1694-cü ildə dünyaya gəldi. Atası II Süleyman və II Mustafa səltənətlərinin şeyxülislamı Seyid Feyzullah Əfəndi, qardaşı isə Sultan Mahmud səltənətinin şeyxülislamlarından Mustafa Əfəndidir. Ədirnə hadisələrində atasının Ədirnədə faciəvi şəkildə öldürülməsi və cəsədinin Tunca çayına atılması əsnasında hələ 7 yaşında olan Murtuz Əfəndiyə toxunulmadı. Ancaq iğtişaşların ardından digər ailə üzvləriylə birlikdə Bursaya sürgün edildi və 1730-cu ilədək İstanbula dönə bilmədi.
Bursada mükəmməl təhsil alan Murtuz Əfəndi şeyxülislam Yenişəhərli Abdullah Əfəndi dönəmində 1725-ci ildə müdərrislik dərəcəsi aldı. Bursa və İstanbulda müxtəlif mədrəsələrdə xidmət etdikdən sonra 1730-cu ildə Məkkə, 19 iyul 1741-ci ildə isə İstanbul qazısı oldu. Yalnız 4 ay bu vəzifədə qaldıqdan sonra 4 dekabr 1747-ci ildə Anadolu qazəsgəri təyin edildi. 1 illik vəzifə müddətini tamamlamasının ardından təqaüdə ayrılsa da, 1748-ci ilin noyabrında Rumeli qazəsgərliyinə gətirildi. Nəhayət, Xəlilzadə Səid Əfəndinin Bursaya sürgün edilməsinin ardından 3 iyun 1750-ci ildə şeyxülislamlığa yüksəldi.
Sələfi Səid Əfəndinin bu şəkildə vəzifədən alınmasına səbəb isə üləma zümrəsi arasından himayə etdiyi bəzi şəxsləri ənənəyə zidd şəkildə yüksəltməsi və üləma zümrəsindəki nizam-intizamın pozulması idi. Bu səbəblə Seyid Murtuz Əfəndi vəzifəyə gətirildikdən dərhal sonra Sultan Mahmud tərəfindən məsələylə bağlı bir fərman aldı. 4 ildən çox bu vəzifədə qalan Murtuz Əfəndi bu müddət ərzində mühüm addımlar atdı. Sultan Mahmud üzərindəki nüfuzundan istifadə edərək dövlət vəzifələrini rüşvət və iltimasla satan, vəzirləri və üləmaları təhqir edən Darüssəadə ağası Moreyalı Bəşir ağanın edam edilməsini təmin etdi.
Sultan Mahmudun vəfatı və Sultan Osmanın taxta çıxmasının ardından 12 yanvar 1755-ci ildə vəzifədən alındı. Buna səbəb olaraq isə səhhətinin pis olması və bununla bağlı dövlət mərasimlərində iştirak edə bilməməsi göstərilmişdir. Ancaq bunun tam əksi olaraq, 20 dekabr 1754-cü ildə Əyyubsultanda keçirilən mərasimdə Sultan Osman şəxsən Murtuz Əfəndi tərəfindən qılınc qurşanmışdı. Vəzifədən alındıqdan sonra köşkünə çəkilən Murtuz Əfəndi 1758-ci ilin avqustunda vəfat etdi və cənazəsi Əyyub Sultan türbəsinin arxa tərəfinə dəfn edildi.Hz. Hüseynin nəslindən olması səbəbilə Seyid ünvanıyla anılan Murtuz Əfəndinin qızı Əzizə xanım şeyxülislam Dürrizadə Ataullah Əfəndi ilə evlənmiş, bu şəcərədən doğulan nəvələri arasında qazı və müdərrisliyə yüksələn bir çox şəxs olmuşdur.
Mənbə
- Şem‘dânîzâde, Müri’t-tevârîh (Aktepe), I, 155, 166; II/A, s. 12;
- Vâsıf, Târih, I, 46–47;
- Devhatü’l-meşâyih, s. 98;
- Sicill-i Osmânî, IV, 361–362;
- İlmiyye Salnâmesi, s. 525–526;
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, IV/2, s. 480–481;
- Danişmend, Kronoloji, V, 141;
- Abdülkadir Altunsu, Osmanlı Şeyhülislâmları, Ankara 1972, s. 135;
- Mehmet Nermi Haskan, Eyüplü Meşhurlar, İstanbul 2004, II, 86.
İstinadlar
- Yılmaz Öztuna, Devletler ve Hanedanlar, Ankara 1969, II, 630, 653;
- Hulusi Yavuz, "Eyüpsultan’da Medfûn Osmanlı Şeyhu’l-İslâmları", Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla Eyüpsultan Sempozyumu IV: Tebliğler, İstanbul 2000, s. 416;
- M. Orhan Bayrak, İstanbul’da Gömülü Meşhur Adamlar (1453–1978), İstanbul 1979, s. 72–73;
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Seyid Murtuz Efendi 1694 Edirne avqust 1758 Konstantinopol Osmanli alimi ve seyxulislami Atasi II Suleyman ve II Mustafa seltenetlerinin seyxulislami Seyid Feyzullah Efendi qardasi ise Sultan Mahmud seltenetinin seyxulislamlarindan Mustafa Efendidir Seyid Murtuz Efendi90 Osmanli seyxulislamiEvvelkiXelilzade Mehmed Seid EfendiSonrakiAbdullah Vassaf EfendiSexsi melumatlarDogum tarixi 1694Dogum yeri Edirne Osmanli imperiyasiVefat tarixi avqust 1758 64 yasinda Vefat yeri Konstantinopol Osmanli imperiyasiDefn yeri Eyyub Sultan mescidiAtasi Seyid Feyzullah EfendiUsagi Ezize xanimHeyati1694 cu ilde dunyaya geldi Atasi II Suleyman ve II Mustafa seltenetlerinin seyxulislami Seyid Feyzullah Efendi qardasi ise Sultan Mahmud seltenetinin seyxulislamlarindan Mustafa Efendidir Edirne hadiselerinde atasinin Edirnede facievi sekilde oldurulmesi ve cesedinin Tunca cayina atilmasi esnasinda hele 7 yasinda olan Murtuz Efendiye toxunulmadi Ancaq igtisaslarin ardindan diger aile uzvleriyle birlikde Bursaya surgun edildi ve 1730 cu iledek Istanbula done bilmedi Bursada mukemmel tehsil alan Murtuz Efendi seyxulislam Yeniseherli Abdullah Efendi doneminde 1725 ci ilde muderrislik derecesi aldi Bursa ve Istanbulda muxtelif medreselerde xidmet etdikden sonra 1730 cu ilde Mekke 19 iyul 1741 ci ilde ise Istanbul qazisi oldu Yalniz 4 ay bu vezifede qaldiqdan sonra 4 dekabr 1747 ci ilde Anadolu qazesgeri teyin edildi 1 illik vezife muddetini tamamlamasinin ardindan teqaude ayrilsa da 1748 ci ilin noyabrinda Rumeli qazesgerliyine getirildi Nehayet Xelilzade Seid Efendinin Bursaya surgun edilmesinin ardindan 3 iyun 1750 ci ilde seyxulislamliga yukseldi Selefi Seid Efendinin bu sekilde vezifeden alinmasina sebeb ise ulema zumresi arasindan himaye etdiyi bezi sexsleri eneneye zidd sekilde yukseltmesi ve ulema zumresindeki nizam intizamin pozulmasi idi Bu sebeble Seyid Murtuz Efendi vezifeye getirildikden derhal sonra Sultan Mahmud terefinden meseleyle bagli bir ferman aldi 4 ilden cox bu vezifede qalan Murtuz Efendi bu muddet erzinde muhum addimlar atdi Sultan Mahmud uzerindeki nufuzundan istifade ederek dovlet vezifelerini rusvet ve iltimasla satan vezirleri ve ulemalari tehqir eden Darusseade agasi Moreyali Besir aganin edam edilmesini temin etdi Sultan Mahmudun vefati ve Sultan Osmanin taxta cixmasinin ardindan 12 yanvar 1755 ci ilde vezifeden alindi Buna sebeb olaraq ise sehhetinin pis olmasi ve bununla bagli dovlet merasimlerinde istirak ede bilmemesi gosterilmisdir Ancaq bunun tam eksi olaraq 20 dekabr 1754 cu ilde Eyyubsultanda kecirilen merasimde Sultan Osman sexsen Murtuz Efendi terefinden qilinc qursanmisdi Vezifeden alindiqdan sonra koskune cekilen Murtuz Efendi 1758 ci ilin avqustunda vefat etdi ve cenazesi Eyyub Sultan turbesinin arxa terefine defn edildi Hz Huseynin neslinden olmasi sebebile Seyid unvaniyla anilan Murtuz Efendinin qizi Ezize xanim seyxulislam Durrizade Ataullah Efendi ile evlenmis bu secereden dogulan neveleri arasinda qazi ve muderrisliye yukselen bir cox sexs olmusdur MenbeSem danizade Muri t tevarih Aktepe I 155 166 II A s 12 Vasif Tarih I 46 47 Devhatu l mesayih s 98 Sicill i Osmani IV 361 362 Ilmiyye Salnamesi s 525 526 Uzuncarsili Osmanli Tarihi IV 2 s 480 481 Danismend Kronoloji V 141 Abdulkadir Altunsu Osmanli Seyhulislamlari Ankara 1972 s 135 Mehmet Nermi Haskan Eyuplu Meshurlar Istanbul 2004 II 86 IstinadlarYilmaz Oztuna Devletler ve Hanedanlar Ankara 1969 II 630 653 Hulusi Yavuz Eyupsultan da Medfun Osmanli Seyhu l Islamlari Tarihi Kulturu ve Sanatiyla Eyupsultan Sempozyumu IV Tebligler Istanbul 2000 s 416 M Orhan Bayrak Istanbul da Gomulu Meshur Adamlar 1453 1978 Istanbul 1979 s 72 73