Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gəmiqaya petroqlifləri – Kiçik Qafqazın Ordubad dağlarında, Qapıcıq dağının cənub və şərq yamaclarındakı Nəbi yurdunda, Qaranquş yaylaqlarında yerləşən qayalarda çəkilmiş petroqlif-piktoqramlar, Azərbaycan mədəniyyətinin ən qədim nümunələrindən biri. Gəmiqaya rəsmləri 1968-ci ildən tədqiq olunmaqdadır. Naxçıvan MR Ali Məclisi "Ordubad rayonundakı Gəmiqaya abidəsinin tədqiq olunması barədə" 26 aprel, 2001-ci il tarixli sərəncam qəbul etmişdir.
| Gəmiqaya petroqlifləri | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Ordubad |
| Yerləşir | Nəsirvaz kəndi |
| Aidiyyatı | tunc dövrü - dəmir dövrü |
| Üslubu | |
| Vəziyyəti | Açıq səma altında muzey |
| Rəsmi sayt | gemiqaya.nakhchivan.az |
| İstinad nöm. | 38 |
| Kateqoriya | Qayaüstü təsvir |
| Əhəmiyyəti | Dünya əhəmiyyətli |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Arxeoloqlar Qaranquş yaylağında qayaüstü rəsmlərin həkk olunduğu ərazidə Azərbaycanın qədim sakinlərinə aid yurd yerlərinin qalıqlarını aşkara çıxarmış, müəyyənləşdirmişlər ki, Alp çəmənlikləri ilə zəngin olan Gəmiqaya — Qaranquş yaylağı Naxçıvanın qədim sakinlərinin əsas ov məskənlərindən biri olmuşdur. Sonralar isə buralar Araz sahilində, eləcə də Naxçıvançay, Əlincəçay, Gilançay vadilərində yaşamış tayfaların yaylaq yerləri olmuşdur. Elə həmin dövrlərdən buradakı qayalar üzərində insan və müxtəlif heyvan (keçi, maral, öküz, quş və s.) rəsmləri, yay-oxla keçi ovlanması səhnəsi, ayrı — ayrı işarələr və s. təsvirlər həkk edilmişdir.
Tarixi
Gəmiqaya təsvirlərinin və oradakı qədim yurd yerlərinin azı 8–7 min il yaşı var. Tədqiqatlar nəticəsində orada yaşamış əhalinin həyat tərzini və mədəni inkişaf yollarını izləmək mümkün olmuşdur. Gəmiqaya rəsmləri 1968-ci ildən öyrənilir.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi "Ordubad rayonundakı Gəmiqaya abidəsinin tədqiq olunması barədə" 2001 il 26 aprel tarixli sərəncam qəbul etmişdir. Həmin sərəncamdan sonra 2001–2005-ci illərdə Gəmiqayada arxeoloji ekspedisiyaların fəaliyyəti canlanmış, hərtərəfli tədqiqatlar aparılmağa başlanılmış, müxtəlif təsvirlər aşkar edilmişdir.
Tədqiqatlar nəticəsində Naxçıvanın qədim memarlığı üçün səciyyəvi olan dairəvi planlı yurd yerləri (tikililərin divarlarının diametri 5–12 m olub, iri və orta həcmli qaya parçalarından qurulmuşdur) və qayaüstü təsvirlər (həmin yurd yerlərinin ətrafındakı qayalar üzərindədir) aşkara çıxarılmışdır. Bu qədim təsviri sənət əsərlərinin böyük əksəriyyətini heyvan rəsmləri–keçi, öküz, maral, it, bəbir, canavar və s. təşkil edir. Heyvan rəsmləri bir qayda olaraq, tək-tək, qoşa və sürü halında təsvir olunmuşdur. Onların çoxu keçi rəsmləridir.
Tədqiqi
Gəmiqaya rəsmləri 1968-ci ildən tədqiq edilməkdədir. Tədqiqatlar nəticəsində Naxçıvanın qədim memarlığı üçün səciyyəvi olan, eyni zamanda Gəmiqaya abidələri ilə həmdövr olan digər Yaxşın Şərq abidələrində də müşahidə olunan dairəvi planlı yurd yerləri və qayaüstü rəsmlər aşkara çıxarılmışdır. Yaşayış yerlərində tikililərin divarlarının diametri 5 – 12 m olub, iri və orta həcmli qaya parçalarndan qurulmuşdur. Gəmiqaya yaşayış yerindən aşkarlanmış qədim təsviri sənət əsərlərinin böyük əksəriyyətini heyvan rəsmləri – keçi, maral, öküz, it, bəbir, canavar və s. təşkil edir. Heyvan rəsmləri bir qayda olaraq, tək – tək, qoşa və sürü halına təsvir olunmuşdur. Gəmiqaya rəsmləri kompozisiyalarının sadə və mürəkkəbliyinə, eləcə də, süjetlərinə görə bir – birindən seçilir. Öküz rəsmləri realist üslubda, buynuzları uzun və qövsvari əyilmiş şəkildədir. Öküz qoşulmuş araba təsvirləri də vardır.
İnsan rəsmləri tək halda və kompozisiyalı səhnələrdə verilmişdir. Bəzi insan rəsmləri zoomorfik əlamətlərlə fantastik şəkildə təsvir edilmişdir. Aşkar olunmuş rəsmlər arasında ovçuların ox və kamanla, kəməndlə və s. ilə silahlandığı ov səhnələri. Rəqs səhnələri diqqəti cəlb edir.
Gəmiqayada çox maraqlı piktoqrafik xarakterli rəmzi işarələr – dairələr, dördbucaqlı, üçbucaqlı, çərxifələk (svastika) nişanı və s. həkk olunmuşdur. Bu cür işarələr Naxçıvanda I Kültəpənin e.ə. II minilliyə aid Orta Tunc dövrü təbəqəsindən əldə edilmiş gil lövhə üzərində, boyalı qablar üzərində də cızılmışdır.
Gəmiqaya petroqliflərinin analoji abidələrlə müqayisəli təhlili Azərbaycanın qədim əhalisinin mənəvi mədəniyyəti və incəsənəti haqqında elmi nəticələr söyləməyə imkan vermiş və onların qədim Azərbaycan təsviri sənətinin Naxçıvan mədəniyyətinə aid olduğunu göstərmişdir.
Təsvirlər və onların interpretasiyası
Gəmiqaya rəsmləri kompozisiyalarının sadə və mürəkkəbliyinə, eləcə də, süjetlərinə görə bir-birindən seçilir. Heyvan rəsmləri tək, qrup halında və astral işarələrlə birgə təsvir edilmişdir. Bu təsvirlər arasında heyvanların mübarizəsi səhnəsi xüsusilə diqqətəlayiqdir. Öküz rəsmləri realist üslubda, buynuzları uzun və qövsvarı əyilmiş şəkildədir. Öküz qoşulmuş araba təsvirləri də vardır.
 |  |  |
Astral rəsmlər Günəş, Ay, Venera və digər Göy cisimlərini simvolizə edir. Bu təsvirlər Naxçıvanda məskunlaşan əkinçi — maldar tayfaların inancları ilə bağlıdır. Tədqiqatlar Veneranı simvolizə edən rəsmlərin ekizlik kultu ilə bağlı olduğunu göstərir.
İnsan rəsmləri tək halda və kompozisiyalı səhnələrdə verilmişdir. Bəzi insan rəsmləri zoomorfik əlamətlərlə fantastik şəkildə təsvir edilmişdir. Aşkar olunmuş rəsmlər arasında ovçuların ox və kamanla, kəməndlə və s. ilə silahlandığı ov və rəqs səhnələri diqqəti cəlb edir.
Gəmiqaya təsvirlərinin öyrənilməsi Naxçıvanın qədim sakinləri ilə türk xalqlarının ideologiyası arasında geneti bağlılıq olduğunu təsdiq edir. Bu təsvirlərdə yerli əhalinin qədim inancları əks olunmuşdur. Bu inanclara görə Tanrılar, xeyirxah qüvvələr Göydə, O biri dünya insanların yaşadığı dünyanın altında, yaxud onların ətrafındadır. Bir-birinə qarşı qoyulan bu dünya və obiri dünyadakı proseslər qarşılıqlı əlaqədədir. Ölüm həyatın dəyişilməz şərti, canlıların daimi intibahının və təzələnməsinin rəhnidir. Göyün, Yerin və O biri dünyanın sahibi mifoloji obrazlarla verilmişdir. Bu varlıqlarla əlaqə yaradılması, dua edilməsi, qurban kəsilməsi və digər ayinlərin icra edilməsi həyatdakı uğurlarının əsas təminatıdır.
İstinadlar
- . 2012-01-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-06-17.
- "Rising of the Art". 2013-02-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-06-29.
- . 2016-03-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-06-29.
- V. H. Əliyev – Gəmiqaya abidələri, Bakı, 1993
- "Nakhchivan has made valuable gifts to world world civilization". 2020-06-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-06-29.
- N. Müseyibov – Qobustan və Gəmiqaya işarələrindəki bir qrup işarələr haqqında, "Azərbaycanın qədim və orta əsrlər tarixinin problemləri" kitabında, Bakı, 1992
- Наскальная живопись Гямигая". 2019-08-08 at the Wayback Machine İRS jurnalı
- Vəli Baxşəliyev, Naxçıvanın arxeoloji abidələri, Bakı, 2008
- AMEA, Naxçıvan Ensiklopediyası, Bakı, 2002, səh 164, Gəmiqaya rəsmləri məqaləsi.
- N. Müseyibov, Ə. Bədəlov – Gəmiqaya işarələri, Naxçıvan Dövlət Universitetinin elmi əsərləri, 1999, № 5
- N. Müseyibov – Gəmiqayada aşkar edilmiş yeni qayaüstü rəsmlər, "Azərbaycanın qədim və orta əsrlər tarixinin problemləri" № 2, 2001
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gemiqaya petroqlifleri Kicik Qafqazin Ordubad daglarinda Qapiciq daginin cenub ve serq yamaclarindaki Nebi yurdunda Qaranqus yaylaqlarinda yerlesen qayalarda cekilmis petroqlif piktoqramlar Azerbaycan medeniyyetinin en qedim numunelerinden biri Gemiqaya resmleri 1968 ci ilden tedqiq olunmaqdadir Naxcivan MR Ali Meclisi Ordubad rayonundaki Gemiqaya abidesinin tedqiq olunmasi barede 26 aprel 2001 ci il tarixli serencam qebul etmisdir Gemiqaya petroqlifleri39 09 31 sm e 45 55 28 s u Olke AzerbaycanSeher OrdubadYerlesir Nesirvaz kendiAidiyyati tunc dovru demir dovruUslubuVeziyyeti Aciq sema altinda muzeyResmi sayt gemiqaya nakhchivan azAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 38KateqoriyaQayaustu tesvirEhemiyyetiDunya ehemiyyetliGemiqaya petroqlifleri Vikianbarda elaqeli mediafayllar Arxeoloqlar Qaranqus yaylaginda qayaustu resmlerin hekk olundugu erazide Azerbaycanin qedim sakinlerine aid yurd yerlerinin qaliqlarini askara cixarmis mueyyenlesdirmisler ki Alp cemenlikleri ile zengin olan Gemiqaya Qaranqus yaylagi Naxcivanin qedim sakinlerinin esas ov meskenlerinden biri olmusdur Sonralar ise buralar Araz sahilinde elece de Naxcivancay Elincecay Gilancay vadilerinde yasamis tayfalarin yaylaq yerleri olmusdur Ele hemin dovrlerden buradaki qayalar uzerinde insan ve muxtelif heyvan keci maral okuz qus ve s resmleri yay oxla keci ovlanmasi sehnesi ayri ayri isareler ve s tesvirler hekk edilmisdir TarixiGemiqaya tesvirlerinin ve oradaki qedim yurd yerlerinin azi 8 7 min il yasi var Tedqiqatlar neticesinde orada yasamis ehalinin heyat terzini ve medeni inkisaf yollarini izlemek mumkun olmusdur Gemiqaya resmleri 1968 ci ilden oyrenilir Naxcivan Muxtar Respublikasi Ali Meclisi Ordubad rayonundaki Gemiqaya abidesinin tedqiq olunmasi barede 2001 il 26 aprel tarixli serencam qebul etmisdir Hemin serencamdan sonra 2001 2005 ci illerde Gemiqayada arxeoloji ekspedisiyalarin fealiyyeti canlanmis herterefli tedqiqatlar aparilmaga baslanilmis muxtelif tesvirler askar edilmisdir Tedqiqatlar neticesinde Naxcivanin qedim memarligi ucun seciyyevi olan dairevi planli yurd yerleri tikililerin divarlarinin diametri 5 12 m olub iri ve orta hecmli qaya parcalarindan qurulmusdur ve qayaustu tesvirler hemin yurd yerlerinin etrafindaki qayalar uzerindedir askara cixarilmisdir Bu qedim tesviri senet eserlerinin boyuk ekseriyyetini heyvan resmleri keci okuz maral it bebir canavar ve s teskil edir Heyvan resmleri bir qayda olaraq tek tek qosa ve suru halinda tesvir olunmusdur Onlarin coxu keci resmleridir TedqiqiGemiqaya resmleri 1968 ci ilden tedqiq edilmekdedir Tedqiqatlar neticesinde Naxcivanin qedim memarligi ucun seciyyevi olan eyni zamanda Gemiqaya abideleri ile hemdovr olan diger Yaxsin Serq abidelerinde de musahide olunan dairevi planli yurd yerleri ve qayaustu resmler askara cixarilmisdir Yasayis yerlerinde tikililerin divarlarinin diametri 5 12 m olub iri ve orta hecmli qaya parcalarndan qurulmusdur Gemiqaya yasayis yerinden askarlanmis qedim tesviri senet eserlerinin boyuk ekseriyyetini heyvan resmleri keci maral okuz it bebir canavar ve s teskil edir Heyvan resmleri bir qayda olaraq tek tek qosa ve suru halina tesvir olunmusdur Gemiqaya resmleri kompozisiyalarinin sade ve murekkebliyine elece de sujetlerine gore bir birinden secilir Okuz resmleri realist uslubda buynuzlari uzun ve qovsvari eyilmis sekildedir Okuz qosulmus araba tesvirleri de vardir Insan resmleri tek halda ve kompozisiyali sehnelerde verilmisdir Bezi insan resmleri zoomorfik elametlerle fantastik sekilde tesvir edilmisdir Askar olunmus resmler arasinda ovcularin ox ve kamanla kemendle ve s ile silahlandigi ov sehneleri Reqs sehneleri diqqeti celb edir Gemiqayada cox maraqli piktoqrafik xarakterli remzi isareler daireler dordbucaqli ucbucaqli cerxifelek svastika nisani ve s hekk olunmusdur Bu cur isareler Naxcivanda I Kultepenin e e II minilliye aid Orta Tunc dovru tebeqesinden elde edilmis gil lovhe uzerinde boyali qablar uzerinde de cizilmisdir Gemiqaya petroqliflerinin analoji abidelerle muqayiseli tehlili Azerbaycanin qedim ehalisinin menevi medeniyyeti ve inceseneti haqqinda elmi neticeler soylemeye imkan vermis ve onlarin qedim Azerbaycan tesviri senetinin Naxcivan medeniyyetine aid oldugunu gostermisdir Tesvirler ve onlarin interpretasiyasiGemiqaya resmleri kompozisiyalarinin sade ve murekkebliyine elece de sujetlerine gore bir birinden secilir Heyvan resmleri tek qrup halinda ve astral isarelerle birge tesvir edilmisdir Bu tesvirler arasinda heyvanlarin mubarizesi sehnesi xususile diqqetelayiqdir Okuz resmleri realist uslubda buynuzlari uzun ve qovsvari eyilmis sekildedir Okuz qosulmus araba tesvirleri de vardir Astral resmler Gunes Ay Venera ve diger Goy cisimlerini simvolize edir Bu tesvirler Naxcivanda meskunlasan ekinci maldar tayfalarin inanclari ile baglidir Tedqiqatlar Venerani simvolize eden resmlerin ekizlik kultu ile bagli oldugunu gosterir Insan resmleri tek halda ve kompozisiyali sehnelerde verilmisdir Bezi insan resmleri zoomorfik elametlerle fantastik sekilde tesvir edilmisdir Askar olunmus resmler arasinda ovcularin ox ve kamanla kemendle ve s ile silahlandigi ov ve reqs sehneleri diqqeti celb edir Gemiqaya tesvirlerinin oyrenilmesi Naxcivanin qedim sakinleri ile turk xalqlarinin ideologiyasi arasinda geneti bagliliq oldugunu tesdiq edir Bu tesvirlerde yerli ehalinin qedim inanclari eks olunmusdur Bu inanclara gore Tanrilar xeyirxah quvveler Goyde O biri dunya insanlarin yasadigi dunyanin altinda yaxud onlarin etrafindadir Bir birine qarsi qoyulan bu dunya ve obiri dunyadaki prosesler qarsiliqli elaqededir Olum heyatin deyisilmez serti canlilarin daimi intibahinin ve tezelenmesinin rehnidir Goyun Yerin ve O biri dunyanin sahibi mifoloji obrazlarla verilmisdir Bu varliqlarla elaqe yaradilmasi dua edilmesi qurban kesilmesi ve diger ayinlerin icra edilmesi heyatdaki ugurlarinin esas teminatidir Istinadlar 2012 01 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 06 17 Rising of the Art 2013 02 09 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 06 29 2016 03 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 06 29 V H Eliyev Gemiqaya abideleri Baki 1993 Nakhchivan has made valuable gifts to world world civilization 2020 06 16 tarixinde Istifade tarixi 2012 06 29 N Museyibov Qobustan ve Gemiqaya isarelerindeki bir qrup isareler haqqinda Azerbaycanin qedim ve orta esrler tarixinin problemleri kitabinda Baki 1992 Naskalnaya zhivopis Gyamigaya 2019 08 08 at the Wayback Machine IRS jurnali Veli Baxseliyev Naxcivanin arxeoloji abideleri Baki 2008 AMEA Naxcivan Ensiklopediyasi Baki 2002 seh 164 Gemiqaya resmleri meqalesi N Museyibov E Bedelov Gemiqaya isareleri Naxcivan Dovlet Universitetinin elmi eserleri 1999 5 N Museyibov Gemiqayada askar edilmis yeni qayaustu resmler Azerbaycanin qedim ve orta esrler tarixinin problemleri 2 2001Hemcinin baxGemiqaya film 1981 Nehecir abideler kompleksi