Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Xocalı — Azərbaycanda şəhər, Xocalı rayonunun inzibati mərkəzi. Xocalı şəhəri 1992-ci ilin 26 fevral tarixindən Ermənistan tərəfindən işğal olunub. İkinci Qarabağ müharibəsinin nəticələrinə əsasən imzalanmış 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanata uyğun olaraq Xocalı şəhəri Rusiya Sülhməramlı kontingentinin nəzarəti altında olub.
| Şəhər | |
| Xocalı | |
|---|---|
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 582 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 1.397 nəfər (2015) |
| Rəsmi dili | Azərbaycan dili |
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Telefon kodu | +994 26 |
| Nəqliyyat kodu | 26 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
19 sentyabr 2023-cü ildə aparılan lokal xarakterli antiterror əməliyyatları nəticəsində azad olunmuşdur. Yevlax rayonunda keçirilən danışıqların nəticəsində Xocalı rayonu 24 sentyabr 2023-cü ildə Azərbaycan Respublikasının nəzarətinə keçib. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev oktyabrın 15-də Xocalı şəhərində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağını ucaldıb.
Haqqında
1991-cı il noyabr ayının 26-da Əsgəran rayonu bazasında yaradılmışdır. Rayonun ərazisi 1991–1992-ci illərdə erməni silahlı qüvvələri tərəfindən işğal edilmişdir. Sahəsi 0,94 min kv. km, əhalisi 26,0 min nəfərdi (01.01.2010). Xocalı rayonu ilə Bakı arasında olan məsafə 375 kilometrdir. Rayon Laçın, Kəlbəcər, Ağdam, Xocavənd və Şuşa rayonları ilə qonşu idi. Rayonda 1 şəhər, 1 qəsəbə (Əsgəran), 50 kənd olmuşdur. Mərkəzi Xocalı şəhəridir. Kəndləri bunlardır — Almalı, Qarakötük, Ballıca, Xanyurdu, Mehdibəyli, Cəmilli, Çanaqçı, Sığnaq, Dağyurd, Daşbulaq, Badara, Xanyeri, Qayabaşı, Suncinka, Harov, Dağdağan, Xanabad, Ağgədik, Aşağı Qılıçbağ, Kosalar, Başkənd, Canhəsən, Təzəbinə, Qışlaq, Cavadlar, Yalobakənd, Qarabulaq, Dəmirçilər, Quşçubaba, Mədətkənd, Qızıloba, Aşağı Yemişcan, Xaçmaz, Yuxarı Yemişcan, Meşəli, Naxçıvanlı, Ağbulaq, Aranzəmin, Dəhrəz, Pircamal, Pirlər, Daşbaşı, Fərrux, Seyidbəyli, Ulubaba, Şuşakənd, Daşkənd, Muxtar, Sərdarkənd, Şəlvə. Rayonun ərazisindən uzunluğu 32 km olan birinci kateqoriyalı şose yolu və Bakı-Xankəndi dəmir yolu keçirdi. İşğala qədər rayonda 56 mədəniyyət müəssisəsi, muzeylər, texnikum, orta məktəblər, səhiyyə müəssisələri, kənd təsərrüfatı və sənaye müəssisələri, aeroport və s. fəaliyyət göstərirdi. Əhali əsasən üzümçülük, heyvandarlıq, arıçılıq və əkinçiliklə məşğul olmuşdur. "Xocalının səsi" rayon qəzeti 1991-ci ildən nəşr edilir. Son illərdə baş vermiş hadisələrlə əlaqədar olaraq Fərqanədən (Özbəkistan) qaçqın düşmüş 54 məhsəti-türkü ailəsi, həmçinin Ermənistandan və Xankəndindən qovulmuş azərbaycanlıların bəziləri Xocalı şəhərində məskunlaşmışdılar.[]
Tarixi və mədəniyyət abidələri
Xocalı ərazisi ən qədim memarlıq və ilk mədəniyyət abidələri ilə zəngindir. Memarlıq abidələrindən türbə (XIV əsr), dairəvi türbə (1356–1357-ci illər), ətrafinda son tunc və ilk dəmir dövrünə aid nekropol, kurqan çölü və s. var. XIX əsrdə aşkar edilmiş, daş qutu və kurqanlardan ibarət olan Xocalı qəbiristanlığı — son tunc və ilk dəmir dövrünə (e.ə.VIII-VII əsrlər) aid arxeoloji abidədir. Burada müxtəlif tipli saxsı qablar, silahlar (qılınc, xəncər, nizə və ox ucluğu, balta-təbərzin), qızıl, tunc, balıqqulağı, əqiq, şüşə, pasta və s. hazırlanan bəzək əşyaları, tunc əmək alətləri aşkar edilmişdir. Burada çoxlu sayda "Qoç və yəhər" şəkilli qəbir daşları, müqəddəs ziyarətgahlar Seyid Cəlalın ocağı, Cahan nənənin ocağı və s. var. Xocalı şəhəri və Əsgəran qəsəbəsi arasında Qarqar çayının sağ və sol sahillərində XVIII əsrə aid "Əsgəran qalası" mövcuddur. Qalanı Qarabağ xanı Pənah xan tikdirmişdir. Qala iki istehkamdan ibarətdir. Sağ sahildəki qala bürcü ikiqat daş divarlardan ibarətdir. Sol sahildəki qala dördkünc bürclüdür. Divarların qalınlığı 2–3 m-dir. 1810-cu ildə Rusiya ilə İran arasında sülh danışıqları "Əsgəran qalası"nda aparılmışdır. Rayonun Kosalar kəndi ərazisində "Məhəmməd ağanın otağı" tarixi abidəsi, "Darılı Piri", "Ələm ağacı" ziyarətgahları və daş qəbirlər var. Rayonun Meşəli kəndi ərazisində — Meydan yaylağında — müqəddəs ziyarətgah "seyid qəbri" (ermənilər tərəfindən dağıdıldı), "Yeddi kilsə" (Alban kilsəsi) vardı. Bundan əlavə 4 yerdə Alban kilsəsi mövcud idi. Arxeoloji qazıntılar zamanı müxtəlif növ daş, bürünc, sümük bəzək əşyaları, gildən ev əşyaları və s. tapılmışdır. Tapılmış muncuq dənələrindən birində Assuriya şahı Adadnerarinin (bizim e. ə. 807–788-ci illər) adı yazılmışdır. Əsasən eramızdan əvvəl XVII–XIII əsrləri əhatə edən Xocalı abidələri kompleksi yaşayış yerlərindən, daş qutu qəbirləri, müxtəlif tipli kurqanlardan, siklop tikililər və menhirlərdən ibarətdir. Adını çəkdiyimiz mədəniyyətə aid yaşayış yerləri bir qayda olaraq, çay kənarlarında, təbii-coğrafı cəhətdən əlverişli yerlərdə, xüsusi ilə strateji cəhətdən müdafıəsi qismən asan olan təpələr üzərində salınırdı. Yaşayış yerlərində evlər əksər hallarda yarımqazma halında olub, yuxarı hissəsi yonulmamış çay daşlarından palçıqla suvamaq yolu ilə tikilirdi. Evlərin əksəriyyəti çox gözlü olub, bütün tayfa üzvlərinə aid olurdu. Arxeoloji qazıntılar nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, çox vaxt tayfa evləri uzunsov olub, düzbucaqlı formada inşa edilmişdir. Bəzən uzunluğu 17–18 m, eni isə 8–10 m olan bu cür evlər xüsusi arakəsmələr vasitəsilə bir neçə hissəyə bölünmüşdür. Tunc dövrünün sonu və dəmir dövrünün əvvəllərində, yəni е. ə. II minilliyin sonunda artıq bu cür evlərin döşəmə və divarları xüsusi ağ maddələrlə suvanır və böyük ailə evləri kiçik ailə evləri ilə əvəz olunur. Bütün bunlar primitiv şəkildə də olsa, yerli əhalinin müxtəlif tikinti texnikasına malik olmasını parlaq surətdə sübut edir. Xocalı-Gədəbəy mədəniyyətinə aid abidələrin böyük bir qismini də siklop tikililəri təşkil edir. Əsasən yüksək təpələrdə və alçaq dağlarda bina edilmiş bu abidələr yerli əhali tərəfindən hazırda Qalaça, Örtük daşı, Hasar, Düzülü daş və s. adlanır. Siklop tikililərinin xarakterik cəhəti ondan ibarətdir ki, bu abidələr yonulmamış iri dağlardan suvaqsız olaraq müəyyən bir plana riayət olunmadan tikilmişdir. Bu tikililər bəzən iki və hətta üçqat divarla əhatə olunurdu. Siklop tikililərdə qapı yerləri üç sal daşdan düzəldilib, üstündən isə hörgü davara etdirilmişdir. Bu abidələr əsasən, e. ə. II minillikdə və I minilliyin əvvəllərində mövcud olmuşdur. Kiçik Qafqaz dağlarının köç yolları kənarında inşa edilmiş siklop tikililərinin heç də hamısı eyni məqsəd güdməmişdir və başlıca olaraq üç məqsəd daşımışdır: 1) iri ticarət yolları üzərində bu yolları müdafiə etmək məqsədilə; 2) düşmən hücumları zamanı əhalini müvəqqəti mühafizə etmək məqsədilə; 3) müqəddəs yerləri əbədiləşdirmək məqsədilə bina edilmişdir. Xocalı-Gədəbəy mədəniyyəti sakinlərinin həyat tərzini və mədəni inkişaf səviyyəsini öyrənmək üçün həmin mədəniyyətə məxsus qəbir abidələri və qəbirlərdən toplanmış maddi mədəniyyət qalıqları böyük əhəmiyyət kəsb edir. Arxeoloji tədqiqatlardan aydın olmuşdur ki, bu mədəniyyət sahiblərinin bir neçə tip qəbir abidəsi olmuşdur ki, onların da böyük bir qrupunu kurqan qəbirləri təşkil edir. Qarabağ düzlərinin bir növ təbii yaraşığı olan bu kurqanlar müxtəlif quruluşlu və müxtəlif tərkibli hündür təpələrdən ibarət olub, vaxtilə süni surətdə qəbirlərin üstünə tökülmüşdür. Kurqanlar bəzən sadəcə olaraq torpaqdan, yaxud daşdan, bir çox hallarda isə daşla torpağın qarışığından tökülmüşdür. Kurqanların özləri müxtəlif olduğu kimi, onların altındakı qəbirlər də müxtəlif olmuşdur. Ölünü dəfn etmək üçün bəzən kurqanın altında "ev" tikilmiş, dairəvi hasar çəkilmiş, bəzən isə daş qutular düzəldilmişdir. Xocalı kurqanlarında aparılmış qazıntılar nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, 3–4 min il bundan əvvəl bu ərazidə iki cür dəfn adəti olmuşdur. Onlardan biri ölünü olduğu kimi dəfn etmək, digəri isə ölünü yandıraraq dəfn etmək. Hər iki halda kurqanlar həm ailəvi, həm də tək-tək şəxslərə məxsus düzəldilmişdir. Ailəvi kurqanlarda bəzən əllidən artıq skelet aşkara çıxarılmışdır. Ölüyandırma hadisəsi Qarabağda uzun ömür sürməmişdir və alimlərin ehtimalına görə bu adət, qalıqları indi də dünyanın bir çox xalqları arasında mövcud olan müqəddəs ayin ilə əlaqədar idi. Lakin istər ölü yandırmaq, istərsə də ölünü olduğu kimi dəfn etmə adətində kurqan qəbirləri üçün xarakterik olan ümumi bir əlamət vardır. Bu əlamət həmin qəbirlərdə dəfn olunan adamın axirət dünyaya böyük var dövlətlə yola salınması idi. Hər bir kurqan özü ayrılıqda bir xəzinəni xatırladır. Kurqan qazıntıları zamanı oradan aşkar edilmiş maddi mədəniyyət qalıqları yerli əhalinin ibtidai dini ideologiyasını, onun təsərrüfat həyatını hərbi ləvazimatını, incəsənətini, məişətini və bir sıra başqa sahələrini öyrənmək üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Xocalı kurqanlarının tədqiqi nəticəsində məlum olmuşdur ki, danışdığımız dövrdə Qarabağın sakinlərinin həyatında sənətkarlığın iki böyük sahəsi mühüm yer tulmuşdur. Onlardan biri dulusçuluq, digəri isə metal işləmə sənətidir. Xocalıda tapılmış külli miqdarda gil qabları kolleksiyası sübut edir ki, Qarabağ dulusçuları bu sənət sahəsində çox yüksək inkişaf pilləsinə qalxmışdılar. Onlar hazırlayacağı qablar üçün xüsusi, yararlı gil mədənləri aşkar etmiş və bəşər tarixində ilk texniki tərəqqi üsullarından biri olan ayaq çarxının sirlərinə dərindən bələd olmuşdular. Qarabağ dulusçuları hazırladıqları gil qabları bişirmək üçün dairəvi dulus kürələrindən istifadə etmişlər. Bir qayda olaraq dulusçular Tunc dövründə hazırladıqları gil qablarının hamısının üzərini cilalamış və onları qara rəngdə bişirmişlər. Qabların bədii tərtibatına da ciddi fikir vermişlər. Belə ki, əksər qabların üzərində müxtəlif həndəsi fıqurlar, nəbati təsvirlər cızılmışdır. Ən maraqlısı da odur ki, qabların üzərində xətlərin içərisini xüsusi ağ maddə ilə doldurmuşlar. Bu da Qarabağ qablarının ən mühüm xüsusiyyətlərindən biridir. Xocalı-Gədəbəy mədəniyyətinə məxsus gil qabların xüsusiyyətlərindən biri də odur ki, dulusçu ustalar hazırladıqları qabların çiyini üzərində xüsusi göbələkvarı çıxıntılar düzəltmişlər ki, bu da qablara xüsusi gözəllik verir. Xocalıdakı 5 №-li kurqandan aşkar edilmiş bir ədəd gil qabın qulpu üzərində isə buğda dənləri təsvir edilmişdir. Alimlərin tədqiqatı nəticəsində məlum olmuşdur ki, 3–4 min il bundan əvvəl Qarabağın sakinləri mədəni buğda əkinçiliyi ilə məşğul olmuşdur. Xocalıda həmçinin Qarabağda bağçılığın inkişafını da sübut edən xeyli maddi mədəniyyət qalıqları da aşkar edilmişdir ki, bunların içərisində şaftalı, üzüm tumları və s. əsas yer tutur. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, Tunc dövründə Qarabağda inkişaf etmiş mühüm sənətkarlıq sahələrindən biri də metalişləmə olmuşdur. Bütün Zaqafqaziyada mis ilə qalayın qarışdırılmasından tunc metalın alınması sirlərinə ilk dəfə bələd olanlardan biri də Qarabağın qədim sakinləridir. Bu möhkəm metaldan yerli əhali silahlar hazırlamışdır. Bəzən isə ondan bəzək əşyaları hazırlamaqda və çoxlu ox ucları demək olar ki, Qarabağ abidələrindən tapılan ən çox silah növləridir. Qarabağ qılınclarının dəstəklərinin baş hissəsi formasına görə digərlərindən fərqlənir. Belə ki, Qarabağın qədim qılınclarının dəstək hissəsinin bağında iki tərəfli çıxıqları olur və həmin çıxıqlar qılıncın əsas hissəsinə doğru maili düzəldilir. Bu çıxırlar bəzən zoomorf formada, bəzən isə müxtəlif həndəsi cizgilərlə bəzədilirdi. Eramızdan əvvəl birinci minilliyin başlanğıcında Qarabağın qədim sakinləri artıq dəmir istehsalının sirlərinə bələd olmuşdular. Xocalı abidələrinin öyrənilməsi nəticəsində burada bütün Azərbaycan üçün yeganə olan iki mühüm tip abidə də aşkar edilmişdir. Onlardan biri Menhirlərdir. Menhir ingilis sözü olub uzun daş deməkdir. Menhir qəbilə quruluşlu dövrü məhsulu olub, ölən adamın qəbiri üzərində dik basdırılmış bir növ heykələ oxşar daşdır. Adətən belə daşları qəbilə başçılarının qəbirlərinin üzərində qoyurdular. Qədim dini əqidəyə görə, guya ölən adamın ruhu bədəni tərk edir və həmin adamın ruhu daşa keçir və orada əbədi yaşayırdı. Maraqlı burasıdır ki, ibtidai dini təsəvvür qalığı olan həmin daşlardan biri son zamanlara kimi dindarların ibadət yerinə çevrilmişdir. Xocalı abidələri içərisində nadir yadigarlardan biri də kromlexlərdir. Kromlex dairəvi düzülmüş bir neçə dik və onların üzərinə qoyulmuş bir ədəd köndələn daşdan ibarətdir. Yenə də dini əqidəyə görə bu abidələr axirət evi adlanır. Bütün bu abidələr yerli əhalinin mənəvi mədəniyyət tarixini öyrənmək üçün son dərəcə böyük elmi əhəmiyyət kəsb edir. Nəhayət göstərməliyik ki, Azərbaycanda ən qədim yazı da Qarabağda aşkar edilmişdir. Belə ki, Xocalıda tətbiq olunan 11 №-li kurqandan üzərində mixi yazısı olan bir ədəd kiçik muncuq tapılmışdır. Xocalı-Gədəbəy arxeoloji mədəniyyətinə məxsus abidələrə yekun vurarkən bu mədəniyyətin izi ilə məşğul olan bir çox Qafqazşünas alim təkcə Azərbaycanın deyil ümumiyyətlə yaxın şərq ölkələrinin maddi mədəniyyət tarixi ilə əlaqədar bir sıra problemlərin həlli üçün ondan geniş istifadə edirlər. Bu problemlərdən biri 3–4 min il bundan yaxın şərq ölkələrinin bir-biri ilə mədəni və iqtisadi əlaqələrinin səviyyəsini öyrənməkdir. Xocalı abidələri sübut edir ki, belə əlaqələr geniş olmuş və müxtəlif etnik qruplar mehriban iqtisadi və siyasi təmasda yaşamışlar. Təəssüf hissi ilə deməliyik ki, 1992-ci ilin fevral ayında erməni və rus ordusunun qoşunları Xocalı əhalisini vəhşicəsinə qırarkən hərbi texnika ilə genosidin ən iyrənc mərhələsi olan izi məhv etmək kimi mənfur bir əmələ əl atmış və bəşəriyyət üçün nadir abidələr toplusu olan Xocalı abidələrini dağıtmışdılar. Xocalı şəhərinin ən qədim tarixi abidələri, qəbiristanlıqlar, Kərkicahan qəsəbəsi, Kosalar, Cəmilli və Meşəli kəndlərindəki qəbiristanlıqlar, dini abidələr, məsələn, Meşəlidəki "Seyid qəbri" və s. erməni işğalı nəticəsində dağıdılıb.
- Daş qutu nekropolu – tung dövrü ( Xocalı şəhəri Əsgəran dağı)
- Nekropol – ilk tunc və orta tunc dövrü (Xankəndidən cənubda)
- Xocalı kurqanları — ilk tunc və dəmir dövrü (Xocalı rayonu)
- Küp qəbirləri nekropolu – ilk orta əsrlər (Xankəndinin ərazisində)
- Kurqan — dəmir dövrü (Xankəndi yaxınlığında)
- Xankəndi kurqanları — tunc dövrü (Xankəndidən şimalda)
- Xaçınçay nekropolu — ilk tunc və orta tunc dövrü (Seyidşən kəndindən şimal-şərqdə)
- Küp qəbirləri nekropolu — tung dövrü (Armudlu kəndindən 2 km. İlis kəndinə tərəf)
- Kurqan — tung dövrü (Armudlu kəndindən 15 km aralı, İlis çayının sahilində)
- Daş qutu nekropolu – dəmir dövrü (Armudlu kəndi, qəbristanlığın yaxınlığında)
- Köhnə qəbristanlıq — tung dövrü (çanaqçı kəndi)
- Daş qutu nekropolu – dəmir dövrü (Saruşen kəndi)
- Daş qutu nekropolu – dəmir dövrü (Saruşen kəndi , dağın ətəyində)
- Dairəvi məbəd — 1356–1357-ci il (Xocalı şəhəri)
- Türbə – XlV əsr (Xocalı şəhəri)
- Alban məbədi — 1100-ci il (Çanaxçı kəndi)
- Alban məbədi — 1065-ci il (Çanaxçı kəndi)
- Alban məbədi — 905-ci il (Şuşa kəndi)
- Alban məbədi — 1122-ci il (Xansıx kəndi)
- Alban məbədi — 1100-ci il (Xaçmaz kəndi)
- Alban məbədi — 1202-ci il (Armudlu kəndi)
- Qala – X əsr (Maşxmaat kəndi)
- Qırxlar qalası – orta əsrlər (Badara kəndi)
- Məbəd kompleksi — VII əsr ( Badara kəndi)
- Qala — IX əsr ( Daşbaşı kəndi)
- Əsgəran qalası — XVIII əsr ( Əsgəran qəsəbəsi)
- Aslan qalası – IX əsr (Anabert kəndi)
- Mədəb – XIII əsr (Xanabad kəndİ)
Erməni işğalı nəticəsində dağıdılmış abidələr
- Kərkicahan qəsəbəsi, Kosalar, Cəmilli və Meşəli kəndlərindəki qəbiristanlıqlar;
- Dini abidələrdən Meşəlidəki "Seyid qəbri";
- Xocalı Məbəd Yeri (50 hektar sahədə 100 məbədi əhatə edir);
- Ən qədim insan məskənlərindən olan Azıx mağarası silah anbarına çevrilmişdir;
- XIV əsrə aid olan Xocalı Məqbərəsi;
Milli Qəhrəmanlar
Erməni işğalçılarına qarşı fədakarcasına mübaribə aparan 10 nəfər Xocalı rayon sakini Respublikanın ən yüksək fəxri adına — Milli Qəhrəman adına layiq görülmüşdür (9 nəfər ölümündən sonra):
- Əlif Lətif oğlu Hacıyev (ölümündən sonra) — 1953-cü ildə Xocalıda anadan olmuşdur. Xocalı şəhər hava limanın komendantı — rəisi işləmişdir.
- Tofiq Mirsiyab oğlu Hüseynov (ölümündən sonra) — 1954-cü ildə Xocalıda anadan olmuşdur. Xocalı Şəhər Özünümüdafiə taborunun komandiri idi.
- Ələsgər Xanlar oğlu Novruzov (ölümündən sonra) — 1949-cu ildə Laçın rayonu Kürdhacı kəndində anadan olub. Müəllim idi.
- Füzuli Salah oğlu Rüstəmov (ölümündən sonra) −1965-ci ildə Tərtər rayonu Hüsənli kəndində anadan olmuşdur. Xocalı Özünümüdafiə taborunun üzvü idi
- Araz Bahadur oğlu Səlimov (ölümündən sonra) — 1963-cü ildə Xocalıda anadan olmuşdur. Taborun üzvü idi.
- Tabil Qasım oğlu Həsənov (ölümündən sonra) — 1960-cı ildə Xocalı rayonunun Kosalar kəndində anadan olmuşdur. Kosalar kənd Özünümüdafiə taborunun üzvü idi.
- İnqilab Ələkbər oğlu İsmayılov (ölümündən sonra) — 1962-ci ildə Xocalıda anadan olmuşdur. Xocalı Özünümüdafiə taborunun üzvü idi.
- Şakir Şamil oğlu Salahov (ölümündən sonra) — 1966-cı ildə Xocalı rayonunun Cəmilli kəndində anadan olmuşdur. Polis əməkdaşı idi.
- Natiq İlyas oğlu Əhmədov (ölümündən sonra) — 1969-cu ildə Xocalı rayonunun Kosalar kəndində anadan olmuşdur. Polis əməkdaşı idi.
- Mövsüm Şahin oğlu Məmmədov — 1967-ci ildə Xocalı rayonunun Kosalar kəndində anadan olub. Hazırda Şuşa rayon Polis şöbəsinin rəis müavini işləyir.
Coğrafiyası və iqlimi
Xocalı şəhəri Ağdam şəhərinin 18, Xankəndi şəhərinin 14 kilometrliyində, Qarabağ silsiləsində yerləşirdi. İqlimi mülayim-istidir. Rayonun ərazisi əsasən dağlıqdır. Ən hündür yüksəkliyi Qızqala və Qırxqızdır (2843 m, 2827 m). Dağlıq ərazilər istisna olmaqla, iqlimi mülayim-istidir. Yüksək dağlıq əraziləri subalp və alp çəmənlərdir. Əsas çayları Badara və Qarqardır. Dağ-meşə və dağ-çəmən torpaqları mövcuddur. Ərazinin 40 %-ə qədəri fıstıq, cökə, ağcaqayın, qarağac və s. ilə zəngindir.
Əhalisi
2005-ci ildə Dağlıq Qarabağda keçirilən əhalinin siyahıyaalmasına əsasən Xocalı şəhərinin əhalisinin faktiki sayı 869 nəfər, qeydiyyatdakı əhalinin sayı 908 nəfər təşkil edirdi.
Şəkillər
Həmçinin bax
Mənbə
- Kül olmuş şəhər
- Surxay Əlibəyli — Ağdamım-Qibləgahım (birinci kitab) "Şuşa" nəşriyyatı Bakı-2001, 648 s
- Surxay Əlibəyli — Ağdamım-Qibləgahım (ikinci kitab) "ŞuŞa" nəşriyyatı Bakı-2005, 704 s
- www.karabakhmonuments.az
İstinadlar
- http://erevangala500.com/upload//pdf/1323546465.pdf 2022-02-04 at the Wayback Machine "İşğal olunmuş torpaqlarımızı unutmayaq"
- İnzibati-ərazi bölgüsü və cinsinə görə hazırkı və daimi əhali 2011-03-02 at the Wayback Machine — səh. 1
 | Azərbaycan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
 | Şəhər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Xocali deqiqlesdirme Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Xocali Azerbaycanda seher Xocali rayonunun inzibati merkezi Xocali seheri 1992 ci ilin 26 fevral tarixinden Ermenistan terefinden isgal olunub Ikinci Qarabag muharibesinin neticelerine esasen imzalanmis 10 noyabr 2020 ci il tarixli ucterefli beyanata uygun olaraq Xocali seheri Rusiya Sulhmeramli kontingentinin nezareti altinda olub SeherXocali39 54 47 sm e 46 47 25 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 582 mSaat qursagi UTC 4EhalisiEhalisi 1 397 nefer 2015 Resmi dili Azerbaycan diliReqemsal identifikatorlarTelefon kodu 994 26Neqliyyat kodu 26Xocali Vikianbarda elaqeli mediafayllar 19 sentyabr 2023 cu ilde aparilan lokal xarakterli antiterror emeliyyatlari neticesinde azad olunmusdur Yevlax rayonunda kecirilen danisiqlarin neticesinde Xocali rayonu 24 sentyabr 2023 cu ilde Azerbaycan Respublikasinin nezaretine kecib Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti Ilham Eliyev oktyabrin 15 de Xocali seherinde Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Bayragini ucaldib Haqqinda1991 ci il noyabr ayinin 26 da Esgeran rayonu bazasinda yaradilmisdir Rayonun erazisi 1991 1992 ci illerde ermeni silahli quvveleri terefinden isgal edilmisdir Sahesi 0 94 min kv km ehalisi 26 0 min neferdi 01 01 2010 Xocali rayonu ile Baki arasinda olan mesafe 375 kilometrdir Rayon Lacin Kelbecer Agdam Xocavend ve Susa rayonlari ile qonsu idi Rayonda 1 seher 1 qesebe Esgeran 50 kend olmusdur Merkezi Xocali seheridir Kendleri bunlardir Almali Qarakotuk Ballica Xanyurdu Mehdibeyli Cemilli Canaqci Signaq Dagyurd Dasbulaq Badara Xanyeri Qayabasi Suncinka Harov Dagdagan Xanabad Aggedik Asagi Qilicbag Kosalar Baskend Canhesen Tezebine Qislaq Cavadlar Yalobakend Qarabulaq Demirciler Quscubaba Medetkend Qiziloba Asagi Yemiscan Xacmaz Yuxari Yemiscan Meseli Naxcivanli Agbulaq Aranzemin Dehrez Pircamal Pirler Dasbasi Ferrux Seyidbeyli Ulubaba Susakend Daskend Muxtar Serdarkend Selve Rayonun erazisinden uzunlugu 32 km olan birinci kateqoriyali sose yolu ve Baki Xankendi demir yolu kecirdi Isgala qeder rayonda 56 medeniyyet muessisesi muzeyler texnikum orta mektebler sehiyye muessiseleri kend teserrufati ve senaye muessiseleri aeroport ve s fealiyyet gosterirdi Ehali esasen uzumculuk heyvandarliq ariciliq ve ekincilikle mesgul olmusdur Xocalinin sesi rayon qezeti 1991 ci ilden nesr edilir Son illerde bas vermis hadiselerle elaqedar olaraq Ferqaneden Ozbekistan qacqin dusmus 54 mehseti turku ailesi hemcinin Ermenistandan ve Xankendinden qovulmus azerbaycanlilarin bezileri Xocali seherinde meskunlasmisdilar menbe gosterin Tarixi ve medeniyyet abideleriXocalida aparilan qazintilar zamani tapilan saxsi qablar Xocali erazisi en qedim memarliq ve ilk medeniyyet abideleri ile zengindir Memarliq abidelerinden turbe XIV esr dairevi turbe 1356 1357 ci iller etrafinda son tunc ve ilk demir dovrune aid nekropol kurqan colu ve s var XIX esrde askar edilmis das qutu ve kurqanlardan ibaret olan Xocali qebiristanligi son tunc ve ilk demir dovrune e e VIII VII esrler aid arxeoloji abidedir Burada muxtelif tipli saxsi qablar silahlar qilinc xencer nize ve ox uclugu balta teberzin qizil tunc baliqqulagi eqiq suse pasta ve s hazirlanan bezek esyalari tunc emek aletleri askar edilmisdir Burada coxlu sayda Qoc ve yeher sekilli qebir daslari muqeddes ziyaretgahlar Seyid Celalin ocagi Cahan nenenin ocagi ve s var Xocali seheri ve Esgeran qesebesi arasinda Qarqar cayinin sag ve sol sahillerinde XVIII esre aid Esgeran qalasi movcuddur Qalani Qarabag xani Penah xan tikdirmisdir Qala iki istehkamdan ibaretdir Sag sahildeki qala burcu ikiqat das divarlardan ibaretdir Sol sahildeki qala dordkunc burcludur Divarlarin qalinligi 2 3 m dir 1810 cu ilde Rusiya ile Iran arasinda sulh danisiqlari Esgeran qalasi nda aparilmisdir Rayonun Kosalar kendi erazisinde Mehemmed aganin otagi tarixi abidesi Darili Piri Elem agaci ziyaretgahlari ve das qebirler var Rayonun Meseli kendi erazisinde Meydan yaylaginda muqeddes ziyaretgah seyid qebri ermeniler terefinden dagidildi Yeddi kilse Alban kilsesi vardi Bundan elave 4 yerde Alban kilsesi movcud idi Arxeoloji qazintilar zamani muxtelif nov das burunc sumuk bezek esyalari gilden ev esyalari ve s tapilmisdir Tapilmis muncuq denelerinden birinde Assuriya sahi Adadnerarinin bizim e e 807 788 ci iller adi yazilmisdir Esasen eramizdan evvel XVII XIII esrleri ehate eden Xocali abideleri kompleksi yasayis yerlerinden das qutu qebirleri muxtelif tipli kurqanlardan siklop tikililer ve menhirlerden ibaretdir Adini cekdiyimiz medeniyyete aid yasayis yerleri bir qayda olaraq cay kenarlarinda tebii cografi cehetden elverisli yerlerde xususi ile strateji cehetden mudafiesi qismen asan olan tepeler uzerinde salinirdi Yasayis yerlerinde evler ekser hallarda yarimqazma halinda olub yuxari hissesi yonulmamis cay daslarindan palciqla suvamaq yolu ile tikilirdi Evlerin ekseriyyeti cox gozlu olub butun tayfa uzvlerine aid olurdu Arxeoloji qazintilar neticesinde mueyyen edilmisdir ki cox vaxt tayfa evleri uzunsov olub duzbucaqli formada insa edilmisdir Bezen uzunlugu 17 18 m eni ise 8 10 m olan bu cur evler xususi arakesmeler vasitesile bir nece hisseye bolunmusdur Tunc dovrunun sonu ve demir dovrunun evvellerinde yeni e e II minilliyin sonunda artiq bu cur evlerin doseme ve divarlari xususi ag maddelerle suvanir ve boyuk aile evleri kicik aile evleri ile evez olunur Butun bunlar primitiv sekilde de olsa yerli ehalinin muxtelif tikinti texnikasina malik olmasini parlaq suretde subut edir Xocali Gedebey medeniyyetine aid abidelerin boyuk bir qismini de siklop tikilileri teskil edir Esasen yuksek tepelerde ve alcaq daglarda bina edilmis bu abideler yerli ehali terefinden hazirda Qalaca Ortuk dasi Hasar Duzulu das ve s adlanir Siklop tikililerinin xarakterik ceheti ondan ibaretdir ki bu abideler yonulmamis iri daglardan suvaqsiz olaraq mueyyen bir plana riayet olunmadan tikilmisdir Bu tikililer bezen iki ve hetta ucqat divarla ehate olunurdu Siklop tikililerde qapi yerleri uc sal dasdan duzeldilib ustunden ise horgu davara etdirilmisdir Bu abideler esasen e e II minillikde ve I minilliyin evvellerinde movcud olmusdur Kicik Qafqaz daglarinin koc yollari kenarinda insa edilmis siklop tikililerinin hec de hamisi eyni meqsed gudmemisdir ve baslica olaraq uc meqsed dasimisdir 1 iri ticaret yollari uzerinde bu yollari mudafie etmek meqsedile 2 dusmen hucumlari zamani ehalini muveqqeti muhafize etmek meqsedile 3 muqeddes yerleri ebedilesdirmek meqsedile bina edilmisdir Xocali Gedebey medeniyyeti sakinlerinin heyat terzini ve medeni inkisaf seviyyesini oyrenmek ucun hemin medeniyyete mexsus qebir abideleri ve qebirlerden toplanmis maddi medeniyyet qaliqlari boyuk ehemiyyet kesb edir Arxeoloji tedqiqatlardan aydin olmusdur ki bu medeniyyet sahiblerinin bir nece tip qebir abidesi olmusdur ki onlarin da boyuk bir qrupunu kurqan qebirleri teskil edir Qarabag duzlerinin bir nov tebii yarasigi olan bu kurqanlar muxtelif quruluslu ve muxtelif terkibli hundur tepelerden ibaret olub vaxtile suni suretde qebirlerin ustune tokulmusdur Kurqanlar bezen sadece olaraq torpaqdan yaxud dasdan bir cox hallarda ise dasla torpagin qarisigindan tokulmusdur Kurqanlarin ozleri muxtelif oldugu kimi onlarin altindaki qebirler de muxtelif olmusdur Olunu defn etmek ucun bezen kurqanin altinda ev tikilmis dairevi hasar cekilmis bezen ise das qutular duzeldilmisdir Xocali kurqanlarinda aparilmis qazintilar neticesinde mueyyen edilmisdir ki 3 4 min il bundan evvel bu erazide iki cur defn adeti olmusdur Onlardan biri olunu oldugu kimi defn etmek digeri ise olunu yandiraraq defn etmek Her iki halda kurqanlar hem ailevi hem de tek tek sexslere mexsus duzeldilmisdir Ailevi kurqanlarda bezen elliden artiq skelet askara cixarilmisdir Oluyandirma hadisesi Qarabagda uzun omur surmemisdir ve alimlerin ehtimalina gore bu adet qaliqlari indi de dunyanin bir cox xalqlari arasinda movcud olan muqeddes ayin ile elaqedar idi Lakin ister olu yandirmaq isterse de olunu oldugu kimi defn etme adetinde kurqan qebirleri ucun xarakterik olan umumi bir elamet vardir Bu elamet hemin qebirlerde defn olunan adamin axiret dunyaya boyuk var dovletle yola salinmasi idi Her bir kurqan ozu ayriliqda bir xezineni xatirladir Kurqan qazintilari zamani oradan askar edilmis maddi medeniyyet qaliqlari yerli ehalinin ibtidai dini ideologiyasini onun teserrufat heyatini herbi levazimatini incesenetini meisetini ve bir sira basqa sahelerini oyrenmek ucun boyuk ehemiyyet kesb edir Xocali kurqanlarinin tedqiqi neticesinde melum olmusdur ki danisdigimiz dovrde Qarabagin sakinlerinin heyatinda senetkarligin iki boyuk sahesi muhum yer tulmusdur Onlardan biri dulusculuq digeri ise metal isleme senetidir Xocalida tapilmis kulli miqdarda gil qablari kolleksiyasi subut edir ki Qarabag dulusculari bu senet sahesinde cox yuksek inkisaf pillesine qalxmisdilar Onlar hazirlayacagi qablar ucun xususi yararli gil medenleri askar etmis ve beser tarixinde ilk texniki tereqqi usullarindan biri olan ayaq carxinin sirlerine derinden beled olmusdular Qarabag dulusculari hazirladiqlari gil qablari bisirmek ucun dairevi dulus kurelerinden istifade etmisler Bir qayda olaraq duluscular Tunc dovrunde hazirladiqlari gil qablarinin hamisinin uzerini cilalamis ve onlari qara rengde bisirmisler Qablarin bedii tertibatina da ciddi fikir vermisler Bele ki ekser qablarin uzerinde muxtelif hendesi fiqurlar nebati tesvirler cizilmisdir En maraqlisi da odur ki qablarin uzerinde xetlerin icerisini xususi ag madde ile doldurmuslar Bu da Qarabag qablarinin en muhum xususiyyetlerinden biridir Xocali Gedebey medeniyyetine mexsus gil qablarin xususiyyetlerinden biri de odur ki duluscu ustalar hazirladiqlari qablarin ciyini uzerinde xususi gobelekvari cixintilar duzeltmisler ki bu da qablara xususi gozellik verir Xocalidaki 5 li kurqandan askar edilmis bir eded gil qabin qulpu uzerinde ise bugda denleri tesvir edilmisdir Alimlerin tedqiqati neticesinde melum olmusdur ki 3 4 min il bundan evvel Qarabagin sakinleri medeni bugda ekinciliyi ile mesgul olmusdur Xocalida hemcinin Qarabagda bagciligin inkisafini da subut eden xeyli maddi medeniyyet qaliqlari da askar edilmisdir ki bunlarin icerisinde saftali uzum tumlari ve s esas yer tutur Yuxarida qeyd etdiyimiz kimi Tunc dovrunde Qarabagda inkisaf etmis muhum senetkarliq sahelerinden biri de metalisleme olmusdur Butun Zaqafqaziyada mis ile qalayin qarisdirilmasindan tunc metalin alinmasi sirlerine ilk defe beled olanlardan biri de Qarabagin qedim sakinleridir Bu mohkem metaldan yerli ehali silahlar hazirlamisdir Bezen ise ondan bezek esyalari hazirlamaqda ve coxlu ox uclari demek olar ki Qarabag abidelerinden tapilan en cox silah novleridir Qarabag qilinclarinin desteklerinin bas hissesi formasina gore digerlerinden ferqlenir Bele ki Qarabagin qedim qilinclarinin destek hissesinin baginda iki terefli cixiqlari olur ve hemin cixiqlar qilincin esas hissesine dogru maili duzeldilir Bu cixirlar bezen zoomorf formada bezen ise muxtelif hendesi cizgilerle bezedilirdi Eramizdan evvel birinci minilliyin baslangicinda Qarabagin qedim sakinleri artiq demir istehsalinin sirlerine beled olmusdular Xocali abidelerinin oyrenilmesi neticesinde burada butun Azerbaycan ucun yegane olan iki muhum tip abide de askar edilmisdir Onlardan biri Menhirlerdir Menhir ingilis sozu olub uzun das demekdir Menhir qebile quruluslu dovru mehsulu olub olen adamin qebiri uzerinde dik basdirilmis bir nov heykele oxsar dasdir Adeten bele daslari qebile bascilarinin qebirlerinin uzerinde qoyurdular Qedim dini eqideye gore guya olen adamin ruhu bedeni terk edir ve hemin adamin ruhu dasa kecir ve orada ebedi yasayirdi Maraqli burasidir ki ibtidai dini tesevvur qaligi olan hemin daslardan biri son zamanlara kimi dindarlarin ibadet yerine cevrilmisdir Xocali abideleri icerisinde nadir yadigarlardan biri de kromlexlerdir Kromlex dairevi duzulmus bir nece dik ve onlarin uzerine qoyulmus bir eded kondelen dasdan ibaretdir Yene de dini eqideye gore bu abideler axiret evi adlanir Butun bu abideler yerli ehalinin menevi medeniyyet tarixini oyrenmek ucun son derece boyuk elmi ehemiyyet kesb edir Nehayet gostermeliyik ki Azerbaycanda en qedim yazi da Qarabagda askar edilmisdir Bele ki Xocalida tetbiq olunan 11 li kurqandan uzerinde mixi yazisi olan bir eded kicik muncuq tapilmisdir Xocali Gedebey arxeoloji medeniyyetine mexsus abidelere yekun vurarken bu medeniyyetin izi ile mesgul olan bir cox Qafqazsunas alim tekce Azerbaycanin deyil umumiyyetle yaxin serq olkelerinin maddi medeniyyet tarixi ile elaqedar bir sira problemlerin helli ucun ondan genis istifade edirler Bu problemlerden biri 3 4 min il bundan yaxin serq olkelerinin bir biri ile medeni ve iqtisadi elaqelerinin seviyyesini oyrenmekdir Xocali abideleri subut edir ki bele elaqeler genis olmus ve muxtelif etnik qruplar mehriban iqtisadi ve siyasi temasda yasamislar Teessuf hissi ile demeliyik ki 1992 ci ilin fevral ayinda ermeni ve rus ordusunun qosunlari Xocali ehalisini vehsicesine qirarken herbi texnika ile genosidin en iyrenc merhelesi olan izi mehv etmek kimi menfur bir emele el atmis ve beseriyyet ucun nadir abideler toplusu olan Xocali abidelerini dagitmisdilar Xocali seherinin en qedim tarixi abideleri qebiristanliqlar Kerkicahan qesebesi Kosalar Cemilli ve Meseli kendlerindeki qebiristanliqlar dini abideler meselen Meselideki Seyid qebri ve s ermeni isgali neticesinde dagidilib Das qutu nekropolu tung dovru Xocali seheri Esgeran dagi Nekropol ilk tunc ve orta tunc dovru Xankendiden cenubda Xocali kurqanlari ilk tunc ve demir dovru Xocali rayonu Kup qebirleri nekropolu ilk orta esrler Xankendinin erazisinde Kurqan demir dovru Xankendi yaxinliginda Xankendi kurqanlari tunc dovru Xankendiden simalda Xacincay nekropolu ilk tunc ve orta tunc dovru Seyidsen kendinden simal serqde Kup qebirleri nekropolu tung dovru Armudlu kendinden 2 km Ilis kendine teref Kurqan tung dovru Armudlu kendinden 15 km arali Ilis cayinin sahilinde Das qutu nekropolu demir dovru Armudlu kendi qebristanligin yaxinliginda Kohne qebristanliq tung dovru canaqci kendi Das qutu nekropolu demir dovru Sarusen kendi Das qutu nekropolu demir dovru Sarusen kendi dagin eteyinde Dairevi mebed 1356 1357 ci il Xocali seheri Turbe XlV esr Xocali seheri Alban mebedi 1100 ci il Canaxci kendi Alban mebedi 1065 ci il Canaxci kendi Alban mebedi 905 ci il Susa kendi Alban mebedi 1122 ci il Xansix kendi Alban mebedi 1100 ci il Xacmaz kendi Alban mebedi 1202 ci il Armudlu kendi Qala X esr Masxmaat kendi Qirxlar qalasi orta esrler Badara kendi Mebed kompleksi VII esr Badara kendi Qala IX esr Dasbasi kendi Esgeran qalasi XVIII esr Esgeran qesebesi Aslan qalasi IX esr Anabert kendi Medeb XIII esr Xanabad kendI Ermeni isgali neticesinde dagidilmis abidelerKerkicahan qesebesi Kosalar Cemilli ve Meseli kendlerindeki qebiristanliqlar Dini abidelerden Meselideki Seyid qebri Xocali Mebed Yeri 50 hektar sahede 100 mebedi ehate edir En qedim insan meskenlerinden olan Azix magarasi silah anbarina cevrilmisdir XIV esre aid olan Xocali Meqberesi Milli QehremanlarErmeni isgalcilarina qarsi fedakarcasina mubaribe aparan 10 nefer Xocali rayon sakini Respublikanin en yuksek fexri adina Milli Qehreman adina layiq gorulmusdur 9 nefer olumunden sonra Elif Letif oglu Haciyev olumunden sonra 1953 cu ilde Xocalida anadan olmusdur Xocali seher hava limanin komendanti reisi islemisdir Tofiq Mirsiyab oglu Huseynov olumunden sonra 1954 cu ilde Xocalida anadan olmusdur Xocali Seher Ozunumudafie taborunun komandiri idi Elesger Xanlar oglu Novruzov olumunden sonra 1949 cu ilde Lacin rayonu Kurdhaci kendinde anadan olub Muellim idi Fuzuli Salah oglu Rustemov olumunden sonra 1965 ci ilde Terter rayonu Husenli kendinde anadan olmusdur Xocali Ozunumudafie taborunun uzvu idi Araz Bahadur oglu Selimov olumunden sonra 1963 cu ilde Xocalida anadan olmusdur Taborun uzvu idi Tabil Qasim oglu Hesenov olumunden sonra 1960 ci ilde Xocali rayonunun Kosalar kendinde anadan olmusdur Kosalar kend Ozunumudafie taborunun uzvu idi Inqilab Elekber oglu Ismayilov olumunden sonra 1962 ci ilde Xocalida anadan olmusdur Xocali Ozunumudafie taborunun uzvu idi Sakir Samil oglu Salahov olumunden sonra 1966 ci ilde Xocali rayonunun Cemilli kendinde anadan olmusdur Polis emekdasi idi Natiq Ilyas oglu Ehmedov olumunden sonra 1969 cu ilde Xocali rayonunun Kosalar kendinde anadan olmusdur Polis emekdasi idi Movsum Sahin oglu Memmedov 1967 ci ilde Xocali rayonunun Kosalar kendinde anadan olub Hazirda Susa rayon Polis sobesinin reis muavini isleyir Cografiyasi ve iqlimiXocali seheri Agdam seherinin 18 Xankendi seherinin 14 kilometrliyinde Qarabag silsilesinde yerlesirdi Iqlimi mulayim istidir Rayonun erazisi esasen dagliqdir En hundur yuksekliyi Qizqala ve Qirxqizdir 2843 m 2827 m Dagliq eraziler istisna olmaqla iqlimi mulayim istidir Yuksek dagliq erazileri subalp ve alp cemenlerdir Esas caylari Badara ve Qarqardir Dag mese ve dag cemen torpaqlari movcuddur Erazinin 40 e qederi fistiq coke agcaqayin qaragac ve s ile zengindir Ehalisi2005 ci ilde Dagliq Qarabagda kecirilen ehalinin siyahiyaalmasina esasen Xocali seherinin ehalisinin faktiki sayi 869 nefer qeydiyyatdaki ehalinin sayi 908 nefer teskil edirdi SekillerHemcinin baxVikianbarda Xocali ile elaqeli mediafayllar var Xocali soyqirimi Xocali rayonuMenbeKul olmus seher Surxay Elibeyli Agdamim Qiblegahim birinci kitab Susa nesriyyati Baki 2001 648 s Surxay Elibeyli Agdamim Qiblegahim ikinci kitab SuSa nesriyyati Baki 2005 704 s www karabakhmonuments azIstinadlarhttp erevangala500 com upload pdf 1323546465 pdf 2022 02 04 at the Wayback Machine Isgal olunmus torpaqlarimizi unutmayaq Inzibati erazi bolgusu ve cinsine gore hazirki ve daimi ehali 2011 03 02 at the Wayback Machine seh 1 Azerbaycan ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Seher ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin