Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Zaqatala dövlət təbiət qoruğu — qoruq Baş Qafqaz sıra dağlarının cənub ətəklərinin orta hissəsində Zaqatala və Balakən rayonlarının ərazisində 1929-cu ildə 25,2 hektar ərazidə yaradılmışdır. Azərbaycanın Böyük Qafqaz silsiləsinin cənub yamacının şərqində yerləşir.Zaqatala qoruğu 1930-cu ildə, qoruğu ilə birlikdə ayrıca qoruq olaraq yaradılmışdır. Qoruğun ərazisinin dəniz səviyyəsindən hündürlüyü 650–3646 m arasında dəyişir. Qoruğun əsasın flora tərkibi dağlıq meşələrindən və dağlıq çəmənliklərindən ibarətdir. Müasir floranın mindən çox növü burada müşahidə olunur. Qoruğun ərazisi dəfələrlə dəyişmiş və hazırda 28 844 hektardır. Qoruqda 900-dən artıq bitki növü yayılmışdır ki, bu da Azərbaycan florasının 1/6 hissəsini təşkil edir. Qoruq ərazisinin 60%-dən çoxu enliyarpaqlı meşələrdən ibarətdir. Qoruğun yaranmasının əsas məqsədi Böyük Qafqaz dağlarının cənub yamaclarındakı nadir bitkilərinin təbiət komplekslərinin qorunmasıdır.
| Zaqatala dövlət təbiət qoruğu | |
|---|---|
 Zaqatala Dövlət Təbiət Qoruğu | |
BTMB kateqoriyası — Ia (Ciddi Təbiət Qoruğu) | |
| Sahəsi | 23 844 ha |
| Yaradılma tarixi | 1929 |
| İdarəetmə orqanı | AETSN |
| Dağ | Böyük Qafqaz |
| Çaylar | Mazımçay, Balakənçay və Katexçay |
| Florası | Palıd, vələs, fıstıq, qarağac, cökə, göyrüş, şabalıd, qoz, , quşarmudu |
| Faunası | Vaşaq və , toğlugötürən, |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Rayon | Zaqatala rayonu |
| Yerləşməsi | Böyük Qafqaz |
| Yaxın şəhər | Zaqatala, Balakən |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qoruqda palıd, vələs, fıstıq, qarağac, cökə, göyrüş, şabalıd, qoz, , quşarmudu ağacları bitir. Bu meşələrdə , , zoğal, əzgil, alça, sarı rododendron və başqa kol bitkiləri geniş yayılmışdır. Burada yaşı 200–250 il olan, hündürlüyü 30 m-ə çatan fıstıq ağacları vardır.
Qoruqda yayılmış bitki növlərindən 12-si, məməlilərdən vaşaq və , quşlardan iri qırğı, bərqud, Qafqaz uları, Qafqaz tetrası Azərbaycanın "Qırmızı kitab"ına, yırtıcı quşlardan toğlugötürən, dünya "Qırmızı kitab"ına daxil edilmişlər. Qoruğun nəzdində təbiət muzeyi fəaliyyət göstərir. Burada Dağıstan dağ kəli, qararaça, maral, cüyür, qaban, ayı, porsuq, tülkü, vaşaq, sincab, gəlincik və s. məskunlaşmışdır. Zaqatala dövlət təbiət qoruğunun ərazisinin genişləndirilərək biosfer dövlət təbiət qoruğunun yaradılması günün ən ümdə məsələlərindən biridir. Bu barədə Azərbaycan Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən Nazirlər Kabineti qarşısında vəsatət qaldırılmışdır.
Qoruğun ərazisindən 3 böyük, bolsulu çay axır — Mazımçay, Balakənçay və Katexçay. Bu çaylar öz başlanğıclarını [[Böyük Qafqaz]] sıra dağlarının zirvələrindən götürür və Alazan-Həftəran vadisindən keçərək Qanıxçaya tökülürlər.
Zaqatala ərazisindən axan Katex çayının sahilləri qoruq ərazisində hər iki tərəfdən sərt qayalıqlar və sıldırımlarla əhatə olunmuşdur. Katexçayın qolları olan Roçigelçay və Kilsəçayın birləşdiyi yerdə bir müalicəvi əhəımiyyətli sulfatlı-mineral bulaq qaynayır. Bu bulağın yaxınlığında balaca bir yayla yaranmışdır. Həmin yaylada çox qədim bir kilsənin xarabalıqları vardır. axarı boyunca, bu xarabalıqlardan təxminən 800–1000 metr aralı çox böyük sahəyə malik Piçigel mağarası yerləşir. Qoruğun işçiləri bu mağaradan gecələmək məqsədilə istifadə edirlər. Mağaranın xarici görünüşü çox cəlbedici və yaraşıqlıdır, mağaranın üstündəki monolit qayalardan ibarət yapıq, çaya doğru uzanır, bu yapığın kənarlarında isə həmişəyaşıl sarmaşıqlardan ibarət "divar" sallanır. Mağaraya 200–250 adam rahatlıqla yerləşir. Bura həmişə quru olur. Mağaranın ətrafını isə fıstıq, vələs, çinar, cökə, qarağac və s. ağac növlərindən ibarət enliyarpaqlı qədim meşələr bürümüşdür.
qarışdığı yerdə, suları 20 metr hündürlükdən dar qayalıq dərəyə tökülən, çox əzəmətli, gözəl və kifayət qədər güclü şəlalə yaranmışdır. Bu şəlaləyə Qəbizdərə və yaxud Zaqatala şəlaləsi deyilir.
Ümumiyyətlə Zaqatala dövlət təbiət qoruğunun ərazisində 10 yaxın şəlalə var və 15–17 sayda müxtəlif sulfatlı-mineral bulaqlar qaynayır.
İstinadlar
- ARB Şəki. "Qoruqlarda nə qorunur?" (az.). Youtube.com. 09.12.2016. 2022-03-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-12-10.
- Məzahir Təhməzov. Ensiklopedik məlumatlar. Toponimlər fotoşəkillər xəritələr. Bakı-2011
Mənbə
- QORUQLAR (Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident kitabxanası)
Xarici keçidlər
- Mühafizə olunan ərazilərin statusu, yerləşməsi və əhatə edilməsi
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Zaqatala dovlet tebiet qorugu qoruq Bas Qafqaz sira daglarinin cenub eteklerinin orta hissesinde Zaqatala ve Balaken rayonlarinin erazisinde 1929 cu ilde 25 2 hektar erazide yaradilmisdir Azerbaycanin Boyuk Qafqaz silsilesinin cenub yamacinin serqinde yerlesir Zaqatala qorugu 1930 cu ilde qorugu ile birlikde ayrica qoruq olaraq yaradilmisdir Qorugun erazisinin deniz seviyyesinden hundurluyu 650 3646 m arasinda deyisir Qorugun esasin flora terkibi dagliq meselerinden ve dagliq cemenliklerinden ibaretdir Muasir floranin minden cox novu burada musahide olunur Qorugun erazisi defelerle deyismis ve hazirda 28 844 hektardir Qoruqda 900 den artiq bitki novu yayilmisdir ki bu da Azerbaycan florasinin 1 6 hissesini teskil edir Qoruq erazisinin 60 den coxu enliyarpaqli meselerden ibaretdir Qorugun yaranmasinin esas meqsedi Boyuk Qafqaz daglarinin cenub yamaclarindaki nadir bitkilerinin tebiet komplekslerinin qorunmasidir Zaqatala dovlet tebiet qoruguZaqatala Dovlet Tebiet QoruguBTMB kateqoriyasi Ia Ciddi Tebiet Qorugu Sahesi 23 844 haYaradilma tarixi 1929Idareetme orqani AETSNDag Boyuk QafqazCaylar Mazimcay Balakencay ve KatexcayFlorasi Palid veles fistiq qaragac coke goyrus sabalid qoz qusarmuduFaunasi Vasaq ve toglugoturen Yerlesmesi41 48 07 sm e 46 37 40 s u Olke AzerbaycanRayon Zaqatala rayonuYerlesmesi Boyuk QafqazYaxin seher Zaqatala BalakenZaqatala dovlet tebiet qorugu Vikianbarda elaqeli mediafayllar Qoruqda palid veles fistiq qaragac coke goyrus sabalid qoz qusarmudu agaclari bitir Bu meselerde zogal ezgil alca sari rododendron ve basqa kol bitkileri genis yayilmisdir Burada yasi 200 250 il olan hundurluyu 30 m e catan fistiq agaclari vardir Qoruqda yayilmis bitki novlerinden 12 si memelilerden vasaq ve quslardan iri qirgi berqud Qafqaz ulari Qafqaz tetrasi Azerbaycanin Qirmizi kitab ina yirtici quslardan toglugoturen dunya Qirmizi kitab ina daxil edilmisler Qorugun nezdinde tebiet muzeyi fealiyyet gosterir Burada Dagistan dag keli qararaca maral cuyur qaban ayi porsuq tulku vasaq sincab gelincik ve s meskunlasmisdir Zaqatala dovlet tebiet qorugunun erazisinin genislendirilerek biosfer dovlet tebiet qorugunun yaradilmasi gunun en umde meselelerinden biridir Bu barede Azerbaycan Ekologiya ve Tebii Servetler Nazirliyi terefinden Nazirler Kabineti qarsisinda vesatet qaldirilmisdir Qorugun erazisinden 3 boyuk bolsulu cay axir Mazimcay Balakencay ve Katexcay Bu caylar oz baslangiclarini Boyuk Qafqaz sira daglarinin zirvelerinden goturur ve Alazan Hefteran vadisinden kecerek Qanixcaya tokulurler Zaqatala erazisinden axan Katex cayinin sahilleri qoruq erazisinde her iki terefden sert qayaliqlar ve sildirimlarla ehate olunmusdur Katexcayin qollari olan Rocigelcay ve Kilsecayin birlesdiyi yerde bir mualicevi eheimiyyetli sulfatli mineral bulaq qaynayir Bu bulagin yaxinliginda balaca bir yayla yaranmisdir Hemin yaylada cox qedim bir kilsenin xarabaliqlari vardir axari boyunca bu xarabaliqlardan texminen 800 1000 metr arali cox boyuk saheye malik Picigel magarasi yerlesir Qorugun iscileri bu magaradan gecelemek meqsedile istifade edirler Magaranin xarici gorunusu cox celbedici ve yarasiqlidir magaranin ustundeki monolit qayalardan ibaret yapiq caya dogru uzanir bu yapigin kenarlarinda ise hemiseyasil sarmasiqlardan ibaret divar sallanir Magaraya 200 250 adam rahatliqla yerlesir Bura hemise quru olur Magaranin etrafini ise fistiq veles cinar coke qaragac ve s agac novlerinden ibaret enliyarpaqli qedim meseler burumusdur qarisdigi yerde sulari 20 metr hundurlukden dar qayaliq dereye tokulen cox ezemetli gozel ve kifayet qeder guclu selale yaranmisdir Bu selaleye Qebizdere ve yaxud Zaqatala selalesi deyilir Umumiyyetle Zaqatala dovlet tebiet qorugunun erazisinde 10 yaxin selale var ve 15 17 sayda muxtelif sulfatli mineral bulaqlar qaynayir IstinadlarARB Seki Qoruqlarda ne qorunur az Youtube com 09 12 2016 2022 03 21 tarixinde Istifade tarixi 2016 12 10 Mezahir Tehmezov Ensiklopedik melumatlar Toponimler fotosekiller xeriteler Baki 2011MenbeQORUQLAR Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Isler Idaresinin Prezident kitabxanasi Xarici kecidlerMuhafize olunan erazilerin statusu yerlesmesi ve ehate edilmesiHemcinin baxAzerbaycan dovlet tebiet qoruqlari