Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zakari Teylor (ing. Zachary Taylor; 24 noyabr 1784[…] – 9 iyul 1850[…], Ağ Ev) — Amerika Birləşmiş Ştatlarının 12-ci prezidenti (1849–1850), peşəkar hərbçi. Onu bəzən apolitik (siyasətdən kənar) prezident də adlandırırlar. Doğrudan da C. Vaşinqton və E. Cekson kimi Zakari Teylor da hərbdə qazandığı uğurlardan siyasi karyera qurmaq üçün istifadə etmişdir. Onun şəxsində ilk dəfə olaraq peşəkar əsgər Ağ Evin sahibi olmuşdur.
| Zakari Teylor | |
|---|---|
| ing. Zachary Taylor | |
 | |
| 4 mart 1849 – 9 iyul 1850 | |
| Əvvəlki | Ceyms Noks Polk |
| Sonrakı | Millard Fillmor |
Amerika Birləşmiş Ştatlarının seçilmiş prezidenti[d] | |
| 7 noyabr 1848 – 4 mart 1849 | |
| Əvvəlki | Ceyms Noks Polk |
| Sonrakı | Franklin Pirs |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 24 noyabr 1784[…] |
| Vəfat tarixi | 9 iyul 1850[…](65 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | vəba |
| Partiya | |
| Fəaliyyəti | dövlət xadimi |
| Həyat yoldaşı |
|
| Uşaqları | 5 |
| Dini | episkopal kilsə[d] |
| Hərbi xidmət | |
| Qoşun növü | Amerika Birləşmiş Ştatları Quru Qoşunları[d] |
| Döyüşlər | |
| Rütbəsi | general |
| | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
1846–1848-ci illər ABŞ-Meksika müharibəsində ABŞ ordusuna komandanlıq etmiş və Meksika ordusu üzərində bir neçə əhəmiyyətli qələbə qazanmışdır. 1912-ci ildə Vudro Vilsonun prezident seçilməsinədək cənub ştatlarından seçilən son prezident olmuşdur.
Zakari Teylor 1850-ci ildə vəfat etmişdir. 1991-ci ildə onun qalıqlarının kimyəvi təhlili zamanı arsenlə zəhərləndiyi barədə iddialar öz təsdiqini tapmamışdır.
Erkən həyatı
Zakari Teylor 24 noyabr 1784-cü ildə Virciniya Ştatının Orinc dairəsində anadan olmuşdur. Amerikada yaşamış ilk Teylor 1620-ci ildə məşhur "Meyfl auer" gəmisində Yeni Dünyaya gəlmiş idi. Gələcək prezidentin atası Riçard Teylor Virciniya və Kentukkidə böyük torpaq sahələrinə, çoxlu sayda qula sahib olmuş, İstiqlaliyyət müharibəsində zabit kimi iştirak etmişdi. Erkən uşaqlıq çağlarından ailəsi ilə Kentukkiyə köçən Zakari Luisvilldə böyüyür. Ailənin geniş maddi imkanlarına baxmayaraq, səthi təhsil alır. 20 yaşı olarkən Kentukki polisinə qəbul edilir və 1808-ci ildə ona leytenant rütbəsi verilir. Bu vaxtdan etibarən onun bütün həyat və fəaliyyəti ordu ilə bağlı olmuşdur. 1810-cu ildə Merilendli Marqaret Mekel Smitlə ailə qurmuş, bu nikahdan onların altı övladı dünyaya gəlmişdir.
Hərbçi karyerası
Z. Teylorun tərcümeyi-halını Birləşmiş Ştatların XIX əsrin birinci yarısında apardığı müharibələr tarixi kimi dəyərləndirmək olar. O, 1812-ci ildə İngiltərəyə qarşı aparılan müharibədə iştirak edir və mayor rütbəsi alır. Müharibənin sonuna yaxın ordudan tərxis olunmuş və rütbəsinin endirilməsinə baxmayaraq, növbəti il yenidən orduya qayıdaraq əvvəlki hərbi rütbəsini bərpa etmişdir. 1830-cu ildə Konqres "Hinduların köçürülməsi haqqında qanun" qəbul etdi və hinduların əksəriyyəti on il ərzində bəzi yerlərdə torpaq alqı-satqısı haqqında müqavilə yolu ilə, digər yerlərdə zorla boş qərb torpaqlarına köçürüldü. Bu isə hindu qəbilələrinin haqlı narazılığına səbəb oldu və hindularla ABŞ ordusu arasında elan olunmamış qanlı müharibələr başlandı. 1832-ci ildə İllinoys və Viskonsin ərazisində "Qara tərlanlar" adlandırılan müharibədə iştirak edən Teylor böyük rəşadət göstərir və ona polkovnik rütbəsi verilir. İki il sonra Hindu-seminollarla aparılan müharibədə isə briqada generalı olur. Döyüşlərdə göstərdiyi qəhrəmanlıq və cəsurluğu ona "Qoca dəlisov" ləqəbi qazandırır.
Zakari Teylorun iştirakçısı olduğu sonuncu müharibə 1846–48-ci illərdə Meksika ilə aparılan müharibədir. Müharibə ərəfəsində, xüsusilə Palo-Alto və Monterey yaxinlığındakı döyüşlərdə özünü bacarıqlı sərkərdə kimi göstərmiş və ona general-mayor rütbəsi verilmişdir. Buena-Vista yaxınlığında rəqibin sayca üstün ordusu üzərində çaldığı qələbə isə onu milli qəhrəmana çevirmişdir.
Prezidentliyi
1848-ci il prezident seçkilərində Z. Teylor viqlər partiyasının namizədi olur. Viqlər heç vaxt siyasi fəaliyyət göstərməmiş generalın xalq arasındakı nüfuzuna güvənirdilər. Demokrat partiyası isə daxili çəkişmələrdən olduqca zəif görünürdü. Quldarlığa olan münasibət partiyada ikitirəliyin yaranmasına səbəb olur. Buna görə də partiyanın şimal qanadı ayrılaraq seçkilərdə Azad torpaq partiyası kimi çıxış edir. Onlar quldarlığın yeni yaradılmış ştatlarda yayılmasının qəti əleyhdarı Martin Van Bureni prezidentliyə, C. K. Adamsın oğlu Çarlz Frensis Adamsı isə vitse-prezidentliyə namizəd göstərirlər. Köhnə Demokratlar Miçiqanlı senator Lyuis Kassı namizəd göstərsələr də, onun proqramı tərəfdarlarından ciddi dəstək almır. Belə ki, L. Kass quldarlığın qəbul edilib-edilməməsinin ştatların daxili işi kimi onların özlərinə həvalə edilməsini istəyirdi. Teylorun cənubdan olub Luizianada yaşaması, Miçiqanda pambıq plantasiyaları və 100-ə yaxın qula sahib olması seçkilərdə qalib gəlməsinə mane olmur. İlk dəfə olaraq bütün ştatlarda eyni gündə keçirilən seçkilərdə, seçki hüququna malik əhalinin 72 %-i iştirak edir. Zakari Teylor ümumi səsvermədə 47,4 %, seçimcilərin isə 163 səsini alaraq prezident olur. Nyu-Yorklu liberal viq isə vitse-prezident seçilir.
ABŞ prezidentləri sırasında, ölkənin siyasi kursuna onun qədər az təsir göstərmiş ikinci prezident olmamışdır. Gözlənilirdi ki, o bütün qanunvericilik təşəbbüslərini Konqresə etibar edərək, yalnız qanunların icrasına nəzarətlə məşğul olacaq. Teylorun səlahiyyətlərinin icra etməsinə əvvəlcə siyasi cəhətdən daha təcrübəli vitse-prezident Fillmor köməklik göstərsə də, sonradan bu funksiyanı Massaçusetsli senator yerinə yetirir. Onun məsləhəti ilə prezident kadr islahatları aparmaqla viqlərin mövqeyini möhkəmləndirməyə cəhd göstərmiş, lakin əsaslı nəticələrə nail olmamışdı. Diplomatiya sahəsində heç bir təcrübəyə malik olmayan xarici işlər naziri təyin olunması uğursuz kadr siyasətinin göstəricisi idi. Nazirin qeyri-diplomatik davranışı Fransa ilə münasibətlərə sərinlik gətirmişdi.
Buna baxmayaraq 1850-ci ildə İngiltərə ilə imzalanmış "Kleyton-Bulever" sazişini Teylor hökumətinin uğuru kimi dəyərləndirmək olar. Bu sazişə əsasən hər iki dövlət Mərkəzi Amerika torpaqlarını ilhaq etməmək haqda öhdəlik götürürdülər. Zakari Teylorun prezidentliyi 1 il 3 ay davam edir. O, 1850-ci il iyulun 9-da Ağ Evdə gözlənilmədən vəfat edir. İstiqlaliyyət gününə həsr edilmiş təntənəli mərasimdə iştirak edən Teylor qızmar günəş altında çoxlu vaxt keçirərək yorğun halda evə qayıtmışdı. Çoxlu meyvə yeyərək, buz kimi soyuq süd içmiş, bunun nəticəsində də onda qıc olma və bağırsaqlarda soyuqlama baş vermişdi. Teylorun qəfi l vəfatı müxtəlif şayiələrin yayılmasına səbəb oldu. Şayiələrdə prezidentin zəhərlənib öldürülməsi versiyası üstünlük təşkil edirdi. Nəhayət 1891-ci ildə aparılan eksqumasiya və məhkəmə-tibb ekspertizası Teylorun ölümündə sui-qəsd olmadığını birmənalı olaraq təsdiq etdi.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Lundy D. R. Zachary Taylor // The Peerage (ing.).
- Kindred Britain.
- Woolley J. T., Peters G. D. The American Presidency Project. 1999.
- http://web.archive.org/web/20210420181204/https://www.loc.gov/collections/zachary-taylor-papers/articles-and-essays/timeline/1848-to-1850/.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Zakari Teylor ing Zachary Taylor 24 noyabr 1784 9 iyul 1850 Ag Ev Amerika Birlesmis Statlarinin 12 ci prezidenti 1849 1850 pesekar herbci Onu bezen apolitik siyasetden kenar prezident de adlandirirlar Dogrudan da C Vasinqton ve E Cekson kimi Zakari Teylor da herbde qazandigi ugurlardan siyasi karyera qurmaq ucun istifade etmisdir Onun sexsinde ilk defe olaraq pesekar esger Ag Evin sahibi olmusdur Zakari Teyloring Zachary TaylorABS Prezidenti4 mart 1849 9 iyul 1850EvvelkiCeyms Noks PolkSonrakiMillard FillmorAmerika Birlesmis Statlarinin secilmis prezidenti d 7 noyabr 1848 4 mart 1849EvvelkiCeyms Noks PolkSonrakiFranklin PirsSexsi melumatlarDogum tarixi 24 noyabr 1784 1784 11 24 Vefat tarixi 9 iyul 1850 1850 07 09 65 yasinda Vefat yeri Ag Ev Vasinqton ABSVefat sebebi vebaPartiya Viqler Partiyasi ABS Fealiyyeti dovlet xadimiHeyat yoldasi Marqaret Teylor 1810 1850 Usaqlari 5Dini episkopal kilse d Herbi xidmetQosun novu Amerika Birlesmis Statlari Quru Qosunlari d Doyusler Meksika ABS muharibesi 1812 ci il muharibesiRutbesi general Vikianbarda elaqeli mediafayllar 1846 1848 ci iller ABS Meksika muharibesinde ABS ordusuna komandanliq etmis ve Meksika ordusu uzerinde bir nece ehemiyyetli qelebe qazanmisdir 1912 ci ilde Vudro Vilsonun prezident secilmesinedek cenub statlarindan secilen son prezident olmusdur Zakari Teylor 1850 ci ilde vefat etmisdir 1991 ci ilde onun qaliqlarinin kimyevi tehlili zamani arsenle zeherlendiyi barede iddialar oz tesdiqini tapmamisdir Erken heyatiZakari Teylor 24 noyabr 1784 cu ilde Virciniya Statinin Orinc dairesinde anadan olmusdur Amerikada yasamis ilk Teylor 1620 ci ilde meshur Meyfl auer gemisinde Yeni Dunyaya gelmis idi Gelecek prezidentin atasi Ricard Teylor Virciniya ve Kentukkide boyuk torpaq sahelerine coxlu sayda qula sahib olmus Istiqlaliyyet muharibesinde zabit kimi istirak etmisdi Erken usaqliq caglarindan ailesi ile Kentukkiye kocen Zakari Luisvillde boyuyur Ailenin genis maddi imkanlarina baxmayaraq sethi tehsil alir 20 yasi olarken Kentukki polisine qebul edilir ve 1808 ci ilde ona leytenant rutbesi verilir Bu vaxtdan etibaren onun butun heyat ve fealiyyeti ordu ile bagli olmusdur 1810 cu ilde Merilendli Marqaret Mekel Smitle aile qurmus bu nikahdan onlarin alti ovladi dunyaya gelmisdir Herbci karyerasiZ Teylorun tercumeyi halini Birlesmis Statlarin XIX esrin birinci yarisinda apardigi muharibeler tarixi kimi deyerlendirmek olar O 1812 ci ilde Ingiltereye qarsi aparilan muharibede istirak edir ve mayor rutbesi alir Muharibenin sonuna yaxin ordudan terxis olunmus ve rutbesinin endirilmesine baxmayaraq novbeti il yeniden orduya qayidaraq evvelki herbi rutbesini berpa etmisdir 1830 cu ilde Konqres Hindularin kocurulmesi haqqinda qanun qebul etdi ve hindularin ekseriyyeti on il erzinde bezi yerlerde torpaq alqi satqisi haqqinda muqavile yolu ile diger yerlerde zorla bos qerb torpaqlarina kocuruldu Bu ise hindu qebilelerinin haqli naraziligina sebeb oldu ve hindularla ABS ordusu arasinda elan olunmamis qanli muharibeler baslandi 1832 ci ilde Illinoys ve Viskonsin erazisinde Qara terlanlar adlandirilan muharibede istirak eden Teylor boyuk resadet gosterir ve ona polkovnik rutbesi verilir Iki il sonra Hindu seminollarla aparilan muharibede ise briqada generali olur Doyuslerde gosterdiyi qehremanliq ve cesurlugu ona Qoca delisov leqebi qazandirir Zakari Teylorun istirakcisi oldugu sonuncu muharibe 1846 48 ci illerde Meksika ile aparilan muharibedir Muharibe erefesinde xususile Palo Alto ve Monterey yaxinligindaki doyuslerde ozunu bacariqli serkerde kimi gostermis ve ona general mayor rutbesi verilmisdir Buena Vista yaxinliginda reqibin sayca ustun ordusu uzerinde caldigi qelebe ise onu milli qehremana cevirmisdir Prezidentliyi1848 ci il prezident seckilerinde Z Teylor viqler partiyasinin namizedi olur Viqler hec vaxt siyasi fealiyyet gostermemis generalin xalq arasindaki nufuzuna guvenirdiler Demokrat partiyasi ise daxili cekismelerden olduqca zeif gorunurdu Quldarliga olan munasibet partiyada ikitireliyin yaranmasina sebeb olur Buna gore de partiyanin simal qanadi ayrilaraq seckilerde Azad torpaq partiyasi kimi cixis edir Onlar quldarligin yeni yaradilmis statlarda yayilmasinin qeti eleyhdari Martin Van Bureni prezidentliye C K Adamsin oglu Carlz Frensis Adamsi ise vitse prezidentliye namized gosterirler Kohne Demokratlar Miciqanli senator Lyuis Kassi namized gosterseler de onun proqrami terefdarlarindan ciddi destek almir Bele ki L Kass quldarligin qebul edilib edilmemesinin statlarin daxili isi kimi onlarin ozlerine hevale edilmesini isteyirdi Teylorun cenubdan olub Luizianada yasamasi Miciqanda pambiq plantasiyalari ve 100 e yaxin qula sahib olmasi seckilerde qalib gelmesine mane olmur Ilk defe olaraq butun statlarda eyni gunde kecirilen seckilerde secki huququna malik ehalinin 72 i istirak edir Zakari Teylor umumi sesvermede 47 4 secimcilerin ise 163 sesini alaraq prezident olur Nyu Yorklu liberal viq ise vitse prezident secilir ABS prezidentleri sirasinda olkenin siyasi kursuna onun qeder az tesir gostermis ikinci prezident olmamisdir Gozlenilirdi ki o butun qanunvericilik tesebbuslerini Konqrese etibar ederek yalniz qanunlarin icrasina nezaretle mesgul olacaq Teylorun selahiyyetlerinin icra etmesine evvelce siyasi cehetden daha tecrubeli vitse prezident Fillmor komeklik gosterse de sonradan bu funksiyani Massacusetsli senator yerine yetirir Onun mesleheti ile prezident kadr islahatlari aparmaqla viqlerin movqeyini mohkemlendirmeye cehd gostermis lakin esasli neticelere nail olmamisdi Diplomatiya sahesinde hec bir tecrubeye malik olmayan xarici isler naziri teyin olunmasi ugursuz kadr siyasetinin gostericisi idi Nazirin qeyri diplomatik davranisi Fransa ile munasibetlere serinlik getirmisdi Buna baxmayaraq 1850 ci ilde Ingiltere ile imzalanmis Kleyton Bulever sazisini Teylor hokumetinin uguru kimi deyerlendirmek olar Bu sazise esasen her iki dovlet Merkezi Amerika torpaqlarini ilhaq etmemek haqda ohdelik gotururduler Zakari Teylorun prezidentliyi 1 il 3 ay davam edir O 1850 ci il iyulun 9 da Ag Evde gozlenilmeden vefat edir Istiqlaliyyet gunune hesr edilmis tenteneli merasimde istirak eden Teylor qizmar gunes altinda coxlu vaxt kecirerek yorgun halda eve qayitmisdi Coxlu meyve yeyerek buz kimi soyuq sud icmis bunun neticesinde de onda qic olma ve bagirsaqlarda soyuqlama bas vermisdi Teylorun qefi l vefati muxtelif sayielerin yayilmasina sebeb oldu Sayielerde prezidentin zeherlenib oldurulmesi versiyasi ustunluk teskil edirdi Nehayet 1891 ci ilde aparilan eksqumasiya ve mehkeme tibb ekspertizasi Teylorun olumunde sui qesd olmadigini birmenali olaraq tesdiq etdi Hemcinin baxAmerika Birlesmis Statlari prezidentlerinin siyahisiIstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Lundy D R Zachary Taylor The Peerage ing Kindred Britain Woolley J T Peters G D The American Presidency Project 1999 http web archive org web 20210420181204 https www loc gov collections zachary taylor papers articles and essays timeline 1848 to 1850