Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yusif ibn Əbu Sac Divdad (İran – 928, Kufə) — bütün Azərbaycan torpaqlarını ilk dəfə vahid müstəqil dövlət çərçivəsində birləşdirən ilk hökmdar.
| Əbül Qasim Yusif ibn Əbu Sac | |
|---|---|
 Yusif ibn Sacın rəssam Əjdər Qafarov tərəfindən çəkilmiş bədii portreti. Azərbaycan Tarix Muzeyində saxlanılır. | |
| Oktyabr, 901 – 928 | |
| Əvvəlki | Divdad ibn Məhəmməd |
| Sonrakı | Əbül-Müsafir Fəth |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Kufə |
| Atası | Əbu Sac Divdad |
| Ailəsi | Sacilər |
| Dini | sünni islam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Əbu Sac Divdadın oğlu idi. Hakimiyyətə 901-ci ildə qardaşı oğlu Divdad ibn Məhəmmədi devirərək gəlmişdir. Marağanın divarlarını sökdürərək paytaxtı Ərdəbilə köçürən Yusif, xilafətin birbaşa vassalı olma təklifini eşitdi və onu hüzuruna çağırdı, lakin Smbat bundan imtina etdi. Bir neçə döyüşdən sonra 903-cü ildə Smbat onun vassalı olmağı qəbul etdi.
Ermənilərlə münasibətlər
908-ci ildə xilafətlə arası pozulan Yusif xəlifənin Smbatla aranı yaxşılaşdırmasına qəzəblənərək, digər erməni hakimi Vaspurakan hakimi birlikdə Naxçıvan və Süniki ələ keçirdi. 910-cu ildə Smbatın oğulları gələcək hökmdar və qardaşı Muşel Baqratuninin komandanlıq etdiyi orduları ağır məğlubiyyətə uğradaraq hər iki oğlunu əsir aldı. Muşel zəhər içirilərək edam olundu. 913-cü ildə Yusif Smbatı qalalardan birində tələyə salaraq təslim olmağa məcbur etdi və 1 il həbsdə saxladı. Bu arada Smbatın oğlu Aşot Əlincə qalasını ələ keçirmiş və orda müdafiə olunmağa başlamışdı. Yusif Smbatı həbsdən çıxararaq Aşotun gözünün qabağında, qalanın ətəklərində onu edam etdi. Yusif Aşotla müharibəni davam etdirmək istəsə də xilafətlə yaranan yeni problemlər ucbatından 917-ci ildə onunla sülh bağladı və Aşot Yusifin vassalı olmağı qəbul etdi.
Gürcülərlə münasibətlər
914-cü ildə Yusif Gürcüstanı işğala başladı. Kaxetiya knyazı təslim oldu, oradan Kaxetiya və Samtsxe-Cavaxeti bölgələrini işğal etdi, komandanı edam edərək Azərbaycana geri döndü.
Xilafətlə münasibətlər
917-ci ildə Samanilərə qarşı müharibəyə başlayan Yusif Zəncan, Əbhər, Qəzvin və Rey şəhərlərini ələ keçirdi. Xəlifə buna qəzəbləndi və ona qarşı ordu göndərdi, ilk savaşı qələbə ilə bitirən Yusif, ikinci ordunun gəlişi ilə Ərdəbilə çəkildi. Həmin il Əbdülmalik ibn Haşim Dərbənddən onun yanına gələrək kömək istədi, bundan sonra 919-cu ilin iyul ayında Xilafət ordusuna məğlub olan Yusif qardaşı oğlu Əbül-Müsafir Fəthlə birlikdə 3 illiyinə həbs olundu. Bu illər ərzində Azərbaycanı onun qulamı idarə etdi. 922-ci ildə həbsdən çıxan Yusif Rey və Həmədanı yenidən ələ keçirdi.
Ölümü
Bu dövrdə islamın müqəddəs şəhərlərinə qarşı böyük təhlükə yaranmışdı. Ərəbistanda, Bəhreyn ərazisində qərmətilər adı ilə tanınan təriqət meydana gəlmiş və qərmətilər islamın müqəddəs şəhərləri və ziyarətgahlarına hücum etməyə başlamışdılar. Onlar xəlifənin qoşunlarını məğlubiyyətə uğradırlar. Yusif bilirdi ki, bir zamanlar onun atası və böyük qardaşı Məkkə və Mədinə şəhərlərinin təhlükəsizliyini təmin etmişlər. Odur ki, qərməti hücumu təhlükəsi yarananda o öz qoşunlarının bir qismi ilə cənuba doğru yürüş edir.926-cı ildə Qərmətilərə döyüşə göndərilən Yusif 8 dekabr 927-ci ildə Kufə yaxınlığında məğlub edilərək həbs olundu. Abbasi ordusu onu azad etmək üçün hücum etsə də məğlub oldu və Yusif 928-ci ilin yanvarında edam olundu. 929-cu ildən başlayaraq Sacilər dövlətini qulamlar arasından çıxan sərkərdələr idarə etməyə başlayır
İstinadlar
- Tarix. — Azərbaycan 7–ci əsrin ortaları – 13–cü əsrin əvvəllərində, səhifə 200. // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. 25 cilddə. Məsul katib akademik T. M. Nağıyev. "Azərbaycan" cildi. Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi, 2007, 884 səhifə. Orijinal mətn (az.)
Sacilər sülaləsinin ən görkəmli nümayəndəsi, bütün Azərbaycan torpaqlarını ilk dəfə vahid müstəqil dövlət çərçivəsində birləşdirə bilmiş Yusif ibn Əbu-s-Sac olmuşdur.
- Minorsky, Vladimir, "Tiflis", in: M. Th. Houtsma, E. van Donzel (1993), E. J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913-1936, p. 754. Brill, .
- "Iranica - Bənu Sac". 2022-05-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-01-13.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yusif ibn Ebu Sac Divdad Iran 928 Kufe butun Azerbaycan torpaqlarini ilk defe vahid musteqil dovlet cercivesinde birlesdiren ilk hokmdar Ebul Qasim Yusif ibn Ebu SacYusif ibn Sacin ressam Ejder Qafarov terefinden cekilmis bedii portreti Azerbaycan Tarix Muzeyinde saxlanilir Sacilerin III afsiniOktyabr 901 928EvvelkiDivdad ibn MehemmedSonrakiEbul Musafir FethSexsi melumatlarDogum yeri IranVefat tarixi 928Vefat yeri KufeAtasi Ebu Sac DivdadAilesi SacilerDini sunni islam Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiEbu Sac Divdadin oglu idi Hakimiyyete 901 ci ilde qardasi oglu Divdad ibn Mehemmedi devirerek gelmisdir Maraganin divarlarini sokdurerek paytaxti Erdebile kocuren Yusif xilafetin birbasa vassali olma teklifini esitdi ve onu huzuruna cagirdi lakin Smbat bundan imtina etdi Bir nece doyusden sonra 903 cu ilde Smbat onun vassali olmagi qebul etdi Ermenilerle munasibetler908 ci ilde xilafetle arasi pozulan Yusif xelifenin Smbatla arani yaxsilasdirmasina qezeblenerek diger ermeni hakimi Vaspurakan hakimi birlikde Naxcivan ve Suniki ele kecirdi 910 cu ilde Smbatin ogullari gelecek hokmdar ve qardasi Musel Baqratuninin komandanliq etdiyi ordulari agir meglubiyyete ugradaraq her iki oglunu esir aldi Musel zeher icirilerek edam olundu 913 cu ilde Yusif Smbati qalalardan birinde teleye salaraq teslim olmaga mecbur etdi ve 1 il hebsde saxladi Bu arada Smbatin oglu Asot Elince qalasini ele kecirmis ve orda mudafie olunmaga baslamisdi Yusif Smbati hebsden cixararaq Asotun gozunun qabaginda qalanin eteklerinde onu edam etdi Yusif Asotla muharibeni davam etdirmek istese de xilafetle yaranan yeni problemler ucbatindan 917 ci ilde onunla sulh bagladi ve Asot Yusifin vassali olmagi qebul etdi Gurculerle munasibetler914 cu ilde Yusif Gurcustani isgala basladi Kaxetiya knyazi teslim oldu oradan Kaxetiya ve Samtsxe Cavaxeti bolgelerini isgal etdi komandani edam ederek Azerbaycana geri dondu Xilafetle munasibetler917 ci ilde Samanilere qarsi muharibeye baslayan Yusif Zencan Ebher Qezvin ve Rey seherlerini ele kecirdi Xelife buna qezeblendi ve ona qarsi ordu gonderdi ilk savasi qelebe ile bitiren Yusif ikinci ordunun gelisi ile Erdebile cekildi Hemin il Ebdulmalik ibn Hasim Derbendden onun yanina gelerek komek istedi bundan sonra 919 cu ilin iyul ayinda Xilafet ordusuna meglub olan Yusif qardasi oglu Ebul Musafir Fethle birlikde 3 illiyine hebs olundu Bu iller erzinde Azerbaycani onun qulami idare etdi 922 ci ilde hebsden cixan Yusif Rey ve Hemedani yeniden ele kecirdi OlumuBu dovrde islamin muqeddes seherlerine qarsi boyuk tehluke yaranmisdi Erebistanda Behreyn erazisinde qermetiler adi ile taninan teriqet meydana gelmis ve qermetiler islamin muqeddes seherleri ve ziyaretgahlarina hucum etmeye baslamisdilar Onlar xelifenin qosunlarini meglubiyyete ugradirlar Yusif bilirdi ki bir zamanlar onun atasi ve boyuk qardasi Mekke ve Medine seherlerinin tehlukesizliyini temin etmisler Odur ki qermeti hucumu tehlukesi yarananda o oz qosunlarinin bir qismi ile cenuba dogru yurus edir 926 ci ilde Qermetilere doyuse gonderilen Yusif 8 dekabr 927 ci ilde Kufe yaxinliginda meglub edilerek hebs olundu Abbasi ordusu onu azad etmek ucun hucum etse de meglub oldu ve Yusif 928 ci ilin yanvarinda edam olundu 929 cu ilden baslayaraq Saciler dovletini qulamlar arasindan cixan serkerdeler idare etmeye baslayirIstinadlarTarix Azerbaycan 7 ci esrin ortalari 13 cu esrin evvellerinde sehife 200 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde Mesul katib akademik T M Nagiyev Azerbaycan cildi Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2007 884 sehife ISBN 9789952441017Orijinal metn az Saciler sulalesinin en gorkemli numayendesi butun Azerbaycan torpaqlarini ilk defe vahid musteqil dovlet cercivesinde birlesdire bilmis Yusif ibn Ebu s Sac olmusdur Minorsky Vladimir Tiflis in M Th Houtsma E van Donzel 1993 E J Brill s First Encyclopaedia of Islam 1913 1936 p 754 Brill ISBN 90 04 08265 4 Iranica Benu Sac 2022 05 18 tarixinde Istifade tarixi 2015 01 13 Xarici kecidler