Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə heç bir məlumatın mənbəsi . |
Yusif Müsküri – mənşəcə Azərbaycan türklərindən olan xəlvəti şeyxlərindən biri, sufi şairi.
| Yusif Müsküri | |
|---|---|
| Yusif Ziyaəddin ibn Əli əl-Fazil əl-Hüseyni Əbül-Füyuzat Məxdum | |
| Doğum yeri | , Quba |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Şamaxı |
| Fəaliyyəti | filosof |
Həyatı
Yusif Müskürinin tam adı Yusif ibn Əli əl-Fazil əl-Hüseyni, künyəsi Əbül-Füyuzat, ləqəbi Ziyaəddindir. Qarabağdan Şirvana köç etmiş ailədə dünyaya göz açmışdır. Atası Şirvanın tanınmış alimlərindən biri olmuşdur. Elmi təhsilini əvvəlcə atasından almış, 9 yaşında qiraəti-səba və aşərə ilə Quranı hifz etmiş, həddi-büluğa yetişəndə dərs deməyə başlamışdır. Daha sonra həccə gedərək Misir, Qüds, İskəndəriyyə, Şam və Bağdadda olmuşdur. Buradakı alimlərdən hədis, təfsir və fiqh elmlərini təhsil etmiş, əqli və nəqli elmlərdə dövrün önəmli alimi olmuşdur. Daha sonra Şirvanın mərkəzi Şamaxıya dönüb elm tədrisi ilə məşğul olmuşdur.
Yusif Ziyaəddin Məxdum Azərbaycan mənbələrində Yusif Müsküri olaraq qeyd edilir. Bakıda (Əlyazmalar fondunda) qorunan və ona aid edilən "Bəyanül əsrar lit-talibin" və "Silsilətül-uyun" adlı əlyazma əsərlərində adı Yusif əl-Şirvaniəl Müsküri kimi qeyd edilib. Onun adı, yaşadığı və vəfat etdiyi yer haqqında Osmanlı mənbələrində fərqli məlumatlar verilir. Abbasqulu ağa Bakıxanov əsərində bunları qeyd edir: "Onun ulu babaları Qubanın Müskür nahiyyəsinə Qarabağdan gəlmişdilər. Şeyx cənabları hicri VIII əsrin ortalarında dünyaya gəlmişdir. Təriqət mərasimini təkmil etdikdən sonra, Seyid Yəhya Bakuvidən irşad xirqəsi almış və təriqət saliklərinin üzünə feyz və təbliğ qapılarını açmışdır. Onun nəvələri sultanların və əmirlərin yanında əziz olub, rüsumat sahibi idilər. Şeyxin məzarı və onların yurdu olan kənd Şıxlar adı ilə adlanmışdır. Onun əsərlərindən ancaq Bəyanül-əsrar adlı ərəbcə kitabı bizə gəlib çatmışdır. Bir müqəddimə və 24 fəsildən ibarət olan bu kitab, əşyanın maddi və mənəvi xüsusiyyətlərinə, təriqət sahibləri və füqəranın adət və ədəbinə aid olan geniş mövzuları müxtəsər bir surətdə izah edir. Hicri səkkizinci əsrin axırında vəfat etmişdir".
qeyd edir ki, Məxdum adını Yusif Müsküriyə Seyid Yəhya Bakuvi vermişdir. Bu adı almasının səbəbi mənqəbələrdə iki cür izah olunur. Birincisi, atası, Şirvan şahı Sultan Xəlilin Qazil-qüzatı olduğundan Seyid Yəhya ona Məxdum deyə xitab etmişdir. Xanəgahda nə zaman bir xidmət olsa, yardım etmək istərsə, Seyid Yəhya: "Siz oturun, sizinlə söhbət edək. Zira, məxdum olana xidmət rəva deyildir" - deyirmiş.
Digər səbəb isə M.Nəzminin nəql etdiyinə görə, Şeyx Yusif Müşküri illərlə sabah namazından günorta namazına qədər Quran dərsləri, günortadan axşama qədər isə digər dərsləri təlim edərmiş. Gecə-gündüz elm və ibadətlə məşğul olduğu halda mənəvi inkişafın olmamasına görə üzülürmüş. Bir gün gördüyü bir röya üzərinə Seyid Yəhyaya bağlanaraq sıxıntılardan qurtulur.
Nəzminin dediyinə görə Seyid Yəhya ölümündən əvvəl Yusif Müskürini çağıraraq xəlifələri və müridləri arasında "səccadə və Allahın əmanəti (şeyxlik) Məxdumundur" - demişdir. Seyid Yəhyanın ölümündən sonra çıxan ixtilafda xəlifə və müridlərin bir qismi Məxdumun səccadəyə oturmasını istəyir. Şükrullah Xəlvəti sərtəriq və pişuqədəm olduğundan, müridlərin bir qismi onun səccadəyə oturmasını istəyir. Lakin Seyid Yəhyanın oğlu Fəthullahın səccadəyə oturması ilə Şeyx Yusif Şamaxıya gedir.
Azərbaycan mənbələri Yusif Məxdumun yaşadığı və öldüyü yer haqqında Osmanlı mənbələrindən fərqli məlumat verir. Məşədixanım Nemət Xaçmaz rayonunun Şıxlar kəndində apardığı araşdırma zamanı Yusif Müskürinin burada dəfn olunduğunu göstərən qəbir daşı aşkar etmişdir. Şeyx Yusif türbəsi kimi məlum olan bu qəbirsanlıqda Şeyx Yusifin oğlu Məhəmməd Əminin və başqa müridlərin də məzarları vardır.
Mənbələrdə Yusif Müskürinin Adabül-İrşad və Silsilətül-Ərvah adlı iki əsərinin olduğu haqqında məluatlar da vardır. AMEA-nın Əlyazmalar İnstitutunun fondunda Yusif Məxduma məxsus olduğu göstərilən Silsilətül-uyun adlı əsərin əlyazması vardır. Bu kitab on fəsildən ibarətdir. Birinci fəsildə insan və mələk? ruhlarının yaradılış silsiləsi ilə kainatın yaradılışından bəhs edilmişdir. Mehmet Rıhtım güman edir ki, bu məhz Silsilətül-Ərvah əsəridir.
Həmçinin bax
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalede hec bir melumatin menbesi gosterilmemisdir Lutfen etibarli menbeler elave etmekle meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Qerez yaradan menbesiz hisseler muzakiresiz siline biler Yusif Muskuri mensece Azerbaycan turklerinden olan xelveti seyxlerinden biri sufi sairi Yusif MuskuriYusif Ziyaeddin ibn Eli el Fazil el Huseyni Ebul Fuyuzat MexdumDogum yeri QubaVefat tarixi 1485Vefat yeri SamaxiFealiyyeti filosofHeyatiYusif Muskurinin tam adi Yusif ibn Eli el Fazil el Huseyni kunyesi Ebul Fuyuzat leqebi Ziyaeddindir Qarabagdan Sirvana koc etmis ailede dunyaya goz acmisdir Atasi Sirvanin taninmis alimlerinden biri olmusdur Elmi tehsilini evvelce atasindan almis 9 yasinda qiraeti seba ve asere ile Qurani hifz etmis heddi buluga yetisende ders demeye baslamisdir Daha sonra hecce gederek Misir Quds Iskenderiyye Sam ve Bagdadda olmusdur Buradaki alimlerden hedis tefsir ve fiqh elmlerini tehsil etmis eqli ve neqli elmlerde dovrun onemli alimi olmusdur Daha sonra Sirvanin merkezi Samaxiya donub elm tedrisi ile mesgul olmusdur Yusif Ziyaeddin Mexdum Azerbaycan menbelerinde Yusif Muskuri olaraq qeyd edilir Bakida Elyazmalar fondunda qorunan ve ona aid edilen Beyanul esrar lit talibin ve Silsiletul uyun adli elyazma eserlerinde adi Yusif el Sirvaniel Muskuri kimi qeyd edilib Onun adi yasadigi ve vefat etdiyi yer haqqinda Osmanli menbelerinde ferqli melumatlar verilir Abbasqulu aga Bakixanov eserinde bunlari qeyd edir Onun ulu babalari Qubanin Muskur nahiyyesine Qarabagdan gelmisdiler Seyx cenablari hicri VIII esrin ortalarinda dunyaya gelmisdir Teriqet merasimini tekmil etdikden sonra Seyid Yehya Bakuviden irsad xirqesi almis ve teriqet saliklerinin uzune feyz ve teblig qapilarini acmisdir Onun neveleri sultanlarin ve emirlerin yaninda eziz olub rusumat sahibi idiler Seyxin mezari ve onlarin yurdu olan kend Sixlar adi ile adlanmisdir Onun eserlerinden ancaq Beyanul esrar adli erebce kitabi bize gelib catmisdir Bir muqeddime ve 24 fesilden ibaret olan bu kitab esyanin maddi ve menevi xususiyyetlerine teriqet sahibleri ve fuqeranin adet ve edebine aid olan genis movzulari muxteser bir suretde izah edir Hicri sekkizinci esrin axirinda vefat etmisdir qeyd edir ki Mexdum adini Yusif Muskuriye Seyid Yehya Bakuvi vermisdir Bu adi almasinin sebebi menqebelerde iki cur izah olunur Birincisi atasi Sirvan sahi Sultan Xelilin Qazil quzati oldugundan Seyid Yehya ona Mexdum deye xitab etmisdir Xanegahda ne zaman bir xidmet olsa yardim etmek isterse Seyid Yehya Siz oturun sizinle sohbet edek Zira mexdum olana xidmet reva deyildir deyirmis Diger sebeb ise M Nezminin neql etdiyine gore Seyx Yusif Muskuri illerle sabah namazindan gunorta namazina qeder Quran dersleri gunortadan axsama qeder ise diger dersleri telim edermis Gece gunduz elm ve ibadetle mesgul oldugu halda menevi inkisafin olmamasina gore uzulurmus Bir gun gorduyu bir roya uzerine Seyid Yehyaya baglanaraq sixintilardan qurtulur Nezminin dediyine gore Seyid Yehya olumunden evvel Yusif Muskurini cagiraraq xelifeleri ve muridleri arasinda seccade ve Allahin emaneti seyxlik Mexdumundur demisdir Seyid Yehyanin olumunden sonra cixan ixtilafda xelife ve muridlerin bir qismi Mexdumun seccadeye oturmasini isteyir Sukrullah Xelveti serteriq ve pisuqedem oldugundan muridlerin bir qismi onun seccadeye oturmasini isteyir Lakin Seyid Yehyanin oglu Fethullahin seccadeye oturmasi ile Seyx Yusif Samaxiya gedir Azerbaycan menbeleri Yusif Mexdumun yasadigi ve olduyu yer haqqinda Osmanli menbelerinden ferqli melumat verir Mesedixanim Nemet Xacmaz rayonunun Sixlar kendinde apardigi arasdirma zamani Yusif Muskurinin burada defn olundugunu gosteren qebir dasi askar etmisdir Seyx Yusif turbesi kimi melum olan bu qebirsanliqda Seyx Yusifin oglu Mehemmed Eminin ve basqa muridlerin de mezarlari vardir Menbelerde Yusif Muskurinin Adabul Irsad ve Silsiletul Ervah adli iki eserinin oldugu haqqinda meluatlar da vardir AMEA nin Elyazmalar Institutunun fondunda Yusif Mexduma mexsus oldugu gosterilen Silsiletul uyun adli eserin elyazmasi vardir Bu kitab on fesilden ibaretdir Birinci fesilde insan ve melek ruhlarinin yaradilis silsilesi ile kainatin yaradilisindan behs edilmisdir Mehmet Rihtim guman edir ki bu mehz Silsiletul Ervah eseridir Hemcinin baxAzerbaycanda tesevvufIstinadlar