Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yeni Torpaq — Şimal Buzlu okeanda yerləşən arxipelaq. Kara dənizi və Barens dənizləri arasında qərar tutur. İnzibati cəhətdən Rusiyanın Arxangelsk vilayəti «Novaya Zemlya» rayonuna daxildir.
| Yeni Torpaq | |
|---|---|
| rus. Новая Земля | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Ümumi sahəsi | 83000 km² |
| Hündür nöqtəsi | 1547 m |
| Əhalisi | 2.149 nəfər (2013-cü il) |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Rusiya |
| Akvatoriya | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Coğrafiya və iqlim
Arxipelaq iki iri adadadan və bir sıra xırda adalardan ibarətdir. Şimal adası və Cənub adası ən iriləri olub aralarında ən ensiz yeri 2 km olan Matoçkin Şar boğazı yerləşir. Kiçik adalar arasında ən irisi Mejduşarski adasıdır. Şimal adasının şərq qutaracağında Avropanın adada yerləşən ən ucqar nöqtəsi olan Flissinqski burnu yerləşir.
Arxipelaq cənub-qərbdən şimal-şərq qutaracağına qədər 925 km məsafədə uzanır. Arxipelaqın ucqar şimalı . Cənub qutaracağı , şərq qutracağı Qusinaya Zemlya yarımadasında yerləşən adsız burun, şərq qutaracağı isə Şimal adasında yerləşən Flissinqski burnunda yerləşir. Adaların ümumi sahəsi 83 min. km²; Şimal adasının eni 123 km, Cənub adasının eni isə 143 km təşkil edir.
Arxipelaq cənubdan Kara Darvazası boğazı (eni 50 km) ilə Vayqaç adasından ayrılır.
Arktik iqlimə malikdir və soyuqdur. Küləklər davamlı olur. Küləklərin sürəti 40–50 m/s təşkil edir. Bəzən ədəbiyyatda «Küləklər ölkəsi» adlandırılır. Şaxtalar daimidir və tempetaur −40 °S olur. Ən isti ayların orta temperaturu şimalda 2,5 °S, cənubda isə 6,5 °S təşkil edir. Burada Kara dənizin suyu ilə Barens dənizinin suyu arasında temperatur fərqi 5° təşkil edir. Adalarda çoxlu sayda kiçik göllər vardır. Cənub hissələrdə göllərin suyu 18 °S qədər qıza bilir.
Şimal adasında 20 000 km² sahəsi olan Ledyanaya şapka buzlağı yerləşir. Onun uzunluğu 400 km, eni 70–75 km məsafədə yerləşir. Buzlaqların qalınlığı bəzən 300 m təşkil edir. Arxipelaqda yerləşən buzlaqların ümumi sahəsi 29 767 km², bunun isə 92 % səth buzlağıdırsa, 7,9 % dağ buzlağıdır. Cənub adasının böyük qismi Arktik tundradır.
Faydalı qazıntıları
Arxipelaqda faydalı qazıntıların olması məlumdur. Burada qara və əlvan metal filizləri aşkarlanmışdır. Burada Rusiyada əb böyük marqans yatağı vardır. Marqansın ümumi ehtiyatları 260 milyon t olaraq qiymətləndirilir. Üstəlik ərazi zəngin Gümüş ehtiyyalarına sahibdir. Bu filizi ancaq açıq üsulla hasil etmək olar. Arxipelaqın şelf sularında zəngin neft və qaz yataqları vardır. Hələdə bu ehtiyatlarla bağlı araşdırmalar aparılır.
Tarixi
Yeni Torpaq adasında elmə məlum olmayan qəbilənin izləri aşkarlanmışdır. Bu tapıntılar Ust-Poluy mədəniyyətinə aid edilir. Nenlərlin mifologiyasında onlar adlandırılır.
Yeni Torpaq arxipelaqı XII—XIII əsrlərdə Novqorod taçirləri tərəfindən aşkarkanması ehtimal redilir. Bunu sübüt edən sənədli faktlar yoxdur. Skandinaviyalıların adaları kəşf etməsi haqqında da belə məlumat yoxdur.
1594-ci ildə Barensin ekspedisiyası Stoqanovoy körfəzində sinka xəstəliyindən tələf olmuş rus yaşayış məntəqəsi aşkarlayır. Ekspedisiya üzvləri arxipelaqın qərb sahillərində bir necə yaşayış məntəqəsinin qalıqlarını aşkarlayırlar. Görünür XV—XVI əsrlərdə Yeni Sibir adalarında ruslar tərəfindən dəniz canlılarının ovu həyata keçirilirdi.
Qərbi Avropa ölkələrindən olan səyyahlarda ilk gələn ingilis dənizçi Hyo Uillobi VI Eduardun göstərişi ilə (1547—1553) Şimal dəniz yolunun aşkarlanması məqsədi ilə bölgəyə ekspedisiya təşkil etmişdir. Herard Merkatorun tərtib etdiyi (1595) xəritədə arxipelaq yarımada kimi və bitişik formada təsfir edilir. Holland səyyahı Villem Barens 1596-ci ildə Şimal adasının şimal qutaracağını keçərək adanın şərq sahilində qışlayır. 1871-ci ildə norveç Ellinq Karlsen Şimal Qütbünə ekspedisiya təşkil edərkən qışlama daxmasını aşkarlayır və burada naviqasiya alətləri, dəmir pullar, qab-qacaq, divar saatı və silahlar aşkarlayır.
Holland alim və araşdırmaçısı «Şimali və Şərqi Tatarıstan» (1692) kitabında arxipelaq haqqında məlumat vermiş və I Pyotrun burada hərbi baza inşa etməsini düşündüyünü bildirirdi. Adalarda ilk rus araşdırmaçısı şturman Fedor Rozmıslov (1768—1769) olmuşdur.
XIX əsrdə Yeni Torpaq faktiki olaraq heç kəs tərəfindən məskunlaşılmır. Ancaq və Norveçlər adaların sahillərində balıqçılıqla məşğul olurdular. Daimi yaşayış məntəqələri isə olmamışdır. Bununla belə adaya qonşu dövlətlər iddiа edirdilər. Hətta dəfələrlə siyası konfliktrə gətirib çıxarırdı. Bununla belə Rusiya imperiyası dəfələrlə ərazinin ona mənsub olduğunu bildirirdi.
Ruslar adada yaşaya bilmirdilər bu səbəbdən əraziyə almanlar köçürülür. 1869 ildə ilk əhali yerləşdirilir. 1877-ci ildə Cənub adasında Malıye Karmakul yaşayış məntəqəsi salınmışdır.
1901-ci ildə Yeni Torpaq arxipelaqına arktika təsirlərini çəkən rəssam Aleksandr Aleksandr Borisoviç gəlir. Onun köməkçisi nenes Tıko Vilka onunla birlikdə hərəkət edirdi. Bir müddət sonra Boris köməkçisinin böyük yetənəyə sahib olduğunu müəyyənləşdirir. Sonradan adalara (1903) digər rəssam Stepan Pisaxov gəlir və Tıkonun bacarığını qiymətləndirir. Geri qayıdarkən isə ona rənglər və karandaş verir.
1909-ci ildə qütb araşdırmaçısı Vladimir Rusanov, Tıko Vilka və Qriqori Pospelov arxipelaqın dəqiq kartoqrafik xəritəsini tərtib edirlər. 1961-ci ilin 30 oktyabırında dünya tarixinin bu vaxta qədər test elədiyi ən dəhşətli,ən təhlükəli,ən ölümcül silah test edildi adı Çar bombası əvvəl 100 meqaton gücdə idi ama çox təhlükəli və zərərli olacağı üçün yarı yəni 50 düşürüldü test vaxtı onan uzaqda olan evlərin şüşələr qırılmışdır tərkibi azotdan idi.
Əhalisi
İnzibati cəhətdən Arxangelsk vilayəti ərazisində yerləşir. Arxipelaqın yerli əhalisi Nenlər olmuşdur. Atom poliqonu yaradılarkən onlar köçürülmüşdür.
2010-ci il siyahıya alınmasına görə arxipelaqda 2429 nəfər yaşayır. Onlar əsasən Beluşya Quba və Roqaçevo qəsəbələrində yaşayırlar.
Flora və fauna
Ərazi əsasən arktik səhralardan ibarətdir. Cənub adasında isə Artik tundradır.
Əsasən mamır və şibyələrlə örtülü olur. Onların hündürlüyü bəzən 3-4 sm olur.
Burada bir illik bitkilərə rast gəlinir. Burada (Salix polaris), Saxifraga oppositifolia və b yayılmışdır. Cənub ərazilərdə Betula nana, Mamır, Ot bitir. Göl və körfəzlərin sahillərində göbələklərə rast gəlinir. Ən böyük gölü olan Qusinoyedə bir çox balıq növlərini görmək olar. Burada heyvanlar aləminin qütb tülküsü, lemminq, , şimal maralı, ağ ayı, pagophilus, halqaşəkilli suiti, adi saqqallı suiti, morj, balina kimilərə rast gəlinir.
Adalarda quş koloniyaları çoxdur. Onların çoxu Qağayılar kimi quşlardan təşkil olunmuşdur.
Atom paliqonu
17 sentyabr 1954-cü ildə adalarda Beluşya körfəsində atom paliqonu yaradılır. Paliqon üç ərazidə həyata keçirilmişdir:
- — 1955—1962 illər.
- Matoçkin Şar boğazı — 1964—1990 illər.(yeraltı sınaq)
- Suxoy Nos yarımadasında — 1957—1962 illər.
Arxipelaqın digər ərazilərində də sınaqlar həyata keçirilmişdir.
1963-cü ildə SSRİ və ABŞ arasında Kosmos, su məkanlarında və açıq havada atom sınaqlarını qadağan edən müqavilə imzalanmışdır.
80-ci illərdə siyasətdə aşkarlıqdan sonra arxipelaqda həyata keçirilən atom sınaqları haqqında məlumat hamıya məlum olur. Qrinpisin fəalları oktyabr 1990 ildə arxipelaqda həyata keçirilən atom sınaqlarına qarşı etiraz aksiyası həyata keçirirlər. 1990 8 oktyabr tarixli gecə saatlarında fəallar «Qrinpis» gəmisində SSRİ sərhəddini keçərək əraziyə daxil olurlar. Sonradan onlar həbs edilir və Murmanska gətirilirlər. Sonradan isə onlar azad edilmişdir.
Radioaktiv tullantılar
Ərazidə xüsusi ilə şərq sahillərində 1957—1992-ci illərdə həyata keçirilən atom sınaqları səbəbindən sonradan radioktiv tullantıların qəbirsanlığına çevrilir. İstər maye istərsə bərk atom tullantıları adalara yerləşdirilmişdir.
Bu tip tullantı qəbistanlıqları əsasən Sedov, Oqa, Sivolki, Stepovoq, Abrosimov, Blaqopoluçnaya, Yeçeniya körfəzləridir. 1981-ci ildə «K-27» (Stepovok körfəzi), 1967-ci ildə Lelin atom buzqıran gəmisinin atom bölməsi (Sivolki körfəzi) və digər sualtı qayıqların atom bölmələri atılmışdır.
Bu bölgədə 2002 ildən Rusiya Fövqəladə Nazirliyi tərəfindən monitorinq aparılır. 1992—1994 illərdə Rusiya və Norveçin bölgədəki ekoloji vəziyyətlə bağlı ekspedisiyaları təşkil edilmişdir.
İstinadlar
- . 2021-02-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-07.
- "Arxivlənmiş surət". 2022-08-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-16.
- "Arxivlənmiş surət". 2022-03-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-16.
- "Новая Земля — история заселения". arhangelsk.allnw.ru. 2013-02-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-30.
- "Географическая характеристика Новой земли". arhangelsk.allnw.ru. 2013-02-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-30.
- Музыкина В. "Отец Иннокентий, монах-полярник. Житие на Новой Земле". pravda.ru. 2004-12-31. 2013-02-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-30.
- "Численность населения населённых пунктов Архангельской области] по результатам Всероссийская перепись населения (2010), Архангельскстат". Архангельскстат (arhangelskstat.ru). 2013-02-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-30.
- "Экосистемы полярных пустынь, тундр и лесотундр". Информационные ресурсы BioDat. biodat.ru. 2013-02-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-01-30.
- . evrozveri.ru. Archived from the original on 2009-07-27. İstifadə tarixi: 2009-07-27.
- (ingilis). greenpeace.org. Archived from the original on 2011-08-25. İstifadə tarixi: 2011-08-25.
- . 2011-09-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-07.
- "Идем на Новую Землю. Часть I". 2013-12-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-12-07.
- "Идем на Новую Землю.. Часть II". 2013-12-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-12-07.
- "А. А. Саркисов, В. Л. Высоцкий, Ю. В. Сивинцев, В. С. Никитин. «Проблемы радиационной реабилитации арктических морей, способы и пути их решения»" (PDF). 2021-08-31 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2015-12-07.
- "Радиоактивный след «Ленина»". 2014-02-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-12-07.
- . 2014-02-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-07.
- . 2014-01-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-07.
- "Российско-норвежская экспедиция изучит радиацию в Карском море". 2022-01-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-12-07.
Ədəbiyyat
- Сакс В. Н. Четвертичные отложения Новой Земли. / Геология СССР. — Т. XXVI, Острова Советской Арктики. 1947.
- Робуш М. С. По Ледовитому океану. (Из путевых заметок) 2019-04-15 at the Wayback Machine // Исторический вестник. — 1890. — Т. 42. — № 10. — С. 83—118, № 12 2019-04-15 at the Wayback Machine. — С. 671—709.
- Югаров И. С. Журнал для Новой Земли (климату) на 1881 год и на 1882 год 2019-09-16 at the Wayback Machine / Извлеч. и коммент. М. С. Робуша // Исторический вестник. — 1889. — Т. 36. — № 4. — С. 117—151. — Под загл.: Год на Новой Земле.
Mənbə
- «Şimal Torpağı haqqında məlumat»
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yeni Torpaq Simal Buzlu okeanda yerlesen arxipelaq Kara denizi ve Barens denizleri arasinda qerar tutur Inzibati cehetden Rusiyanin Arxangelsk vilayeti Novaya Zemlya rayonuna daxildir Yeni Torpaqrus Novaya ZemlyaUmumi melumatlarUmumi sahesi 83000 km Hundur noqtesi 1547 mEhalisi 2 149 nefer 2013 cu il Yerlesmesi74 00 00 sm e 56 00 00 s u Olke RusiyaAkvatoriya Simal Buzlu okeanYeni Torpaq Vikianbarda elaqeli mediafayllarCografiya ve iqlimArxipelaq iki iri adadadan ve bir sira xirda adalardan ibaretdir Simal adasi ve Cenub adasi en irileri olub aralarinda en ensiz yeri 2 km olan Matockin Sar bogazi yerlesir Kicik adalar arasinda en irisi Mejdusarski adasidir Simal adasinin serq qutaracaginda Avropanin adada yerlesen en ucqar noqtesi olan Flissinqski burnu yerlesir Arxipelaq cenub qerbden simal serq qutaracagina qeder 925 km mesafede uzanir Arxipelaqin ucqar simali Cenub qutaracagi serq qutracagi Qusinaya Zemlya yarimadasinda yerlesen adsiz burun serq qutaracagi ise Simal adasinda yerlesen Flissinqski burnunda yerlesir Adalarin umumi sahesi 83 min km Simal adasinin eni 123 km Cenub adasinin eni ise 143 km teskil edir Arxipelaq cenubdan Kara Darvazasi bogazi eni 50 km ile Vayqac adasindan ayrilir Arktik iqlime malikdir ve soyuqdur Kulekler davamli olur Kuleklerin sureti 40 50 m s teskil edir Bezen edebiyyatda Kulekler olkesi adlandirilir Saxtalar daimidir ve tempetaur 40 S olur En isti aylarin orta temperaturu simalda 2 5 S cenubda ise 6 5 S teskil edir Burada Kara denizin suyu ile Barens denizinin suyu arasinda temperatur ferqi 5 teskil edir Adalarda coxlu sayda kicik goller vardir Cenub hisselerde gollerin suyu 18 S qeder qiza bilir Simal adasinda 20 000 km sahesi olan Ledyanaya sapka buzlagi yerlesir Onun uzunlugu 400 km eni 70 75 km mesafede yerlesir Buzlaqlarin qalinligi bezen 300 m teskil edir Arxipelaqda yerlesen buzlaqlarin umumi sahesi 29 767 km bunun ise 92 seth buzlagidirsa 7 9 dag buzlagidir Cenub adasinin boyuk qismi Arktik tundradir Faydali qazintilariArxipelaqda faydali qazintilarin olmasi melumdur Burada qara ve elvan metal filizleri askarlanmisdir Burada Rusiyada eb boyuk marqans yatagi vardir Marqansin umumi ehtiyatlari 260 milyon t olaraq qiymetlendirilir Ustelik erazi zengin Gumus ehtiyyalarina sahibdir Bu filizi ancaq aciq usulla hasil etmek olar Arxipelaqin self sularinda zengin neft ve qaz yataqlari vardir Helede bu ehtiyatlarla bagli arasdirmalar aparilir TarixiYeni Torpaq adasinda elme melum olmayan qebilenin izleri askarlanmisdir Bu tapintilar Ust Poluy medeniyyetine aid edilir Nenlerlin mifologiyasinda onlar adlandirilir Yeni Torpaq arxipelaqi XII XIII esrlerde Novqorod tacirleri terefinden askarkanmasi ehtimal redilir Bunu subut eden senedli faktlar yoxdur Skandinaviyalilarin adalari kesf etmesi haqqinda da bele melumat yoxdur 1594 ci ilde Barensin ekspedisiyasi Stoqanovoy korfezinde sinka xesteliyinden telef olmus rus yasayis menteqesi askarlayir Ekspedisiya uzvleri arxipelaqin qerb sahillerinde bir nece yasayis menteqesinin qaliqlarini askarlayirlar Gorunur XV XVI esrlerde Yeni Sibir adalarinda ruslar terefinden deniz canlilarinin ovu heyata kecirilirdi Qerbi Avropa olkelerinden olan seyyahlarda ilk gelen ingilis denizci Hyo Uillobi VI Eduardun gosterisi ile 1547 1553 Simal deniz yolunun askarlanmasi meqsedi ile bolgeye ekspedisiya teskil etmisdir Herard Merkatorun tertib etdiyi 1595 xeritede arxipelaq yarimada kimi ve bitisik formada tesfir edilir Holland seyyahi Villem Barens 1596 ci ilde Simal adasinin simal qutaracagini kecerek adanin serq sahilinde qislayir 1871 ci ilde norvec Ellinq Karlsen Simal Qutbune ekspedisiya teskil ederken qislama daxmasini askarlayir ve burada naviqasiya aletleri demir pullar qab qacaq divar saati ve silahlar askarlayir Holland alim ve arasdirmacisi Simali ve Serqi Tataristan 1692 kitabinda arxipelaq haqqinda melumat vermis ve I Pyotrun burada herbi baza insa etmesini dusunduyunu bildirirdi Adalarda ilk rus arasdirmacisi sturman Fedor Rozmislov 1768 1769 olmusdur XIX esrde Yeni Torpaq faktiki olaraq hec kes terefinden meskunlasilmir Ancaq ve Norvecler adalarin sahillerinde baliqciliqla mesgul olurdular Daimi yasayis menteqeleri ise olmamisdir Bununla bele adaya qonsu dovletler iddia edirdiler Hetta defelerle siyasi konfliktre getirib cixarirdi Bununla bele Rusiya imperiyasi defelerle erazinin ona mensub oldugunu bildirirdi Ruslar adada yasaya bilmirdiler bu sebebden eraziye almanlar kocurulur 1869 ilde ilk ehali yerlesdirilir 1877 ci ilde Cenub adasinda Maliye Karmakul yasayis menteqesi salinmisdir 1901 ci ilde Yeni Torpaq arxipelaqina arktika tesirlerini ceken ressam Aleksandr Aleksandr Borisovic gelir Onun komekcisi nenes Tiko Vilka onunla birlikde hereket edirdi Bir muddet sonra Boris komekcisinin boyuk yeteneye sahib oldugunu mueyyenlesdirir Sonradan adalara 1903 diger ressam Stepan Pisaxov gelir ve Tikonun bacarigini qiymetlendirir Geri qayidarken ise ona rengler ve karandas verir 1909 ci ilde qutb arasdirmacisi Vladimir Rusanov Tiko Vilka ve Qriqori Pospelov arxipelaqin deqiq kartoqrafik xeritesini tertib edirler 1961 ci ilin 30 oktyabirinda dunya tarixinin bu vaxta qeder test elediyi en dehsetli en tehlukeli en olumcul silah test edildi adi Car bombasi evvel 100 meqaton gucde idi ama cox tehlukeli ve zererli olacagi ucun yari yeni 50 dusuruldu test vaxti onan uzaqda olan evlerin suseler qirilmisdir terkibi azotdan idi EhalisiInzibati cehetden Arxangelsk vilayeti erazisinde yerlesir Arxipelaqin yerli ehalisi Nenler olmusdur Atom poliqonu yaradilarken onlar kocurulmusdur 2010 ci il siyahiya alinmasina gore arxipelaqda 2429 nefer yasayir Onlar esasen Belusya Quba ve Roqacevo qesebelerinde yasayirlar Flora ve faunaErazi esasen arktik sehralardan ibaretdir Cenub adasinda ise Artik tundradir Esasen mamir ve sibyelerle ortulu olur Onlarin hundurluyu bezen 3 4 sm olur Burada bir illik bitkilere rast gelinir Burada Salix polaris Saxifraga oppositifolia ve b yayilmisdir Cenub erazilerde Betula nana Mamir Ot bitir Gol ve korfezlerin sahillerinde gobeleklere rast gelinir En boyuk golu olan Qusinoyede bir cox baliq novlerini gormek olar Burada heyvanlar aleminin qutb tulkusu lemminq simal marali ag ayi pagophilus halqasekilli suiti adi saqqalli suiti morj balina kimilere rast gelinir Adalarda qus koloniyalari coxdur Onlarin coxu Qagayilar kimi quslardan teskil olunmusdur Atom paliqonu17 sentyabr 1954 cu ilde adalarda Belusya korfesinde atom paliqonu yaradilir Paliqon uc erazide heyata kecirilmisdir 1955 1962 iller Matockin Sar bogazi 1964 1990 iller yeralti sinaq Suxoy Nos yarimadasinda 1957 1962 iller Arxipelaqin diger erazilerinde de sinaqlar heyata kecirilmisdir 1963 cu ilde SSRI ve ABS arasinda Kosmos su mekanlarinda ve aciq havada atom sinaqlarini qadagan eden muqavile imzalanmisdir 80 ci illerde siyasetde askarliqdan sonra arxipelaqda heyata kecirilen atom sinaqlari haqqinda melumat hamiya melum olur Qrinpisin feallari oktyabr 1990 ilde arxipelaqda heyata kecirilen atom sinaqlarina qarsi etiraz aksiyasi heyata kecirirler 1990 8 oktyabr tarixli gece saatlarinda feallar Qrinpis gemisinde SSRI serheddini kecerek eraziye daxil olurlar Sonradan onlar hebs edilir ve Murmanska getirilirler Sonradan ise onlar azad edilmisdir Radioaktiv tullantilarErazide xususi ile serq sahillerinde 1957 1992 ci illerde heyata kecirilen atom sinaqlari sebebinden sonradan radioktiv tullantilarin qebirsanligina cevrilir Ister maye isterse berk atom tullantilari adalara yerlesdirilmisdir Bu tip tullanti qebistanliqlari esasen Sedov Oqa Sivolki Stepovoq Abrosimov Blaqopolucnaya Yeceniya korfezleridir 1981 ci ilde K 27 Stepovok korfezi 1967 ci ilde Lelin atom buzqiran gemisinin atom bolmesi Sivolki korfezi ve diger sualti qayiqlarin atom bolmeleri atilmisdir Bu bolgede 2002 ilden Rusiya Fovqelade Nazirliyi terefinden monitorinq aparilir 1992 1994 illerde Rusiya ve Norvecin bolgedeki ekoloji veziyyetle bagli ekspedisiyalari teskil edilmisdir Istinadlar 2021 02 08 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 12 07 Arxivlenmis suret 2022 08 30 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 16 Arxivlenmis suret 2022 03 30 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 16 Novaya Zemlya istoriya zaseleniya arhangelsk allnw ru 2013 02 01 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 01 30 Geograficheskaya harakteristika Novoj zemli arhangelsk allnw ru 2013 02 01 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 01 30 Muzykina V Otec Innokentij monah polyarnik Zhitie na Novoj Zemle pravda ru 2004 12 31 2013 02 07 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 01 30 Chislennost naseleniya naselyonnyh punktov Arhangelskoj oblasti po rezultatam Vserossijskaya perepis naseleniya 2010 Arhangelskstat Arhangelskstat arhangelskstat ru 2013 02 01 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 01 30 Ekosistemy polyarnyh pustyn tundr i lesotundr Informacionnye resursy BioDat biodat ru 2013 02 01 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 01 30 evrozveri ru Archived from the original on 2009 07 27 Istifade tarixi 2009 07 27 ingilis greenpeace org Archived from the original on 2011 08 25 Istifade tarixi 2011 08 25 2011 09 15 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 12 07 Idem na Novuyu Zemlyu Chast I 2013 12 26 tarixinde Istifade tarixi 2015 12 07 Idem na Novuyu Zemlyu Chast II 2013 12 26 tarixinde Istifade tarixi 2015 12 07 A A Sarkisov V L Vysockij Yu V Sivincev V S Nikitin Problemy radiacionnoj reabilitacii arkticheskih morej sposoby i puti ih resheniya PDF 2021 08 31 tarixinde PDF Istifade tarixi 2015 12 07 Radioaktivnyj sled Lenina 2014 02 01 tarixinde Istifade tarixi 2015 12 07 2014 02 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 12 07 2014 01 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 12 07 Rossijsko norvezhskaya ekspediciya izuchit radiaciyu v Karskom more 2022 01 03 tarixinde Istifade tarixi 2015 12 07 EdebiyyatSaks V N Chetvertichnye otlozheniya Novoj Zemli Geologiya SSSR T XXVI Ostrova Sovetskoj Arktiki 1947 Robush M S Po Ledovitomu okeanu Iz putevyh zametok 2019 04 15 at the Wayback Machine Istoricheskij vestnik 1890 T 42 10 S 83 118 12 2019 04 15 at the Wayback Machine S 671 709 Yugarov I S Zhurnal dlya Novoj Zemli klimatu na 1881 god i na 1882 god 2019 09 16 at the Wayback Machine Izvlech i komment M S Robusha Istoricheskij vestnik 1889 T 36 4 S 117 151 Pod zagl God na Novoj Zemle Menbe Simal Torpagi haqqinda melumat