Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yenişəhərli Abdullah Əfəndi (Yenişəhər, Mersin ili – 1743, Konstantinopol) — Osmanlı alimi, müdərrisi və şeyxülislamı.
| Yenişəhərli Abdullah Əfəndi | |
|---|---|
| Əvvəlki | Əbu İshaq İsmayıl Əfəndi |
| Sonrakı | Mirzəzadə Şeyx Mehmed Əfəndi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | , İstanbul |
Həyatı
Doğum tarixi bilinmir. İlk təhsilini doğulduğu Yenişəhərdə aldıqdan sonra İstanbula gəldi və mədrəsə təhsilini burada tamamladı. Ardından müdərris olaraq fəaliyyətə başladı və ən yüksək müdərrislik dərəcəsi hesab edilən Süleymaniyyə Darülhədisinə qədər yüksəldi. Daha sonra qazı olaraq təyinat alaraq öncə Hələbə, ardından isə Bursaya təyin olundu. İstanbula qazısı olduğu illərdə Moreya səfərinə qatıldı (1715). Səfərin ardından Anadolu qazəsgəri olsa da, çox keçmədən vəzifədən alındı. Ardından Rumeli qazəsgərliyinə gətirildi və bu vəzifədə ikən şeyxülislam İsmayıl Əfəndinin yerinə sədrəzəm Nevşəhərli İbrahim Paşanın da təkidləriylə şeyxülislam təyin olundu (7 may 1718).
Uzun müddət bu vəzifədə qalan Abdullah Əfəndinin fəaliyyət illəri lalə dövrünə təsadüf etmişdir. İlk illərində dövrün Osmanlı padşahı Sultan Əhməd və sədrəzəmi Nevşəhərli İbrahim Paşayla yaxın münasibət qursa da, son illərdə sədrəzəmin fəaliyyətindən narazılığını bildirmiş, hətta ona müxalif olan bir çox dövlət adamlarıyla əlaqə quraraq tənqid etməyə başlamışdı. Patrona Xəlil üsyanının başlamasıyla isə sədrəzəm Nevşəhərli İbrahim Paşanın ən güclü müxaliflərindən birinə çevrildi. Üstəlik bütün bunlara göz yumaraq kürəkəni olan sədrəzəmini müdafiə edən Sultan Əhmədi də tənqid etməkdən çəkinməyən Abdullah Əfəndinin əsas məqsədi baş verən bu hadisələrdən kənarda qalmaq idi. Buna baxmayaraq üsyançıların Sultan Əhməddən tələb etdikləri 37 dövlət adamının arasında sədrəzəmlə birlikdə şeyxülislamın da adı var idi. Bundan çəkinən Abdullah Əfəndi isə tərəf dəyişdirərək üsyançı birliklərin təşkil etdiyi məclislərə qatıldı və bu məclislərdə iqtidarı tənqid etməyə davam etdi. Üstəlik yaşlı olduğunu bildirərək özünün üsyançılar tərəfindən bağışlanmasını təmin etdi. Buna baxmayaraq etdiyi bu hərəkətlər səbəbilə Sultan Əhməd tərəfindən vəzifədən alındı və Bozcaadaya sürgün edildi (30 sentyabr 1730). Sürgündə ikən İstanbuldakı evi də üsyançılar tərəfindən qarət edildi.
1732-ci ildə verilən bir fərmanla sürgündə ikən həccə getməsinə icazə verildi. Ziyarətin ardından uzun müddət İstanbul yaxınlığındakı bir köşkdə yaşamağa başlayan Abdullah Əfəndi daha sonra bağışlandı və İstanbula çağırıldı. Ancaq heç bir dövlət vəzifəsinə qəbul edilməyən Abdullah Əfəndi 1743-cü ildə vəfat etdi və cənazəsi İsgəndər Paşa məscidinin həyətinə dəfn edildi.
Mənbə
- BA, MD, nr. 138, s. 214.
- Râşid, Târih, IV, 392–395.
- Subhî, Târih, İstanbul 1198, vr. 7a-b.
- Devhatü’l-meşâyih, s. 86–87.
- İlmiyye Salnâmesi, s. 507–509.
- S. Nüzhet Gerçek, Türk Matbaacılığı, İstanbul 1938, vesikalar kısmı.
- Münir Aktepe, Patrona İsyanı 1730, İstanbul 1958, s. 125–126.
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, IV/2, s. 466–467.
İstinadlar
- Sicill-i Osmânî, III, 377.
- Hilmar Krüger, Fetwa und Siyar, Wiesbaden 1978, s. 77–79.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yeniseherli Abdullah Efendi Yeniseher Mersin ili 1743 Konstantinopol Osmanli alimi muderrisi ve seyxulislami Yeniseherli Abdullah Efendi78 Osmanli seyxulislamiEvvelkiEbu Ishaq Ismayil EfendiSonrakiMirzezade Seyx Mehmed EfendiSexsi melumatlarDogum yeri Yeniseher Mersin ili TurkiyeVefat tarixi 1743Vefat yeri Konstantinopol Osmanli imperiyasiDefn yeri IstanbulHeyatiDogum tarixi bilinmir Ilk tehsilini doguldugu Yeniseherde aldiqdan sonra Istanbula geldi ve medrese tehsilini burada tamamladi Ardindan muderris olaraq fealiyyete basladi ve en yuksek muderrislik derecesi hesab edilen Suleymaniyye Darulhedisine qeder yukseldi Daha sonra qazi olaraq teyinat alaraq once Helebe ardindan ise Bursaya teyin olundu Istanbula qazisi oldugu illerde Moreya seferine qatildi 1715 Seferin ardindan Anadolu qazesgeri olsa da cox kecmeden vezifeden alindi Ardindan Rumeli qazesgerliyine getirildi ve bu vezifede iken seyxulislam Ismayil Efendinin yerine sedrezem Nevseherli Ibrahim Pasanin da tekidleriyle seyxulislam teyin olundu 7 may 1718 Uzun muddet bu vezifede qalan Abdullah Efendinin fealiyyet illeri lale dovrune tesaduf etmisdir Ilk illerinde dovrun Osmanli padsahi Sultan Ehmed ve sedrezemi Nevseherli Ibrahim Pasayla yaxin munasibet qursa da son illerde sedrezemin fealiyyetinden naraziligini bildirmis hetta ona muxalif olan bir cox dovlet adamlariyla elaqe quraraq tenqid etmeye baslamisdi Patrona Xelil usyaninin baslamasiyla ise sedrezem Nevseherli Ibrahim Pasanin en guclu muxaliflerinden birine cevrildi Ustelik butun bunlara goz yumaraq kurekeni olan sedrezemini mudafie eden Sultan Ehmedi de tenqid etmekden cekinmeyen Abdullah Efendinin esas meqsedi bas veren bu hadiselerden kenarda qalmaq idi Buna baxmayaraq usyancilarin Sultan Ehmedden teleb etdikleri 37 dovlet adaminin arasinda sedrezemle birlikde seyxulislamin da adi var idi Bundan cekinen Abdullah Efendi ise teref deyisdirerek usyanci birliklerin teskil etdiyi meclislere qatildi ve bu meclislerde iqtidari tenqid etmeye davam etdi Ustelik yasli oldugunu bildirerek ozunun usyancilar terefinden bagislanmasini temin etdi Buna baxmayaraq etdiyi bu hereketler sebebile Sultan Ehmed terefinden vezifeden alindi ve Bozcaadaya surgun edildi 30 sentyabr 1730 Surgunde iken Istanbuldaki evi de usyancilar terefinden qaret edildi 1732 ci ilde verilen bir fermanla surgunde iken hecce getmesine icaze verildi Ziyaretin ardindan uzun muddet Istanbul yaxinligindaki bir koskde yasamaga baslayan Abdullah Efendi daha sonra bagislandi ve Istanbula cagirildi Ancaq hec bir dovlet vezifesine qebul edilmeyen Abdullah Efendi 1743 cu ilde vefat etdi ve cenazesi Isgender Pasa mescidinin heyetine defn edildi MenbeBA MD nr 138 s 214 Rasid Tarih IV 392 395 Subhi Tarih Istanbul 1198 vr 7a b Devhatu l mesayih s 86 87 Ilmiyye Salnamesi s 507 509 S Nuzhet Gercek Turk Matbaaciligi Istanbul 1938 vesikalar kismi Munir Aktepe Patrona Isyani 1730 Istanbul 1958 s 125 126 Uzuncarsili Osmanli Tarihi IV 2 s 466 467 IstinadlarSicill i Osmani III 377 Hilmar Kruger Fetwa und Siyar Wiesbaden 1978 s 77 79