Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xədim Şəhabəddin Paşa (ö. 1453-dən sonra) — Osmanlı sultanı II Murad və Fateh Sultan Mehmed dönəmlərində vəzir olmuş dövlət xadimi. Hərəm ağası olduğu üçün Xədim Şəhabəddin Paşa olaraq anılmışdır.
| Şəhabəddin Paşa | |
|---|---|
| osman. خادم شهاب الدين شاهين پاشا | |
 Şəhabəddin Paşa türbəsi, Plovdiv | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | bilinmir |
| Vəfat tarixi | 1453-dən sonra |
| Vəfat yeri | Plovdiv, Osmanlı imperiyası |
| Dəfn yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, zabit, qubernator |
| Rütbəsi | general |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Əsli və ilk illəriylə bağlı yetərli məlumat yoxdur. Dönəmin tarixi mənbələrində Qula Şahin Paşa, vəqf kitablarında isə Qazi, Əlhac ünvanlarıyla anılır. II Murad dönəmində sarayda yetişmiş, daha sonra hərəm ağası olaraq xidmət etmişdir. Sultan Muradın yaxın adamlarından biri olaraq önə çıxmış, 1432-ci ildən öncə Balkan yarımadasında Evrenesoğlu Əli bəyin ardından Ərgirikasrı sancaqbəyliyinə gətirilmişdir. Bu vəzifədə ikən hərbi fəaliyyətləriylə məşhurlaşmış, Sultan Muradla birlikdə bir çox hərbi əməliyyata qatılmışdır. Sultan Muradın oğulları Şahzadə Ələddin və Şahzadə Mehmedin 1438-ci ildə Ədirnədə keçirilən sünnət mərasimi əsnasında Saruca Paşanın yerinə vəzirliyə gətirildiyi bilinir. Bundan başqa yaxın zamanda vəfat edən Sənan Paşanın Rumeli bəylərbəyliyi ünvanı da Şəhabəddin Paşaya verildi.
Belqrad qalasının uğursuz mühasirəsinin ardından Sultan Murad onu macarların əks-hücumlarının qarşısını almaqla vəzifələndirdi. Bu istiqamətdə serblərə aid bir çox qalanı ələ keçirən Şəhabəddin Paşanın, Belqrad qalasını nəzarətdə saxlamaq məqsədilə yaxınlıqda Gözəlcəhisar qalasını inşa etdirdiyi bilinir. 1442-ci ildə Ərdələ hücum edib ağır məğlubiyyətə uğrayan və həlak olan axıncı bəyi Məzid bəyin intiqamını almaq məqsədilə, Sultan Muradın icazəsiylə Şəhabəddin Paşa bir qrup yeniçərinin də qatıldığı Rumeli birlikləriylə macarlara hücum etdi. Ancaq Osmanlı birlikləri Yalomitsa çayı yaxınlığında Yanoş Hünyadinin rəhbərlik etdiyi macar süvarilərinin ani basqınıyla məğlub edildi (sentyabr 1442). Ağır itkilər verən Şəhabəddin Paşa çətinliklə Dunay çayını keçərək Osmanlı torpaqlarına gəldi. Bu məğlubiyyət qazandığı bütün şöhrəti kölgədə qoydu və Ədirnəyə gəldikdən sonra Sultan Murad onu bütün vəzifələrindən azad etdi. Ardından Plovdivə gedən Şəhabəddin Paşa burada öz imarətinin inşasıyla məşğul oldu. Bu əsnada Yanoş Hünyadi Osmanlı sərhədini keçərək qarşısına çıxan birlikləri məğlub edirdi. Bu irəliləmənin qarşısını almaq məqsədilə Sultan Murad Plovdivə gəldi və burada Şəhabəddin Paşanı çağıraraq səfərin istiqaməti məsələsində onunla müzakirə apardı. Rəsmi bir vəzifə verilməsə də, Şəhabəddin Paşa sonradan gələn birlikləri Sofiyaya gətirməklə vəzifələndirildi. Qarşısı kəsilən macarların sülh müzakirələri əsnasında, məğlubiyyəti səbəbilə vəzifədən alınan Qasım Paşanın yerinə vəziriəzəm Çandarlı Xəlil Paşa tərəfindən vəzirliyə və Rumeli bəylərbəyliyinə gətirildi (1444-cü ilin yazında). Sultan Muradın taxtı oğluna verərək Manisaya çəkilməsi və 12 yaşlı Sultan Mehmedin taxta çıxmasının ardından yeni sultanın vəzirlərindən biri olaraq öz yerini aldı. Bu taxt dəyişikliyindən istifadə edən Bizans imperatorunun əsir tutduğu Şahzadə Orxanı bir qrup əsgərlə Balkanlara göndərməsinin ardından Şəhabəddin Paşa qaçaq şahzadəni ələ keçirməklə vəzifələndirildi. Şahzadəni ələ keçirə bilməsə də, apardığı uğurlu hərbi taktikalarla onu heç bir şey etmədən qısa müddətdə Konstantinopola qayıtmağa məcbur etdi.
Macarların bağlanan sülhü pozaraq hərbi fəaliyyətlərə davam etməsi Ədirnədə böyük iğtişaşlara səbəb oldu. Paytaxta doğru irəliləyən macarlara qarşı müdafiə hazırlıqları davam etdiyi əsnada, xalq Şəhabəddin Paşanı və Xəlil Paşanı mallarını Dimetokaya qaçırmaqla günahlandırdı. Dönəmin bir çox mənbələrində isə bu, Ədirnənin mühasirəyə alınması ehtimalına qarşı alınan bir tədbir olaraq qeyd olunur. Bu əsnada Şəhabəddin Paşa macarlara qarşı səfərə çıxsın deyə gənc sultana təlkin edirdi. Bu səbəblə sülh tərəfdarı vəziriəzəm Çandarlı Xəlil Paşanın baş müxaliflərindən birinə çevrildi. Beləcə, Ədirnədə Sultan Muradla Sultan Mehmed tərəfdarları arasında güclü mübarizə başlamışdı. Sədrəzəm Çandarlı Xəlil Paşa ilə yeniçərilər Sultan Muradı, vəzirlərdən Şəhabəddin Paşa, Zağanos Paşa və Saruca Paşa isə Sultan Mehmedi taxtda görmək istəyirdi. Çandarlı Xəlil Paşa daha çox sülh tərəfdarı olsa da, Sultan Mehmedin tərəfdarı olan vəzirlər gənc sultanı yeni fəthlərə təşviq edirdi.
Sultan Mehmedin ilk səltənətinin başa çatmasının əsas səbəbi isə Buçuktəpə hadisəsidir. Osmanlı tarixində qeydə alınan ilk yeniçəri üsyanı olan Buçuktəpə hadisəsinin görünüşdəki səbəbi Osmanlı sikkəsinin dəyərinin aşağı düşməsi idi. Çünki aparılan ilk maliyyə islahatları əsgərləri və əhalini çətin vəziyyətə salmışdı. Mənbələrin dediyinə görə, aylardır maaş almayan yeniçərilər pulun dəyərinin aşağı düşməsini bəhanə edərək üsyan başlatdı. Hadisələr əsnasında Şəhabəddin Paşanın köşkünə hücum edilmiş, bu əsnada Şəhabəddin Paşa Sultan Mehmedin sarayına sığınaraq xilas olmuşdu. Yeniçərilər daha sonra şəhərin şərqindəki yüksəkliyə çəkilmiş, maaşlarının yarım axca artırılmasından sonra üsyan yatırılmışdı. Bu səbəblə o vaxtdan sonra həmin yüksəklik Buçuktəpə adlanmışdır. Üsyançılar yatırılsa da, yeniçərilər artıq gənc sultandan üz döndərmişdi.
Digər yandan Buçuktəpə hadisəsinin Sultan Mehmedi taxtdan uzaqlaşdırmaq üçün Çandarlı Xəlil Paşa tərəfindən planlaşdırıldığı haqqında güclü sübutlar da var. Əsas sübut isə bu hadisələr zamanı əsas hədəfin Çandarlı Xəlil Paşanın baş düşməni və gənc sultanın ən yaxın adamı olan Şəhabəddin Paşa olmasıdır. Nəticədə Çandarlı Xəlil Paşanın gizlicə göndərdiyi məktubla Sultan Murad 1446-cı ildə Ədirnəyə qayıtdı və yenidən Osmanlı taxtına çıxdı. Şəhabəddin Paşa isə vəzifədən alınaraq, Sultan Mehmedlə birlikdə Manisaya çəkildi.
Sultan Mehmedin ikinci dəfə taxta cülus etməsinin ardından ikinci vəzir olaraq yenidən paytaxta qayıtdı. Konstantinopolun fəthi məsələsində sultanı dəstəklədi. Ancaq fəthin ardından Çandarlı Xəlil Paşanın edam edilməsi və yeni paytaxtdakı bəzi inzibati məsələlərdə Sultan Mehmedlə ixtilaf yaşadı. Vəziriəzəmin edam edilməsindən sonra əhalinin narazılıqlarına cavab olaraq 1453-cü ilin payızında vəzifədən alınaraq təqaüdə göndərildi. Plovdivə qayıdaraq qalan ömrünü burada keçirdi. Ölüm tarixi bilinməs də, Plovdivə getdikdən qısa müddət sonra vəfat etdiyi ehtimal olunur.
Əsərləri
Şəhabəddin Paşanın Bursa, Ədirnə və Plovdivdə bir çox tarixi əsəri var. Bursada bir çeşmə, Ədirnədə 3 məscid, körpü və hamam inşa etdirmişdir. Ədirnədə onun adını daşıyan 3 məhəllə vardır. İnşa etdirdiyi məscidlərdən biri olan Kirazlı məscidi bu məhəllələrdən birində yerləşir. Məscidin kitabəsində inşa tarixi 1436-cı il olaraq eyd olunmuşdur. Digər məscidlər isə günümüzədək gəlib çatmamışdır. Plovdivdə məscid, mədrəsə, hamam və imarətdən ibarət külliyəsi günümüzədək gəlib çatmışdır. Külliyədə yerləşən türbənin ona aid olduğu düşünülür. Kitabəsinə görə, 1445-ci ildə inşa olunan məscid Balkan yarımadasında ən böyük məscidlərdən biridir.
Mənbə
- Gazavât-ı Sultân Murâd b. Mehemmed Hân (nşr. Halil İnalcık – Mevlûd Oğuz), Ankara 1978, s. 12, 14, 31, 37-38, 43, 56-67;
- Gelibolulu Zaîfî Muhammed, Gazavât-ı Sultân Murâd Hân (haz. Mehmet Sarı, doktora tezi, 1994), İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 287;
- Doukas, Tarih: Anadolu ve Rumeli, 1326-1462 (trc. Bilge Umar), İstanbul 2008, s. 202;
- Âşıkpaşazâde, Târih (Atsız), s. 181-182, 193, 242;
- Oruç Beğ Tarihi: Giriş, Metin, Kronoloji, Dizin, Tıpkıbasım (haz. Necdet Öztürk), İstanbul 2007, s. 61-62, 66, 69-71, 77-78, 113;
- Neşrî, Cihannümâ (haz. Necdet Öztürk), İstanbul 2008, s. 290, 295, 309, 315, 385;
- İbn Kemal, Tevârîh-i Âl-i Osmân, VII, 2, 18, 21, 34, 149;
- Laonikos Chalkokondyles’in Kroniği ve Değerlendirilmesi (V.-VII. Bölümler) (haz. Ferhan Kırlıdökme Mollaoğlu, doktora tezi, 2005), AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 80-82;
- Âlî Mustafa Efendi, Künhü’l-ahbâr (Tıpkıbasım), Ankara 2009, vr. 81b;
- Gökbilgin, Edirne ve Paşa Livâsı, s. 43, 48, 56, 255-261;
- Halil İnalcık, Fatih Devri Üzerinde Tetkikler ve Vesikalar I, Ankara 1954, s. 84-86, 95-96;
- Fr. Babinger, Aufsätze und Abhandlungen zur Geschichte Südosteuropas und der Levante von Franz Babinger, München 1962, I, 144;
- Ayverdi, Osmanlı Mi‘mârîsi II, s. 400-402, 468, 477-480, 522;
- İbrahim Sezgin, “Filibe’deki Şehabeddin Paşa Vakıfları”, Uluslararası Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi Türk-Bulgar İlişkileri Sempozyumu, Bildiriler, Eskişehir 2005, s. 347-353;
- Feridun M. Emecen, Fetih ve Kıyamet, İstanbul 2012, bk. İndeks.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xedim Sehabeddin Pasa o 1453 den sonra Osmanli sultani II Murad ve Fateh Sultan Mehmed donemlerinde vezir olmus dovlet xadimi Herem agasi oldugu ucun Xedim Sehabeddin Pasa olaraq anilmisdir Sehabeddin Pasaosman خادم شهاب الدين شاهين پاشاSehabeddin Pasa turbesi PlovdivSexsi melumatlarDogum tarixi bilinmirVefat tarixi 1453 den sonraVefat yeri Plovdiv Osmanli imperiyasiDefn yeri PlovdivTehsili EnderunFealiyyeti siyasetci zabit qubernatorRutbesi general Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiEsli ve ilk illeriyle bagli yeterli melumat yoxdur Donemin tarixi menbelerinde Qula Sahin Pasa veqf kitablarinda ise Qazi Elhac unvanlariyla anilir II Murad doneminde sarayda yetismis daha sonra herem agasi olaraq xidmet etmisdir Sultan Muradin yaxin adamlarindan biri olaraq one cixmis 1432 ci ilden once Balkan yarimadasinda Evrenesoglu Eli beyin ardindan Ergirikasri sancaqbeyliyine getirilmisdir Bu vezifede iken herbi fealiyyetleriyle meshurlasmis Sultan Muradla birlikde bir cox herbi emeliyyata qatilmisdir Sultan Muradin ogullari Sahzade Eleddin ve Sahzade Mehmedin 1438 ci ilde Edirnede kecirilen sunnet merasimi esnasinda Saruca Pasanin yerine vezirliye getirildiyi bilinir Bundan basqa yaxin zamanda vefat eden Senan Pasanin Rumeli beylerbeyliyi unvani da Sehabeddin Pasaya verildi Belqrad qalasinin ugursuz muhasiresinin ardindan Sultan Murad onu macarlarin eks hucumlarinin qarsisini almaqla vezifelendirdi Bu istiqametde serblere aid bir cox qalani ele keciren Sehabeddin Pasanin Belqrad qalasini nezaretde saxlamaq meqsedile yaxinliqda Gozelcehisar qalasini insa etdirdiyi bilinir 1442 ci ilde Erdele hucum edib agir meglubiyyete ugrayan ve helak olan axinci beyi Mezid beyin intiqamini almaq meqsedile Sultan Muradin icazesiyle Sehabeddin Pasa bir qrup yenicerinin de qatildigi Rumeli birlikleriyle macarlara hucum etdi Ancaq Osmanli birlikleri Yalomitsa cayi yaxinliginda Yanos Hunyadinin rehberlik etdiyi macar suvarilerinin ani basqiniyla meglub edildi sentyabr 1442 Agir itkiler veren Sehabeddin Pasa cetinlikle Dunay cayini kecerek Osmanli torpaqlarina geldi Bu meglubiyyet qazandigi butun sohreti kolgede qoydu ve Edirneye geldikden sonra Sultan Murad onu butun vezifelerinden azad etdi Ardindan Plovdive geden Sehabeddin Pasa burada oz imaretinin insasiyla mesgul oldu Bu esnada Yanos Hunyadi Osmanli serhedini kecerek qarsisina cixan birlikleri meglub edirdi Bu irelilemenin qarsisini almaq meqsedile Sultan Murad Plovdive geldi ve burada Sehabeddin Pasani cagiraraq seferin istiqameti meselesinde onunla muzakire apardi Resmi bir vezife verilmese de Sehabeddin Pasa sonradan gelen birlikleri Sofiyaya getirmekle vezifelendirildi Qarsisi kesilen macarlarin sulh muzakireleri esnasinda meglubiyyeti sebebile vezifeden alinan Qasim Pasanin yerine veziriezem Candarli Xelil Pasa terefinden vezirliye ve Rumeli beylerbeyliyine getirildi 1444 cu ilin yazinda Sultan Muradin taxti ogluna vererek Manisaya cekilmesi ve 12 yasli Sultan Mehmedin taxta cixmasinin ardindan yeni sultanin vezirlerinden biri olaraq oz yerini aldi Bu taxt deyisikliyinden istifade eden Bizans imperatorunun esir tutdugu Sahzade Orxani bir qrup esgerle Balkanlara gondermesinin ardindan Sehabeddin Pasa qacaq sahzadeni ele kecirmekle vezifelendirildi Sahzadeni ele kecire bilmese de apardigi ugurlu herbi taktikalarla onu hec bir sey etmeden qisa muddetde Konstantinopola qayitmaga mecbur etdi Macarlarin baglanan sulhu pozaraq herbi fealiyyetlere davam etmesi Edirnede boyuk igtisaslara sebeb oldu Paytaxta dogru irelileyen macarlara qarsi mudafie hazirliqlari davam etdiyi esnada xalq Sehabeddin Pasani ve Xelil Pasani mallarini Dimetokaya qacirmaqla gunahlandirdi Donemin bir cox menbelerinde ise bu Edirnenin muhasireye alinmasi ehtimalina qarsi alinan bir tedbir olaraq qeyd olunur Bu esnada Sehabeddin Pasa macarlara qarsi sefere cixsin deye genc sultana telkin edirdi Bu sebeble sulh terefdari veziriezem Candarli Xelil Pasanin bas muxaliflerinden birine cevrildi Belece Edirnede Sultan Muradla Sultan Mehmed terefdarlari arasinda guclu mubarize baslamisdi Sedrezem Candarli Xelil Pasa ile yeniceriler Sultan Muradi vezirlerden Sehabeddin Pasa Zaganos Pasa ve Saruca Pasa ise Sultan Mehmedi taxtda gormek isteyirdi Candarli Xelil Pasa daha cox sulh terefdari olsa da Sultan Mehmedin terefdari olan vezirler genc sultani yeni fethlere tesviq edirdi Sultan Mehmedin ilk seltenetinin basa catmasinin esas sebebi ise Bucuktepe hadisesidir Osmanli tarixinde qeyde alinan ilk yeniceri usyani olan Bucuktepe hadisesinin gorunusdeki sebebi Osmanli sikkesinin deyerinin asagi dusmesi idi Cunki aparilan ilk maliyye islahatlari esgerleri ve ehalini cetin veziyyete salmisdi Menbelerin dediyine gore aylardir maas almayan yeniceriler pulun deyerinin asagi dusmesini behane ederek usyan baslatdi Hadiseler esnasinda Sehabeddin Pasanin koskune hucum edilmis bu esnada Sehabeddin Pasa Sultan Mehmedin sarayina siginaraq xilas olmusdu Yeniceriler daha sonra seherin serqindeki yuksekliye cekilmis maaslarinin yarim axca artirilmasindan sonra usyan yatirilmisdi Bu sebeble o vaxtdan sonra hemin yukseklik Bucuktepe adlanmisdir Usyancilar yatirilsa da yeniceriler artiq genc sultandan uz dondermisdi Diger yandan Bucuktepe hadisesinin Sultan Mehmedi taxtdan uzaqlasdirmaq ucun Candarli Xelil Pasa terefinden planlasdirildigi haqqinda guclu subutlar da var Esas subut ise bu hadiseler zamani esas hedefin Candarli Xelil Pasanin bas dusmeni ve genc sultanin en yaxin adami olan Sehabeddin Pasa olmasidir Neticede Candarli Xelil Pasanin gizlice gonderdiyi mektubla Sultan Murad 1446 ci ilde Edirneye qayitdi ve yeniden Osmanli taxtina cixdi Sehabeddin Pasa ise vezifeden alinaraq Sultan Mehmedle birlikde Manisaya cekildi Sultan Mehmedin ikinci defe taxta culus etmesinin ardindan ikinci vezir olaraq yeniden paytaxta qayitdi Konstantinopolun fethi meselesinde sultani destekledi Ancaq fethin ardindan Candarli Xelil Pasanin edam edilmesi ve yeni paytaxtdaki bezi inzibati meselelerde Sultan Mehmedle ixtilaf yasadi Veziriezemin edam edilmesinden sonra ehalinin naraziliqlarina cavab olaraq 1453 cu ilin payizinda vezifeden alinaraq teqaude gonderildi Plovdive qayidaraq qalan omrunu burada kecirdi Olum tarixi bilinmes de Plovdive getdikden qisa muddet sonra vefat etdiyi ehtimal olunur EserleriSehabeddin Pasanin Bursa Edirne ve Plovdivde bir cox tarixi eseri var Bursada bir cesme Edirnede 3 mescid korpu ve hamam insa etdirmisdir Edirnede onun adini dasiyan 3 mehelle vardir Insa etdirdiyi mescidlerden biri olan Kirazli mescidi bu mehellelerden birinde yerlesir Mescidin kitabesinde insa tarixi 1436 ci il olaraq eyd olunmusdur Diger mescidler ise gunumuzedek gelib catmamisdir Plovdivde mescid medrese hamam ve imaretden ibaret kulliyesi gunumuzedek gelib catmisdir Kulliyede yerlesen turbenin ona aid oldugu dusunulur Kitabesine gore 1445 ci ilde insa olunan mescid Balkan yarimadasinda en boyuk mescidlerden biridir MenbeGazavat i Sultan Murad b Mehemmed Han nsr Halil Inalcik Mevlud Oguz Ankara 1978 s 12 14 31 37 38 43 56 67 Gelibolulu Zaifi Muhammed Gazavat i Sultan Murad Han haz Mehmet Sari doktora tezi 1994 IU Sosyal Bilimler Enstitusu s 287 Doukas Tarih Anadolu ve Rumeli 1326 1462 trc Bilge Umar Istanbul 2008 s 202 Asikpasazade Tarih Atsiz s 181 182 193 242 Oruc Beg Tarihi Giris Metin Kronoloji Dizin Tipkibasim haz Necdet Ozturk Istanbul 2007 s 61 62 66 69 71 77 78 113 Nesri Cihannuma haz Necdet Ozturk Istanbul 2008 s 290 295 309 315 385 Ibn Kemal Tevarih i Al i Osman VII 2 18 21 34 149 Laonikos Chalkokondyles in Kronigi ve Degerlendirilmesi V VII Bolumler haz Ferhan Kirlidokme Mollaoglu doktora tezi 2005 AU Sosyal Bilimler Enstitusu s 80 82 Ali Mustafa Efendi Kunhu l ahbar Tipkibasim Ankara 2009 vr 81b Gokbilgin Edirne ve Pasa Livasi s 43 48 56 255 261 Halil Inalcik Fatih Devri Uzerinde Tetkikler ve Vesikalar I Ankara 1954 s 84 86 95 96 Fr Babinger Aufsatze und Abhandlungen zur Geschichte Sudosteuropas und der Levante von Franz Babinger Munchen 1962 I 144 Ayverdi Osmanli Mi marisi II s 400 402 468 477 480 522 Ibrahim Sezgin Filibe deki Sehabeddin Pasa Vakiflari Uluslararasi Osmanli ve Cumhuriyet Donemi Turk Bulgar Iliskileri Sempozyumu Bildiriler Eskisehir 2005 s 347 353 Feridun M Emecen Fetih ve Kiyamet Istanbul 2012 bk Indeks Istinadlar