Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zağanos Mehmed Paşa (XV əsr – 1464, Balıkəsir) — Fateh Sultan Mehmet səltənətində 1453–1456-cı illər arasında sədrəzəmlik etmiş Osmanlı dövlət xadimidir. İstanbulun fəthindən sonra sədrəzəmliyə gətirilən ilk şəxsdir.
| Zağanos Paşa | |
|---|---|
 Zağanos Paşa məscidi | |
| Əvvəlki | Çandarlı Xəlil Paşa |
| Sonrakı | Vəli Mahmud Paşa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | XV əsr |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Həyat yoldaşı | Fatma Sultan |
| Uşağı | Xədicə Xatun |
| Dini | islam |
| Rütbəsi | Admiral |
Həyatı
Yunan əsilli olduğu bildirilməkdədir. Dənizçilikdə müşahidə üçün zağanos (iti fikirli, yırtıcı bir quş) istifadə etdiyi üçün zağanos ləqəbi ilə tanınmışdır. Təhsilini Əndurunda almışdır. Təhsilindən sonra umera sinfində oxumuşdur. II Murad oğlu və vəliəhdi olan Şahzadə Mehmeti Manisa bəylərbəyi təyin edəndə əvvəl Nişançı Mehmed Bəy onun lələsi olaraq gorvlendirilmis və çox keçmədən Zağanos Paşaya lələlik vəzifəsi verilmişdir və dekabr 1449-cu ildə lələlik vəzifəsinə təyin olunana qədər bu vəzifədə çalışmışdır.
1443-cü ildə Şahzadə Mehmet Ədirnəyə cağrildığı zaman Zağanos Paşaya vəzirlik vəzifəsi verilmişdir. 1444-cü ildə ikinci zövcə olaraq II Muradın qızı və Şahzadə Mehmetin bacısı Fatma Sultan ilə evlənmiş və "Kürəkən" (damad) adlandırılmağa başlanmışdır. 1446-cı ildə Gelibolu bəylərbəyii və donanma komandiri olmuştur. Bir iddiaya görə, Sultan II Murad tərəfindən sürgün edilmişdir, 1444–1452-ci illərdə Balıkesirdə sürgün həyatı yaşamışdır.
1451-ci ildə atası olan II Murad öləndə II Mehmetin ikinci dəfə padşahlığa çıxması ilə Ədirnəyə qayıtmış və ikinci vəzir təyin edilmişdir. İstanbulun fəth i ərəfəsində ona mühüm işlər tapşırılmışdır.
İstanbulun fəthindən əvvəl Rumeli Qalasını tikdirmiş, İstanbulun mühasirəsinin ən alovlu tərəfdarlarından olmuştur. Rumeli qalasındakı 3 qüllənin biri Xəlil Paşa, biri Sarıca Paşa, digər cənubdakı isə Zaganos Paşa adı verilərək Rumeli qalasının tikintisindən sonra digər 2 paşa ilə birlikdə sultan tərəfindən şərəfləndirilmişdir. Dahiliyi ilə Osmanlı donanmasının quru yolu ilə Kasımpaşaya endirilməsini təmin etmişdir. Bununla yanaşı Ulubatlı Həsənin öz komandanlıq etdiyi birlikdə olduğu və əsgərlərinin əmri altındakı tüneli və istehkamçılarının böyük xidmətlər göstərdiyi məlumdur.
İstanbulun fəthindən sonra vəzifəsindən azad edilərək edam edilən Çandarlı Xəlil Paşanın yerinə sədrəzəm təyin edilmişdir.
1456-cı ildə Fateh Sultan Mehmet ilə birlikdə səfərə çıxan Zağanos Paşa və Osmanlı ordusu, Belqradı mühasirə etməsində Serbiyanı fəth etməsinə baxmayaraq şəhəri ala bilməyib. Şəhəri müdafiə edən Yanoş Hunyadinin başçılığı ilə Macar ordusu və Səlib birliklərinə məğlub olmuş və ağır itkilər nəticəsində mühasirəni dayandırmaq məcburiyyətində qalmışdır.
Bu uğursuzluğun ən böyük səbəbkarı olaraq Zaganos Paşa göstərilmiş və sədrəzəmlikdən azad edilmişdir. Qızı sultanın hərəmindən çıxarılmış və hər ikisi Balıkesirə sürgünə göndərilmişdir. Balıkesirdə yerləşən Zağanos Paşa, Xeyriyyə fondu yaratmış, məscid, mədrəsə, hamam tikdirmiş və şəhərin simasını dəyişdirmişdir. Bundan sonra həyat hekayəsi isə tam aydın deyil.
Bir izaha görə 1459-cu ildə Balıkesirdən geri çağrılmışdır. 1463-cü ildə inkişaf etməyə başlayan Osmanlı Donanmasının başına Kapitanı Dərya kimi gətirilmişdir. 1466-cı ildə isə Teselya və Makedoniyaya vali olaraq təyin olunmuşdur.
Haqqındakı bir başqa iddiaya görə isə 1461-ci ildə Trabzonun fəthinə iştirak etmişdir. Trabzonun fəthindən sonra son imperator David Komnenosun qızı Anna ilə evlənmişdir.
1467–1469-cu illər arasında isə Trabzonda bəylərbəyi olmuşdur
Digər bir iddia isə 1461-ci ildə Trabzonun fəthindən sonra 1462-ci ildə Balıkesirdə vəfat etdiyi deyilir.
İstanbulun fəthində, gəmilərin qurudan aparılmasını təmin edən Türkmən taxta işçilərinin də Balıkesirə yerləşməsinə kömək olmuş və Taxtaçılar adı verilən Türkmən mədəniyyətinin inkişafında pay sahibi olub. Xeyriyyə Fondunun fəaliyyəti Respublika dövrünə qədər davam etmiş, bu dövrdə fondun himayədarları olan (nəvələrindən) Aslıer Ailəsi tərəfindən sahiblik və imtiyaz hüquqları Türkiyə Cümhuriyyəti Dövlətinə təhvil verilmişdir.
Zağanos sözünün etimologiyası
Yay kimi tanınan qanı; "Os" sözünün yunancada bəy" mənası anlamına gəldiyi, Rumeli bəylərbəyi ikən yerli xalqı tərəfindən "şahan-zahan (şahin)" sözləri ilə birləşdirilib "Zağanos" olaraq oxunmuşdur. Xəlil Ethemə görə Zağanos sözü bir növ şahin mənasında olub, farsca zağan sözündən Osmalıcaya keçmişdir. Mahmud Goloğlu isə Trabzon yunancasında "qağayı" mənasına gələn zinos sözünə bağlayıb, mənbə göstərmədən sözün qədim türkcə olduğunu iddia etmişdir.
Müasir türkcə lüğətdə zağanos "bir cins doğan" olaraq keçməklə yanaşı, hansı dildən borc alındığı göstərilmir. Fars dilində şahin sözünün yunancada pozulduqdan sonra türkcəyə keçmiş forması olmalıdır.
Zağanos sözünün Trabzonda xərçəng mənasında işlədilən zağana sözü ilə bağlı ola biləcəyi ağla gələ bilər ki, bu söz eyni zamanda yerdə axsaq gəzən adamlara vrilən bir ləqəbdir, amma Paşanın adı Trabzonun fəthindən əvvələ əsaslanırsa, bu iddia etibarsızdır. Həmçinin Hun İmperatorunun böyük oğlunun da adıdır.
İstinadlar
- Yalçınkaya, M. Alaaddin "Mehmed Paşa (Zağanos)", Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A. Ş. C.2 s.174
- . 2015-03-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-01-24.
- "Paşa hakkında bilgiler". 2020-09-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-01-24.
- . 2015-02-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-01-24.
- . 2021-09-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-01-24.
Əlavə oxu
- Yalçınkaya, M. Alaaddin "Mehmed Paşa (Zağanos)", Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A. Ş. C.2 s.174
- Öztürk, Özhan. (2003), Karadeniz: Ansiklopedik Sözlük. 2 Cilt . İstanbul:Heyamola Yayıncılık .
- Mısıroğlu, Kadir, (2005) Zağanos Paşa . İstanbul: Sebil Yayınevi
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Zaganos Mehmed Pasa XV esr 1464 Balikesir Fateh Sultan Mehmet seltenetinde 1453 1456 ci iller arasinda sedrezemlik etmis Osmanli dovlet xadimidir Istanbulun fethinden sonra sedrezemliye getirilen ilk sexsdir Zaganos PasaZaganos Pasa mescidiOsmanli imperiyasinin SedrezemiEvvelkiCandarli Xelil PasaSonrakiVeli Mahmud PasaSexsi melumatlarDogum tarixi XV esrVefat tarixi 1462Vefat yeri Balikesir Balikesir ili TurkiyeDefn yeri BalikesirFealiyyeti siyasetciHeyat yoldasi Fatma SultanUsagi Xedice XatunDini islamRutbesi AdmiralHeyatiYunan esilli oldugu bildirilmekdedir Denizcilikde musahide ucun zaganos iti fikirli yirtici bir qus istifade etdiyi ucun zaganos leqebi ile taninmisdir Tehsilini Endurunda almisdir Tehsilinden sonra umera sinfinde oxumusdur II Murad oglu ve veliehdi olan Sahzade Mehmeti Manisa beylerbeyi teyin edende evvel Nisanci Mehmed Bey onun lelesi olaraq gorvlendirilmis ve cox kecmeden Zaganos Pasaya lelelik vezifesi verilmisdir ve dekabr 1449 cu ilde lelelik vezifesine teyin olunana qeder bu vezifede calismisdir 1443 cu ilde Sahzade Mehmet Edirneye cagrildigi zaman Zaganos Pasaya vezirlik vezifesi verilmisdir 1444 cu ilde ikinci zovce olaraq II Muradin qizi ve Sahzade Mehmetin bacisi Fatma Sultan ile evlenmis ve Kureken damad adlandirilmaga baslanmisdir 1446 ci ilde Gelibolu beylerbeyii ve donanma komandiri olmustur Bir iddiaya gore Sultan II Murad terefinden surgun edilmisdir 1444 1452 ci illerde Balikesirde surgun heyati yasamisdir 1451 ci ilde atasi olan II Murad olende II Mehmetin ikinci defe padsahliga cixmasi ile Edirneye qayitmis ve ikinci vezir teyin edilmisdir Istanbulun feth i erefesinde ona muhum isler tapsirilmisdir Istanbulun fethinden evvel Rumeli Qalasini tikdirmis Istanbulun muhasiresinin en alovlu terefdarlarindan olmustur Rumeli qalasindaki 3 qullenin biri Xelil Pasa biri Sarica Pasa diger cenubdaki ise Zaganos Pasa adi verilerek Rumeli qalasinin tikintisinden sonra diger 2 pasa ile birlikde sultan terefinden sereflendirilmisdir Dahiliyi ile Osmanli donanmasinin quru yolu ile Kasimpasaya endirilmesini temin etmisdir Bununla yanasi Ulubatli Hesenin oz komandanliq etdiyi birlikde oldugu ve esgerlerinin emri altindaki tuneli ve istehkamcilarinin boyuk xidmetler gosterdiyi melumdur Istanbulun fethinden sonra vezifesinden azad edilerek edam edilen Candarli Xelil Pasanin yerine sedrezem teyin edilmisdir 1456 ci ilde Fateh Sultan Mehmet ile birlikde sefere cixan Zaganos Pasa ve Osmanli ordusu Belqradi muhasire etmesinde Serbiyani feth etmesine baxmayaraq seheri ala bilmeyib Seheri mudafie eden Yanos Hunyadinin basciligi ile Macar ordusu ve Selib birliklerine meglub olmus ve agir itkiler neticesinde muhasireni dayandirmaq mecburiyyetinde qalmisdir Bu ugursuzlugun en boyuk sebebkari olaraq Zaganos Pasa gosterilmis ve sedrezemlikden azad edilmisdir Qizi sultanin hereminden cixarilmis ve her ikisi Balikesire surgune gonderilmisdir Balikesirde yerlesen Zaganos Pasa Xeyriyye fondu yaratmis mescid medrese hamam tikdirmis ve seherin simasini deyisdirmisdir Bundan sonra heyat hekayesi ise tam aydin deyil Bir izaha gore 1459 cu ilde Balikesirden geri cagrilmisdir 1463 cu ilde inkisaf etmeye baslayan Osmanli Donanmasinin basina Kapitani Derya kimi getirilmisdir 1466 ci ilde ise Teselya ve Makedoniyaya vali olaraq teyin olunmusdur Haqqindaki bir basqa iddiaya gore ise 1461 ci ilde Trabzonun fethine istirak etmisdir Trabzonun fethinden sonra son imperator David Komnenosun qizi Anna ile evlenmisdir 1467 1469 cu iller arasinda ise Trabzonda beylerbeyi olmusdur Diger bir iddia ise 1461 ci ilde Trabzonun fethinden sonra 1462 ci ilde Balikesirde vefat etdiyi deyilir Istanbulun fethinde gemilerin qurudan aparilmasini temin eden Turkmen taxta iscilerinin de Balikesire yerlesmesine komek olmus ve Taxtacilar adi verilen Turkmen medeniyyetinin inkisafinda pay sahibi olub Xeyriyye Fondunun fealiyyeti Respublika dovrune qeder davam etmis bu dovrde fondun himayedarlari olan nevelerinden Aslier Ailesi terefinden sahiblik ve imtiyaz huquqlari Turkiye Cumhuriyyeti Dovletine tehvil verilmisdir Zaganos sozunun etimologiyasiYay kimi taninan qani Os sozunun yunancada bey menasi anlamina geldiyi Rumeli beylerbeyi iken yerli xalqi terefinden sahan zahan sahin sozleri ile birlesdirilib Zaganos olaraq oxunmusdur Xelil Etheme gore Zaganos sozu bir nov sahin menasinda olub farsca zagan sozunden Osmalicaya kecmisdir Mahmud Gologlu ise Trabzon yunancasinda qagayi menasina gelen zinos sozune baglayib menbe gostermeden sozun qedim turkce oldugunu iddia etmisdir Muasir turkce lugetde zaganos bir cins dogan olaraq kecmekle yanasi hansi dilden borc alindigi gosterilmir Fars dilinde sahin sozunun yunancada pozulduqdan sonra turkceye kecmis formasi olmalidir Zaganos sozunun Trabzonda xerceng menasinda isledilen zagana sozu ile bagli ola bileceyi agla gele biler ki bu soz eyni zamanda yerde axsaq gezen adamlara vrilen bir leqebdir amma Pasanin adi Trabzonun fethinden evvele esaslanirsa bu iddia etibarsizdir Hemcinin Hun Imperatorunun boyuk oglunun da adidir IstinadlarYalcinkaya M Alaaddin Mehmed Pasa Zaganos Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S C 2 s 174 ISBN 975 08 0072 9 2015 03 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 01 24 Pasa hakkinda bilgiler 2020 09 25 tarixinde Istifade tarixi 2015 01 24 2015 02 13 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 01 24 2021 09 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 01 24 Elave oxuYalcinkaya M Alaaddin Mehmed Pasa Zaganos Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S C 2 s 174 ISBN 975 08 0072 9 Ozturk Ozhan 2003 Karadeniz Ansiklopedik Sozluk 2 Cilt Istanbul Heyamola Yayincilik ISBN 975 6121 00 9 Misiroglu Kadir 2005 Zaganos Pasa Istanbul Sebil Yayinevi