Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xardal (lat. Sinapis) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi. Tərkibində yüksək keyfiyyətli yağ olduğu üçün xardal toxumundan bitki yağı istehsalında xammal kimi istifadə olunur. Yağı aldıqdan sonra yerdə qalan hissədən üyüdülmüş xardal tozu əldə edilir. Bu xardal tozundan süfrə xardalı hazırlanır. Xardalı əsas təsiredici maddəsi siniqrin qlükozididir. Qara xardalda 2,81 %, 2,35 %, ağ xardalda isə 0,61 % siniqrin qlükozidi var.
| Xardal | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: Xardal | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Haqqında
Xaççiçəklilər fəsiləsindən olan birillik ot bitkisidir. Vətəni Aralıq dənizidir. Xardalın üç növü var: ağ xardal, qara xardal və . Hər üç növ xardalın hündürlüyü təqribən 0,5-1,0 metrdir. Xardalın tərkibində növündən asılı olaraq 7,2-7,6 % su, 27,6-29,1 % azotlu maddə, 32,7-33,8 % yağ, 0,87-0,93 % efir yağı, 20-29 % azotsuz ekstraktlı maddələr, 5-5,8 % mineral maddə, siniqrin və sinalbin qlükozidləri var. Xardal tozunu isti su ilə qarışdırdıqda toxumlarda olan mirozin fermentinin təsiri ilə siniqrin parçalanır və nəticədə, , və qlükoza əmələ gəlir. Allil yağı tünd yandırıcı xassəyə malikdir. Bu yağın həm də kəskin fitonsid xassəsi var. Digər tərəfdən, allil yağı zərərli mikroorqanizmlərin artmasının qarşısını alır. Ağ xardalın tərkibindəki sinalbin qlükozidi parçalandıqda isə turş sinapin, qlükoza və sinalbin yağı əmələ gəlir. Xardaldan tibdə də geniş istifadə olunur.
Xardal tərkibindəki çoxlu miqdarda mineral maddələr, vitamin qrupları və təbii antioksidantlarla zəngin xammal hesab edilir. Ən başlıcası ondan ibarətdir ki, xardal qiymətli texniki, qida və ədviyyat təbiətli bitkidir. Belə ki, onun qabığı təmizlənmiş toxumlarından yağı isti şəraitdə sıxma üsulu ilə almaq olur. Xardalın toxumundan qiymətli ədviyyə məhsulu əldə edilir. Xardaldan hazırlanan ədviyyə məhsulları dünyanın əksər xalqlarının mətbəxlərinin sevimli qatqısına çevrilmişdir.
Əvvəllər xardaldan ya bütöv halda, ya da iri yarma şəklində istifadə edilirmiş. Xardal toxumlarını sirkə turşusu ilə qarışdırıb 2-3 gün saxladıqdan sonra, tünd, kəskin tama malik ədviyyə alınırdı. İllər keçdikcə xardalın hazırlanma texnologiyası da dəyişilirdi. Ən kəskin və xoş iyə malik keyfiyyətli ədviyyələr Fransada istehsal olunurdu. XVI əsrdə Fransanın Orlean və Cipne şəhərlərində “xardal istehsal edən xüsusi cəmiyyətlər”də yaradılmışdır. XVIII əsrdə Fransanın Gijon şəhərində xardal istehsal edən sexlərdə kəskin tama malik “ağ” rəngli xardal ədviyyəsinin reseptləri hazırlanmışdır. Xardalın toxumlarının üzüm yetişən dövrlərdə toplanması məsləhət görülürdü. Xardal toxumları zəif sarı rəng alan zaman toxumları toplayırdılar. Qəhvəyi və qara rəng alan zaman toxumları qabıqdan təmizləyir, əvvəlcədən turşudulmuş üzüm sirkəsinə və ya ağ çaxıra töküb ondan qiymətli ədviyyə hazırlanırdı. Hazırda Fransada çoxsaylı xardal nümunələri hazırlanır. Fransada 100-dən çox müxtəlif tama və xoş iyə malik limon, çaxır, ananas və s. iyini xatırladan xardal ədviyyələri aşpazlar arasında geniş şöhrət qazanmışdır. Gijon xardalının tərkibinə yabanı almadan hazırlanmış şirədən, duz və digər ədviyyə növlərindən qatmaqla məhsul hazırlayırlar. Bu ədviyyə növü fransızların klassik məhsulu hesab edilir. Yeni hazırlanmış ədviyyəni bifşteks, pörtlədilmiş ətin yanına qoyub istifadə edirlər. Bordo viski xardalının tərkibinə sirkə, şəkər tozu, tərxun və bir neçə yabanı tərəvəz və ədviyyələr əlavə edib, soyuq ət və kolbasa ilə yeyilir.
Dünya florasının tərkibində kələmkimilər fəsiləsinin 3200 növü və 375 cinsi əhatə edir. Xardal cinsinin isə 4 növü yayılmışdır. Azərbaycan florasının tərkibində isə əsasən 3 növünə rast gəlmək olar. Xardal cinsinin ədviyyat və müalicə vasitəsi kimi 3 növündən – ağ, qara və rus (sarpet) istifadə edilir.
Sarpet xardalı (rus xardalı və ya göyümtül xardal) - Brassica juncea (L.) Czern. Bitki yaban halda müxtəlif ölkələrdə Asiya və Misirdə keçmiş SSRİ, Orta Asiya ərazilərində yayılmışdır. Mədəni halda Pakistan, Hindistan, Çin, Misir, Fransa, Hollandiya və s. ölkələrin ərazilərində geniş surətdə əkilib becərilir. Keçmiş SSRİ-də isə Volqa sahillərində Saratov, Rostov, Stavropol, Qərbi Sibir, Qazaxıstan ərazilərində əkilib becərilirdi.
Botaniki xarakteristikası
Bu saçaqlı kökləri 2–3 m yerin dərinliyinə işləyən birillik ot bitkisidir. Gövdəsinin hündürlüyü 1,5 m olub budaqlanan yaşılımtıl rəngdədir. Aşağı yarpaqları saplaqlı, şara bənzər, lələkvari, daraqvari, yuxarıdakılar oturacaqlı və ya qısa saplaqlı, bütöv, uzunsov-xətvaridir. Hamaş çiçəkləri salxımdır. Meyvəsi-nazik uzunsov, 3-5 sm uzunluğunda iynəvari dimdikdir. Toxumları şarvari, qırmızımtıl-qəhvəyidir. 1000 ədədinin çəkisi 2-4 qramdır.
Bioloji xüsusiyyətləri
Soyuğa davamlıdır. Cücərtiləri 4-5 °C şaxtaya davam gətirir. İyun ayında çiçək açır, toxumları avqust-sentyabr aylarında yetişir. Toxumları cücərmə qabiliyyətini 9-10 il saxlayır.
Sarpet xardalı quraqlığa davamlı, torpağa çox tələbkar deyildir.
Çoxaldılması və aqrotexnikası
Toxum vasitəsilə əkilib becərilir. Ən yaxşı sələfi paxlalılar fəsiləsinə daxil olan və mədəni halda əkilib becərilən növlər hesab edilir. Əkinə hazırlıq işləri sahənin alaq otlardan təmizlənməsi, şumun yaxşı aparılması, malalanması və kultivasiya işlərinin yerinə yetirilməsi ilə başlayır. Şum aparıldıqdan sonra hər hektar sahəyə 35 kq azot, 45-60 kq fosfor və 60 kq kalium mineral gübrələri verilir. Sarpet xardalları lobya, noxud və s. bitkilər kimi cərgələr arası üsulla əkib becərirlər. Sarpet xardalının yarpaq sortlarını ilin müxtəlif vaxtlarında əkib yaşıl ədviyyat kimi müxtəlif yeyinti məhsulların tərkibinə əlavə edirlər. Sarpet xardalını az duzlu torpaqlarda cərgələrin arası 45-70 sm olmaqla hər hektar sahəyə 9-12 kq toxum səpməklə prosesi başa çatdırırlar. Toxumları 2-3 sm torpağın dərinliyinə basdırırlar.
Məhsulun toplanması və saxlanılması
Xardalın məhsulunu toxumları bərkiyib qatı süd halına düşdüyü, yarpaqları tökülməyə, bitkidə saralma baş verən zaman toplayırlar. Əldə olunan toxum məhsulunu sərib qurudur, nəmliyi 10% olduqda havası daim dəyişilən anbarlara doldurub saxlayırlar. Hər hektar sahədən 1,2-1,5 ton toxum əldə edilir. Xardalın yaşıl yarpaq formasını istənilən zaman toplayıb ədviyyat kimi istifadə edirlər.
İstifadə olunma sahəsi
Xardalın toxumlarının tərkibində 35-47%-ə qədər yağ və 0,5-1,7% efir yağı aşkar edilmişdir. Yağı yüksək keyfiyyətə malik olduğundan kulinariyada, çörəkbişirmə, qənnadı, konserv sənayesi sahələrində, eləcə də sabunbişirmə, toxuculuq, əczaçılıq sənayesində geniş istifadə edilir. Bundan əlavə Fransa, Türkiyə, İngiltərə və Rusiyanın əksər rayonlarında və digər ölkələrdə xardal yağından yüksək keyfiyyətli salatların, paxla, göy noxud, lobyadan, ətdən hazırlanan müxtəlif xörəklərin tərkibinə qatılır. Əldə olunan efir yağından isə ətriyyat-kosmetika və konserv sənayesində tətbiq edilir. Yağı çıxarılmış toxumlarını sərib qurudur, toz halına salıb, ondan xoş iyli yandırıcı dada malik aşxana ədviyyəsi və digər ədviyyələrə müxtəlif nisbətlərdə qarışdırıb, yeni ədviyyə növləri hazırlayıb yeyinti məhsullarının tərkibinə əlavə edirlər. Tozundan konserv məhsullarının tərkibinə qatıb onların uzun müddət xarab olmadan saxlanılmasına şərait yaradır. Xardalın tozundan “Kuban”, “Cənub”, “Moskva”, “Yubileynıy” şorbalarının tərkibinə qatmaqla yanaşı mayonezlərin hazırlanmasında geniş istifadə edilir. Sarpet xardalından dünyanın bir çox ölkələrində ədviyyə kimi istifadə edilir. Xardal sousların, buterbrodun, ət və balıq xörəklərinin, soyuq qəlyanaltıların tərkibinə əlavə olunur. Polşa xalqı kartofdan hazırlanan müxtəlif xörəklərin tərkibinə ədviyyə kimi xardal qatırlar. Bundan əlavə, ət və balıq qızartmalarının ətirli və tamlı olması üçün üzərinə xardal səpirlər. Udmurt xalqı duza əlavə olunmuş xardal tozundan tomat (pomidor) şirələrinin tərkibinə qatıb onların uzun müddət saxlanılmasında mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Tatarıstanda və Belarusda şorabaya qoyulmuş almaların tərkibinə qatılır. Ən incə və xoş tama malik olan xardalın yaşıl yarpaqlarından xörəklərə dad və xoş ətirli acımtıl tam vermək üçün geniş istifadə edilir.
Xardalın cavan yaşıl yarpaqlarının 100 qramının tərkibində 400 mq% C vitamini aşkar edilmişdir. Bitkidən kosmetik vasitə kimi də istifadə edilir. Xardal tozunu balın tərkibinə qatıb qarışdırıb, üzərinə ağ zanbaq çiçəklərindən hazırlanmış cövhəri əlavə edib alınan məlhəmdən çibanın üzərinə yaxın. Yaxmanı çibanların sağalıb qurtarmasına qədər davam etdirin.
Faydaları
- Mədə və bağırsaqların fəaliyyətini nizamlayır
- Həzmi asanlaşdırır
- İştahanı açır
- Qəbizliyə qarşı faydalıdır
- Sidikqovucu təsriə malikdir
- Tənəffüs yolu xəstəliklərinin (həmçinin, bronxitin, plevritin, pnevmoniyanın) müalicəsinə kömək edir.
- Öskürəyi kəsir
- Ağrıkəsici təsirə malikdir
- Qan dövranını nizamlayır
- Sinir xəstəliklərini aradan qaldırır
- Revmatizmaya (həmçinin, artritə) qarşı faydalıdır
- Zəhərlənməyə qarşı istifadə olunur
- Burun tutulmalarını aradan qaldırır
- Baş və diş ağrılarına qarşı faydalıdır
- Sakitləşdirici təsirə malikdir
Növləri
- Sinapis alba L.
- (Lag.) Simonk.
- (H.Lindb.) Maire
- L.
- (Jacq.) Baillarg.
- Poir.
- L.
- (Pomel) Marie & Weiller
- (Coss.) Batt.
- L.
Dində
"Quran"da xardal haqqında belə bir ifadə var:
"Biz, qiyamət günü üçün ədalət tərəziləri qurarıq. Artıq kimsəyə, heç bir şəkildə haqsızlıq edilməz. Görülən iş bir xardal dənəsi qədər dahi olsa, onu ədalət tərəzisinə gətirərik. Hesablaşan olaraq biz hər kəsə yetərik."
— Ənbiya surəsi, 47
İstinadlar
- Al-Shehbaz I. A. A generic and tribal synopsis of the Brassicaceae (Cruciferae) (ing.). // Taxon: Official News Bulletin of the International Society for Plant Taxonomy Utrecht: IAPT, Wiley, 2012. Vol. 61, Iss. 5. P. 937. ISSN 0040-0262; 1996-8175 doi:10.1002/(ISSN)1996-8175
- Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 299. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
- Quranda adı çəkilən bitkilər 2013-07-29 at the Wayback Machine (az.)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xardal lat Sinapis bitkiler aleminin kelemcicekliler destesinin kelemkimiler fesilesine aid bitki cinsi Terkibinde yuksek keyfiyyetli yag oldugu ucun xardal toxumundan bitki yagi istehsalinda xammal kimi istifade olunur Yagi aldiqdan sonra yerde qalan hisseden uyudulmus xardal tozu elde edilir Bu xardal tozundan sufre xardali hazirlanir Xardali esas tesiredici maddesi siniqrin qlukozididir Qara xardalda 2 81 2 35 ag xardalda ise 0 61 siniqrin qlukozidi var XardalElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste KelemciceklilerFesile KelemkimilerCins XardalBeynelxalq elmi adiSinapis L 1753 Sekil axtarisiITIS 23308NCBI 3727EOL 71298HaqqindaXaccicekliler fesilesinden olan birillik ot bitkisidir Veteni Araliq denizidir Xardalin uc novu var ag xardal qara xardal ve Her uc nov xardalin hundurluyu teqriben 0 5 1 0 metrdir Xardalin terkibinde novunden asili olaraq 7 2 7 6 su 27 6 29 1 azotlu madde 32 7 33 8 yag 0 87 0 93 efir yagi 20 29 azotsuz ekstraktli maddeler 5 5 8 mineral madde siniqrin ve sinalbin qlukozidleri var Xardal tozunu isti su ile qarisdirdiqda toxumlarda olan mirozin fermentinin tesiri ile siniqrin parcalanir ve neticede ve qlukoza emele gelir Allil yagi tund yandirici xasseye malikdir Bu yagin hem de keskin fitonsid xassesi var Diger terefden allil yagi zererli mikroorqanizmlerin artmasinin qarsisini alir Ag xardalin terkibindeki sinalbin qlukozidi parcalandiqda ise turs sinapin qlukoza ve sinalbin yagi emele gelir Xardaldan tibde de genis istifade olunur Xardal terkibindeki coxlu miqdarda mineral maddeler vitamin qruplari ve tebii antioksidantlarla zengin xammal hesab edilir En baslicasi ondan ibaretdir ki xardal qiymetli texniki qida ve edviyyat tebietli bitkidir Bele ki onun qabigi temizlenmis toxumlarindan yagi isti seraitde sixma usulu ile almaq olur Xardalin toxumundan qiymetli edviyye mehsulu elde edilir Xardaldan hazirlanan edviyye mehsullari dunyanin ekser xalqlarinin metbexlerinin sevimli qatqisina cevrilmisdir Evveller xardaldan ya butov halda ya da iri yarma seklinde istifade edilirmis Xardal toxumlarini sirke tursusu ile qarisdirib 2 3 gun saxladiqdan sonra tund keskin tama malik edviyye alinirdi Iller kecdikce xardalin hazirlanma texnologiyasi da deyisilirdi En keskin ve xos iye malik keyfiyyetli edviyyeler Fransada istehsal olunurdu XVI esrde Fransanin Orlean ve Cipne seherlerinde xardal istehsal eden xususi cemiyyetler de yaradilmisdir XVIII esrde Fransanin Gijon seherinde xardal istehsal eden sexlerde keskin tama malik ag rengli xardal edviyyesinin reseptleri hazirlanmisdir Xardalin toxumlarinin uzum yetisen dovrlerde toplanmasi meslehet gorulurdu Xardal toxumlari zeif sari reng alan zaman toxumlari toplayirdilar Qehveyi ve qara reng alan zaman toxumlari qabiqdan temizleyir evvelceden tursudulmus uzum sirkesine ve ya ag caxira tokub ondan qiymetli edviyye hazirlanirdi Hazirda Fransada coxsayli xardal numuneleri hazirlanir Fransada 100 den cox muxtelif tama ve xos iye malik limon caxir ananas ve s iyini xatirladan xardal edviyyeleri aspazlar arasinda genis sohret qazanmisdir Gijon xardalinin terkibine yabani almadan hazirlanmis sireden duz ve diger edviyye novlerinden qatmaqla mehsul hazirlayirlar Bu edviyye novu fransizlarin klassik mehsulu hesab edilir Yeni hazirlanmis edviyyeni bifsteks portledilmis etin yanina qoyub istifade edirler Bordo viski xardalinin terkibine sirke seker tozu terxun ve bir nece yabani terevez ve edviyyeler elave edib soyuq et ve kolbasa ile yeyilir Dunya florasinin terkibinde kelemkimiler fesilesinin 3200 novu ve 375 cinsi ehate edir Xardal cinsinin ise 4 novu yayilmisdir Azerbaycan florasinin terkibinde ise esasen 3 novune rast gelmek olar Xardal cinsinin edviyyat ve mualice vasitesi kimi 3 novunden ag qara ve rus sarpet istifade edilir Sarpet xardali rus xardali ve ya goyumtul xardal Brassica juncea L Czern Bitki yaban halda muxtelif olkelerde Asiya ve Misirde kecmis SSRI Orta Asiya erazilerinde yayilmisdir Medeni halda Pakistan Hindistan Cin Misir Fransa Hollandiya ve s olkelerin erazilerinde genis suretde ekilib becerilir Kecmis SSRI de ise Volqa sahillerinde Saratov Rostov Stavropol Qerbi Sibir Qazaxistan erazilerinde ekilib becerilirdi Botaniki xarakteristikasiBu sacaqli kokleri 2 3 m yerin derinliyine isleyen birillik ot bitkisidir Govdesinin hundurluyu 1 5 m olub budaqlanan yasilimtil rengdedir Asagi yarpaqlari saplaqli sara benzer lelekvari daraqvari yuxaridakilar oturacaqli ve ya qisa saplaqli butov uzunsov xetvaridir Hamas cicekleri salximdir Meyvesi nazik uzunsov 3 5 sm uzunlugunda iynevari dimdikdir Toxumlari sarvari qirmizimtil qehveyidir 1000 ededinin cekisi 2 4 qramdir Bioloji xususiyyetleriSoyuga davamlidir Cucertileri 4 5 C saxtaya davam getirir Iyun ayinda cicek acir toxumlari avqust sentyabr aylarinda yetisir Toxumlari cucerme qabiliyyetini 9 10 il saxlayir Sarpet xardali quraqliga davamli torpaga cox telebkar deyildir Coxaldilmasi ve aqrotexnikasiToxum vasitesile ekilib becerilir En yaxsi selefi paxlalilar fesilesine daxil olan ve medeni halda ekilib becerilen novler hesab edilir Ekine hazirliq isleri sahenin alaq otlardan temizlenmesi sumun yaxsi aparilmasi malalanmasi ve kultivasiya islerinin yerine yetirilmesi ile baslayir Sum aparildiqdan sonra her hektar saheye 35 kq azot 45 60 kq fosfor ve 60 kq kalium mineral gubreleri verilir Sarpet xardallari lobya noxud ve s bitkiler kimi cergeler arasi usulla ekib becerirler Sarpet xardalinin yarpaq sortlarini ilin muxtelif vaxtlarinda ekib yasil edviyyat kimi muxtelif yeyinti mehsullarin terkibine elave edirler Sarpet xardalini az duzlu torpaqlarda cergelerin arasi 45 70 sm olmaqla her hektar saheye 9 12 kq toxum sepmekle prosesi basa catdirirlar Toxumlari 2 3 sm torpagin derinliyine basdirirlar Mehsulun toplanmasi ve saxlanilmasiXardalin mehsulunu toxumlari berkiyib qati sud halina dusduyu yarpaqlari tokulmeye bitkide saralma bas veren zaman toplayirlar Elde olunan toxum mehsulunu serib qurudur nemliyi 10 olduqda havasi daim deyisilen anbarlara doldurub saxlayirlar Her hektar saheden 1 2 1 5 ton toxum elde edilir Xardalin yasil yarpaq formasini istenilen zaman toplayib edviyyat kimi istifade edirler Istifade olunma sahesiXardalin toxumlarinin terkibinde 35 47 e qeder yag ve 0 5 1 7 efir yagi askar edilmisdir Yagi yuksek keyfiyyete malik oldugundan kulinariyada corekbisirme qennadi konserv senayesi sahelerinde elece de sabunbisirme toxuculuq eczaciliq senayesinde genis istifade edilir Bundan elave Fransa Turkiye Ingiltere ve Rusiyanin ekser rayonlarinda ve diger olkelerde xardal yagindan yuksek keyfiyyetli salatlarin paxla goy noxud lobyadan etden hazirlanan muxtelif xoreklerin terkibine qatilir Elde olunan efir yagindan ise etriyyat kosmetika ve konserv senayesinde tetbiq edilir Yagi cixarilmis toxumlarini serib qurudur toz halina salib ondan xos iyli yandirici dada malik asxana edviyyesi ve diger edviyyelere muxtelif nisbetlerde qarisdirib yeni edviyye novleri hazirlayib yeyinti mehsullarinin terkibine elave edirler Tozundan konserv mehsullarinin terkibine qatib onlarin uzun muddet xarab olmadan saxlanilmasina serait yaradir Xardalin tozundan Kuban Cenub Moskva Yubileyniy sorbalarinin terkibine qatmaqla yanasi mayonezlerin hazirlanmasinda genis istifade edilir Sarpet xardalindan dunyanin bir cox olkelerinde edviyye kimi istifade edilir Xardal souslarin buterbrodun et ve baliq xoreklerinin soyuq qelyanaltilarin terkibine elave olunur Polsa xalqi kartofdan hazirlanan muxtelif xoreklerin terkibine edviyye kimi xardal qatirlar Bundan elave et ve baliq qizartmalarinin etirli ve tamli olmasi ucun uzerine xardal sepirler Udmurt xalqi duza elave olunmus xardal tozundan tomat pomidor sirelerinin terkibine qatib onlarin uzun muddet saxlanilmasinda muhum ehemiyyet kesb edir Tataristanda ve Belarusda sorabaya qoyulmus almalarin terkibine qatilir En ince ve xos tama malik olan xardalin yasil yarpaqlarindan xoreklere dad ve xos etirli acimtil tam vermek ucun genis istifade edilir Xardalin cavan yasil yarpaqlarinin 100 qraminin terkibinde 400 mq C vitamini askar edilmisdir Bitkiden kosmetik vasite kimi de istifade edilir Xardal tozunu balin terkibine qatib qarisdirib uzerine ag zanbaq ciceklerinden hazirlanmis covheri elave edib alinan melhemden cibanin uzerine yaxin Yaxmani cibanlarin sagalib qurtarmasina qeder davam etdirin FaydalariMede ve bagirsaqlarin fealiyyetini nizamlayir Hezmi asanlasdirir Istahani acir Qebizliye qarsi faydalidir Sidikqovucu tesrie malikdir Teneffus yolu xesteliklerinin hemcinin bronxitin plevritin pnevmoniyanin mualicesine komek edir Oskureyi kesir Agrikesici tesire malikdir Qan dovranini nizamlayir Sinir xesteliklerini aradan qaldirir Revmatizmaya hemcinin artrite qarsi faydalidir Zeherlenmeye qarsi istifade olunur Burun tutulmalarini aradan qaldirir Bas ve dis agrilarina qarsi faydalidir Sakitlesdirici tesire malikdirNovleriSinapis alba L Lag Simonk H Lindb Maire L Jacq Baillarg Poir L Pomel Marie amp Weiller Coss Batt L Dinde Quran da xardal haqqinda bele bir ifade var Biz qiyamet gunu ucun edalet terezileri qurariq Artiq kimseye hec bir sekilde haqsizliq edilmez Gorulen is bir xardal denesi qeder dahi olsa onu edalet terezisine getirerik Hesablasan olaraq biz her kese yeterik Enbiya suresi 47IstinadlarAl Shehbaz I A A generic and tribal synopsis of the Brassicaceae Cruciferae ing Taxon Official News Bulletin of the International Society for Plant TaxonomyUtrecht IAPT Wiley 2012 Vol 61 Iss 5 P 937 ISSN 0040 0262 1996 8175 doi 10 1002 ISSN 1996 8175 Linney K Genera plantarum eorumque characteres naturales secundum numerum figuram situm amp proportionem omnium fructificationis partium 5 Stokholm 1754 S 299 doi 10 5962 BHL TITLE 746 Quranda adi cekilen bitkiler 2013 07 29 at the Wayback Machine az Hemcinin bax