Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qara xardal (lat. Brassica nigra) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinin kələm cinsinə aid bitki növü.
| Qara xardal | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: Növ: Qara xardal | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Sinonimləri
- Brassica brachycarpa P.Candargy
- Brassica bracteolata Fisch. & C.A.Mey.
- Brassica elongata var. longipedicellata Halácsy ex Formánek
- Brassica nigra var. abyssinica Alexander Br.
- Brassica nigra var. bracteolata (Fisch. & C.A.Mey.) Spach ex Coss.
- Brassica nigra f. breviflora Zapał.
- Brassica nigra var. carneodentata Kuntze
- Brassica nigra f. condensata Hausskn.
- Brassica nigra f. dentifera Zapał.
- Brassica nigra f. glabrata Zapał.
- Brassica nigra f. hispida O.E.Schulz
- Brassica nigra subsp. hispida (O.E.Schulz) Gladis
- Brassica nigra var. japonica (Thunb.) O.E.Schulz
- Brassica nigra var. nigra nigra
- Brassica nigra subsp. nigra nigra
- Brassica nigra var. subglabra Kuntze
- Brassica nigra var. tortuosa (Pers.) Alef.
- Brassica nigra var. torulosa (Pers.) Alef.
- Brassica nigra var. turgida (Pers.) Alef.
- Brassica persoonii Rouy & Foucaud
- Brassica sinapioides Roth ex Mert. & W.D.J.Koch
- Brassica sinapioides Roth
- Brassica sinapis Noulet
- Brassica turgida Rouy & Foucaud [Illegitimate]
- Crucifera sinapis (L.) E.H.L.Krause
- Melanosinapis communis K.F. Schimp. & Spenn.
- Melanosinapis nigra (L.) Calest.
- Mutarda nigra (L.) Bernh.
- Raphanus sinapis-officinalis Crantz
- Sinapis erysimoides Roxb.
- Sinapis nigra L.
- Sinapis tetraedra J. Presl & C. Presl
- Sinapis torulosa Pers.
- Sisymbrium nigrum (L.) Prantl
Əhəmiyyəti
Qara xardalın toxumları müxtəlif xuruşların (ədviyyatların) hazırlanmasında istifadə edilir. Xardal tozu (paraşoku) hazırlanmasında daha yaxşı hesab olunur. Toxumla- rından yalnız yemək (ərzaq) xardalı hazırlanmır. Ondan həm də tibdə işlənən yağ əldə edilir. Yağı qəhvəyi-sarı rəngli olmaqla raps yağı iyi verir. Qara xardal dərman bitkisi kimi Ukrayna ərazisində becərilir.
Mənşəyi
Qara xardal Avropanın qədimi bitkiləri qrupuna aid edilir. Hazırda o Avropa, Asiya, Afrika, Amerika və Avstraliyanın bir çox yerlərində məlumdur. Yaxın vaxtlarda mədəni hala salınmış, soyuğadavamlı bitki kimi məhdud sahələrdə becərilir. Qara xardal Brassica nigra (L.) Koch. Hindistanda "Benar cənnəti" adi ilə məşhur olub Utar-Pradeş, Pəncab, Tamilnad ştatlarında yayılmışdır.
Botaniki təsviri
Qara xardalın gövdəsi hamar və ya aşağı hissədən tükcüklü, yaşıl antosian rəngli olmaqla yarpaq qoltuqlarından yan budaqlar əmələ gətirir. Meyvəsi 1–2 sm uzunluqda, 4 üzlü, təpəcikli qın meyvədir. Toxumları xırda, qırmızı-qəhvəyi rəngli olmaqla tərkibində 31–33% bitki yağı, 1% -ə qədər efir yağı vardır. Yetişdikdə qını açılır, toxumları tökülür, məhsul itkisi baş verir. 1000 ədədinin kütləsi 1,1–2,3 qramdır (rəngli şəkil 13). Toxum məhsuldar-lığı orta hesabla 0,6–1,0 ton/ha-dır.
Birillik ot bitkisi olub, gövdəsi budaqlanan olmaqla, hündürlüyü 150 sm-ə qədərdir. Yarpaqları növbəli, çılpaq, aşağı hissəsi-liraşəkilli, yarılmış və ya bölümlü, orta hissəsi neştərvari, kənarları girintili-çıxıntılı, yuxarı hissəsi isə bütövkənarlı və ellipsşəkilli formalıdır. Hamaşçiçəkləri fırçaşəkillidir. Çiçəkləri kiçik, qızılı-sarı, tipik xaççiçəkli quruluşundadır. Meyvələri silindrik, çılpaq, qınşəkilli bizəoxşar olub, gövdəsi əyilmişdir. Toxumları demək olar ki, şarşəkilli, diametri 1 mm-ə qədər, sarımtıl-göy, qəhvəyi və ya açıq-sarı, aydın görünən deşik-deşikdir. May-iyun aylarında çiçəkləyir, iyun-iyul aylarında isə meyvələri yetişir. Qara xardalın toxumları (Brassica nigra (L.) Koch.) xarakterik möhkəm sıxılmış qınşəkilli olur. Ağ xardal (Sinapis alba L.) isə qalınlaşmış və sıx, sərt tükcüklərlə örtülmüşdür. Hər iki növ birillikdir. May-iyun aylarında çiçəkləyir, iyun-iyul aylarında isə meyvələri yetişir.
Yabanı bitki olaraq Rusiyanın Avropa hissəsinin cənub rayonlarında yayılmışdır. Mədəni halda geniş şəkildə quraqlığa davamlı bitki yayılmışdır. Əvvəllər mədəni şəkildə əkilən xardaldan yağ və yaxma hazırlanırdı. Qara xardal mədəni şəkildə yalnız Cənub-Qərbi Ukraynada becərilir.
Yabanı şəkildə yayılan bu bitki çırlaşaraq mədənlərin kənarlarında, yaşayış məntəqələrində, yol kənarlarında, alaq və əkin sahələrində, bostan və bağlarda yaşayır.
Bitkinin aşağı qınları yetişən zaman toxumları toplanılır. Saxlanılma yeri quru olmalıdır. Saxlama müddəti 2 ildir.
Bitki məhvolma ərəfəsindədir. Ona görə də bitkini qorumaq vacibdir.
Tərkibi və təsiri
Toxumlarının tərkibində qlikozinolatlar-triqlükozidlər vardır. Başlıca olaraq siniqrin qlükozidi, ikili efir olan allil izotiosianit, kalium bisulfat və qlükoza (1,4%) vardır. 30–40ºС temperaturda mirozin fermenti təsir edərək, xardalın toxumları siniqrin komponentinə parçalanır. Hidroliz 2 etapla gedir. İlk olaraq siniqrin kalium bisulfata, sonra isə qlükozid əlaqəsi kükürd atomuna təsir edərək, qlükoza və allil izotiosianitə çevrilir ki, bundan da xardal iyi gəlir. Toxumlarında bolluca miqdarda efirli yağlar (40%), zülal və selik maddələri vardır.
Dərman preparatları — Xardal yaxması. Yerli qıcıqlandırıcı, yayındırıcı dərmandır. "Efkamon" məlhəmi (xardalın efir yağı).
Famakoterapevtik qrup – Yerli qıcıqlandırıcı, yayındırıcı və analgetik dərman olub, eyni zamanda iştahartırıcıdır.
Toxumları təsirli maddə olub, saniqrin qlükozidi şəkəri parçalayaraq kalium bisulfata, allil yağına və suya çevrilir. Bu yağ spesifik iyli və yandırıcı olduğundan dəriyə sürtülən yeri qızardaraq istiləşdirir.
Xardal listi 8×12,5 sm. Yerli keyləşdirici və yayındırıcıdır.
Efkamon məlhəmi. Efiryağlı komponentdir.
Toxumundan sənaye xammalı üçün xardal yağı alınır. Bütün toxumları qabığından azad edildikdən sonra doğrama dəzgahı ilə üyüdülür və xardal yaxması hazırlanır. Qalıq olan jımıx farmakoloji xammal hesab edilir. Üyüdülmüş xardal kauçuk yapışqanın köməyi ilə kağız üzərinə yapışdırılır. Xardal kağızından iltihabi proseslərdə və revmatizmdə istifadə edilir. Bunun üçün dəri isti su ilə silinir, xardal yaxması isti suya salınaraq nəzərdə tutulan yerə yapışdırılır. 5–15 dəqiqə qaldıqdan sonra yaxma qoparılır, yaxmanın yeri nəm dəsmalla silinir. Bronxit, ağ ciyər iltihabı, plevrit, miozit, nevrit, radikulit, revmatizm və digər soyuqdəymə xəstəliklərində tətbiq edilir. Xardal yağının çoxkomponentli məlhəmi "Efkamon" artrit, poliartrit, miozit, lümbaqo, revmatizm, miqren və digər xəstəliklərin müalicəsində işlədilir.
Çoxalması və aqrotexnikası
Toxum vasitəsilə əkilib-çoxaldılır. Aqrotexnikası ağ xardalda olduğu kimidir.
Tibbi əhəmiyyəti
Toxumlarından rəngsiz və ya sarımtıl rəngə çalan efir yağı alınır. Efir yağı yandırıcı təsirə və acımtıl tama malikdir. Efir yağının əsas tərkib hissəsinin 89–90%-i alil xardal yağı, alil-sianid və karbon-sulfid birləşmələri təşkil edir. Qara xardalın toxumlarının tərkibindən 0,5–1,4%-ə qədər efir yağı tapılmışdır. Yağın kimyəvi tərkibi sarpet və ağ xardaldan alınan efir yağının kimyəvi tərkiblərinə yaxındır. Toxumlarından xardal ədviyyəsi hazırlanır. Xardal tozundan soyuqdəymə və kəskin ağrılara qarşı plastr kimi istifadə edilir.
Tətbiqi
Fransada qara xardaldan gijon xardalı hazırlanır. Bu ən keyfiyyətli aşxana xardalı (ədviyyəsi) hesab edilir. Bu bütün dünyada ən çox yayılmış və ən sevimli ədviyyə hesab edilir. Cənubi Avropa ölkələrinin əksəriyyətində bundan sarpet xardalı əvəzi kimi istifadə edilir.
Qafqaz xalqları qara xardalın cavan gövdə, yarpaq və çiçəklərindən duza qoyulmuş pendirin tərkibinə qatırlar. Qara xardal qiymətli nektar bitkisi hesab edilir. Belə ki, hər hektar qara xardal sahəsindən 250–260 kq bal məhsulu əldə olunur.
Xardaldan bir neçə ədviyyə növünün hazırlanması.
Süfrə xardalı. Quru xardal (tozu) – 3/4 stəkan, 1 stəkan su, yarım stəkan 9%-li sirkə turşusu, 1 xörək qaşığı şəkər tozu, bir xörək qaşığı bitki yağı, 1 çay qaşığı duz, 1 çay qaşığı darçın, mixək, dəfnə yarpağı götürün.
İsti suya şəkər, duz, darçın, mixək, dəfnə yarpağı əlavə edib şəkər və duz əriyib qurtarana qədər bişirin. Aldığınız məhlulu süzün, soyudub üzərinə sirkə əlavə edərək qarışdırın. Sonra xardal tozunu məhlulun üzərinə töküb qarışdırın. Alınan kütləni daimi qarışdırın, sonra üzərinə bitki yağı əlavə edin. istəyirsinizsə xardal ədviyyəsi yaxşı keyfiyyətli olsun onu bir gün yetişməyə qoyun.
Xardalla alma püresinin hazırlanması. 3 xörək qaşığı xardal tozu, 4 xörək qaşığı alma püresi, 2,5 xörək qaşığı şəkər tozu, 1 çay qaşığı duz, 2 çay qaşığı 3%-li sirkə turşusu, darçın və mixək götürün.
Almanı qabığından və toxumundan azad edib, bişirib püre hazırlayın. Sonra xardal tozu əlavə edib qarışdırıb, üzərinə sirkə əlavə edin. Qaynamağa düşən zaman ədviyyə və duz əlavə edin. Üç gün saxlayıb istifadə edin.
Rus xardalının hazırlanması. 1 stəkan xardal tozu, 1 çay qaşığı duz, 3 xörək qaşığı şəkər tozu, 3 xörək qaşığı sirkə, stəkanın 1/3 hissəsi qədər bitki yağı, stəkanın 1/2 hissəsi qədər qaynadılmış su götürün. Xardal tozunu ələkdən keçirib, qaynar suya töküb ehtiyatla qatı xəmir şəklinə düşənə qədər qarışdırın. Sonra xardal tozunun üzərinə yenidən qaynar su əlavə edib qarışdırmadan bir gün sakit halda saxlayın. Sonra yuxarıda göstərildiyi kimi üzərinə duz, şəkər tozu, bitki yağı, sirkə əlavə edin. Hazır olmuş xardal pastasını hermetik qablara doldurub, soyuq yerdə saxlayın.
Fransız xardalının hazırlanması. 1 stəkan xardal tozu, 1 çay qaşığı şəkər tozu, 5 xörək qaşığı çaxır turşusu, bıçağın ucunda darçın, mixək, 100 q soğan, stəkanın 1/2 hissəsi qədər qaynar su götürün.
Xardal tozunu ələkdən keçirib, qaynadılmış suda dəmləyib, qatı xəmir halına düşənə qədər qarışdırın. Üzərinə qaynar su əlavə edib qarışdırmadan 12–18 saat isti yerə qoyub saxlayın. Sonra qaynar suyu xardalla birlikdə süzüb, üzərinə çaxır turşusu, duz, şəkər tozu, darçın və mixək əlavə edin. Sonra bitki yağı, sürtgəcdən keçirilmiş soğan əlavə etməklə alınan kütləni qarışdırın. Hazır məhsulu ağzı kip örtülü qablara doldurun. Qeyd etmək lazımdır ki, həqiqi xardal ədviyyəsi öz kəskin təsirini tez itirdiyindən, hər dəfə onu yenidən hazırlamağı məsləhət görürlər. Hazır məhsulu 10 dəqiqədən artıq qarışdırmaq olmaz.
P.S. Əks təsiri! istənilən kəskin tama malik olan ədviyyədən müəyyən ölçü dərəcəsində istifadə еtmək məsləhətdir. Həkimlər ürək-damar xəstəliklərində, hipеrtoniyada, ağ ciyər, mədə xəstəliklərində, xüsusilə turşuluğu çox olan mədə xəstəliklərində, böyrək nasazlıqlarında, babasil və s. xəstəliklərin müalicəsində xardaldan istifadəni məsləhət görmürlər.
Müəyyən edilmişdir ki, xardalı qəbul edən zaman sanki orqanizmin daxilində istilik əmələ gəlməyə başlayır. Xardalı çaxırla qarışdıırb soyuqdəymələrdə baş verən boğaz ağrılarında qar-qara kimi, ayaqların qızdırılmasında, toxumundan mədə-bağırsaqda olan pozuntuların aradan qaldırılmasında və gözün görmə qabiliyyətinin artırılmasında, eşitmənin yaxşılaşdırılmasında istifadə edilir. Qədim Roma həkimi Dioskorid "xardal plastr"ından müxtəlif xroniki xəstəliklərin müalicəsində istifadə etməyi məsləhət görmüşdür.
Hazırda elmi əsaslarla isbat olunmuşdur ki, xardal əsəb sisteminin, piy, zülal və karbohidrat mübadiləsinin nizama salınmasında, toxumaların inkişaf və bərpa olunmasında mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Xardalın toxumu mikrob əleyhinə, mədə-bağırsaqda olan və patogen xəstəliklər törədən mikrobların neytrallaşdırılmasında, zəhərli maddələrin orqanizmdən kənarlaşdırılmasında mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Xardal yağından ürək-damar xəstəliklərində, o cümlədən ateroskleroz, trombun azaldılmasında istifadə edilir. Tərkibində zəngin maddələr olduğundan cinsi prosesləri stimullaşdırır, orqanizmin qocalmasını gecikdirir. Xərçəng xəstəliklərinin yaranmasının qarşısını alır. Hələ uşaqlıq dövrlərində baş verən soyuqdəymələrin aradan qaldırılmasında xardal plastrlarından geniş istifadə edilirdi. Xardal plastrı qoyulan zaman əzələ nahiyələrində güclü qızartılar əmələ gəlməklə oraya çoxlu miqdar qan toplanmasına səbəb olurdu. Bu hal xardalı isti suda isladan zaman özünü büruzə verir. Xardal toxumlarının tərkibində olan siniqrin maddəsi parçalanaraq (hidroliz olunaraq) şəkər, turş xassəli sulfat turşusunun kalium duzu və xardal yağını əmələ gətirir. Bu da öz növbəsində xardala yandırıcı kəskin iy verdiyindən göz yaşardıcı xassəyə malik olub, toxumaya güclü qan axınını təşkil etməklə soyuqdəymə zamanı əmələ gələn əzələ ağrılarının aradan qaldırılmasına səbəb olur. Xardalın nəinki bronxit, ağ ciyər soyuqdəymələrində, plevritdə, eləcə də döş şişkinliklərində, əzələ ağrılarında, əsəb, sinir düyünlərində və ürək döyüntülərində baş verən nasazlıqların aradan qaldırılmasında da istifadə edilir. Sizdə qripin nişanəsi baş verdiyi anda ayağınızın daban hissəsinə xardal plastrı qoyub, yun corab geyinsəniz, səhərə qədər sizdə qripin əlamətlərinin belə qalmamasının şahidi olacaqsınız.
Xardaldan müalicəvi preparatların hazırlanması
Revmatizm, radukulit zamanı: 10 q xırdalanmış xardal toxumunu 150 ml spirtə töküb 14 gün dəmləyib süzüb istifadə edin.
Xardal sarğısının hazırlanması: sarğıdan hipertoniya, baş ağrıları zamanı istifadə etməyi məsləhət görürlər. Bunun üçün 2 xörək qaşığı xardal tozunu, 2 litr qaynar suya töküb ehtiyatla qarışdırıb, 5 dəqiqədən sonra süzün. Alınan məhluldan tənzifə çökdürüb, ağrıyan nahiyələrə qoyub bağlayın (sarğını çox saxlamaq olmaz). Xardal tozunu 1:1 nisbətində buğda unu ilə qarışdırıb isti suya tökün, üzərinə azca sirkə turşusu əlavə edin. Alınan sıyığı tənzifə yaxıb boyun nahiyənizə qoyun. Xardal sarğısını 15 dəqiqədən artıq saxlamaq olmaz.
Əzələ və sümük ağrıları zamanı: bunun üçün xardal yağının tərkibinə 2%-li spirt əlavə edin.
Soyuqdəymələrin aradan qaldırılması zamanı: 1 çay qaşığı xardal tozundan götürüb 100 q bal ilə qarışdırın. Aldığınız məlhəmdən gündə 3 dəfə, yeməkdən sonra 1 xörək qaşığı qəbul edin.
Qəbizlik zamanı: 10 ədəd xardal toxumunu 2 xörək qaşığı suya əlavə edib yeməyə 30 dəqiqə qalmış qəbul edin.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qara xardal lat Brassica nigra bitkiler aleminin kelemcicekliler destesinin kelemkimiler fesilesinin kelem cinsine aid bitki novu Qara xardalElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste KelemciceklilerFesile KelemkimilerCins KelemNov Qara xardalBeynelxalq elmi adiBrassica nigra W D J KochSekil axtarisiITIS 23061NCBI 3710EOL 583895SinonimleriBrassica brachycarpa P Candargy Brassica bracteolata Fisch amp C A Mey Brassica elongata var longipedicellata Halacsy ex Formanek Brassica nigra var abyssinica Alexander Br Brassica nigra var bracteolata Fisch amp C A Mey Spach ex Coss Brassica nigra f breviflora Zapal Brassica nigra var carneodentata Kuntze Brassica nigra f condensata Hausskn Brassica nigra f dentifera Zapal Brassica nigra f glabrata Zapal Brassica nigra f hispida O E Schulz Brassica nigra subsp hispida O E Schulz Gladis Brassica nigra var japonica Thunb O E Schulz Brassica nigra var nigra nigra Brassica nigra subsp nigra nigra Brassica nigra var subglabra Kuntze Brassica nigra var tortuosa Pers Alef Brassica nigra var torulosa Pers Alef Brassica nigra var turgida Pers Alef Brassica persoonii Rouy amp Foucaud Brassica sinapioides Roth ex Mert amp W D J Koch Brassica sinapioides Roth Brassica sinapis Noulet Brassica turgida Rouy amp Foucaud Illegitimate Crucifera sinapis L E H L Krause Melanosinapis communis K F Schimp amp Spenn Melanosinapis nigra L Calest Mutarda nigra L Bernh Raphanus sinapis officinalis Crantz Sinapis erysimoides Roxb Sinapis nigra L Sinapis tetraedra J Presl amp C Presl Sinapis torulosa Pers Sisymbrium nigrum L PrantlEhemiyyetiQara xardalin toxumlari muxtelif xuruslarin edviyyatlarin hazirlanmasinda istifade edilir Xardal tozu parasoku hazirlanmasinda daha yaxsi hesab olunur Toxumla rindan yalniz yemek erzaq xardali hazirlanmir Ondan hem de tibde islenen yag elde edilir Yagi qehveyi sari rengli olmaqla raps yagi iyi verir Qara xardal derman bitkisi kimi Ukrayna erazisinde becerilir MenseyiQara xardal Avropanin qedimi bitkileri qrupuna aid edilir Hazirda o Avropa Asiya Afrika Amerika ve Avstraliyanin bir cox yerlerinde melumdur Yaxin vaxtlarda medeni hala salinmis soyugadavamli bitki kimi mehdud sahelerde becerilir Qara xardal Brassica nigra L Koch Hindistanda Benar cenneti adi ile meshur olub Utar Prades Pencab Tamilnad statlarinda yayilmisdir Botaniki tesviriQara xardalin govdesi hamar ve ya asagi hisseden tukcuklu yasil antosian rengli olmaqla yarpaq qoltuqlarindan yan budaqlar emele getirir Meyvesi 1 2 sm uzunluqda 4 uzlu tepecikli qin meyvedir Toxumlari xirda qirmizi qehveyi rengli olmaqla terkibinde 31 33 bitki yagi 1 e qeder efir yagi vardir Yetisdikde qini acilir toxumlari tokulur mehsul itkisi bas verir 1000 ededinin kutlesi 1 1 2 3 qramdir rengli sekil 13 Toxum mehsuldar ligi orta hesabla 0 6 1 0 ton ha dir Birillik ot bitkisi olub govdesi budaqlanan olmaqla hundurluyu 150 sm e qederdir Yarpaqlari novbeli cilpaq asagi hissesi lirasekilli yarilmis ve ya bolumlu orta hissesi nestervari kenarlari girintili cixintili yuxari hissesi ise butovkenarli ve ellipssekilli formalidir Hamascicekleri fircasekillidir Cicekleri kicik qizili sari tipik xaccicekli qurulusundadir Meyveleri silindrik cilpaq qinsekilli bizeoxsar olub govdesi eyilmisdir Toxumlari demek olar ki sarsekilli diametri 1 mm e qeder sarimtil goy qehveyi ve ya aciq sari aydin gorunen desik desikdir May iyun aylarinda cicekleyir iyun iyul aylarinda ise meyveleri yetisir Qara xardalin toxumlari Brassica nigra L Koch xarakterik mohkem sixilmis qinsekilli olur Ag xardal Sinapis alba L ise qalinlasmis ve six sert tukcuklerle ortulmusdur Her iki nov birillikdir May iyun aylarinda cicekleyir iyun iyul aylarinda ise meyveleri yetisir Yabani bitki olaraq Rusiyanin Avropa hissesinin cenub rayonlarinda yayilmisdir Medeni halda genis sekilde quraqliga davamli bitki yayilmisdir Evveller medeni sekilde ekilen xardaldan yag ve yaxma hazirlanirdi Qara xardal medeni sekilde yalniz Cenub Qerbi Ukraynada becerilir Yabani sekilde yayilan bu bitki cirlasaraq medenlerin kenarlarinda yasayis menteqelerinde yol kenarlarinda alaq ve ekin sahelerinde bostan ve baglarda yasayir Bitkinin asagi qinlari yetisen zaman toxumlari toplanilir Saxlanilma yeri quru olmalidir Saxlama muddeti 2 ildir Bitki mehvolma erefesindedir Ona gore de bitkini qorumaq vacibdir Terkibi ve tesiriToxumlarinin terkibinde qlikozinolatlar triqlukozidler vardir Baslica olaraq siniqrin qlukozidi ikili efir olan allil izotiosianit kalium bisulfat ve qlukoza 1 4 vardir 30 40ºS temperaturda mirozin fermenti tesir ederek xardalin toxumlari siniqrin komponentine parcalanir Hidroliz 2 etapla gedir Ilk olaraq siniqrin kalium bisulfata sonra ise qlukozid elaqesi kukurd atomuna tesir ederek qlukoza ve allil izotiosianite cevrilir ki bundan da xardal iyi gelir Toxumlarinda bolluca miqdarda efirli yaglar 40 zulal ve selik maddeleri vardir Derman preparatlari Xardal yaxmasi Yerli qiciqlandirici yayindirici dermandir Efkamon melhemi xardalin efir yagi Famakoterapevtik qrup Yerli qiciqlandirici yayindirici ve analgetik derman olub eyni zamanda istahartiricidir Toxumlari tesirli madde olub saniqrin qlukozidi sekeri parcalayaraq kalium bisulfata allil yagina ve suya cevrilir Bu yag spesifik iyli ve yandirici oldugundan deriye surtulen yeri qizardaraq istilesdirir Xardal listi 8 12 5 sm Yerli keylesdirici ve yayindiricidir Efkamon melhemi Efiryagli komponentdir Toxumundan senaye xammali ucun xardal yagi alinir Butun toxumlari qabigindan azad edildikden sonra dograma dezgahi ile uyudulur ve xardal yaxmasi hazirlanir Qaliq olan jimix farmakoloji xammal hesab edilir Uyudulmus xardal kaucuk yapisqanin komeyi ile kagiz uzerine yapisdirilir Xardal kagizindan iltihabi proseslerde ve revmatizmde istifade edilir Bunun ucun deri isti su ile silinir xardal yaxmasi isti suya salinaraq nezerde tutulan yere yapisdirilir 5 15 deqiqe qaldiqdan sonra yaxma qoparilir yaxmanin yeri nem desmalla silinir Bronxit ag ciyer iltihabi plevrit miozit nevrit radikulit revmatizm ve diger soyuqdeyme xesteliklerinde tetbiq edilir Xardal yaginin coxkomponentli melhemi Efkamon artrit poliartrit miozit lumbaqo revmatizm miqren ve diger xesteliklerin mualicesinde isledilir Coxalmasi ve aqrotexnikasiToxum vasitesile ekilib coxaldilir Aqrotexnikasi ag xardalda oldugu kimidir Tibbi ehemiyyetiToxumlarindan rengsiz ve ya sarimtil renge calan efir yagi alinir Efir yagi yandirici tesire ve acimtil tama malikdir Efir yaginin esas terkib hissesinin 89 90 i alil xardal yagi alil sianid ve karbon sulfid birlesmeleri teskil edir Qara xardalin toxumlarinin terkibinden 0 5 1 4 e qeder efir yagi tapilmisdir Yagin kimyevi terkibi sarpet ve ag xardaldan alinan efir yaginin kimyevi terkiblerine yaxindir Toxumlarindan xardal edviyyesi hazirlanir Xardal tozundan soyuqdeyme ve keskin agrilara qarsi plastr kimi istifade edilir TetbiqiFransada qara xardaldan gijon xardali hazirlanir Bu en keyfiyyetli asxana xardali edviyyesi hesab edilir Bu butun dunyada en cox yayilmis ve en sevimli edviyye hesab edilir Cenubi Avropa olkelerinin ekseriyyetinde bundan sarpet xardali evezi kimi istifade edilir Qafqaz xalqlari qara xardalin cavan govde yarpaq ve ciceklerinden duza qoyulmus pendirin terkibine qatirlar Qara xardal qiymetli nektar bitkisi hesab edilir Bele ki her hektar qara xardal sahesinden 250 260 kq bal mehsulu elde olunur Xardaldan bir nece edviyye novunun hazirlanmasi Sufre xardali Quru xardal tozu 3 4 stekan 1 stekan su yarim stekan 9 li sirke tursusu 1 xorek qasigi seker tozu bir xorek qasigi bitki yagi 1 cay qasigi duz 1 cay qasigi darcin mixek defne yarpagi goturun Isti suya seker duz darcin mixek defne yarpagi elave edib seker ve duz eriyib qurtarana qeder bisirin Aldiginiz mehlulu suzun soyudub uzerine sirke elave ederek qarisdirin Sonra xardal tozunu mehlulun uzerine tokub qarisdirin Alinan kutleni daimi qarisdirin sonra uzerine bitki yagi elave edin isteyirsinizse xardal edviyyesi yaxsi keyfiyyetli olsun onu bir gun yetismeye qoyun Xardalla alma puresinin hazirlanmasi 3 xorek qasigi xardal tozu 4 xorek qasigi alma puresi 2 5 xorek qasigi seker tozu 1 cay qasigi duz 2 cay qasigi 3 li sirke tursusu darcin ve mixek goturun Almani qabigindan ve toxumundan azad edib bisirib pure hazirlayin Sonra xardal tozu elave edib qarisdirib uzerine sirke elave edin Qaynamaga dusen zaman edviyye ve duz elave edin Uc gun saxlayib istifade edin Rus xardalinin hazirlanmasi 1 stekan xardal tozu 1 cay qasigi duz 3 xorek qasigi seker tozu 3 xorek qasigi sirke stekanin 1 3 hissesi qeder bitki yagi stekanin 1 2 hissesi qeder qaynadilmis su goturun Xardal tozunu elekden kecirib qaynar suya tokub ehtiyatla qati xemir sekline dusene qeder qarisdirin Sonra xardal tozunun uzerine yeniden qaynar su elave edib qarisdirmadan bir gun sakit halda saxlayin Sonra yuxarida gosterildiyi kimi uzerine duz seker tozu bitki yagi sirke elave edin Hazir olmus xardal pastasini hermetik qablara doldurub soyuq yerde saxlayin Fransiz xardalinin hazirlanmasi 1 stekan xardal tozu 1 cay qasigi seker tozu 5 xorek qasigi caxir tursusu bicagin ucunda darcin mixek 100 q sogan stekanin 1 2 hissesi qeder qaynar su goturun Xardal tozunu elekden kecirib qaynadilmis suda demleyib qati xemir halina dusene qeder qarisdirin Uzerine qaynar su elave edib qarisdirmadan 12 18 saat isti yere qoyub saxlayin Sonra qaynar suyu xardalla birlikde suzub uzerine caxir tursusu duz seker tozu darcin ve mixek elave edin Sonra bitki yagi surtgecden kecirilmis sogan elave etmekle alinan kutleni qarisdirin Hazir mehsulu agzi kip ortulu qablara doldurun Qeyd etmek lazimdir ki heqiqi xardal edviyyesi oz keskin tesirini tez itirdiyinden her defe onu yeniden hazirlamagi meslehet gorurler Hazir mehsulu 10 deqiqeden artiq qarisdirmaq olmaz P S Eks tesiri istenilen keskin tama malik olan edviyyeden mueyyen olcu derecesinde istifade etmek meslehetdir Hekimler urek damar xesteliklerinde hipertoniyada ag ciyer mede xesteliklerinde xususile tursulugu cox olan mede xesteliklerinde boyrek nasazliqlarinda babasil ve s xesteliklerin mualicesinde xardaldan istifadeni meslehet gormurler Mueyyen edilmisdir ki xardali qebul eden zaman sanki orqanizmin daxilinde istilik emele gelmeye baslayir Xardali caxirla qarisdiirb soyuqdeymelerde bas veren bogaz agrilarinda qar qara kimi ayaqlarin qizdirilmasinda toxumundan mede bagirsaqda olan pozuntularin aradan qaldirilmasinda ve gozun gorme qabiliyyetinin artirilmasinda esitmenin yaxsilasdirilmasinda istifade edilir Qedim Roma hekimi Dioskorid xardal plastr indan muxtelif xroniki xesteliklerin mualicesinde istifade etmeyi meslehet gormusdur Hazirda elmi esaslarla isbat olunmusdur ki xardal eseb sisteminin piy zulal ve karbohidrat mubadilesinin nizama salinmasinda toxumalarin inkisaf ve berpa olunmasinda muhum ehemiyyet kesb edir Xardalin toxumu mikrob eleyhine mede bagirsaqda olan ve patogen xestelikler toreden mikroblarin neytrallasdirilmasinda zeherli maddelerin orqanizmden kenarlasdirilmasinda muhum ehemiyyet kesb edir Xardal yagindan urek damar xesteliklerinde o cumleden ateroskleroz trombun azaldilmasinda istifade edilir Terkibinde zengin maddeler oldugundan cinsi prosesleri stimullasdirir orqanizmin qocalmasini gecikdirir Xerceng xesteliklerinin yaranmasinin qarsisini alir Hele usaqliq dovrlerinde bas veren soyuqdeymelerin aradan qaldirilmasinda xardal plastrlarindan genis istifade edilirdi Xardal plastri qoyulan zaman ezele nahiyelerinde guclu qizartilar emele gelmekle oraya coxlu miqdar qan toplanmasina sebeb olurdu Bu hal xardali isti suda isladan zaman ozunu buruze verir Xardal toxumlarinin terkibinde olan siniqrin maddesi parcalanaraq hidroliz olunaraq seker turs xasseli sulfat tursusunun kalium duzu ve xardal yagini emele getirir Bu da oz novbesinde xardala yandirici keskin iy verdiyinden goz yasardici xasseye malik olub toxumaya guclu qan axinini teskil etmekle soyuqdeyme zamani emele gelen ezele agrilarinin aradan qaldirilmasina sebeb olur Xardalin neinki bronxit ag ciyer soyuqdeymelerinde plevritde elece de dos siskinliklerinde ezele agrilarinda eseb sinir duyunlerinde ve urek doyuntulerinde bas veren nasazliqlarin aradan qaldirilmasinda da istifade edilir Sizde qripin nisanesi bas verdiyi anda ayaginizin daban hissesine xardal plastri qoyub yun corab geyinseniz sehere qeder sizde qripin elametlerinin bele qalmamasinin sahidi olacaqsiniz Xardaldan mualicevi preparatlarin hazirlanmasiRevmatizm radukulit zamani 10 q xirdalanmis xardal toxumunu 150 ml spirte tokub 14 gun demleyib suzub istifade edin Xardal sargisinin hazirlanmasi sargidan hipertoniya bas agrilari zamani istifade etmeyi meslehet gorurler Bunun ucun 2 xorek qasigi xardal tozunu 2 litr qaynar suya tokub ehtiyatla qarisdirib 5 deqiqeden sonra suzun Alinan mehluldan tenzife cokdurub agriyan nahiyelere qoyub baglayin sargini cox saxlamaq olmaz Xardal tozunu 1 1 nisbetinde bugda unu ile qarisdirib isti suya tokun uzerine azca sirke tursusu elave edin Alinan siyigi tenzife yaxib boyun nahiyenize qoyun Xardal sargisini 15 deqiqeden artiq saxlamaq olmaz Ezele ve sumuk agrilari zamani bunun ucun xardal yaginin terkibine 2 li spirt elave edin Soyuqdeymelerin aradan qaldirilmasi zamani 1 cay qasigi xardal tozundan goturub 100 q bal ile qarisdirin Aldiginiz melhemden gunde 3 defe yemekden sonra 1 xorek qasigi qebul edin Qebizlik zamani 10 eded xardal toxumunu 2 xorek qasigi suya elave edib yemeye 30 deqiqe qalmis qebul edin IstinadlarHemcinin bax