Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qəzza döyüşü və ya Xan Yunis döyüşü — 1516-cı ilin sonlarında Qəzza yaxınlığında, vəzir Sənan Paşanın komandanlığı altında olan Osmanlı ordusu ilə Canbərdi Qəzalinin komandanlığı altında olan Məmlük ordusu arasında baş vermiş müharibədir.
| Xan Yunis döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Osmanlı-Məmlük müharibəsi | |||
| Tarix | 21 dekabr 1516 | ||
| Yeri | |||
| Nəticəsi | Qəti Osmanlı qələbəsi | ||
| Ərazi dəyişikliyi | Fələstinin Osmanlı imperiyası tərəfindən işğalı başa çatdırılmışdır | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
Arxa plan
Qaçılmaz Osmanlı-Məmlük müharibəsi 24 avqust 1516-cı ildə Mərcidabık düzündə şiddətli bir formada başlamışdır. Məmlük ordusunun əksəriyyətinin və sultanının məhv edildiyi bu döyüşdə Suriya və Fələstin qapıları Osmanlı ordusunun üzünə açılmışdır. Beləliklə də, məmlüklər baş vermiş olan bu fəlakətdən sonra Malatyadan Fələstinə qədər olan bütün torpaqlarını itirdilər.
Oktyabrın 28-də Şamda hazırlıq prosesini davam etdirən Yavuz Sultan Səlim, Qəzalinin 10 min nəfərlik bir qüvvə ilə Qahirəni tərk etdiyi barədə kəşfiyyat məlumatı əldə edir. Beynində Səfəvilərə qarşı mübarizəni fikirləşən sultan səfərin nəticəsi barədə yoldaşları ilə məsləhətləşmələr aparır. Müzakirələr nəticəsində Teymur kimi öz adına xütbə oxutdurduqdan sonra geri qayıtmaq qərarına gəlmiş və eyni zamanda da Tomanbəyə də bir məktub göndərmişdir. O, ehtiyat tədbiri olaraq da səfər hazırlıqlarını davam etdirmiş və dekabrın 1-də baş vəzirin komandanlığı altında olan kiçik bir ordunu Qəzzaya göndərmişdir.
Qəzalinin əsas məqsədi Osmanlı ordusu ilə qeyri-nizami üsulla döyüşərək onların ərzaq nəqlinə zərbə endirmək və Osmanlı ordusunu Misir kampaniyasından çəkindirmək idi. Rəmləyə çatan Sənan Paşa və tabeliyindəki qüvvələr Qəzalinin komandanlığı altında olan Məmlük ordusunun hələ Arişdə olduğunu öyrənmiş və dərhal da İsabəyoğlu Məhəmməd bəyin təzəcə ələ keçirmiş olduğu Qəzzaya tərəf hərəkət edir. Daha sonra isə baş vəzir Sənan paşa saxta geriçəkilmə edərək öz qüvvələrini Qəzzadan çıxarmış və Dəməşq istiqamətində geri çəkirmiş kimi edərək şəhəri boşaltmışdır. Sənan Paşanın geri çəkildiyini zənn edən Məmlük qüvvələri isə Qəzaliyə təzyiq göstərərək Qəzza istiqamətində hərəkət etmiş və Xan Yunis ərazisində olarkən onlar geri çəkildiklərini fikirləşdikləri Osmanlı ordusu ilə üz-üzə gəlmişdirlər.
Müharibə
Sənan Paşanın manevr ehtimalını əvvəlcədən nəzərə alan Canbərdi Qəzali döyüş mövqeyində irəliləyirdi. Osmanlı ordusunun ilkin dəstələrini gün çıxanda görən Qəzali qüvvələrini iki qola bölmüşdür. Sənan paşa da öz növbəsində əmri altında olan ordusunu klassik Osmanlı nizamında üç hissəyə bölərək özü mərkəz hissədə, Təkəili sancaqbəyi Fərhad bəyi sağ qola, Qəzza sancaqbəyi İsabəyoğlu Məhəmməd bəyi isə sol qola yerləşdirmişdir. Qəzali ilk addımı atmış və Osmanlı ordusunu arxadan mühasirəyə almaq üçün süvari dəstəsi göndərmişdir. Bunu görən təcrübəli sərkərdə Sənan paşa 1000 nəfərlik bir dəstəni arxasında yerləşdirib ordunu müdafiə altına almış və cinahlara da tüfəngli yeniçərilər göndərmişdir. Osmanlı ordusunun müdafiəsinə qalib gələ bilməyəcəyini başa düşən Qəzali dar və sıldırım bir vadiyə çəkilərək yolları nəzarət altına almışdır. Dar vadidə Sənan Paşanı pusquya salmağa ümid edən Qəzali topçuların dəstəklədiyi tüfənglər ilə silahlanmış olan yeniçərilərin müntəzəm atəşinə məruz qalmışdır. Osmanlı piyadaları məmlük ordusunu vadinin bir ağzında gecikdirərkən, Sənan paşa da vadinin digər ağzından öz süvariləri ilə vadiyə daxil olaraq Məmlük ordusunun üstünə hücuma keçir. Uzun müddət ərzində davam etmiş olan qanlı toqquşmalar nəticəsində heç bir müqavimət qüvvəsi qalmayan, ordusunun mühüm komandirlərini və əsgərlərini itirən Canbərdi Qəzali geri çəkilməyə məcbur olur.
Dekabrın 27-də Osmanlı sultanına bu xəbəri gətirən Kəndxuda Həsən Ağaya 80.000 gümüş sikkəlik xəzinə verilmiş, toplardan atəş açılmış və orduda şənliklər keçirilmişdir. Beləliklə, Misirə gedən yol tamamilə açılmış və sultan məmlüklərin daha müqavimət göstərməyəcəyini düşünərək Qüdsə gedərək, müqəddəs yerləri ziyarət etmiş və II Tumanbəydən itaət xəbərini gözləməyə başlamışdır. Lakin Qahirə administrasiyası müharibəni davam etdirmək niyyətində olduğu üçün sultan bu fikrində xətaya yol vermişdi.
İstinadlar
- Feridun Emecen, a.g.e, s.254
- “Genelkurmay Başkanlığı, a.g.e, s.109” ki daha düzgündür çünki, Emecen sadəcə baş vəzirin qüvvələrinin 4.000 nəfər olduğunu bildirmiş ancaq Qəzza sancaqbəyinin 2.000 nəfərlik qüvvəsini unutmuşdur.
- Feridun Emecen, a.g.e, ss. 250—251
- I Dirarii, XXIII, ss.200-201, ss.325-326
- Matrakçı Nasuh, Tarih-i Sultan Bayezid Han ve Selim, vr. 155a
- Haydar Çelebi, Ruzname, varak 146
- “Genelkurmay Başkanlığı, a.g.e, s.110” Genelkurmay Başkanlığı’nın təxminidir ancaq 5.000 ilə 7.000 arasında olması ehtimalı daha yüksəkdir.
- Feridun Emecen, a.g.e, s.255
- Genelkurmay Başkanlığı, a.g.e, s.111
- Çerkesler Katibi, Selimname, vr.38b
- Haydar Çelebi, Ruzname, s.101
- Feridun Emecen, a.g.e, ss.254–256
- Hoca Sadeddin, a.g.e, ss.302–304
- Silahşor, Fetihname-i diyarı Arab, s.316
- Haydar Çelebi, Ruzname, ss.103–104
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qezza doyusu ve ya Xan Yunis doyusu 1516 ci ilin sonlarinda Qezza yaxinliginda vezir Senan Pasanin komandanligi altinda olan Osmanli ordusu ile Canberdi Qezalinin komandanligi altinda olan Memluk ordusu arasinda bas vermis muharibedir Xan Yunis doyusuOsmanli Memluk muharibesiTarix 21 dekabr 1516Yeri QezzeNeticesi Qeti Osmanli qelebesiErazi deyisikliyi Felestinin Osmanli imperiyasi terefinden isgali basa catdirilmisdirMunaqise terefleri Osmanli imperiyasi Memluk Dovleti Ereb tayfalariKomandan lar Yavuz Sultan Selim Xedim Senan Pasa Ferhad Bey Isabeyoglu Mehemmed Canberdi Qezai Dovletbay Emir Xudaverdi Emir Qayitbay Emir Yaxsibay Emir Sattibay Emir Elbibay Emir Misirbay Tereflerin quvvesi4 000 6 000 Toplam 5 000 500 culban 1 500 karanisa 3 000 bedevi ya da 7 000 2 500 culban 3 000 karanisa 1 500 bedevi Ya da 7 000 10 000Itkilermelum deyil 2 500 6 000 olu ve esirBoyuk Misir kampaniyasiArxa planQacilmaz Osmanli Memluk muharibesi 24 avqust 1516 ci ilde Mercidabik duzunde siddetli bir formada baslamisdir Memluk ordusunun ekseriyyetinin ve sultaninin mehv edildiyi bu doyusde Suriya ve Felestin qapilari Osmanli ordusunun uzune acilmisdir Belelikle de memlukler bas vermis olan bu felaketden sonra Malatyadan Felestine qeder olan butun torpaqlarini itirdiler Oktyabrin 28 de Samda hazirliq prosesini davam etdiren Yavuz Sultan Selim Qezalinin 10 min neferlik bir quvve ile Qahireni terk etdiyi barede kesfiyyat melumati elde edir Beyninde Sefevilere qarsi mubarizeni fikirlesen sultan seferin neticesi barede yoldaslari ile meslehetlesmeler aparir Muzakireler neticesinde Teymur kimi oz adina xutbe oxutdurduqdan sonra geri qayitmaq qerarina gelmis ve eyni zamanda da Tomanbeye de bir mektub gondermisdir O ehtiyat tedbiri olaraq da sefer hazirliqlarini davam etdirmis ve dekabrin 1 de bas vezirin komandanligi altinda olan kicik bir ordunu Qezzaya gondermisdir Qezalinin esas meqsedi Osmanli ordusu ile qeyri nizami usulla doyuserek onlarin erzaq neqline zerbe endirmek ve Osmanli ordusunu Misir kampaniyasindan cekindirmek idi Remleye catan Senan Pasa ve tabeliyindeki quvveler Qezalinin komandanligi altinda olan Memluk ordusunun hele Arisde oldugunu oyrenmis ve derhal da Isabeyoglu Mehemmed beyin tezece ele kecirmis oldugu Qezzaya teref hereket edir Daha sonra ise bas vezir Senan pasa saxta gericekilme ederek oz quvvelerini Qezzadan cixarmis ve Demesq istiqametinde geri cekirmis kimi ederek seheri bosaltmisdir Senan Pasanin geri cekildiyini zenn eden Memluk quvveleri ise Qezaliye tezyiq gostererek Qezza istiqametinde hereket etmis ve Xan Yunis erazisinde olarken onlar geri cekildiklerini fikirlesdikleri Osmanli ordusu ile uz uze gelmisdirler MuharibeSenan Pasanin manevr ehtimalini evvelceden nezere alan Canberdi Qezali doyus movqeyinde irelileyirdi Osmanli ordusunun ilkin destelerini gun cixanda goren Qezali quvvelerini iki qola bolmusdur Senan pasa da oz novbesinde emri altinda olan ordusunu klassik Osmanli nizaminda uc hisseye bolerek ozu merkez hissede Tekeili sancaqbeyi Ferhad beyi sag qola Qezza sancaqbeyi Isabeyoglu Mehemmed beyi ise sol qola yerlesdirmisdir Qezali ilk addimi atmis ve Osmanli ordusunu arxadan muhasireye almaq ucun suvari destesi gondermisdir Bunu goren tecrubeli serkerde Senan pasa 1000 neferlik bir desteni arxasinda yerlesdirib ordunu mudafie altina almis ve cinahlara da tufengli yeniceriler gondermisdir Osmanli ordusunun mudafiesine qalib gele bilmeyeceyini basa dusen Qezali dar ve sildirim bir vadiye cekilerek yollari nezaret altina almisdir Dar vadide Senan Pasani pusquya salmaga umid eden Qezali topcularin desteklediyi tufengler ile silahlanmis olan yenicerilerin muntezem atesine meruz qalmisdir Osmanli piyadalari memluk ordusunu vadinin bir agzinda gecikdirerken Senan pasa da vadinin diger agzindan oz suvarileri ile vadiye daxil olaraq Memluk ordusunun ustune hucuma kecir Uzun muddet erzinde davam etmis olan qanli toqqusmalar neticesinde hec bir muqavimet quvvesi qalmayan ordusunun muhum komandirlerini ve esgerlerini itiren Canberdi Qezali geri cekilmeye mecbur olur Dekabrin 27 de Osmanli sultanina bu xeberi getiren Kendxuda Hesen Agaya 80 000 gumus sikkelik xezine verilmis toplardan ates acilmis ve orduda senlikler kecirilmisdir Belelikle Misire geden yol tamamile acilmis ve sultan memluklerin daha muqavimet gostermeyeceyini dusunerek Qudse gederek muqeddes yerleri ziyaret etmis ve II Tumanbeyden itaet xeberini gozlemeye baslamisdir Lakin Qahire administrasiyasi muharibeni davam etdirmek niyyetinde oldugu ucun sultan bu fikrinde xetaya yol vermisdi IstinadlarFeridun Emecen a g e s 254 Genelkurmay Baskanligi a g e s 109 ki daha duzgundur cunki Emecen sadece bas vezirin quvvelerinin 4 000 nefer oldugunu bildirmis ancaq Qezza sancaqbeyinin 2 000 neferlik quvvesini unutmusdur Feridun Emecen a g e ss 250 251 I Dirarii XXIII ss 200 201 ss 325 326 Matrakci Nasuh Tarih i Sultan Bayezid Han ve Selim vr 155a Haydar Celebi Ruzname varak 146 Genelkurmay Baskanligi a g e s 110 Genelkurmay Baskanligi nin texminidir ancaq 5 000 ile 7 000 arasinda olmasi ehtimali daha yuksekdir Feridun Emecen a g e s 255 Genelkurmay Baskanligi a g e s 111 Cerkesler Katibi Selimname vr 38b Haydar Celebi Ruzname s 101 Feridun Emecen a g e ss 254 256 Hoca Sadeddin a g e ss 302 304 Silahsor Fetihname i diyari Arab s 316 Haydar Celebi Ruzname ss 103 104