Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Vəkalət uğrunda müharibə — 1524-1534-cü illərdə Səfəvilər dövlətinin Vəkalət vəzifəsi uğrunda iri qızılbaş əmirləri arasında baş vermiş müharibə idi.
| Vəkalət müharibəsi | ||||
|---|---|---|---|---|
| Tarix | 1524-1534 | |||
| Yeri | , Çuxursəəd, Təbriz, | |||
| Nəticəsi | Şah I Təhmasibin idarə etmədə müstəqil olması | |||
| Münaqişə tərəfləri | ||||
| | ||||
| Komandan(lar) | ||||
| ||||
1524-cü ildə şah I İsmayılın ölümundən sonra hakimiyyətə gələn şah I Təhmasibin azyaşlı olmasından istifadə edən iri imperiyanı idarə etmək üçün bir-birilərilə vuruşmağa başladılar. Bu müharibə zamanı üç qızılbaş tayfası Rumlu, Təkəli, Şamlı tayfaları bir-birini əvəz etməklə vəkalət vəzifəsini ələ keçirmişdi. Buna görə bu müharibə üç dövrə bölünür.
Rumlu dövrü
1524-cü ildə şah I İsmayılın oğlu Təhmasib Mirzə formal olaraq şah elan edildi. Lakin on yaşlı oğlan qızılbaş tayfa əmirlərinin əlində oyuncağa çevrildi. Dövlət işləri üzərində əməli nəzarəti rumlu tayfasının rəhbəri, Təhmasibin lələsi Əli bəy Rumlu(ləqəbi Div sultan) ələ keçirdi. Lakin ustaclı tayfasının (ləqəbi Köpək sultan) və Abdulla xan kimi qüdrətli əmirləri onun hakimiyyətinin güclənməsinə yol vermək istəmirdilər. Təbrizdə ustaclı əyanlarının çıxış edəcəyindən qorxan Əli bəy Rumlu özbəklərin Xorasana basqınlarını dəf etmək bəhanəsi ilə paytaxtdan çıxdı və guya xarici düşmənə qarçı qoşun toplamaq üçün Lar yaylağına yola düşdü. Bir çox hakimlər onun çağırışı olə öz qoşunları ilə bura gəldilər. Əli bəy Rumlu hədiyyələr və vədlər verməklə onları öz tərəfinə çəkdi. Mustafa bəy Ustaclı əleyhinə ittifaq bağladı. Mövqeyinə və sayına görə başqa qızılbaş tayfalarından üstün olan ustaclı tayfa əmirlərinin əksəriyyəti Əli bəy Rumlu tanımaqdan imtina etdi.
1525-ci ilin payızında özünü kifayət qədər güclü hiss edən Əli bəy Rumlu Mustafa bəy Ustaclıya məktub göndərərək mərhum şahın iradəsinə tabe olmağa və onun vəkalət hüquqlarının tanımağa çağırdı. Özü isə əmirlərlə birlikdə Təbriz istiqamətində hərəkət etdi. Təbrizə girən Əli bəy Rumlu ustaclı əmirlərini vəzifədən kənarlaşdırdı. Mustafa bəy Ustaclı Tərizi tərk elədi və özünün keçmiş vilayəti olan Naxçıvan İrəvana tərəfə hərəkət etdi. Əli bəy Rumlu və Bəxşi bəy Təkəli(ləqəbi Çuxa sultan) bütün hakimiyyəti ələ keçirdi. Mustafa bəy Ustaclı rumlu və təkəli tayfalari ilə mübarizə aparmaq ücün 1526-ci ilin apreli Xalxaldan Sultaniyyəyə gəldi. Əli bəy Rumlu barışmağa cəhd göstərdi və vasitəçilik etmək üçün Qasım xəlifə Varsağı Mustafa bəy Ustaclı yanına göndərdi. Lakin onlar Əli bəy Rumlunun sözlərinə və vədlərinə inanmadılar. 1526-ci ildə mayın 26 adlanan yerdə düşmən tərəflər arasında döyüş baş verdi və Mustafa bəy Ustaclı məğlub oldu. Ustaclı əmirləri geri çəkildi. Həmin vaxtda mərhum Qara xan Ustaclının oğlu Abdulla xan rumlu və təkəli tayfalarına qarşı çıxdı. 1526-ci ildə baş verdi və yenidən ustaclı dəstələri məğlubiyyətə uğradıldı. Bundan sonra Mustafa bəy Ustaclı Çuxursədə doğru hərəkət etdi. Bundan xəbər tutan Əli bəy Rumlu və Çuxa sultan 8 min qorçu dəstəsi ilə ora yollandı. 1527-ci ildə çayı yaxınlığında döyüş baş verdi. Ustaclı qoşunları darmadağın edildi, Mustafa bəy Ustaclı isə öldürüldü.
Təkəli dövrü
Üçüncü rəqibdən yaxalarını qurtaran Əli bəy Rumlu və Çuxa sultan bir-biri ilə vəkalət vəzifəsi uğrunda toqquşmağa başladı. 1527-ci ilin iyulunda Əli bəy Rumlu Çuxa sultanın təhriki ilə öldürüldü. Dövlət işlərinə rəhbərlik təkbaşına vəkil olmuş Çuxa sultan şəxsində təkəli əyanlarının əlinə keçdi.
Şamlı dövrü
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Vekalet ugrunda muharibe 1524 1534 cu illerde Sefeviler dovletinin Vekalet vezifesi ugrunda iri qizilbas emirleri arasinda bas vermis muharibe idi Vekalet muharibesiTarix 1524 1534Yeri Cuxurseed Tebriz Neticesi Sah I Tehmasibin idare etmede musteqil olmasiMunaqise terefleriRumlu tayfasi Tekeli tayfasi Ustacli tayfasiSamli tayfasiKomandan lar Div sultan Cuxa sultan Abdulla xanHuseyn xan 1524 cu ilde sah I Ismayilin olumunden sonra hakimiyyete gelen sah I Tehmasibin azyasli olmasindan istifade eden iri imperiyani idare etmek ucun bir birilerile vurusmaga basladilar Bu muharibe zamani uc qizilbas tayfasi Rumlu Tekeli Samli tayfalari bir birini evez etmekle vekalet vezifesini ele kecirmisdi Buna gore bu muharibe uc dovre bolunur Rumlu dovru1524 cu ilde sah I Ismayilin oglu Tehmasib Mirze formal olaraq sah elan edildi Lakin on yasli oglan qizilbas tayfa emirlerinin elinde oyuncaga cevrildi Dovlet isleri uzerinde emeli nezareti rumlu tayfasinin rehberi Tehmasibin lelesi Eli bey Rumlu leqebi Div sultan ele kecirdi Lakin ustacli tayfasinin leqebi Kopek sultan ve Abdulla xan kimi qudretli emirleri onun hakimiyyetinin guclenmesine yol vermek istemirdiler Tebrizde ustacli eyanlarinin cixis edeceyinden qorxan Eli bey Rumlu ozbeklerin Xorasana basqinlarini def etmek behanesi ile paytaxtdan cixdi ve guya xarici dusmene qarci qosun toplamaq ucun Lar yaylagina yola dusdu Bir cox hakimler onun cagirisi ole oz qosunlari ile bura geldiler Eli bey Rumlu hediyyeler ve vedler vermekle onlari oz terefine cekdi Mustafa bey Ustacli eleyhine ittifaq bagladi Movqeyine ve sayina gore basqa qizilbas tayfalarindan ustun olan ustacli tayfa emirlerinin ekseriyyeti Eli bey Rumlu tanimaqdan imtina etdi 1525 ci ilin payizinda ozunu kifayet qeder guclu hiss eden Eli bey Rumlu Mustafa bey Ustacliya mektub gondererek merhum sahin iradesine tabe olmaga ve onun vekalet huquqlarinin tanimaga cagirdi Ozu ise emirlerle birlikde Tebriz istiqametinde hereket etdi Tebrize giren Eli bey Rumlu ustacli emirlerini vezifeden kenarlasdirdi Mustafa bey Ustacli Terizi terk eledi ve ozunun kecmis vilayeti olan Naxcivan Irevana terefe hereket etdi Eli bey Rumlu ve Bexsi bey Tekeli leqebi Cuxa sultan butun hakimiyyeti ele kecirdi Mustafa bey Ustacli rumlu ve tekeli tayfalari ile mubarize aparmaq ucun 1526 ci ilin apreli Xalxaldan Sultaniyyeye geldi Eli bey Rumlu barismaga cehd gosterdi ve vasitecilik etmek ucun Qasim xelife Varsagi Mustafa bey Ustacli yanina gonderdi Lakin onlar Eli bey Rumlunun sozlerine ve vedlerine inanmadilar 1526 ci ilde mayin 26 adlanan yerde dusmen terefler arasinda doyus bas verdi ve Mustafa bey Ustacli meglub oldu Ustacli emirleri geri cekildi Hemin vaxtda merhum Qara xan Ustaclinin oglu Abdulla xan rumlu ve tekeli tayfalarina qarsi cixdi 1526 ci ilde bas verdi ve yeniden ustacli desteleri meglubiyyete ugradildi Bundan sonra Mustafa bey Ustacli Cuxursede dogru hereket etdi Bundan xeber tutan Eli bey Rumlu ve Cuxa sultan 8 min qorcu destesi ile ora yollandi 1527 ci ilde cayi yaxinliginda doyus bas verdi Ustacli qosunlari darmadagin edildi Mustafa bey Ustacli ise olduruldu Tekeli dovruUcuncu reqibden yaxalarini qurtaran Eli bey Rumlu ve Cuxa sultan bir biri ile vekalet vezifesi ugrunda toqqusmaga basladi 1527 ci ilin iyulunda Eli bey Rumlu Cuxa sultanin tehriki ile olduruldu Dovlet islerine rehberlik tekbasina vekil olmus Cuxa sultan sexsinde tekeli eyanlarinin eline kecdi Samli dovruHemcinin bax