Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çuxa sultan Təkəli – qızılbaş sərkərdəsi, I Şah Təhmasibin vəkili, əmir əl-üməra.
| Çuxa sultan Təkəli | |
|---|---|
| Bəxşi bəy Çuxa sultan Təkəli | |
  | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Antalya, Ağqoyunlu |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Təbriz, Səfəvilər |
| Vəfat səbəbi | qətl |
| Fəaliyyəti | hərbi lider[d] |
| Həyat yoldaşı | Xanxanım xanım |
| Uşaqları | Şahqubad bəy, Əli bəy |
| Hərbi xidmət | |
| Xidmət illəri | 1501-1531 |
| Rütbəsi | general |
Həyatı
Əsl adı Bəxşi bəy olan bu Təkəli əmiri I Şah Ismayıla (1501 – 1524) xidmət etmişdi. Şah onu zarafatla "Çuxa sultan" adlandırırdı. Sonra bu adla da tanındı. Çuxa sultan 1525-ci ildə İsfahanın hakimi təyin edilmişdi. Qızılbaşlar dövlətinin böyük əmirlərindən idi. I Şah Təhmasibin hakimiyyətinin ilk illərində vəzifə uğrunda qızılbaşlar arasında mübarizə gedirdi. Ustaclı eli ilə Təkəli eli arasında bir neçə qanlı çarpışma olmuşdu. Təkəli elinə Əmir çuxa sultan rəhbərlik edirdi.
Təkəlilər və ustaclılar Səksəncək adlı yerdə qarşılaşdılar. Öncə ustaclılar qalib gəldilər. Onlar adlı-sanlı təkəli əmirlərindən olan Qaraca sultanı və Burun sultanı öldürdülər. Sonra şahdan və şahın qvardiyasından istifadə edən rumlular və təkəlilər üstünlük qazandılar. Ustaclı qoşunu basılıb qaçdı. Qaçanlar Rəştə üz tutub Müzəffər sultana sığındılar.
Ustaclı elinin digər qrupu Abdulla xan Təmişlinin və Əhməd sultan Sofuoğlunun başçılığı altında rumlu və təkəli tayfalarına qarşı savaşa başladılar. Onlar da yenildilər.
1527-ci ildə Mustafa bəy (Köpək sultan) Ustaclı Gilandan qoşun çəkərək Ərdəbilə gəldi. Ərdəbilin hakimi Badəncan sultan Rumlunu məğlub edib öldürdü. Ordan Çuxursəəd əyalətinə, rumlu elinin yaşadıqları yerə hərəkət etdi. Vəkil Əli bəy (Div sultan) bu xəbəri eşidib Çuxa sultan Təkəli və Məhəmməd xan Zülqədərin yaxından yardımı ilə səkkiz min qorçu ilə Qərbi Azərbaycana yollandı. Tərəflər Naxçıvanda, Araz çayının yaxasında üz-üzə gəldilər. Ustaclı qoşunu darmadağın edildi. Qoşunun komandanı Mustafa bəy öldürüldü.
Sonra rumlu və təkəli tayfaları arasına təfriqə düşdü. Vəkil Əli bəy (Div sultan) Rumlu Çuxa sultan Təkənin təhriki ilə məhv edildi. Vəkillik mənsəbinə Çuxa sultan yiyə durdu.
1531-ci ildə Çuxa sultan da Hüseyn xan Şamlı ilə düz dolanmayıb öldürüldü. Təkəlilər vəkiliyi Çuxa sultanın böyük oğlu Şahqubad bəyə verilməsini təklif etdilər. Özünə gəlmiş ustaclılar bu təklifə qarşı çıxdılar. Maraqlıdır ki, bu dəfə zülqədər və avşar əmirləri ustaclıları dəstəklədilər. Təkəlilər ustaclılardan bir neçə adam öldürdülər. I Şah Təhmasib təkəli tayfasının qətlinə fərman verdi. Təkəlilər bu hayı eşidib qaçdılar. Adlı-sanlı təkəli əmirləri Osmanlı dövlətinə sığındılar. Şah əmirüməralığı Abdulla xan Ustaclının və Hüseyn xan Bəydili-Şamlının arasında bölüşdürdü.
Ailəsi
Çuxa sultan Xanxanım xanımla ailə qurmuşdu. Şahqubad bəy, Əli bəy adlı oğulları vardı.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Çuxa sultan Təkəli, "Soy" dərgisi, 11 (31). Bakı, 2009.
- Ənvər Çingizoğlu, Təkəli eli, Bakı, "Şuşa", 2011.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cuxa sultan Tekeli qizilbas serkerdesi I Sah Tehmasibin vekili emir el umera Cuxa sultan TekeliBexsi bey Cuxa sultan TekeliVekilSexsi melumatlarDogum tarixi 1479Dogum yeri Antalya AgqoyunluVefat tarixi 18 iyun 1531Vefat yeri Tebriz SefevilerVefat sebebi qetlFealiyyeti herbi lider d Heyat yoldasi Xanxanim xanimUsaqlari Sahqubad bey Eli beyHerbi xidmetXidmet illeri 1501 1531Rutbesi generalHeyatiEsl adi Bexsi bey olan bu Tekeli emiri I Sah Ismayila 1501 1524 xidmet etmisdi Sah onu zarafatla Cuxa sultan adlandirirdi Sonra bu adla da tanindi Cuxa sultan 1525 ci ilde Isfahanin hakimi teyin edilmisdi Qizilbaslar dovletinin boyuk emirlerinden idi I Sah Tehmasibin hakimiyyetinin ilk illerinde vezife ugrunda qizilbaslar arasinda mubarize gedirdi Ustacli eli ile Tekeli eli arasinda bir nece qanli carpisma olmusdu Tekeli eline Emir cuxa sultan rehberlik edirdi Tekeliler ve ustaclilar Seksencek adli yerde qarsilasdilar Once ustaclilar qalib geldiler Onlar adli sanli tekeli emirlerinden olan Qaraca sultani ve Burun sultani oldurduler Sonra sahdan ve sahin qvardiyasindan istifade eden rumlular ve tekeliler ustunluk qazandilar Ustacli qosunu basilib qacdi Qacanlar Reste uz tutub Muzeffer sultana sigindilar Ustacli elinin diger qrupu Abdulla xan Temislinin ve Ehmed sultan Sofuoglunun basciligi altinda rumlu ve tekeli tayfalarina qarsi savasa basladilar Onlar da yenildiler 1527 ci ilde Mustafa bey Kopek sultan Ustacli Gilandan qosun cekerek Erdebile geldi Erdebilin hakimi Badencan sultan Rumlunu meglub edib oldurdu Ordan Cuxurseed eyaletine rumlu elinin yasadiqlari yere hereket etdi Vekil Eli bey Div sultan bu xeberi esidib Cuxa sultan Tekeli ve Mehemmed xan Zulqederin yaxindan yardimi ile sekkiz min qorcu ile Qerbi Azerbaycana yollandi Terefler Naxcivanda Araz cayinin yaxasinda uz uze geldiler Ustacli qosunu darmadagin edildi Qosunun komandani Mustafa bey olduruldu Sonra rumlu ve tekeli tayfalari arasina tefriqe dusdu Vekil Eli bey Div sultan Rumlu Cuxa sultan Tekenin tehriki ile mehv edildi Vekillik mensebine Cuxa sultan yiye durdu 1531 ci ilde Cuxa sultan da Huseyn xan Samli ile duz dolanmayib olduruldu Tekeliler vekiliyi Cuxa sultanin boyuk oglu Sahqubad beye verilmesini teklif etdiler Ozune gelmis ustaclilar bu teklife qarsi cixdilar Maraqlidir ki bu defe zulqeder ve avsar emirleri ustaclilari desteklediler Tekeliler ustaclilardan bir nece adam oldurduler I Sah Tehmasib tekeli tayfasinin qetline ferman verdi Tekeliler bu hayi esidib qacdilar Adli sanli tekeli emirleri Osmanli dovletine sigindilar Sah emirumeraligi Abdulla xan Ustaclinin ve Huseyn xan Beydili Samlinin arasinda bolusdurdu AilesiCuxa sultan Xanxanim xanimla aile qurmusdu Sahqubad bey Eli bey adli ogullari vardi MenbeEnver Cingizoglu Cuxa sultan Tekeli Soy dergisi 11 31 Baki 2009 Enver Cingizoglu Tekeli eli Baki Susa 2011 Hemcinin baxTekeliler tayfasi