Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Böyük Vedi (1946-cı ildən Vedi) — Ermənistanda şəhər, Vedi rayonunun mərkəzi.
| Vedi | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Ölkə | |||
| Tarixi və coğrafiyası | |||
| Sahəsi |
| ||
| Mərkəzin hündürlüyü | 850 ± 1 m | ||
| Saat qurşağı | | ||
| Əhalisi | |||
| Əhalisi |
| ||
| Rəsmi dili | |||
| Digər | |||
| vedicity.am | |||
| | |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Etimologiyası
Şəhərin adı ərəb dilindəki Vadi (ərəb. وادي) sözündən yaranıb. Toponim fərqləndirici əlamət bildirən böyük və ərəb dilində "iki dağ arasında olan uzun çuxur dərə", "bir çayın axdığı yer, çay yatağı", "çöl, səhra", "sahə", "məkan, yer" mənalarında işlənən vadi sözlərindən əmələ gəlmişdir. Relyeflə bağlı yaranan toponimdir. Quruluşca mürəkkəb toponimdir.
Yaşayış məntəqəsinin adı erməni dilinə kalka edilərək Medz (böyük) Vedi formasında işlədilir.
Tarixi
Böyük Vedi — İrəvan quberniyasının İrəvan qəzasında, indi Vedi (Ararat) rayonunda yaşayış məntəqəsi şəhər tipli qəsəbə. Vedi rayonunun mərkəzi. Vedibasar çayının yanında yerləşir.
1590-cı il tarixli "İrəvan əyalətinin müfəssəl dəftəri"ndə, 1728-ci il tarixli "İrəvan əyalətinin icmal dəftəri"ndə, Qafqazın 5 verstlik xəritəsində qeyd edilmişdir.
XVII əsrə kimi Vedi nisbətən böyük yaşayış məntəqəsi olmuşdur. XIX əsrin əvvəlində burada təxminən 250 ailə yaşayırdı, bunların 95%-i azərbaycanlılar və 5%-i ermənilər idi. Rusiya-İran müharibəsinin ardınca imzalanan Türkmənçay müqaviləsinin nəticələrinə əsasən 1828-ci ildən etibarən Vedi Rusiya İmperiyasının işğalı altına keçdi. Ruslar dərhal bura ermənilərin köçürülməsi siyasətinə başladılar. 1830-cu illərdə bura İranın Maku şəhərindən təxminən 500 erməni köçürüldü. 1849-cu ildə bura İrəvan quberniyasının tərkibinə daxil edildi. 1918-ci ildə Vedi şəhəri Ermənistan Respublikasının tərkibinə daxil edildi. 1995-ci ildə şəhər statusunu almışdır.
Əhalisi
1831-ci ilin kameral təsvirində Vedibasar mahalında 574 müsəlman, cəmi 2 yerli və işğaldan sonra İrandan köçürülmüş 200 erməni ailəsi qeydə alınmışdır. Amma 574 ailə müsəlmanların sayını real əks etdirmir, çünki yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, əhalinin xeyli hissəsi hərbi əməliyyatlar gedən ərazilərdən uzaqlaşmış və yalnız 1834-cü ildən sonra geri qayıtmağa başlamışdılar. 2 yerli erməni ailəsi Böyük Vedi kəndində qeydə alınmışdır, İrandan köçürülən erməni ailələrindən 1 ailə Xorvirab, 101 ailə Dəvəli, 98 ailə isə Böyük Vedi kəndində məskunlaşdırılmışdı.
Burada 1831-ci ildə 799, 1873-cü ildə 1743, 1886-cı ildə 2110, 1897-ci ildə 2792, 1914-cü ildə 2672 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışdır. 1918–19-cu illərdə azərbaycanlılar ermənilər tərəfindən qırğınlarla qovulmuş və 1918–20-ci illərdə İran və Türkiyədən köçürülən ermənilər burada yerləşdirilmişdir.
Burada 1922-ci ildə 1504 nəfər azərbaycanlı, 453 erməni, 1926-cı ildə 1545 nəfər azərbaycanlı, 261 erməni, 1931-ci ildə 1254 nəfər azərbaycanlı, 214 erməni yaşamışdır. Sonralar kəndin əhalisi erməni mənbələrində qarışıq şəkildə göstərilmişdir. 1972-ci ildə burada 5624 nəfər azərbaycanlı və erməni yaşamışdır. 1988-ci ilin noyabr ayında azərbaycanlılar Ermənistan dövlət tərəfindən qırğınlarla qovulmuşdur. İndi burada yalnız ermənilər yaşayır.
Görkəmli şəxsiyyətləri
- Nəzər Paşayev — Azərbaycan alimi
- Abbasqulu bəy Şadlinski (Abbasqulu bəy Xanbaba bəy oğlu Şadlinski) (24 fevral 1886–1930) — el qəhrəmanı.
- Fərman Kərimzadə. Yazıçı. Ssenari müəllifi. Kino redaktoru
- Mail Əhməd — şair.
- Əliyeva Telli Pənahqızı — jurnalist, şair, publisist, nasir.
- Yusif Bəhlul oğlu Yusifov — tarixçi, şərqşünas, toponimikaçı, türkoloq.
- Karlen Xudaverdiyev — Fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor
- — şəhid
- Məmməd Oruc — yazıçı.
Mənbə
- Əziz Ələkbərli, "Qədim türk-oğuz yurdu "Ermənistan"", Bakı, "Sabah", 1994.
- İbrahim Bayramov, "Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri", Bakı, "Elm", 2002.
- Həbib Rəhimoğlu. "Silinməz adlar, sağalmaz yaralar", Bakı, "Azərnəşr", 1997.
- B. Ə. Budaqov, Q. Ə. Qeybullayev. "Ermənistanda Azərbaycan mənşəli toponimlərin izahlı lüğəti". Bakı, "Oğuz eli", 1998.
- Ermənistan azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası, Bakı, "Gənclik", 1995.
İstinadlar
- http://www.armstat.am/file/article/demos_10_2.pdf.
- Ərəb və fars sözləri lüğəti, Bakı, Azərb. SSR Elmlər Akademiyası nəşriyyatı, 1966. s.83
- İrəvan əyalətinin icmal dəftəri (araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəllifləri: Z. Bünyatov və H. Məmmədov (Qaramanlı), Bakı, "Elm", 1996. s.172
- İrəvan əyalətinin icmal dəftəri (araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəllifləri: Z. Bünyatov və H. Məmmədov (Qaramanlı), Bakı, "Elm", 1996. s.51
- Пагирев Д.Д. Алфавитный указатель к пятиверстной карт Кавказского края, Тифлис, Типография К.П.Казловского, 1913, s.50 (rus.)
- 4Сборник сведений о Кавказе. Т.5.Списки населенных месть Кавказского края. Ч.1. Тифлис:1879. Эриванская губерния.
- (PDF). 2020-11-29 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-22.
- erm. Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831–1931) 2020-09-24 at the Wayback Machine. Հեղինակ: Զավեն Կորկոտյան. Յերեվան: Մելքոնյան ֆոնդի հրատ, 1932.; rus. Население Советской Армении за последние сто лет (1831–1931) 2016-02-29 at the Wayback Machine. Автор: Завен Коркотян. Ереван: Издательство "Мелконян фонд", 1932.; azərb. Son yüzildə Sovet Ermənistanının əhalisi (1831–1931). Müəllif: Zaven Korkotyan. İrəvan: "Melkonyan fond" nəşriyyatı, 1932. s.84–85, 154–155
- erm. Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831–1931) 2020-09-24 at the Wayback Machine. Հեղինակ: Զավեն Կորկոտյան. Յերեվան: Մելքոնյան ֆոնդի հրատ, 1932.; rus. Население Советской Армении за последние сто лет (1831–1931) 2016-02-29 at the Wayback Machine. Автор: Завен Коркотян. Ереван: Издательство "Мелконян фонд", 1932.; azərb. Son yüzildə Sovet Ermənistanının əhalisi (1831–1931). Müəllif: Zaven Korkotyan. İrəvan: "Melkonyan fond" nəşriyyatı, 1932. s.85, 155
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Vedi deqiqlesdirme Boyuk Vedi 1946 ci ilden Vedi Ermenistanda seher Vedi rayonunun merkezi VediGerb39 54 36 sm e 44 43 48 s u Olke ErmenistanTarixi ve cografiyasiSahesi 5 6 km Merkezin hundurluyu 850 1 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 13 600 nef 2010 Resmi dili ermeni diliDigervedicity amXeriteni goster gizle Vedi Vikianbarda elaqeli mediafayllarIrevan qezasi Boyuk VediEtimologiyasiSeherin adi ereb dilindeki Vadi ereb وادي sozunden yaranib Toponim ferqlendirici elamet bildiren boyuk ve ereb dilinde iki dag arasinda olan uzun cuxur dere bir cayin axdigi yer cay yatagi col sehra sahe mekan yer menalarinda islenen vadi sozlerinden emele gelmisdir Relyefle bagli yaranan toponimdir Qurulusca murekkeb toponimdir Yasayis menteqesinin adi ermeni diline kalka edilerek Medz boyuk Vedi formasinda isledilir TarixiBoyuk Vedi Irevan quberniyasinin Irevan qezasinda indi Vedi Ararat rayonunda yasayis menteqesi seher tipli qesebe Vedi rayonunun merkezi Vedibasar cayinin yaninda yerlesir 1590 ci il tarixli Irevan eyaletinin mufessel defteri nde 1728 ci il tarixli Irevan eyaletinin icmal defteri nde Qafqazin 5 verstlik xeritesinde qeyd edilmisdir XVII esre kimi Vedi nisbeten boyuk yasayis menteqesi olmusdur XIX esrin evvelinde burada texminen 250 aile yasayirdi bunlarin 95 i azerbaycanlilar ve 5 i ermeniler idi Rusiya Iran muharibesinin ardinca imzalanan Turkmencay muqavilesinin neticelerine esasen 1828 ci ilden etibaren Vedi Rusiya Imperiyasinin isgali altina kecdi Ruslar derhal bura ermenilerin kocurulmesi siyasetine basladilar 1830 cu illerde bura Iranin Maku seherinden texminen 500 ermeni kocuruldu 1849 cu ilde bura Irevan quberniyasinin terkibine daxil edildi 1918 ci ilde Vedi seheri Ermenistan Respublikasinin terkibine daxil edildi 1995 ci ilde seher statusunu almisdir Ehalisi1831 ci ilin kameral tesvirinde Vedibasar mahalinda 574 muselman cemi 2 yerli ve isgaldan sonra Irandan kocurulmus 200 ermeni ailesi qeyde alinmisdir Amma 574 aile muselmanlarin sayini real eks etdirmir cunki yuxarida qeyd etdiyimiz kimi ehalinin xeyli hissesi herbi emeliyyatlar geden erazilerden uzaqlasmis ve yalniz 1834 cu ilden sonra geri qayitmaga baslamisdilar 2 yerli ermeni ailesi Boyuk Vedi kendinde qeyde alinmisdir Irandan kocurulen ermeni ailelerinden 1 aile Xorvirab 101 aile Develi 98 aile ise Boyuk Vedi kendinde meskunlasdirilmisdi Burada 1831 ci ilde 799 1873 cu ilde 1743 1886 ci ilde 2110 1897 ci ilde 2792 1914 cu ilde 2672 nefer yalniz azerbaycanli yasamisdir 1918 19 cu illerde azerbaycanlilar ermeniler terefinden qirginlarla qovulmus ve 1918 20 ci illerde Iran ve Turkiyeden kocurulen ermeniler burada yerlesdirilmisdir Burada 1922 ci ilde 1504 nefer azerbaycanli 453 ermeni 1926 ci ilde 1545 nefer azerbaycanli 261 ermeni 1931 ci ilde 1254 nefer azerbaycanli 214 ermeni yasamisdir Sonralar kendin ehalisi ermeni menbelerinde qarisiq sekilde gosterilmisdir 1972 ci ilde burada 5624 nefer azerbaycanli ve ermeni yasamisdir 1988 ci ilin noyabr ayinda azerbaycanlilar Ermenistan dovlet terefinden qirginlarla qovulmusdur Indi burada yalniz ermeniler yasayir Gorkemli sexsiyyetleri Nezer Pasayev Azerbaycan alimi Abbasqulu bey Sadlinski Abbasqulu bey Xanbaba bey oglu Sadlinski 24 fevral 1886 1930 el qehremani Ferman Kerimzade Yazici Ssenari muellifi Kino redaktoru Mail Ehmed sair Eliyeva Telli Penahqizi jurnalist sair publisist nasir Yusif Behlul oglu Yusifov tarixci serqsunas toponimikaci turkoloq Karlen Xudaverdiyev Fizika riyaziyyat elmleri doktoru professor sehid Memmed Oruc yazici MenbeEziz Elekberli Qedim turk oguz yurdu Ermenistan Baki Sabah 1994 Ibrahim Bayramov Qerbi Azerbaycanin turk menseli toponimleri Baki Elm 2002 Hebib Rehimoglu Silinmez adlar sagalmaz yaralar Baki Azernesr 1997 B E Budaqov Q E Qeybullayev Ermenistanda Azerbaycan menseli toponimlerin izahli lugeti Baki Oguz eli 1998 Ermenistan azerbaycanlilarinin tarixi cografiyasi Baki Genclik 1995 Istinadlarhttp www armstat am file article demos 10 2 pdf Ereb ve fars sozleri lugeti Baki Azerb SSR Elmler Akademiyasi nesriyyati 1966 s 83 Irevan eyaletinin icmal defteri arasdirma tercume qeyd ve elavelerin muellifleri Z Bunyatov ve H Memmedov Qaramanli Baki Elm 1996 s 172 Irevan eyaletinin icmal defteri arasdirma tercume qeyd ve elavelerin muellifleri Z Bunyatov ve H Memmedov Qaramanli Baki Elm 1996 s 51 Pagirev D D Alfavitnyj ukazatel k pyativerstnoj kart Kavkazskogo kraya Tiflis Tipografiya K P Kazlovskogo 1913 s 50 rus 4Sbornik svedenij o Kavkaze T 5 Spiski naselennyh mest Kavkazskogo kraya Ch 1 Tiflis 1879 Erivanskaya guberniya PDF 2020 11 29 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 11 22 erm Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում 1831 1931 2020 09 24 at the Wayback Machine Հեղինակ Զավեն Կորկոտյան Յերեվան Մելքոնյան ֆոնդի հրատ 1932 rus Naselenie Sovetskoj Armenii za poslednie sto let 1831 1931 2016 02 29 at the Wayback Machine Avtor Zaven Korkotyan Erevan Izdatelstvo Melkonyan fond 1932 azerb Son yuzilde Sovet Ermenistaninin ehalisi 1831 1931 Muellif Zaven Korkotyan Irevan Melkonyan fond nesriyyati 1932 s 84 85 154 155 erm Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում 1831 1931 2020 09 24 at the Wayback Machine Հեղինակ Զավեն Կորկոտյան Յերեվան Մելքոնյան ֆոնդի հրատ 1932 rus Naselenie Sovetskoj Armenii za poslednie sto let 1831 1931 2016 02 29 at the Wayback Machine Avtor Zaven Korkotyan Erevan Izdatelstvo Melkonyan fond 1932 azerb Son yuzilde Sovet Ermenistaninin ehalisi 1831 1931 Muellif Zaven Korkotyan Irevan Melkonyan fond nesriyyati 1932 s 85 155